Bai 13 Dau ngoac don va dau hai cham

Đơn vị: Trường THCS Long Hòa
Giáo viên thực hiện : Hà THỊ Hoa


a) Đùng một cái, họ (những người
dân bản xứ) được phong cho cái
danh hiệu tối cao là “chiến sĩ bảo vệ
cơng
lí
và
tự
do”.
(Nguyễn Ái Quốc, Thuế máu)
b) Gọi là kênh ba khía vì ở đó hai bên bờ
tập trung tồn những con ba khía, chúng
bám đặc sệt quanh các gốc cây (ba khía là
một loại cịng biển lai cua, càng sắc tím
đỏ, làm mắm xé ra trộn tỏi ớt ăn rất ngon).
(Theo Đoàn giỏi, Đất rừng phương Nam)


Lí Bạch (701 - 762), nhà thơ nổi tiếng
của Trung Quốc đời Đường, tự Thái
Bạch, hiệu Thanh Liên cư sĩ, quê ở
Cam Túc; lúc mới năm tuổi, gia
đình về định cư ở làng Thanh Liên,
huyện Xương Long thuộc Miên
Châu (Tứ Xuyên).
(Ngữ văn 7, tập 1)

a) Đùng một cái, họ (những người bản xứ) được phong cho
cái danh hiệu tối cao là “chiến sĩ bảo vệ cơng lí và tự do”.
→ Đánh dấu phần giải thích (làm rõ họ là ai)
b) Gọi là kênh ba khía vì ở đó hai bên bờ tập trung tồn
những con ba khía, chúng bám đặc sệt quanh các gốc cây
(ba khía là loại cịng biển lai cua, càng sắc tím đỏ, làm
mắm xé ra trộn tỏi ớt ăn rất ngon).

→ Đánh dấu phần thuyết minh
c) Lí Bạch (701 - 762), nhà thơ nổi tiếng của Trung Quốc
đời Đường, tự Thái Bạch, hiệu Thanh Liên cư sĩ, quê ở
Cam Túc; lúc mới năm tuổi, gia đình về định cư ở làng
Thanh Liên, huyện Xương long thuộc Miên Châu (Tứ
Xuyên)
→ Đánh dấu phần bổ sung thêm


a) Đùng một cái, họ được phong cho cái danh hiệu tối
cao là “chiến sĩ bảo vệ cơng lí và tự do”.
b) Gọi là kênh ba khía vì ở đó hai bên bờ tập trung tồn
những con ba khía, chúng bám đặc sệt quanh các gốc
cây.
c) Lí Bạch nhà thơ nổi tiếng của Trung Quốc đời
Đường, tự Thái Bạch, hiệu Thanh Liên cư sĩ, quê ở
Cam Túc; lúc mới năm tuổi, gia đình về định cư ở làng
Thanh Liên, huyện Xương long thuộc Miên Châu.
→ Bỏ phần trong ngoặc đơn thì nghĩa của các đoạn trích
dẫn khơng thay đổi vì khi đặt một phần nào đó trong dấu
ngoặc đơn thì người viết đã coi đó là phần chú thích
nhằm cung cấp thông tin bổ sung, đi kèm theo.

Dấu ngoặc đơn dùng để đánh dấu phần chú
thích (giải thích, thuyết minh, bổ sung
thêm)
Ví dụ: Lí Bạch (701 - 762) là nhà thơ nổi
tiếng của Trung Quốc đời Đường.


a. Rồi Dế Choắt loanh quanh, băn khoăn. Tôi phải bảo:
- Được, chú mình cứ nói thẳng thừng ra nào.
Dế Choắt nhìn tơi mà rằng:
- Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp cho
em một cái ngách sang bên nhà anh, phòng khi tắt lửa tối
đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy sang…
(Tơ Hồi)
→ Báo trước lời hội thoại
b. Như tre mọc thẳng, con người khơng chịu khuất
Người xưa có câu: “ Trúc dẫu cháy, đốt ngay vẫn thẳng”. Tre
là thẳng thắn, bất khuất ! ( Thép Mới)
→ Đánh dấu lời dẫn trực tiếp
c. Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần, nhưng lần này tự
nhiên thấy lạ. Cảnh vật chung quanh tơi đều thay đổi, vì
chính lịng tơi đang có sự thay đổi lớn: hơm nay tơi đi học.
(Thanh Tịnh)
→ Giải thích phần trước đó


Dấu hai chấm dùng để:
- Đánh dấu (báo trước) phần giải thích, thuyết

minh cho một phần trước đó.
- Đánh dấu (báo trước) lời dẫn trực tiếp (dùng với
dấu ngoặc kép) hay lời đối thoại (dùng với dấu
gạch ngang).
Ví dụ: Rồi Dế Choắt loanh quanh, băn khoăn. Tôi
phải bảo:
- Được, chú cứ nói thẳng thừng ra nào.


Dấu ngoặc đơn
- Đánh dấu phần chú
thích:
+ giải thích
+ thuyết minh
+ bổ sung thêm
Cung cấp thông tin kèm
theo, không thuộc phần
nghĩa cơ bản.

Dấu hai chấm
- Báo trớc:
+ phần giải thích,
thuyết minh
+ lời dẫn trực tiếp
+ lời đối thoại
- Thuộc phần nghĩa cơ
bản


CỦNG CỐ

- Em hãy cho biết dấu ngoặc đơn
dùng để làm gì?
- Em hãy trình bày hiểu biết của
mình về dấu hai chấm?


1.Giải thích cơng dụng của dấu ngoặc đơn trong
những đoạn trích sau:
a) Qua các cụm từ “tiệt nhiên” (rõ ràng,dứt khốt như
thế, khơng thể khác), “định phận tại thiên thư” (định
phận tại sách trời), “hành khan thủ bại hư” (chắc
chắn sẽ nhận lấy thất bại), hãy nhận xét về giọng
điệu của bài thơ.
b) Chiều dài của cầu là 2290m (kể cả phần cầu dẫn
với chín nhịp dài và mười nhịp ngắn)
c) Để văn bản có tính liên kết, người viết (người nói)
phải làm cho nội dung của các câu, các đoạn thống
nhất và gắn bó chặt chẽ với nhau; đồng thời, phải
biết kết nối các câu, các đoạn đó bằng những
phương tiện ngơn ngữ (từ, câu,…) thích hợp.


1. Công dụng của dấu ngoặc đơn:
a) Đánh dấu phần giải thích ý nghĩa của các cụm
từ trong dấu ngoặc kép.
b) Đánh dấu phần thuyết minh.
c) Dấu ngoặc đơn thứ nhất đánh dấu phần bổ
sung (người nói)
Dấu ngoặc đơn thứ hai: thuyết minh làm rõ
phương tiện ngôn ngữ (từ, câu…)

2. Giải thích cơng dụng của dấu hai chấm trong những
đoạn trích sau:
a) Nhưng họ thách nặng quá: nguyên tiền mặt phải một
trăm đồng bạc, lại còn cau, còn rượu .. cả cưới nữa thì
mất đến cứng hai trăm bạc. (Nam Cao, Lão Hạc)
b) Tơi khơng ngờ Dế Choắt nói với tôi một câu như thế
này:
- Thôi, tôi ốm yếu quá rồi chết cũng được. Nhưng trước
khi nhắm mắt tôi khuyên anh: ở đời mà có thói hung
hăng bậy bạ, có óc mà khơng biết nghĩ, sớm muộn rồi
cũng mang vạ vào mình đấy.
(Tơ Hồi, Dế mèn phiêu lưu kí)
c) Rồi một ngày mưa rào. Mưa giăng giăng bốn phía. Có
quãng nắng xuyên xuống biển, óng ánh đủ màu: xanh
lá mạ, tím phớt, hồng, xanh biếc,…
(Vũ Tú Nam, Biển đẹp)


2. Công dụng của dấu hai chấm:
a) Đánh dấu phần giải thích cho ý: họ thách nặng
quá.
b) Báo trước lời đối thoại của Dế Choắt với Dế
Mèn + thuyết minh phần nội dung lời khuyên
của Dế Choắt.
c) Đánh dấu phần thuyết minh cho ý: đủ màu là
những màu nào?

3. Có thể bỏ dấu hai chấm trong đoạn trích sau được
khơng ? Trong đoạn trích này, tác giả dùng dấu hai
chấm nhằm mục đích gì ?
Tiếng Việt có những đặc sắc của một thứ tiếng đẹp, một thứ
tiếng hay. Nói thế có nghĩa là nói rằng: tiếng Việt là một thứ
tiếng hài hòa về mặt âm hưởng, thanh điệu mà cũng rất tế
nhị, uyển chuyển trong cánh đặt câu. Nói thế cũng có nghĩa
là nói rằng: tiếng Việt có đầy đủ khả năng để diễn đạt tình
cảm,tư tưởng của người Việt Nam và để thoả mãn cho yêu
cầu của đời sống văn hố nước nhà qua các thời kì lịch sử.
(Đăng Thai Mai)

→ Có thể bỏ dấu hai chấm. Nhưng nghĩa của phần đặt
sau dấu hai chấm không được nhấn mạnh bằng.


4.Quan sát câu sau và trả lời câu hỏi.
Phong Nha gồm có hai bộ phận: Động khơ và Động
nước . ( Trần Hồng)
- Có thể thay dấu hai chấm bằng dấu ngoặc đơn được
khơng? Nếu thay thì ý nghĩa của câu có gì thay đổi?
- Câu văn Phong Nha gồm có hai bộ phận: Động khơ
và Động nước. Có thể thay dấu hai chấm bằng dấu
ngoặc đơn: Phong Nha gồm có hai bộ phận (Động
khơ và Động nước). Nếu thay thì bộ phận trong dấu
ngoặc đơn chỉ mang ý nghĩa giải thích đi kèm.


- Nếu viết lại là Phong Nha gồm: Động khô và Động
nước thì có thể thay dấu hai chấm bằng dấu ngoặc

đơn được khơng? Vì sao?
-

Nếu viết Phong Nha gồm: Động khơ và Động nước.
thì khơng thể thay dấu hai chấm bằng dấu ngoặc
đơn. Vì vế Động khơ và Động nước khơng thể xem
là thành phần chú thích.


5) Một số học sinh chép lại đoạn văn của Thanh Tịnh
như sau:
Sau khi đọc xong mấy mươi tên đã viết sẵn trên mảnh
giấy lớn, ơng đốc nhìn chúng tơi nói sẽ:
- Thế là các em được vào lớp năm. Các em phải gắng
học để thầy mẹ được vui lòng và để thầy dạy các em
được sung sướng. Các em đã nghe chưa? (Các em đều
nghe nhưng không em nào dám trả lời. Cũng may đã
có một tiếng dạ ran của phụ huynh đáp lại.
Câu hỏi:
- Bạn đó chép lại dấu ngoặc đơn đúng hay sai? Vì
sao?
- Phần được đánh dấu bằng dấu ngoặc đơn có phải là


5. Bạn đó chép lại dấu ngoặc đơn sai. Vì dấu ngoặc
đơn bao giờ cũng đi từng cặp với nhau. Cần chép lại
đoạn văn của Thanh Tịnh như sau:
Sau khi đọc xong mấy mươi tên đã viết sẵn trên mảnh
giấy lớn, ơng đốc nhìn chúng tơi nói sẽ:
- Thế là các em được vào lớp năm. Các em phải gắng

học để thầy mẹ được vui lòng và để thầy dạy các em
được sung sướng. Các em đã nghe chưa? (Các em
đều nghe nhưng không em nào dám trả lời. Cũng
may đã có một tiếng dạ ran của phụ huynh đáp lại ).
→ Phần được đánh dấu bằng dấu ngoặc đơn là một bộ
phận của câu, gọi là phần phụ giải thích.


6. Dựa vào nội dung đã học ở văn bản Bài toán dân
số, hãy viết một đoạn văn ngắn về sự cần thiết phải
hạn chế việc gia tăng dân số; trong đoạn văn có
dùng dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm.