Bài 20. Tức cảnh Pác Bó

Tuần 22. Tiết 81
Văn bản:

Ngày soạn: 22/01/2019

Ngày dạy: 24/01/2019

TỨC CẢNH PÁC PĨ
- Hồ Chí Minh -

I. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT
1. Kiến thức
- Hiểu được đặc điểm của bài thơ Hồ Chí Minh: Sử dụng thể loại thơ tứ tuyệt để
thể hiện tinh thần hiện đại của người chiến sĩ cách mạng.
- Biết được cuộc sống vật chất và tinh thần của Hồ Chí Minh trong những năm
tháng hoạt động cách mạng đầy khó khăn, gian khổ qua một bài thơ được sáng tác
trong những ngày tháng cách mạng chưa thành cơng.
- Cảm nhận được sự thích thú thật sự của Hồ Chí Minh trong những ngày tháng
gian khổ ở Pác Pó. Qua đó ta cảm nhận được vẻ đẹp tâm hồn của Bác Hồ.
2. Kĩ năng
- Đọc-hiểu thơ tứ tuyệt của Hồ Chí Minh.
- Phân tích được những chi tiết nghệ thuật tiêu biểu trong tác phẩm.
3. Thái độ
- Giáo dục học sinh lịng u kính Hồ Chí Minh.
- Tích hợp giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh: Lối sống giản dị, phong thái ung
dung tự tại, tinh thần lạc quan và bản lĩnh của người chiến sĩ cách mạng Hồ Chí
Minh trong thời gian ở chiến khu Việt Bắc.
4. Định hướng hình thành và phát triển cho học sinh
- Phát triển năng lực tư duy và năng lực sử dụng ngôn ngữ để giải quyết vấn đề.
- Năng lực hợp tác, năng lực sáng tạo
II. CHUẨN BỊ

- GV: Đọc sách GV, sách tham khảo, tìm thêm tư liệu, hình ảnh, soạn giáo án,
máy tính, đèn chiếu.
- HS : Đọc kĩ SGK, soạn bài theo yêu cầu
III. PHƯƠNG PHÁP, KĨ THUẬT
- Phương pháp: thảo luận nhóm, vấn đáp, nêu vấn đề.....
- Kĩ thuật: chia nhóm, động não, trình bày một phút.....
IV. Tổ chức các hoạt động học cho học sinh
A. Hoạt động khởi động. (5’)


1. Ổn định lớp
2. Kiểm tra bài cũ
Kiểm tra sự chuẩn bị của HS
3. Khởi động
a. Mục tiêu: Tạo tâm thế cho học sinh trước khi vào bài học mới.
b. Phương pháp/kĩ thuật:
- Phương pháp: vấn đáp.
- Kĩ thuật: động não.
c. Phương tiện: máy tính, đèn chiếu
d. Phương thức tổ chức: Học sinh hoạt động, làm việc cá nhân và báo cáo bằng
miệng.
e. Sản phẩm: trình bày miệng.
- GV cho học sinh giải ô chữ
- HS trả lời.
=> GV dẫn vào bài mới: Năm 1911, tại bến cảng Nhà Rồng, người con đất Việt
Nguyễn Tất Thành rời Tổ quốc ra đi tìm đường cứu nước. Người đã sống bằng nhiều
nghề, làm đủ mọi việc để hoạt động cách mạng. Ba mươi năm sau( 2/1941), Người trở
về Tổ quốc; nơi Người đặt chân đến đầu tiên là Cao Bằng. Ghi lại giây phút đáng nhớ
ấy, nhà thơ Tố Hữu viết:
Ôi sáng xuân nay, xuân bốn mốt.

Trắng rừng biên giới nở hoa mơ
Bác về. Im lặng. Con chim hót
Thánh thót bờ lau vui ngẩn ngơ.
Từ đó Người sống và làm việc ở hang Pác Pó, tỉnh Cao Bằng. Ở đây, Người đã nhiều
lần ngẫu hứng, cất bút đề thơ vịnh cảnh, vịnh đời. Hôm nay cô cùng các em thưởng thức
một trong những bài thơ đó của Người nơi Pác Bó: Tức cảnh Pác Bó.
B. Hoạt động hình thành kiến thức. (33’)
Hoạt động 1: Hướng dẫn HS tìm hiểu về tác giả, tác phẩm, bố cục và từ ngữ
trong chú thích (7’)
a. Mục tiêu:
Giúp học sinh:
- Tìm hiểu chú thích.


- Cảm nhận được niềm vui của Bác Hồ trong cuộc sống cách mạng đầy gian khổ ở
Pác Pó được diễn tả bằng những vần thơ tứ tuyệt bình dị.
b. Phương pháp/kỹ thuật: Vấn đáp, nêu vấn đề, động não.
c. Hình thức tổ chức hoạt động: Cá nhân, thảo luận nhóm.
d. Phương tiện: SGK
e. Sản phẩm hoạt động: Trình bày miệng.
Hoạt động của GV
- GV gọi HS đọc chú thích *
trang 28 Sgk
? Dựa vào kiến thức đã học
em hãy nêu một vài nét về
tiểu sử cuộc đời tác giả?

Hoạt động của HS

Nội dung cần đạt

I. Tìm hiểu chung.
1. Tác giả, tác phẩm.
- HS đọc chú thích SGK. a. Tác giả.
- HS trả lời:
- Hồ Chí Minh

? Hồn cảnh sáng tác của bài - Viết vào tháng 2/1941
thơ?
tại hang Pác Pó, thuộc
huyện Hà Quang, tỉnh
Cao Bằng.
- GV hướng dẫn HS đọc bài
thơ:
+ u cầu giọng đọc vui, pha
chút hóm hình, nhẹ nhàng,
thanh thoát.
+ Rõ nhịp thơ : 4/3 hoặc
2/2/3
- GV đọc mẫu,gọi HS đọc.
- GV nhận xét.
- GV giải thích các từ khó
cho HS.
? Bài thơ được viết theo thể
thơ gì?
? Bài thơ sử dụng phương
thức biểu đạt chính nào?

b. Tác phẩm.
Bài thơ được viết 2/1941
tại hang Pác Bó, thuộc

huyện Hà Quảng, tỉnh Cao
Bằng.
2. Đọc – hiểu văn bản.
a. Đọc

- HS đọc bài thơ.
- HS lắng nghe.
- Thể thất ngôn tứ tuyệt.
- Biểu cảm.

b. Chú thích. (SGK)
c. Thể thơ: Thất ngôn tứ
tuyệt.
d. Phương thức biểu đạt:
Biểu cảm.

Hoạt động 2: Hướng dẫn HS tìm hiểu văn bản. (22’)
a. Mục tiêu:
Giúp học sinh hiểu được:
- Nếp ở và sinh hoạt hàng ngày và phong thái của Bác khi ở Pác Bó;


- Tinh thần lạc quan và lối sống giản dị của Bác Hồ;

- Sự kiên trì, ý chí quyết tâm vững vàng để chỉ huy cuộc kháng chiến trường kỳ;
- Nhìn nhận về cuộc đời hoạt động cách mạng của Bác....
b. Phương pháp, phương tiện: Vấn đáp
c. Tổ chức: Cá nhân
d. Sản phẩm hoạt động: Trình bày miệng
Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

GV: Câu thơ mở đầu, Bác
giới thiệu về nơi ở và nếp
sống sinh hoạt hàng ngày của
mình.
? Những hình ảnh nào xuất
hiện ở câu thơ?
- Hình ảnh: hang, suối
? Câu thơ được ngắt nhịp
như thế nào?
? Cấu tạo của câu thơ có gì
đặc biệt ?

- Ngắt nhịp 4/3

- Dùng phép đối: Đối về
câu, đối thời gian và đối
? Hành động “ra suối”, “ vào hoạt động.
hang” để làm gì ?
- Ra suối để làm việc,
vào hang để nghỉ ngơi,
sinh hoạt sau một ngày
? Qua đây, em có nhận xét gì làm việc.
về nếp ở và sinh hoạt hàng
ngày và phong thái của Bác
khi ở Pác Bó ?
*Giáo viên chuyển ý: Câu
thơ đầu nói lên việc ở trong

nếp sinh hoạt thường ngày
của Bác. Vậy việc ăn của
Bác thể hiện ra sao, chúng ta
cùng tìm hiểu qua câu thơ
tiếp theo.

Nội dung cần đạt
II. Tìm hiểu văn bản.
1. Câu khai.
“Sáng ra bờ suối, tối vào
hang,”
- Nơi sống :
+hang : nơi ở
+bờ suối : nơi làm việc
-> đơn sơ, giản dị
- Nhịp 4/3 " Hai vế sóng
đơi.
- Dùng phép đối:
+Sáng >+Ra >-> Cảm giác nhịp nhàng,
đều đặn, nề nếp.
=> Cuộc sống khó khăn
nhưng quy củ. Bác Hồ
sống ung dung, hòa điệu
với nhịp với thiên nhiên.

2. Câu thừa.
“Cháo bẹ rau măng vẫn
sẵn sàng.”

? Câu 2 nói về chuyện ăn
uống. Thức ăn hàng ngày của
Bác là gì ?
? Em có nhận xét gì về các
món ăn hằng ngày của Bác?
? Tinh thần lạc quan có pha
chút vui đùa của Bác Hồ thể
hiện qua từ ngữ nào?
? Em hiểu gì về cụm từ “vẫn
sẵn sàng”?
- GV giảng bài và chốt ý.
- GV: Liên hệ nếp sống giản
dị của Bác Hồ qua bài Đức
tính giản dị của Bác Hồ ở lớp
7.
*Giáo viên chuyển ý: Hai
câu thơ đầu nói về việc ở và
ăn uống hằng ngày của Bác,
vậy cịn cơng việc của Bác
thì sao, chúng ta cùng tìm
hiểu nội dung câu thơ tiếp
theo.
- GV: Nhiều thi sĩ cho rằng
thơ tứ tuyệt làm khó là câu
chuyển. Non một tý là câu
thơ sẽ xộc xệch, vụng về
ngay. Thơ Bác, đây là một
câu chuyển đầy tài hoa. Từ

hoạt động cá nhân, khung
cảnh thiên nhiên chuyển qua
hoạt động xã hội, từ nơi đơn
xơ, bữa ăn đảm bạc đi vào
công việc thiêng liêng, quan
trọng.
? Bác đã làm việc trong hoàn
cảnh như thế nào?
? Em hiểu gì về nghĩa từ láy
“chơng chênh” ?

- Cháo bẹ, rau măng

- Thức ăn: Cháo bẹ, rau
măng.

- Món ăn giản dị, đơn sơ

-> Bữa ăn đạm bạc, thiếu
thốn.
- Tinh thần “vẫn sẵn sàng”:
+ Coi việc ăn cháo bẹ, rau
măng như một thú vui.
+ Tư thế chủ động, tinh
thần luôn giữ vững, lạc
quan.

- Từ sẵn sàng
- HS trả lời.

3. Câu chuyển.
“Bàn đá chông chênh dịch
sử Đảng,”

- “Bàn đá chơng chênh”
->điều kiện làm việc khó
khăn, tạm bợ.
- Tạo cảm giác khơng
bằng phẳng, nơi làm việc
bấp bênh, khó khăn.

- Bàn đá chơng chênh ->
Hồn cảnh làm việc khó
khăn, thiếu thốn.
- Từ láy tượng hình “chơng
chênh” -> Cảm giác khơng
vững vàng

- Dịch sử Đảng.

- Cơng việc: “dịch sử
Đảng”

? Trong hồn cảnh ấy Bác đã
- HS trả lời:
làm việc gì hằng ngày?


? Qua đó, em có nhận xét gì
về phong thái làm việc của

Bác ?
- GV: Nếu ba câu đầu Bác
nói về hồn cảnh sống và
làm việc ở hang Pác Pó thì
đến câu cuối Bác lại đưa ra
cách nhìn nhận của mình về
cuộc đời hoạt động cách
mạng.
? Khép lại bài thơ, Bác nói
về cuộc đời hoạt động cách
mạng này như thế nào?
? Nghĩa gốc của từ “sang” là
gì ?
GV cho HS thảo luận
nhóm:(3’) Em hiểu cái
“sang” của cuộc đời cách
mạng trong bài thơ này như
thế nào?
- GV nhận xét.
- GV chốt ý.

=> Thể hiện được sự kiên
trì, ý chí quyết tâm vững
vàng để chỉ huy cuộc
kháng chiến trường kỳ.
4. Câu hợp.
“Cuộc đời cách mạng thật
là sang.”
- Cuộc đời cách mạng:
thiếu thốn, gian khổ.

- “Thật là sang.”
- Sang trọng trong giàu
có.
- HS tiến hành thảo luận
nhóm.
- Đại diện nhóm trả lời.

- Sang: sang trọng, đầy đủ,
giàu có >< đối lập hồn
tồn với cuộc sống của
Bác.
=> Bật lên tiếng cười hóm
hỉnh, vui đùa thể hiện tinh
thần lạc quan, vững vàng,
vững tin vào cách mạng
của Bác.
=> Từ “sang” là nhản tự
của bài thơ.

Hoạt động 3: Hướng dẫn HS tổng kết. (4’)
a. Mục tiêu: Giúp học sinh chốt lại nội dung và nghệ thuật của VB.
b.- Phương pháp, phương tiện: Vấn đáp, máy chiếu
c.- Tổ chức: Hoạt động cá nhân
d. Sản phẩm hoạt động: Trình bày miệng (ý kiến của cá nhân)
Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

? Em hãy cho biết qua bài
- HS trả lời.

thơ tác giả đã sử dụng những
biện pháp nghệ thuật đặc sắc
nào?

Nội dung cần đạt
III. Tổng kết.
1. Nghệ thuật. (slide)
- Lời thơ giản dị, mộc mạc.
- Giọng thơ tự nhiên, nhẹ
nhàng
- Cách dùng từ ngữ đặc sắc


? Qua những biện pháp nghệ
thuật đó tác giả làm nổi bật
nội dung gì?

- HS trả lời.

- Yêu cầu HS đọc ghi nhớ
SGK/30

gợi cảm.
2. Nội dung. (slide)
- Cảnh sinh hoạt làm việc
đơn sơ nhưng mang nhiều
ý nghĩa.
- Niềm vui được sống hòa
với thiên nhiên của Bác.
* Ghi nhớ. (SGK)

C. Hoạt động luyện tập. (2’)
a.- Mục tiêu: Củng cố kiến thức cơ bản qua bài tập trắc nghiệm.
b. Phương pháp, phương tiện: Vấn đáp, máy chiếu
c.Tổ chức: hoạt động cá nhân
d. Sản phẩm hoạt động: Báo cáo bằng miệng.
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
Bài tập 1. “Tức cảnh Pác Bó”
được viết theo phương thức biểu
đạt nào ?
- HS trả lời bằng miệng
A. tự sự
B. miêu tả
C. biểu cảm
D. Kết hợp miêu tả và biểu cảm.
2. Câu “ Cuộc đời cách mạng
thật là sang” là lời :
A. kể
- HS trả lời bằng miệng
B. tả
C. Giải thích
D. Tự nhận xét bộc lộ tâm trạng
Bài tập 3. Nhận định nào nói
đúng nhất về con người Bác thơ?
A. Bình tĩnh, tự chủ trong mọi
hồn cảnh.
B. Ung dung, lạc quan trước - HS trả lời bằng miệng
cuộc sống cách mạng đầy khó
khăn.

C. Quyết đốn, tự tin trước tình
thế cách mạng.
Bài tập 4. Nhận định nào nói
đúng nhất tâm trạng của Bác

Nội dung cần đạt
Bài tập 1.
D. Kết hợp miêu tả và
biểu cảm.

Bài tập 2.
D. Tự nhận xét bộc lộ
tâm trạng
Bài tập 3.
B. Ung dung, lạc
quan trước cuộc sống
cách mạng đầy khó
khăn.
Bài tập 4.


trong câu thơ cuối?
A. Tin tưởng vào tương lai tươi
sáng của đất nước.
B. Vui thích vì được sống chan - HS trả lời bằng miệng
hòa với thiên nhiên.
C. Lạc quan với cuộc sống đầy
gian khổ.
D. Cả 3 ý trên.
D. Hoạt động vận dụng. (3’)

D. Cả 3 ý trên.

- Mục tiêu: Giúp học sinh tự vận dụng các kiến thức trong bài học để giải quyết tình
huống để có cái nhìn toàn diện hơn.
- Phương pháp, phương tiện: Vấn đáp, máy chiếu
- Tổ chức: hoạt động cá nhân
- Sản phẩm hoạt động: Báo cáo bằng miệng
Bài tập: So sánh thú lầm tuyền của Bác với người xưa như Nguyễn Trãi ?
- Giống: yêu thiên nhiên, muốn sống hòa quyện với thiên nhiên.
- Khác:
+ Nguyễn Trãi: Ở ẩn để tránh thói đời, tránh chốn quan trường giả dối “lánh đục về
trong”, giữ cho mình cốt cách trong sạch => Ẩn sĩ.
+ Bác Hồ: Hoạt động cách mạng, sống với cuộc đời của một chiến sĩ cách mạng.
E – Tìm tịi, mở rộng (2’)
- Mục tiêu: Khắc sâu kiến thức đã học; mở rộng kiến thức qua các văn bản Ngắm
trăng, Đi đường.
- Sản phẩm: Có kỹ năng đọc- hiểu, mở rộng hiểu biết về Hồ Chí Minh.
Hướng dẫn học bài:
- Về nhà học bài, học thuộc lịng đoạn trích, nắm chắc nội dung, nghệ thuật bài thơ.
- Soạn bài: “Ngắm trăng, Đi đường”
* RÚT KINH NGHIỆM SAU BÀI HỌC
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
xem lại mục III - Phương pháp: thảo luận nhóm, vấn đáp, nêu vấn đề.....nhưng trong
giáo án khơng có chỗ nào cho HS thảo luận cả -> xem lại và chỉnh