Tuần 3. Đọc thêm: Khóc Dương Khuê

Đọc thêm :

Khóc Dương Khuê
Nguyễn Khuyến


Nguyễn Khuyến

Dương Khuê


Câu 1 : Bố cục bài thơ:
 2 câu đầu: Nỗi bàng hoàng của nhà thơ khi hay tin
bạn qua đời.
 22 câu tiếp: hồi tưởng lại những kỉ niệm về tình
bạn thân thiết.
 Phần cịn lại: nỗi đau khơn tả trước hiện thực xót
xa.
Câu 2: Tình bạn thắm thiết thủy chung của
Dương Khuê và Nguyễn Khuyến


những kỉ niệm về tình bạn
a) thuở trẻ :
Dịng kí ức về tình bạn thắm thiết hiện về như mới
đây :
“Nhớ từ thuở đăng khoa ngày trước,
Vẫn sớm hôm tôi bác cùng nhau;
Kính yêu từ trước đến sau,
Trong khi gặp gỡ khác đâu dun trời”
Đơi bạn gắn bó từ thời trẻ, cùng hưởng niềm vui

đỗ cao, cùng làm quan, cùng sống bên nhau sớm
hôm thân thiết, là duyên trời sắp đặt.


Cùng nhau hưởng những thú vui của những bậc
cao nhân mặc khách:
“Cũng có lúc chơi nơi dặm khách, Tiếng
suối nghe róc rách lưng đèo;
Có khi từng gác cheo leo,
Thú vui con hát lựa chiều cầm xoang.
Cũng có lúc rượu ngon cùng nhắp,
Chén quỳnh tương ăm ắp bầu xuân.
Có khi bàn soạn câu văn,
Biết bao đơng bích, điển phần trước sau."


Cùng là quan, ăn bổng lộc của vua, cùng chịu
chung gian nan, hoạn nạn của kẻ mất nước:
“Buổi dương cửu cùng nhau hoạn nạn,
Phận đẩu thăng chẳng dám than trời;”
Là kẻ mất nước, Nguyễn Khuyến và Dương
Khuê mỗi người mỗi cách sống nhưng cả hai vẫn
luôn nhớ đến nhau trong tình cảm “kính u từ
trước đến sau.”


• Liệt kê gợi nhớ: cùng chơi nơi dặm khách, thú
vui con hát, rượu ngon cùng nhắp, bàn soạn câu
văn, cùng nhau hoạn nạn
• Sử dụng nhiều điển tích điển cố: đơng bích, điển

phần, dương cửu, đẩu thăng.
• Điệp ngữ “cũng có lúc” , “có khi” âm hưởng
trùng điệp như những kỉ niệm của năm tháng
hiện về dồn dập, thể hiện sự đồng điệu của hai
tâm hồn.

=> Những kỉ niệm vui buồn, đẹp đẽ, sâu sắc
của tình bạn.


b) Lúc về già :
Tình cảm sâu sắc hơn, thắm thiết hơn:
“Bác già tôi, cũng già rồi,
Biết thôi, thôi thế thì thơi mới là!”
• Câu thơ cảm thán cùng với điệp từ “thôi” làm bộc
lộ lên nỗi niềm tâm sự thầm kín xót xa của nhà
thơ, dẫu hồn cảnh cuộc sống giữa hai người có
khác .


Lòng quặn đau khi nhớ lại kỉ niệm lần gặp bạn lần
cuối nhiều mừng vui bịn rịn, phảng phất lo âu, xúc
động bồi hồi:
“Muốn đi lại tuổi già thêm nhác,
Trước ba năm gặp bác một lần;
Cầm tay hỏi hết xa gần
Mừng rằng bác hãy tinh thần chưa can.”
• Các từ “mừng rằng”, “cầm tay” bộc lộ sự quý mến
thương yêu chân thành.

Đoạn thơ làm nổi bật hình ảnh
của đơi bạn già sau nhiều năm
cách biệt được gặp lại nhau.
Tình bạn keo sơn thắm thiết,
bộc lộ nỗi niềm trong tâm trạng
thầm kín với nỗi đau thời thế.


Khi nghe tin bạn mất
“ Bác Dương thôi đã thôi rồi”
• “Bác Dương”: cách xưng hơ vừa thân thiết vừa
kính trọng.
• Lối nói giảm, nói tránh “Thơi đã thơi rồi”
• Hư từ thôi: tiếng than nhẹ nhàng khi nghe tin
Bằng thủ pháp nghệ thuật nói giảm nói tránh
kết hợp ngơn từ chọn lọc, câu thơ là lời than
đau đớn, xót xa, uất nghẹn đến độ bàng hoàng,
thảng thốt.


“Nước mây man mác ngậm ngùi lịng ta”
• Các từ láy “man mác”, “ngậm ngùi”: cụ thể hoá
tâm trạng, làm cho câu thơ chùn xuống. Nỗi
buồn, sự đau thương như bao trùm cả đất trời và
lòng người..

Hai câu thơ thốt lên như bất ngờ đánh rơi
mất một cái gì đó vơ cùng thiêng liêng. Nỗi
đau xót ngậm ngùi khơng những thấm sâu

vào lòng ta, mà còn tỏa rộng khắp “nước
mây man mác” bao la.


Bất ngờ nghe tin bạn mất lòng tác giả thảng thốt:
“Làm sao bác vội về ngay
Chợt nghe tôi bỗng tay chân rụng rời.”
•

Biện pháp nói giảm, nói tránh “vội
• về”.
“Làm sao”, “vội”, “về ngay”, “chợt nghe”,
“bỗng”, “chân tay rụng rời” là những từ ngữ chọn
lọc thể hiện sự sửng sốt bàng hồng như khơng tin
vào sự thật đau lịng ấy, đó là nỗi mất mát quá lớn
trong cuộc đời.


Bạn mất, mọi thú vui đối với nhà thơ mất hết ý nghĩa:
“Rượu ngon khơng có bạn hiền
Khơng mua khơng phải khơng tiền khơng mua.”
• Năm tiếng “khơng” nhắc lại liên tục trong 14
tiếng, nhịp thơ dằn xuống.
Sự trống vắng đến nghẹn ngào chua xót.

=>Ngơn ngữ đạt đến mức trong sáng tuyệt
vời. Sự trống rỗng đến ghê gớm khi mất bạn,
cuộc sống dường như khơng cịn một chút gì
là niềm vui.

“Câu thơ nghĩ đắn đo không viết,
Viết đưa ai, ai biết mà đưa.
Giường kia ai treo cũng hững hờ,
Đàn kia gảy cũng ngẩn ngơ tiếng đàn”
• Mất bạn, các thú vui khác cũng khơng cịn thú vị
đối với Nguyễn Khuyến


• Từ láy: hững hờ, ngẩn ngơ cho thấy nghệ thuật
sử dụng ngôn từ cực kỳ điêu luyện, thơ liền
mạch của Tam nguyên Yên Đỗ

=> Qua cách sử dụng một cách điêu luyện các
biện pháp nghệ thuật, nhà thơ đã cho ta thấy
một tình bạn cao đẹp, thắm thiết, bền chặt
Bài thơ được kết thúc với sự thương tiếc chân thành:
“Bác chẳng ở, dẫu van chẳng ở,
Tôi tuy thương lấy nhớ làm thương;
Tuổi già hạt lệ như sương,
Hơi đâu chuốc lấy hai hàng chứa chan!”


Tâm sự chua xót với nỗi đau chân thành, chỉ biết
lấy nhớ làm thương, khơng thể khóc được nữa, nỗi
đau như dồn cả vào lòng, nước mắt chảy vào trong.

=> Tình ý thật dạt dào, khẳng định quy luật
của cuộc sống. Tâm sự chua xót với nỗi đau
chân thành, chỉ cịn biết lấy nhớ làm thương,

khơng thể khóc được nữa, nỗi đau như dồn cả
vào lòng, nước mắt chảy vào trong.


Xin chân thành cảm
ơn cô và các bạn đã
theo dõi