Kiểm tra, đánh giá quá trình học tập của người học nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy môn lý thuyết xác suất và thống kê ứng dụng đáp ứng chuẩn đầu ra trong chương trình đào tạo

KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC
ĐỔI MỚI GIẢNG DẠY MÔN LÝ THUYẾT XÁC SUẤT VÀ THỐNG KÊ ỨNG DỤNG
CHO SINH VIÊN KHỐI NGÀNH KINH TẾ, QUẢN TRỊ KINH DOANH VÀ CÁC VẤN ĐỀ LIÊN QUAN

2.
KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ
QUÁ TRÌNH HỌC TẬP CỦA NGƯỜI HỌC
NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG GIẢNG DẠY MÔN
LÝ THUYẾT XÁC SUẤT VÀ THỐNG KÊ ỨNG DỤNG
ĐÁP ỨNG CHUẨN ĐẦU RA
TRONG CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO
ThS. Nguyễn Trung Đơng*
Tóm tắt
Kiểm tra, đánh giá là khâu quan trọng trong giáo dục đại học nói riêng và giáo dục Việt
Nam nói chung. Trong bối cảnh đảm bảo chất lượng của nhà trường nhằm mục tiêu được
đánh giá và đạt chuẩn quốc gia về chất lượng, với mục đích đáp ứng chuẩn đầu ra trong
chương trình đào tạo, bài viết tập trung vào việc tổ chức kiểm tra, đánh giá quá trình học tập
của sinh viên theo chuẩn đầu ra của chương trình đào tạo. Hoạt động này nhằm nâng cao
chất lượng môn Lý thuyết xác suất và thống kê ứng dụng nói riêng và các mơn khoa học cơ
bản nói chung.
Từ khóa: Chương trình đào tạo, kiểm tra, đánh giá, chuẩn đầu ra

1. Đặt vấn đề
Kiểm tra, đánh giá là một khâu cơ bản, có vai trị quan trọng trong q trình dạy học. Tổ
chức hiệu quả hoạt động này là góp phần thúc đẩy phát triển năng lực của người học. Trong
nhiều trường hợp, hoạt động đánh giá giữ vai trò quyết định đối với chất lượng đào tạo. Khái
niệm “kiểm tra, đánh giá” được hiểu là quá trình thu thập các thơng tin và đưa ra những phán
đốn, xác định về mặt số lượng hay chất lượng mức độ làm chủ kiến thức, hình thành kỹ năng
hoặc thái độ ở người học. Nhận thức được vai trò quan trọng của hoạt động kiểm tra, đánh
giá trong quá trình đào tạo đại học, các cơ sở đào tạo đại học đã có nhiều hành động cụ thể
nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động này. Việc thành lập bộ phận chuyên trách về khảo thí ở

hầu hết các trường nhằm thống nhất và nâng cao năng lực thực hiện hoạt động kiểm tra, đánh
* Bộ mơn Tốn - Thống kê, Khoa Kinh tế - Luật, Trường Đại học Tài chính - Marketing

17


KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC
ĐỔI MỚI GIẢNG DẠY MÔN LÝ THUYẾT XÁC SUẤT VÀ THỐNG KÊ ỨNG DỤNG
CHO SINH VIÊN KHỐI NGÀNH KINH TẾ, QUẢN TRỊ KINH DOANH VÀ CÁC VẤN ĐỀ LIÊN QUAN

giá là một bước đi đúng hướng. Tuy nhiên, kể từ khi yêu cầu xây dựng chuẩn đầu ra cho các
chương trình đào tạo trở thành bắt buộc thì một số thách thức mới đã bắt đầu xuất hiện. Điều
này thể hiện chủ yếu nhất ở vấn đề xây dựng chương trình đào tạo và tổ chức hoạt động kiểm
tra, đánh giá như thế nào để giúp người học đạt được chuẩn đầu ra đã công bố?
Thực hiện chủ trương của Bộ Giáo dục và Đào tạo, Trường Đại học Tài chính - Marketing
đã và đang xây dựng và công bố chuẩn đầu ra của các chương trình đào tạo tại Trường. Tuy
nhiên, mối liên hệ giữa chuẩn đầu ra của chương trình đào tạo với các học phần trong chương
trình đào tạo nhìn chung chưa được xác định rõ ràng. Bên cạnh đó, nhiều học phần chưa được
quan tâm xây dựng chuẩn đầu ra. Khi trực tiếp giảng dạy, nhiều giảng viên cũng không chú
ý đến mối liên hệ giữa chuẩn đầu ra của học phần với chuẩn đầu ra của tồn bộ chương trình
đào tạo. Điều này dẫn đến hệ quả là khi tổ chức kiểm tra, đánh giá đối với các học phần, hình
thức và nội dung kiểm tra, đánh giá ít bám sát các yêu cầu chuẩn đầu ra của chính học phần
đó cũng như của tồn bộ chương trình đào tạo.
2. Nội dung
2.1. Chuẩn đầu ra
Khái niệm “chuẩn đầu ra” theo Công văn số 2196/BGDĐT-GDĐH ngày 22/4/2010 của
Bộ Giáo dục và Đào tạo là quy định về nội dung kiến thức chuyên môn; kỹ năng thực hành,
khả năng nhận thức công nghệ và giải quyết vấn đề; công việc mà người học có thể đảm nhận
sau khi tốt nghiệp và các yêu cầu đặc thù khác đối với từng trình độ, ngành đào tạo. Chuẩn
đầu ra được Bộ Giáo dục và Đào tạo đưa ra nhằm thực hiện ba mục tiêu chính như sau:

Thứ nhất, cơng khai với xã hội về năng lực đào tạo và các điều kiện đảm bảo chất lượng
của trường để người học, phụ huynh, nhà tuyển dụng biết và giám sát; thực hiện những cam
kết của nhà trường với xã hội về chất lượng đào tạo để cán bộ quản lý, giảng viên và người
học nỗ lực vươn lên trong giảng dạy và học tập; đổi mới công tác quản lý đào tạo, đổi mới
phương pháp giảng dạy, phương pháp kiểm tra, đánh giá và đổi mới phương pháp học tập.
Đồng thời, xác định rõ nghĩa vụ và nâng cao trách nhiệm của đội ngũ cán bộ quản lý, giảng
viên trong các hoạt động giảng dạy, phục vụ giảng dạy và quản lý nhằm giúp người học vươn
lên trong học tập và tự học để đạt chuẩn đầu ra.
Thứ hai, công khai để người học biết được các kiến thức sẽ được trang bị sau khi tốt
nghiệp một chuyên ngành, một trình độ về chuẩn năng lực nghề nghiệp, về kiến thức chuyên
môn, kỹ năng thực hành, khả năng nhận thức và giải quyết vấn đề, cơng việc mà người học
có thể đảm nhận sau khi tốt nghiệp.
Thứ ba, tạo cơ hội tăng cường hợp tác, gắn kết giữa nhà trường và doanh nghiệp trong
đào tạo và sử dụng nhân lực cho xã hội, đáp ứng yêu cầu của các nhà sử dụng lao động.
Như vậy, việc kiểm tra, đánh giá của mỗi môn học trong chương trình đào tạo nhất thiết
phải đáp ứng yêu cầu và bám sát chuẩn đầu ra của mỗi chương trình.

18


KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC
ĐỔI MỚI GIẢNG DẠY MÔN LÝ THUYẾT XÁC SUẤT VÀ THỐNG KÊ ỨNG DỤNG
CHO SINH VIÊN KHỐI NGÀNH KINH TẾ, QUẢN TRỊ KINH DOANH VÀ CÁC VẤN ĐỀ LIÊN QUAN

2.2. Vai trị của mơn học Lý thuyết xác suất và thống kê ứng dụng đối với một số
chương trình đào tạo thuộc khối ngành Kinh tế
Lý thuyết xác suất và thống kê ứng dụng là một môn thuộc khối kiến thức cơ bản và ngày
nay đã thâm nhập vào hầu hết các lĩnh vực và các ngành khoa học khác nhau. Các tri thức về
khoa học xác suất cũng như thống kê đã được ứng dụng một cách rộng rãi. Đây là một trong
những học phần quan trọng của khối kiến thức cơ bản mà Bộ Giáo dục và Đào tạo đã quy

định là môn học bắt buộc đối với sinh viên khối ngành Kinh tế, Y dược, Hóa, Mơi trường…
Hơn nữa, với đặc thù là môn ứng dụng nên bên cạnh việc rèn luyện các kỹ năng cơ bản mang
tính Tốn học như: khái qt hóa, đặc biệt hóa, mơ hình hóa, phát hiện và giải quyết vấn đề…
thì việc học xác suất và thống kê cịn góp phần rèn luyện các kỹ năng nghề nghiệp gắn với
sinh viên ngành Kinh tế như: kỹ năng thu thập, xử lý số liệu thống kê; kỹ năng quan sát; kỹ
năng phân tích, ra quyết định thơng qua các bài toán ước lượng, kiểm định; kỹ năng làm việc
nhóm… Những kỹ năng này là một phần khơng nhỏ trong yêu cầu về kỹ năng nghề nghiệp
đối với sinh viên khối ngành Kinh tế mà chuẩn đầu ra của nhà trường đã đặt ra. Tuy nhiên,
nên dạy học xác suất và thống kê như thế nào để có thể góp phần đáp ứng chuẩn đầu ra?
Bài viết thống kê kết quả khảo sát chuẩn đầu ra của hai trường đại học thuộc khối ngành
Kinh tế tại khu vực Thành phố Hồ Chí Minh để đối sánh với chuẩn đầu ra của nhà trường.
Qua đó, cho thấy yêu cầu các kiến thức, kỹ năng cơ bản về thống kê được đánh giá trong
chuyên môn, kỹ năng và năng lực nghề nghiệp của nhiều chuyên ngành.
STT
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16

17

Chuẩn đầu ra của các chuyên ngành yêu cầu sinh viên có kiến thức, kỹ năng về thống kê
Trường Đại học Tài chính - Marketing (UFM)
Trường Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh (UEH)
Quản trị kinh doanh tổng hợp
Kinh tế học
Quản trị bán hàng
Kinh tế kế hoạch và đầu tư
Quản trị dự án
Thẩm định giá
Kinh doanh bất động sản
Quản trị
Quản trị kinh tế quốc tế
Quản trị chất lượng
Thương mại quốc tế
Kinh doanh quốc tế
Tài chính doanh nghiệp
Thương mại
Ngân hàng
Marketing
Thuế
Tài chính cơng
Tài chính cơng
Tài chính
Tài chính bảo hiểm
Bảo hiểm
Thẩm định giá
Ngân hàng
Tài chính định lượng

Chứng khốn
Kế tốn doanh nghiệp
Kế tốn cơng
Kiểm tốn
Tốn tài chính
Tin học quản lý
Hệ thống thông tin quản lý
Quản lý kinh tế
Tin học quản lý
Nguồn: Thống kê của tác giả

19


KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC
ĐỔI MỚI GIẢNG DẠY MÔN LÝ THUYẾT XÁC SUẤT VÀ THỐNG KÊ ỨNG DỤNG
CHO SINH VIÊN KHỐI NGÀNH KINH TẾ, QUẢN TRỊ KINH DOANH VÀ CÁC VẤN ĐỀ LIÊN QUAN

2.3. Lựa chọn phương pháp tiếp cận
Khi viết đề cương mơn học nói riêng hay xây dựng chương trình đào tạo nói chung,
lựa chọn phương pháp tiếp cận được xem như kim chỉ nam cho người dạy. Hiện nay, nhiều
trường đại học trên thế giới đã phát triển nhiều cách tiếp cận khi xây dựng đề cương mơn
học nói riêng cũng như chương trình đào tạo nói chung. Một số phương pháp kinh điển phải
kể đến như: phương pháp tiếp cận nội dung (Content - based approach), phương pháp tiếp
cận mục tiêu (Objective - based approach), phương pháp tiếp cận phát triển (Development based approach), phương pháp tiếp cận tích hợp (Integrated approach)… Mỗi phương pháp
đều có những ưu nhược điểm riêng.
Phương pháp tiếp cận mục tiêu được thiết kế luôn đảm bảo hệ thống các mục tiêu chính
của mơn học cũng như chương trình đào tạo, được xây dựng logic, hướng đến tiêu chí đánh
giá việc đạt được mục tiêu. Tuy nhiên, không phải lúc nào cũng có thể điều chỉnh mục tiêu một
cách linh hoạt theo sự thay đổi của xã hội, dễ tạo áp lực cho người dạy cũng như người học.

Phương pháp tiếp cận nội dung môn học được thiết kế sao cho luôn đảm bảo sinh viên
lĩnh hội được tối đa lượng kiến thức mà giảng viên truyền thụ. Tuy nhiên, phương pháp này
khơng định hình được rõ năng lực của sinh viên sau khi kết thúc chương trình.
Phương pháp tiếp cận tích hợp được lựa chọn như sự kết hợp các ưu điểm và khắc phục
các nhược điểm kể trên. Theo phương pháp này, chương trình đào tạo cũng như đề cương
môn học được mô tả như một hệ thống các chuẩn đầu ra, được thực thi bởi các module, học
phần, mơn học có sự hỗ trợ lẫn nhau trong việc hướng đến chuẩn cuối cùng.
2.4. Tổ chức kiểm tra, đánh giá đáp ứng chuẩn đầu ra đối với môn học Lý thuyết
xác suất và thống kê ứng dụng
Theo Jenkins và cộng sự (2001), “Nếu muốn người học thay đổi cách học thì trước hết
hãy thay đổi cách đánh giá”. Thực trạng hiện nay cho thấy, sinh viên có xu hướng lựa chọn
hoặc sử dụng các phương pháp học tập cho một mơn học mà họ cho rằng, chúng có thể giúp
sinh viên đạt điểm cao nhất đối với các hình thức kiểm tra, đánh giá của mơn học đó. Điều
này sẽ dẫn đến hệ quả là sinh viên ít quan tâm đến các phương pháp học tập mới do giảng
viên cung cấp. Nhiều sinh viên lựa chọn hình thức “giải đề mẫu” để chuẩn bị cho các kỳ thi
và đồng thời thờ ơ với các hoạt động học tập khác. Điều này cũng sẽ góp phần dẫn đến sự lơ
là của người học trong việc rèn luyện kỹ năng, không phát triển được năng lực của người học.
Bên cạnh đó, nhiều giảng viên cũng khơng chú ý đến mối liên hệ giữa chuẩn đầu ra của môn
học này và chuẩn đầu ra của chương trình đào tạo. Do đó, khi kiểm tra, đánh giá chưa bám sát
các yêu cầu chuẩn đầu ra của môn học cũng như chuẩn đầu ra của tồn bộ chương trình đào
tạo. Để khắc phục tình trạng trên, bài viết đề xuất các giải pháp thơng qua quy trình như sau:
Bước 1. Xây dựng/rà sốt chuẩn đầu ra, chương trình đào tạo.
Bước 2. Xây dựng/rà sốt chuẩn đầu ra, chương trình đào tạo - mơn học.
Bước 3. Xây dựng/rà soát chuẩn đầu ra/mục tiêu dạy - học của môn học (chi tiết đến
từng chương).
20


KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC
ĐỔI MỚI GIẢNG DẠY MÔN LÝ THUYẾT XÁC SUẤT VÀ THỐNG KÊ ỨNG DỤNG

CHO SINH VIÊN KHỐI NGÀNH KINH TẾ, QUẢN TRỊ KINH DOANH VÀ CÁC VẤN ĐỀ LIÊN QUAN

Bước 4. Xác định nội dung và các phương pháp dạy - học của môn học, góp phần giúp
sinh viên đạt được chuẩn đầu ra/mục tiêu dạy học của mơn học.
Bước 5. Xác định các hình thức và nội dung kiểm tra, đánh giá của môn học, góp phần
giúp sinh viên đạt được chuẩn đầu ra/mục tiêu môn học.
Đối với môn học Lý thuyết xác suất và thống kê ứng dụng, Bước 3, 4, 5 có thể được tổng
hợp như sau:
Chuẩn đầu ra
Mục tiêu dạy - học

Nội dung dạy - học

Sinh viên nắm được một Các định nghĩa xác suất và các
số định nghĩa về xác suất cơng thức xác suất: cơng thức
và cơng thức tính xác suất. cộng, công thức nhân, công
thức đầy đủ và Bayes, công thức
Bernoulli.
Sinh viên nắm vững về
đặc trưng đại lượng ngẫu
nhiên và các quy luật phân
phối xác suất.

Phương pháp dạy - học
- Giảng viên thuyết giảng
kết hợp nêu vấn đề, đưa
ra các ví dụ minh họa.
- Sinh viên làm việc theo
nhóm trên lớp.

Biến ngẫu nhiên rời rạc và liên
tục: bảng phân phối xác suất,
các tham số trung bình phương
sai, Mod, trung vị; các phân
phối cơ bản: nhị thức, siêu bội,
Poisson, chuẩn...

Hình thức và nội dung
kiểm tra, đánh giá
Sinh viên làm bài tập nhóm tại
lớp về định nghĩa xác suất, các
cơng thức xác suất do giảng
viên cung cấp.
Sinh viên làm bài tập nhóm tại
lớp về các đại lượng ngẫu nhiên
và các quy luật phân bố xác suất
do giảng viên cung cấp.

Sinh viên nắm vững các bài Các khái niệm: mẫu, tổng thể, các - Giảng viên thuyết giảng Sinh viên làm bài tập nhóm tại
tốn ước lượng khoảng.
tham số đặc trưng; bài toán ước kết hợp nêu vấn đề đưa ra về ước lượng tham số do giảng
viên cung cấp.
lượng khoảng.
các ví dụ minh họa.
- Sinh viên làm việc theo
nhóm trên lớp.
Sinh viên nắm vững các Các khái niệm về bài toán kiểm - Giảng viên thuyết giảng
bài toán kiểm định tham định; bài toán kiểm định tham số kết hợp nêu vấn đề, đưa
số và phi tham số.
và phi tham số.

ra các ví dụ minh họa.
- Sinh viên làm việc theo
Sinh viên nắm vững các nội Khái niệm về phân tích phương nhóm trên lớp.
dung về phân tích phương. sai một yếu và các bước tiến hành
khảo sát
Sinh viên nắm vững nội Khái niệm về dãy số thời gian, các
dung về dãy số thời gian. chỉ tiêu phân tích và các phương
pháp dự báo.

Sinh viên làm bài tập nhóm tại
lớp về bài toán kiểm định tham
số và phi tham số do giảng viên
cung cấp.
Sinh viên làm bài tập nhóm tại
lớp về phân tích phương sai do
giảng viên cung cấp.
Sinh viên làm bài tập nhóm tại
lớp về các chỉ tiêu phân tích dãy
số thời gian, dự báo theo dãy số
thời gian.

Bảng tổng hợp này cần được xem như một nội dung bắt buộc trong chương trình giảng
dạy mơn học hoặc đề cương chi tiết môn học của mỗi giảng viên, và được phổ biến đến người
học trước hoặc ngay khi bắt đầu giảng dạy môn học này.

21


KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC
ĐỔI MỚI GIẢNG DẠY MÔN LÝ THUYẾT XÁC SUẤT VÀ THỐNG KÊ ỨNG DỤNG

CHO SINH VIÊN KHỐI NGÀNH KINH TẾ, QUẢN TRỊ KINH DOANH VÀ CÁC VẤN ĐỀ LIÊN QUAN

3. Kết luận
Để nâng cao hơn nữa hiệu quả của hoạt động khảo thí cũng như vai trị của các giảng
viên trực tiếp giảng dạy mơn Lý thuyết xác suất và thống kê ứng dụng nói riêng và các mơn
khoa học cơ bản nói chung, bài viết đã tập trung làm rõ vai trị của mơn học đối với một số
chương trình đào tạo thuộc khối ngành Kinh tế cũng như lựa chọn các phương pháp tiếp cận
trong quá trình xây dựng đề cương chi tiết môn học theo hướng phát triển năng lực người học
và đảm bảo bám sát yêu cầu của chuẩn đầu ra. Ngồi ra, bài viết cũng đề xuất quy trình xây
dựng/rà sốt đề cương chi tiết của mơn học nhằm thể hiện rõ mối liên hệ giữa Lý thuyết xác
suất và thống kê ứng dụng với các môn khoa học trong chương trình đào tạo và chuẩn đầu ra.

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2010), Công văn số 2196 /BGDĐT-GDĐH ngày 22/4/2010 về
việc hướng dẫn xây dựng và công bố chuẩn đầu ra ngành đào tạo.
2. />3. />4. Jenkins, A. & Unwin, D. (2001), How to write learning outcomes. Available online:1http://
www.ncgia.ucsb.edu/education/curricula/giscc/units/format/outcomes.htm
5. Trường Đại học Tài chính - Marketing, Công văn số 1876/QĐ-ĐHTCM về việc ban hành
chuẩn đầu ra các ngành, chuyên ngành đào tạo trình độ đại học tại Trường Đại học Tài
chính - Marketing.

22