SKKN co vua

đề tài: một số phương pháp cơ bản để huấn luyện cờ vua tại trường THCS
Hà Thế Hạnh
I/ CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ ĐẶT VẤN ĐỀ:
Cờ Vua là môn thể thao trí tuệ, giúp học sinh phát triển khả năng tư
duy, khả năng sáng tạo của người chơi cờ. Gi¸o dục cho các em nâng cao về
t tởng đạo đức, tớnh k lut, lý tởng cao đẹp, dũng khí kiên cờng, có lối sống
vui tơi lành mạnh , ở lứa tuổi các em THCS đây là điều kiện cơ sở làm nền
tảng cho sự phát triển sau này . Các em đợc làm quen, xây dựng các kỹ năng
vận động, kỹ xảo vận động, từ đó phát triển các phẩm chất vận động. Giúp
các em vận dụng một cách linh hoạt trong cuộc sống cũng nh học tập và lao
động.
Xuất phát từ mục tiêu giảng dạy, giúp cho các em hiểu đợc và nắm
vững các yêu cầu kỹ thuật cơ bản ca mụn c vua, tích cực hoá hoạt động
của học sinh dới sự hớng dẫn của giáo viên, Học sinh tự giác, chủ động, tìm
tòi phát hiện kiến thức và có ý thức vận dụng , sáng tạo những kiến thức, kỹ
năng thu nhận đợc vào thực tế.
Hc sinh chơi cờ có thể nhìn nhận ván cờ theo cách riêng của mình :
như cuộc chiến tranh, như nghệ thuật, như thể thao, như khoa học, như cuộc
sống… song ván cờ đẹp phải là ván cờ thắng. Qua những năm công tác
giảng dạy, thi đấu và huấn luyện môn cờ vua tôi luôn tự hỏi làm thế nào để
phát huy tối đa hiệu quả của công tác huấn luyện cờ vua và cải thiện thành
tích thi đấu của học sinh?? Với hy vọng học sinh mình đạt được thành tích
tốt trong các giải đấu, hứng thú với môn cờ vua, nắm vững kỹ chiến thuật cơ
bản, tôi đã quyết định chọn đề tài: một số phương pháp cơ bản để huấn
luyện cờ vua tại trường THCS Hà Thế Hạnh làm đề tài sáng kiến cải tiến
kỹ thuật cho mình. Các phương pháp này khơng chỉ giúp q trình nghiên
cứu và hồn thiện trình độ của học sinh mà cịn định hướng cho học sinh
chơi cờ tự tìm hiểu những nước di mạnh nhất cũng như giải quyết nhiều vấn
đề kỹ thuật khác nhau trong ván đấu. Những phương pháp huấn luyện này
có thể ví như bố cục của một bức tranh sắp vẽ hay dàn ý của bài văn sắp
viết… Từ những hiểu biết, kinh nghiệm từ nhiều năm chơi cờ và thi đấu

thực tế của bản thân tôi tại các giải đấu, tôi hy vọng các phương pháp cơ bản
này sẽ giúp học sinh có thể tự tin lựa chọn và triển khai chiến thuật, chiến
lược, biến hóa, sáng tạo, giúp học sinh chơi cờ hịa mình vào vẻ đẹp của
môn cờ vua.
II/ SỐ LIỆU VÀ THỰC TRẠNG BAN ĐẦU:
Qua khảo sát thực tế từ 8 học sinh trong đội tuyển cờ vua và 20 học
sinh ở câu lạc bộ cờ vua trường THCS Hà Thế Hạnh bằng những câu hỏi :
+ Các em cần phải bắt đầu ván cờ (khai cuộc) như thế nào?
+ Những nhân tố cơ bản nào sẽ tạo nên một ván cờ?
+ Phải làm gì sau khai cuộc?
+ Em đã dành được bao nhiêu trận thắng tại các giải đấu?


Bản thân quan sát những ván đấu của các em và trực tiếp chơi cờ với
học sinh rồi từ đó đã có kết luận chung: đa số học sinh chưa được huấn
luyện về kỹ thuật, chiến thuật, học sinh chưa định hướng chiến lược, chưa
triển khai được chiến thuật, nước cờ chưa biến hóa, khả năng sáng tạo cịn
hạn chế và thành tích thi đấu của các em cịn ở mức thấp.
Đề tài các phương pháp cơ bản để huấn luyện cờ vua được tôi áp
dụng ngẫu nhiên cho 4 học sinh trong đội tuyển cờ vua trong đó có 2 hs lớp
9, 2 hs lớp 6 và 10 hs/ 20 hs trong câu lạc bộ cờ vua của trường THCS Hà
Thế Hạnh để lấy số liệu so sánh.
III/ BIỆN PHÁP GIẢI QUYẾT:
1/ Nguyên nhân:
Đa số học sinh chưa được huấn luyện bài bản về kỹ thuật, chiến thuật
chơi cờ. Học sinh không định hướng được nước đi cho riêng mình, các em
chơi cờ chưa tự tìm hiểu những nước di mạnh nhất cũng như chưa giải
quyết nhiều vấn đề về kỹ thuật trong ván đấu.
Ý thức tự giác, tích cực, hứng thú tập luyện của các em chưa cao.
Thành tích thi đấu của các học sinh cịn hạn chế.

2/ Phương pháp nghiên cứu :
Nghiên cứu các phương pháp huấn luyện.
Kinh nghiệm từ thực tiễn tập luyện và thi đấu của bản thân tôi.
Nghiên cứu từ thực tiễn tập luyện và thi đấu của học sinh
3/ Các biện pháp cụ thể:
Học sinh cần phải biết và thực hiện triệt để các phương pháp quan
trọng sau đây:
a/ Phương pháp nhanh chóng phát triển toàn bộ lực lượng:
Khu vực quan trọng trên bàn cờ là trung tâm ( gồm các ô e4, e5, d4,
d5 ) Cần nhanh chóng chiếm lĩnh trung tâm bằng các Tốt cũng như nhanh
chóng phát triển quân trước tiên là Tượng và Mã. Bên nào phát triển quân ở
trung tâm mạnh hơn trong khai cuộc chắc chắn sẽ dành ưu thế trong trung
cuộc. Vì sao vậy? Có 2 nguyên nhân:
+ Quân chiếm cứ trung tâm sẽ kiểm soát được nhiều nhất các ơ cờ và
khi cần thiết có thể di chuyển nhanh nhất đến bất kỳ khu vực nào trên bàn
cờ, là nhân tố quan trọng khi huy động lực lượng tham gia tấn cơng hoặc
phịng thủ.
+ Trung tâm mạnh sẽ hạn chế tối đa tầm hoạt động của lực lượng đối
phương, ngăn chặn khơng cho chúng có điều kiện chiếm các vị trí xung yếu.
Nhanh chóng phát triển hài hịa tồn bộ lực lượng :
Trong giai đoạn này học sinh khơng được bỏ phí thời gian q giá, cần
nhanh chóng phát triển các qn của mình ra khỏi vị trí ban đầu nhằm chiếm
lĩnh nhưng vị trí tích cực, đồng thời gây khó khăn đến mức tối đa cho đối


phương. Gồm các nước đi : tiến Tốt d4, e4 cho quân trắng ( hoặc d5, e5 cho
quân đen ) phát triển Mã, Tượng, nhập thành, liên kết 2 Xe đưa chúng chiếm
lĩnh các cột mở (là cột khơng cịn quân Tốt) hoặc nữa mở ( con 1 quân Tốt)
và các cột ở trung tâm .
* Học sinh cần tránh các nước đi sau :

+Tránh đưa Hậu nhập cuộc chơi q sớm vì đối phương sẽ nhanh
chóng đưa các qn đặc biệt là Xe, Tượng, Mã ra tấn công Hậu do đó lợi
temp ( nước đi ) phát triển.
+Tránh đi bằng một quân trong 2 hoặc 3 nước ở khai cuộc nếu không
cần thiết trong khi lực lượng chưa phát triển hết .
+Tránh tiến các Tốt biên vô nghĩa, điều mà học sinh rất thích chơi. Vì
nó khơng những là mất thời gian phát triển lực lượng mà còn làm suy yếu
thế cờ của mình sau này.
Cần cân nhắc sơ đồ bố trí lực lượng, tránh phát triển quân tùy tiện gây
cản trở cho các quân cờ khác.
An toàn cho Vua của mình trước khi tổ chức tấn cơng đối phương:
Cần nhanh chóng đưa Vua vào vị trí an tồn bằng nước đi nhập thành, cần
cân nhắc kỹ lưỡng tránh tham ăn Tốt, thậm chí ăn các quân khác của đối
phương mà khi đó có thể tạo nguy hiểm cho Vua của mình đang kẹt lại trong
trung tâm.
b/Phương pháp tranh giành khu trung tâm (gồm các ô d4, d5, e4, e5):
Trong môn cờ vua ý nghĩa của trung tâm bàn cờ rất lớn, la cao điểm
duy nhất trên toàn mặt trận, đối thủ nào chiếm lĩnh chắc chắn khu vực trung
tâm sẽ giành ưu thế chiến lược, tạo tiền đề để giành thắng lợi của một ván
đấu.
Hầu hết các quân trong khu vực trung tâm hoặc gần trung tâm sẽ tích
cực nhất và sát thương nhất, có nghĩa là từ đây các qn cờ có thể kiểm sốt
hay tấn cơng được nhiều ô cờ trên bàn cờ nhất, các quân sẽ cơ động nhất vì
có thể di chuyển nhanh nhất đến bất cứ khu vực nào khác trên bàn cờ.
Khi một bên chiếm lĩnh vững chắt khu trung tâm sẽ gây sức ép, khống
chế và chia cách lực lượng của đối phương do đó sẽ làm giam sức chiến đấu
của chúng.
Học sinh cần biết không thể bắt đầu ván cờ một cách tùy tiện, cần
luôn hướng tới trung tâm, cần cố gắn nhanh chóng phát triển quân chiếm
lĩnh trung tâm hoặc gây sức ép lên các cột đứng và đường chéo xuyên qua

trung tâm, đồng thời gây khó khăn đến mức tối đa cho đối phương khơng thể
hồn thành nhiệm vụ giành trung tâm.
Các Tốt thường đóng vai trị quan trọng trong cuộc chiến giành trung
tâm nhờ được sự hỗ trợ chặt chẽ của các quân, Tốt có thể sang bằng mọi trở


ngại trên đương tiến, có thể bão vệ các ơ tiền đồn quan trọng cho quân
chiếm giữ, nhằm gây sức ép lên cấu trúc Tốt của đối phương.
c/ Phương pháp tạo cấu trúc Tốt hợp lý:
Sức tấn cơng hoặc phịng thủ của dãy Tốt phụ thuộc rất nhiều vào tính
năng động, tức là khả năng tiến lên phía trước khi được hỗ trợ của các quân
cờ. Các Tốt thường là mồi ngon cho quân đối phương khi đơn độc và rời rạc.
Dãy Tốt còn là phương tiện hữu hiệu để giành lợi thế không gian, cần xây
dựng dãy Tốt vững chắc cho mình, cũng như hạn chế tối đa tính tích cực của
các Tốt đối phương, tấn cơng đột phá, nhằm tạo những khiếm Tốt, biến
chúng thành các đão Tốt rời rạc mà tên gọi chúng là các Tốt yếu, nó là mục
tiêu cho qn mình tấn cơng và tiêu diệt.
Trong một số trường hợp chúng ta có thể chấp nhận Tốt yếu nhất là
khi được bù đắp bằng tính tích cực của các qn cịn lại. Tuy nhiên duy trì
yếu điểm của Tốt kéo dài sẽ là tiền đề khó khăn trong trung cuộc và tàn
cuộc.
Khác với các quân khác Tốt có thể tiến chứ khơng lùi được, một nước
đi Tượng hay nhãy Mã dở có thể sữa chữa được nhưng tất nhiên sẽ mất
temp, xong một nước Tốt lỡ làng thì hết cách cứu.
Khi tiến xa lên phía trước các Tốt tạo ra khoảng rộng lớn ngay phía
sau cho các quân dễ dàng cơ động. Xong vì thế mà thế trận có thể bị hở sườn
rất nhiều, trường hợp khi một tay cờ hăm hở tiến Tốt sâu về phía đối phương
rồi bất ngờ bị đối phương đột nhập sâu vào thế trận, bắt quân và chiếu hết.
Bởi vậy học sinh cần đặc biệt cẩn thận khi chơi Tốt, các nước Tốt
như: f2-f3 hoặc f6-f7 khi chưa nhập thành có thể làm suy yếu Vua. Các nước

dự phịng như: h2-h3, a2-a3, h7-h6, a7-a6, chỉ nên chơi khi cần thiết.
d/ Phương pháp thực hành thường xuyên đòn phối hợp tấn công Vua:
Phương pháp này sẽ gây hứng thú cho học sinh vì địn phối hợp vơ
cùng hấp dẫn cho phép học sinh tích lũy những kinh nghiệm cần thiết.
Để tấn cơng Vua có hiệu quả cần phải chuẩn bị không thể vội vàng và
không đơn giản chỉ 2 hoặc 3 quân, những cuộc tấn công như thế thường dễ
bị bẽ gãy.
Khi tấn công Vua đối phương, học sinh cần đánh giá được chất lượng
cấu trúc Tốt cũng như số quân bão vệ Vua của đối phương để tấn công có
hiệu quả, lực lượng tham gia tấn cơng nhất thiết phải nhiều hơn lực lượng
phòng thủ của đối phương.
Trong trường hợp cần thiết bên tấn cơng có thể thí qn để tăng cường
sức mạnh tấn cơng, xong chỉ nên thí khi đã nhìn thấy rõ kết quả, khi chuẩn
bị thí qn cần xác định lực lượng cịn lại có đủ để tiếp tục tấn cơng hay
khơng. Nếu khơng tính đến điều này sẽ chuốc lấy thất bại vì đối phương với
thế hơn quân sẽ phản công và dành chiến thắng.


Nếu một bên trung cuộc dành ưu thế vật chất như hơn Tốt, hơn quân
thì biện pháp tốt nhất là đổi quân để đơn giảng hóa ván cờ để dành chiến
thắng.
IV KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC:
Sau khi áp dụng đề tài này vào thực tế huấn luyện đội tuyển cờ vua tơi
thấy học sinh có những tiến bộ rõ rệt trong chơi chờ vua như: hồn thiện
trình độ thi đấu, đạt hiệu quả cao, định hướng cho học sinh tự tìm kiếm
những bước đi mạnh nhất, học sinh biết lựa chọn và triển khai chiến thuật
một cách biến hóa và sáng tạo.
Các em rất hứng thú, tích cực, tự giác trong tập luyện và thi đấu.
Kết quả thi đấu thực triễn ở các giải thi đấu của học sinh đã cho thấy
đề tài này đã mang lại tính khả quan. Cụ thể tại giải đấu do Phòng GD và

ĐT thị xã Hương Trà tổ chức vào tháng 12/ 2018: em Nguyễn Đặng Thùy
Trâm hs lớp 8/2: đạt giải Nhì, em Phan Phương Anh lớp 6/4 đạt giải Ba, các
em còn lại trong đội tuyển đều đạt thứ hạng cao góp cơng trong giải Nhì
đồng đội Nữ và Ba tồn đồn. 10 học sinh trong CLB đều đạt thứ hạng cao
trong giải đấu cấp trường.
V BÀI HỌC KINH NGHIỆM:
Trong công tác giảng dạy và huấn luyện thì việc tìm tịi và đổi mới
các phương pháp của giáo viên, huấn luyện viên là rất quan trọng, ảnh
hưởng trực tiếp đến kết quả, thành tích thi đấu của vận động viên, học sinh.
Q trình nghiên cứu và áp dụng đề tài vào thực tiễn tơi thường gạp
nhiều khó khăn nhất là đối với học sinh lớp 6, 7 do chưa nắm bắt những vấn
đề cơ bản trong Cờ Vua nên công tác huấn luyện và khả năng tiếp thu đề tài
của một số học sinh cịn có hận chế.
Nhìn chung những phương pháp trên đã mang lại những hiệu quả nhất
định, song đề tài này khơng thể khơng tồn tại những thiếu sót, vậy tơi rất
mong được sự góp ý của hội đồng khoa học để đề tài hoàn thiện hơn.
*Ý KIẾN ĐỀ XUẤT :
Mơn cờ vua cần đưa vào chương trình dạy học Thể Dục từ bậc tiểu
học trong những buổi thời tiêt không thuận lợi.
Đồ dùng và trang thiết bị phục vụ công tác dạy học và huấn luyện
môn cờ vua cần được trang bị đầy đủ như:
+Bàn cờ vua lớn phục vụ dạy học và huấn luyện: 1-2 bộ
+Bàn cờ vua đạt tiêu chuẩn thi đấu: 10-15 bộ
+Đồng hồ tính thời gian thi đấu môn cờ vua: 2-5 bộ
Tứ Hạ, ngày 10 tháng 12 năm 2018
Người viết:
LÊ NGỌC LINH


PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HƯƠNG TRÀ

TRƯỜNG……………………………
(Cỡ chữ 14, đậm, canh giữa)

SÁNG KIẾN CẢI TIẾN KỸ THUẬT(cỡ chữ 18, đậm, canh
giữa)
Bộ môn, lĩnh vực:…………………………………… (cỡ chữ 14, đậm, canh gữa)
Đề tài: …………………………… (cỡ chữ 15, đậm, canh gữa)

Họ và tên: (cỡ chữ 14, đậm, canh bến trái có chừa lề)
Chức vụ và đơn vị:…….. (cỡ chữ 14, đậm, canh bến trái có chừa lề)
Địa chỉ:…… (cỡ chữ 14, đậm, canh bến trái có chừa lề)

………………., tháng 5 năm….. (cỡ chữ 14, đậm, nghiêng, canh giữa )