Bai 27 Ben que

Bn Quờ
Nguyễn Minh Châu
I, Giới thiệu tác giả và tác phẩm
1. Tác giả


Nguyễn Minh Châu (1930-1989) là cây bút xuất sắc
của văn học Việt Nam hiện đại. Sáng tác của ông
trong thời kì kháng chiến chống Mĩ ( nh Cửa sông,
Dấu chân ngời lính (tiểu thuyết), Mảnh trăng cuối
rừng (truyện ngắn)) ở trong số những tác phẩm tiêu
biểu của nền văn học theo khuynh hớng sử thi thời
kì này. Từ sau năm 1975, nhất là từ đầu những năm
80 của thế kỉ XX, Nguyễn Minh Châu đà trăn trở
tìm tòi, đổi mới mạnh mẽ về t tởng và nghệ thuật,
mở ra chặng đờng mới trong sáng tác của mình và
thúc đẩy công cuộc đổi mới công cuộc đổi mới
văn học dân tộc.


2. Tác phẩm
Truyện ngắn Bến quê in trong tập truyện cùng tên của
Nguyễn Minh Châu, xuất bản năm 1985. Văn bản đợc
đa vào SGK lợc bỏ một phần ở đầu truyện.
ở truyện ngắn này cũng nh nhiều truyện cùng thời kì
ấy của Nguyễn Minh Châu, ngòi bút nhà văn hớng vào
đời sống thế sự nhân sinh thờng ngày, với những chi
tiết sinh hoạt đời thờng, có khi nhỏ nhặt để phát hiện ra
những chiều sâu của cuộc sống. Tác giả cho rằng cuộc
đời vốn đa sự, con ngời thì đa đoan. Triết lí trong Bến
quê là một triết lí giản dị mà sâu sắc, mang ý nghĩa

trải nghiệm, tổng kết cuéc ®êi mét con ngêi.


II, Đọc- hiểu văn bản
1. Nhân vật Nhĩ
Nhĩ xuất hiện trong một hoàn cảnh đặc biệt:
Căn bệnh hiểm nghèo đà khiến Nhĩ hầu nh bị liệt
toàn thân, không thể tự mình di chuyển dù là nhích
chuyển trên giờng bệnh. Tất cả mọi sinh hoạt của
anh đều trông vào sự giúp đỡ của ngời khác mà
chủ yếu là Liên- vợ của anh. Nhà văn đà đặt nhân
vật trong một hoàn cảnh đặc biệt, tạo nên một tình
huống nghịch lí để chiêm nghiƯm
vỊ ®êi ngêi.


Mạch truyện phát triển theo dòng cảm xúc và suy nghĩ
của nhân vật Nhĩ:
a. Cảm nhận về vẻ đẹp của
thiên nhiên trong buổi sáng đầu thu

Nhĩ đà nhìn ngắm
cảnh vật từ vị trí nào?
vị trí đó có chi phối
tới cảm xúc của anh
không?

Hình ảnh nào của
thiên nhiên để lại
trong Nhĩ sù u t?

Cảnh vật đợc miêu tả theo tầm nhìn
của Nhĩ, từ vị trí giờng bệnh, thu cả
cảnh vật trong tầm mắt, từ gần đến xa, tạo
thành một không gian có chiều sâu, rộng, gợi
bao cảm xúc về cuộc sống. Từ bông hoa bằng lăng
ngay phía ngoài cửa sổ đến con sông Hồng với màu
nớc đỏ nhạt lúc đà vào thu, vòm trời và sau cùng
là bÃi bồi bên kia sông không gian và những cảnh
sắc ấy vốn quen thuộc, gần gũi nhng lại nh
rất mới mẻ với Nhĩ, tởng chừng nh
lần đầu tiên anh cảm nhận đợc tất
cả vẻ đẹp và sù giµu cã cđa nã.


b. Những suy ngẫm của Nhĩ từ hoàn cảnh
của mình mà phát hiện quy luật giống nh
một nghịch lí của đời ngời:
Trong buổi sáng hôm đó, bằng trực giác,
Nhĩ nhận thấy thời gian của mình chẳng
còn bao lâu nữa. Bệnh tËt hiĨm nghÌo khiÕn
anh hoµn toµn lƯ thc vµo ngêi vợ.
Chính trong những ngày cuối đời, Nhĩ mới thấu
hiểu và nhận ra sự hi sinh của ngời vợ. Nhĩ đÃ
tìm đợc nơi nơng tựa là gia đình trong những
ngày này. Lần đầu tiên, Nhĩ cảm nhận đợc tất
cả những hình ảnh thân thơng của ngời vợ.
Vậy mà cuộc sống của anh chẳng còn bao lâu.

ã Niềm khát khao của Nhĩ đợc đặt chân lên bÃi bồi bên kia
bến sông xuất hiện ngay trong buổi sáng hôm ấy, khi mà
Nhĩ chợt nhận thấy thời gian mình sống chẳng còn bao lâu.
Niềm khát khao của Nhĩ chính là sự thức tỉnh về những giá
trị bền vững, bình thờng và sâu xa của cuộc sống. Sự nhận
thức này chỉ đến đợc với ngời ta ở cái độ đà từng trải, với
Nhĩ thì đó là lúc cuối đời. Sù thøc tØnh cđa anh cã xen víi
niỊm ©n hËn, xãt xa.



c. Câu chuyện của Nhĩ với cậu con trai và
sự chiêm nghiệm của anh về một quy luật
của đời ngời.
Không thể làm đợc cái điều mình khao khát, Nhĩ đà nhờ
đứa con thay mình đi sang bên kia sông, đặt chân lên cái
bÃi phù sa màu mỡ. Nhng ở đây anh lại gặp một nghịch
lí nữa: đứa con không hiểu đợc ớc muốn của cha nên
làm một cách miễn cỡng và rồi lại bị cuốn hút vào trò
chơi hấp dẫn nó gặp trên đờng đi, để rồi có thể lỡ chuyến
đò sang ngang duy nhất trong ngày. Từ sự việc ấy, Nhĩ đÃ
nghiệm ra đợc cái quy luật phổ biến của đời ngời: con
ngời ta trên đờng đời thật khó tránh những điều vòng
vèo hoặc chùng chình.


Nhĩ có trách ngời con
không nghe lời mình
không? Nếu là em thì

em có trách hay
không?

HÃy giải thích hành
động của Nhĩ ở cuối
truyện khi thấy con đò
ngang vừa chạm mũi
vào bờ đất bên này
sông?


ở cuối truyện khi thấy con đò ngang vừa chạm mũi
vào bờ đất bên này sông, Nhĩ đà thu hết tàn lực dồn
vào một cử chỉ có vẻ kì quặc (). Hành động cuối
cùng này của Nhĩ có thể hiểu là anh đang nôn nóng
thúc giục cậu con trai hÃy mau kẻo lỡ chuyến đò duy
nhất trong ngày. Nhng hình ảnh này con gợi ra ý
nghĩa khái quát hơn. Đó là ý muốn thức tỉnh mọi
ngời về những cái vòng vèo, chùng chình mà chúng
ta đang sa vào trên đờng đời, để dứt ra khỏi nó, để
hớng tới những giá trị đích thực vốn rất giản dị, gần
gũi và bền v÷ng.



Nhận xét chung
Nhân vật Nhĩ trong truyện là nhân vật t tởng, một loại
nhân vật nổi lên trong sáng tác của Nguyễn Minh Châu
giai đoạn sau năm 1975. Nhà văn đà gửi gắm qua nhân
vật nhiều điều quan sát, suy ngẫm, triết lí về cuộc đời.

Nhng nhân vật không vì thế mà biến thành cái loa phát
ngôn cho tác giả. Những chiêm nghiệm, triết lí về cuộc
đời và con ngời đà đợc chuyển hóa vào trong đời sống
nội tâm của nhân vật, với diễn biến của tâm trạng dới
sự tác động của hoàn cảnh đựợc miêu tả tinh tế, hợp lÝ.


2. Nghệ thuật

a. Tình huống truyện

Khái niệm:


Tình huống của Bến quê là một chuỗi những nghịch lí móc
nối lại với nhau khiến tình cảnh nhân vật càng thêm trớ trêu:
ã Nhĩ có một công việc tốt, có điều kiện đi khắp mọi nơi
trên thế giới thế nhng giờ đây căn bệnh quái ác buộc chặt
anh trên giờng bệnh. Anh phải trông cậy vào vợ con và
những đứa trẻ hàng xóm mới có thể xoay xở trên giờng
bệnh.
ã Khi Nhĩ phát hiện ra vẻ đẹp lạ lùng của bÃi bồi bên kia
sông, ngay phía trớc cửa sổ thì cũng là lúc anh biết sẽ
không bao giờ còn có cơ hội tự mình đặt chân lên đó. Anh
những tëng cËu con trai cã thĨ thay m×nh thùc hiƯn điều
đó thì nó lại sa vào một trò chơi, đà để lỡ
chuyến đò ngang duy nhất trong ngày.


b. Những hình ảnh, chi tiết mang

ý nghĩa biểu tợng

Trong Bến quê, hầu nh mọi hình ảnh đều mang
hai lớp nghĩa: nghĩa thực và nghĩa biểu tợng.
hai lớp nghĩa này gắn bó thống nhất khiến cho
các hình ảnh không bị tớc đi giá trị tạo hình và
sức gợi cảm để chỉ trở thành hình ảnh ớc lệ. ý
nghĩa biểu tợng đợc gợi ra từ hình ảnh thực,
nhng phải xem xét trong cả hệ thống hình ảnh
và chỉ có thể toát lên khi đặt vào sự quy chiếu
chủ đề của tác phÈm.


Hình ảnh bÃi bồi, bến sông và toàn bộ khung cảnh thiên
nhiên trong truyện biểu tợng cho vẻ đẹp cua đời sống
trong những cái gần gũi, bình dị, thân thuộc

Những bông hoa bằng lăng cuối mùa màu sắc nh đậm
hơn; tiếng những tảng đất lở ở bờ sông bên này, khi cơn
lũ đầu nguồn đà dồn về, đổ ụp vào trong giấc ngủ của
Nhĩ lúc gần sáng- cho thấy sự sống của nhân vật Nhĩ đÃ
vào những ngày cuối cùng.


Đứa con trai của Nhĩ sa vào một
đám chơi cờ phá thế trên lề đờng
gợi ra điều mà Nhĩ gọi là sự chùng
chình, vòng vèo ma trên đờng đời
chúng ta khó tránh khỏi.
Hành động và cử chỉ của Nhĩ ở ci trun

nh mét lêi thóc giơc ®Ĩ con ngêi thãat
ra khỏi những khó khăn cám dỗ trên đờng
đời và hớng tới những giá trị đích thực
vốn rất giản dị và gÇn gịi.


Luyện tập

Chủ đề của tác
phẩm là gì?

Bến quê là một tác phẩm hay
nhng khó có thể cảm nhận đợc
hết chiều sâu của nó. Em có
suy nghĩ gì sau khi học xong
tác phẩm này?