Tiet 101 HOAN DUngu van 6

Ví dụ:
Áo nâu liền với áo xanh
Nơng thơn cùng với thị thành đứng lên.
(Tố Hữu)


Áo nâu

Chỉ người
nơng dân

Áo xanh

Chỉ người cơng
nhân

Đặc điểm,
tính chất

Sự vật có đặc
điểm, tính chất

Nơng thơn

Những người
sống ở nơng thơn

Thị thành

Những người sống

ở thành phố

Áo và
người có
quan hệ
gần gũi

Nơi sống và
người sống
có quan hệ
gần gũi.


CÁCH DIỄN ĐẠT
CỦA TÁC GIẢ TỐ HỮU

CÁCH DIỄN ĐẠT
BÌNH THƯỜNG

Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành
đứng lên.

“Tất cả nông dân ở nông
thôn và công nhân ở thành
phố đều đứng lên.”

Cách diễn đạt ở ví dụ 1 hay
hơn. Vì nó sử dụng biện pháp
tu từ hốn dụ nên giàu hình

ảnh, ngắn gọn và biểu cảm.

Thơng báo sự kiện,
khơng có giá trị biểu cảm.


*Ghi nhớ :
Hoán dụ là gọi tên sự vật
hiện tượng, khái niệm bằng tên
của một sự vật, hiện tượng, khái
niệm khác có quan hệ gần gũi với
nó nhằm tăng sức gợi hình gợi
cảm cho sự diễn đạt .


II.Các kiểu hốn dụ
a.
Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cùng thành cơm.
(Hồng Trung Thơng)
b.
Một cây làm chẳng lên non
Ba cây chụm lại nên hòn núi cao.
(Ca dao)
c.
Ngày Huế đổ máu
Chú Hà Nội về
Tình cờ chú cháu
Gặp nhau Hàng Bè.
(Tố Hữu)

a) Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm.
( Hồng Trung Thơng )

Lấy một bộ phận
để gọi toàn thể

b)

Lấy cái cụ thể
để gọi cái trừu
tượng.

c)

Một cây làm chẳng nên non.
Ba cây chụm lại nên hòn núi cao.
( Ca dao )
Ngày Huế đổ máu
Chú Hà Nội về
( Tố Hữu )

d) Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên.
( Tố Hữu )

Lấy dấu hiệu của
hiện tượng để gọi

hiện tượng
Lấy vật chứa
đựng để gọi vật bị
chứa đựng


BÀI TẬP NHANH

Xác định và chỉ rõ các kiểu hoán dụ trong các câu thơ sau:
a/

Sài Gòn thức đêm đêm theo Hà Nội (Người Sài Gịn)
Nghe thủ đơ đập giữa tim mình
-> Vật chứa đựng- vật bị chứa đựng

b/

Bác ơi tim Bác mênh mơng thế

(Người Hà Nội)
( Tình u thương)

Ơm cả non sông mọi kiếp người
->Cái cụ thể- Cái trừu tượng

8


a.

b.

c.

d.

Bài 1 (sgk/84)
Chỉ ra phép hoán dụ trong những câu thơ, câu văn sau và cho
biết mối quan hệ giữa các sự vật trong mỗi phép hốn dụ là gì
Làng xóm ta xưa kia lam lũ quanh năm mà vẫn quanh năm
đói rách. Làng xóm ta ngày nay bón mùa nhộ nhịp cảnh làm ăn
tập thể.
(Hồ Chí Minh)
Vì lợi ích mười năm phải trồng cây
Vì lợi ích trăm năm phải trồng người.
(Hồ chí Minh)
Áo chàm đưa buổi phân li
Cầm tay nhau biết nói gì hơm nay.
(Tố Hữu)
Vì sao? Trái đất nặng ân tình
Nhắc mãi tên người: Hồ chí Minh
(Tố Hữu)


III - LUYỆN TẬP
1.

Chỉ ra phép hoán dụ trong những câu thơ, câu văn sau và
cho biết mối quan hệ giữa các sự vật trong mỗi phép hốn
dụ là gì .

a)

Làng xóm
xómta xưa kia lam lũ quanh năm mà vẫn quanh
Làng
Làng
xóm nay bốn mùa nhộn nhịp
năm đói rách. Làng xóm
ta ngày
cảnh làm ăn tập thể.
( Hồ Chí Minh )

Làng xóm
Quan
hệ

vật chứa
đựng

chỉ người nông dân.
vật bị chứa đựng.


b)

Vì lợi ích mười năm phải trồng cây ,
Vì lợi ích trăm năm phải trồng người.
mười năm :
( Hồ Chí Minh )

trăm năm

Quan
hệ

Mười năm

thời gian trước mắt

Trăm năm

thời gian lâu dài.

cái cụ thể

cái trừu tượng


c)

Áo chàm đưa buổi phân li
Cầm
tay nhau biết nói gì hôm nay.
Áo chàm

Áo chàm
Quan hệ

dấu hiệu của sự vật

( Tố Hữu)

người dân Việt Bắc.
sự vật.


d)

Vì sao? Trái đất nặng ân tình
Nhắc mãi tên người: Hồ Chí Minh
(Tố Hữu)

Trái đất
Quan hệ

Vật chứa đựng

nhân loại
vật bị chứa đựng


2. So sánh hốn
dụ với ẩn dụ :
Ẩn dụ
GIỐNG
NHAU

KHÁC
NHAU

VÍ DỤ

Hốn dụ

- Gọi tên sự vật, hiện tượng bằng tên sự vật, hiện tượng khác;
- Có tác dụng tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt
Dựa vào quan hệ tương đồng
(giống nhau)
Cụ thể:
- Hình thức
- Cách thức thực hiện
- Phẩm chất
- Chuyển đổi cảm giác

Dựa vào quan hệ tương cận
(gần gũi)
Cụ thể:
- Bộ phận - toàn thể
- Vật chứa đựng -vật bị chứa
đựng
- Dấu hiệu của sự vật - sự vật
thể hiện
- trừu tượng
sự- Cụ
vật,
tượng

- Gọi tên
Những bàn chân từ than bụi lầy bùn,
này bằng sự

hiện
Đã vật,
đứng dưới
mặttượng
trời cách mạng.
Người cha mái tóc bạc
khác.
Đốt lửa cho anh nằm.
- Đều có bốn kiểu.


15