PHÂN TÍCH SƠ BỘ THÀNH PHẦN HÓA HỌC VÀ CHIẾT PHÂN ĐOẠN RỄ CÂY ĐINH LĂNG (polyscias fruticosa (l ) harms) TRỒNG TẠI AN GIANG

lOMoARcPSD|9234052

Khóa luận tốốt nghiệp dược sỹỹ

BỘ Y TẾ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC DƯỢC HÀ NỘI

PHẠM NGỌC HÀ

PHÂN TÍCH SƠ BỘ THÀNH PHẦN
HĨA HỌC VÀ CHIẾT PHÂN ĐOẠN RỄ
CÂY ĐINH LĂNG
(Polyscias fruticosa (L.) Harms)

TRỒNG TẠI AN GIANG
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP DƯỢC SĨ

HÀ NỘI - 2019


lOMoARcPSD|9234052

Khóa luận tốốt nghiệp dược sỹỹ

BỘ Y TẾ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC DƯỢC HÀ NỘI

PHẠM NGỌC HÀ

PHÂN TÍCH SƠ BỘ THÀNH PHẦN
HĨA HỌC VÀ CHIẾT PHÂN ĐOẠN RỄ

CÂY ĐINH LĂNG
(Polyscias fruticosa (L.) Harms)

TRỒNG TẠI AN GIANG
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP DƯỢC SĨ

Người hướng dẫn:
1.

PGS.TS Nguyễn Văn

A
2.

ThS.

Nguyễn Văn B
Nơi thực hiện:
1. Bộ môn A
2. Công ty dược
phẩm B


lOMoARcPSD|9234052

Khóa luận tốốt nghiệp dược sỹỹ

HÀ NỘI – 2019
LỜI CẢM ƠN
Trong thời gian nghiên cứu để hồn thành khố luận tại bộ môn

dược liệu trường Đại học Dược Hà Nội, em đã nhận được rất nhiều
sự quan tâm, hướng dẫn của thầy cơ, bạn bè và gia đình.
Với lịng biết ơn sâu sắc, em xin chân thành gửi lời cảm ơn tới
PGS.TS. Nguyễn Văn A, ThS. Nguyễn Văn B người thầy tận
tuỵ, nhiệt tình đã dìu dắt, giúp đỡ em trong suốt thời gian thực
hiện khoá luận tốt nghiệp.
Em xin chân thành cảm ơn sâu sắc tới toàn thể thầy cô của bộ
môn dược liệu trường Đại học Dược Hà Nội đã tạo điều kiện
thuận lợi và giúp đỡ em trong tồn bộ thời gian thực hiện khố
luận này.
Em xin chân thành cảm ơn tồn thể thầy cơ giáo trường Đại học
Dược Hà Nội đã tận tình dạy bảo em trong suốt những năm học
vừa qua.
Cuối cùng, em xin tỏ lòng cảm ơn chân thành, sâu sắc nhất tới
Cha mẹ, gia đình, bạn bè, những người thân đã ln bên cạnh,
động viên, ủng hộ em trong suốt thời gian học tập và hồn thành
khố luận.

Hà Nội ngày 19 tháng 10 năm 2019
Sinh viên
Phạm Ngọc Hà


lOMoARcPSD|9234052

Khóa luận tốốt nghiệp dược sỹỹ

MỤC LỤC
Trang
Chương 1. Tổng

quan............................................................................................1
1.1.Tổng quan về đinh
lăng...............................................................................1
1.1.1..................Vị trí phân loại cây đinh
lăng........................................................................1
1.1.2........Tên Việt Nam, tên Khoa học, tên gọi
khác....................................................2
1.1.2.1. Tên Việt
Nam................................................................................
......2
1.1.2.2. Tên khoa
học.................................................................................
.....2
1.1.2.3. Tên gọi
khác................................................................................
.......2
1.1.3....................Một số lồi Đinh lăng
khác............................................................................3
1.1.3.1. Đinh lăng lá
trịn................................................................................
3
1.1.3.2. Đinh lăng lá
ráng...............................................................................
3
1.1.3.3. Polyscias sambucifolia (Sieber)
Harms............................................3


lOMoARcPSD|9234052

Khóa luận tốốt nghiệp dược sỹỹ

1.1.3.4. Đinh lăng
trổ...................................................................................
..3
1.1.3.5. Đinh lăng lá
răng.............................................................................3
1.1.3.6. Polyscias grandifolia
Volkens..........................................................4
1.1.3.7. Đinh lăng
đĩa..................................................................................
4
1.1.4..................Đặc điểm thực vật Đinh
lăng......................................................................4
1.1.4.1. Mô
tả....................................................................................
...........4
1.1.4.2. Sinh
thái.................................................................................
.........5
1.1.5............................Thu hái chế
biến.........................................................................................
5
1.1.6...........................Phân bố thu
hái...........................................................................................
5
1.1.7.................................Trồng
trọt...........................................................................................
.........6
1.1.8........................Thành phần hóa

học....................................................................................7
1.1.9.........................Tác dụng dược
lý.........................................................................................14


lOMoARcPSD|9234052

Khóa luận tốốt nghiệp dược sỹỹ

1.1.10.

Cơng dụng và liều

dùng...............................................................................17
1.1.10.1.

Cơng

dụng...............................................................................
..........17
1.1.10.2.

Liều

dùng...............................................................................
...........18
1.1.11.

Sản phẩm đinh lăng có mặt trên thị

trường..................................................19

1.2. Tổng quan về thành phần hóa học thực
vật..........................................23
1.3. Một số phương pháp chiết
tách..............................................................26
1.3.1.

Kĩ thuật chiết lỏng-

lỏng............................................................................27
1.3.2.

Kĩ thuật chiết rắn-

lỏng..............................................................................30

Chương 2: Đối tượng và phương pháp nghiên cứu( nguyên
liệu, thiết bị, nội dung, phương pháp nghiên
cứu) .......................................................................35
2.1. Đối tượng nghiên
cứu .........................................................................
..35
2.1.1. Nguyên
liệu...........................................................................................
....35
2.1.2. Hóa chất và dung
môi................................................................................36

lOMoARcPSD|9234052

Khóa luận tốốt nghiệp dược sỹỹ

2.1.3. Trang thiết
bị..............................................................................................
36

2.2.

Phương pháp nghiên
cứu......................................................................36

2.2.1.

Thu hái, xử lý và bảo quản đinh

lăng..........................................................36
2.2.1.1.

Thu
hái.....................................................................................
...........36

2.2.1.2.

Xử lí và bảo
quản...............................................................................3
7

.2.2.

Nghiên cứu về đặc điểm vi
học...................................................................37

2.2.2.1.

Khảo sát hình
thái..............................................................................37

2.2.2.2.

Khảo sát vi
phẫu.................................................................................
38

2.2.2.3.

Khảo sát bột dược
liệu......................................................................38

.2.3.

Thử tinh
khiết.........................................................................................
....38

2.2.3.1.

Xác định độ

ẩm..................................................................................3
8
2.2.3.2.

Xác định tro toàn

phần.....................................................................39


lOMoARcPSD|9234052

Khóa luận tốốt nghiệp dược sỹỹ

2.2.3.3.

Xác định chất chiết được trong dược

liệu.........................................39
.2.4.

Nghiên cứu về khoa
học.........................................................................39

2.2.4.1. Định
tính..................................................................................
.......41
2.2.4.2. Định tính sơ bộ các nhóm chính trong thân và rễ đinh
lăng.........42
2.2.4.3. Chiết xuất và tách phân

đoạn........................................................44
2.2.4.4. Thăm dò hệ sắc ký các cao phân
đoạn...........................................46

Chương 3: Thực nghiệm, kết quả và bàn
luận.................................................46
3.1.

Kết quả nghiên cứu thực vật

học....................................................................46
3.1.1. Đặc điểm hình
thái...................................................................................48
3.1.2. Đặc điểm vi
phẫu......................................................................................5
1
3.1.3. Đặc điểm bột dược
liệu.............................................................................53
.2. Kết quả thử tinh
khiết................................................................................
.........54
3.1.1. Độ
ẩm ..........................................................................................
...............54


lOMoARcPSD|9234052

Khóa luận tốốt nghiệp dược sỹỹ

3.1.2. Xác định độ
tro...........................................................................................
.55
3.1.3. Chất chiết được trong dược
liệu..................................................................55
.3. Kết quả nghiên cứu hóa học và tách phân
đoạn................................................57
3.3.1. Định
tính.........................................................................................
.............57
3.3.2. Định tính sơ bộ các nhóm chất chính trong thân và rễ Đinh
lăng................58
3.3.3. Chiết
xuất........................................................................................
.............59
3.3.4. Tách phân đoạn bằng kỹ thuật chiết lỏng –
lỏng.........................................59
.4. Nghiên cứu thăm dị hệ dung
mơi.....................................................................59
3.4.1. Sắc ký lớp mỏng cao diethyl
ether.................................................................60
3.4.2. Sắc ký lớp mỏng cao ethyl
acetat...................................................................60
3.4.3. Sắc ký lớp mỏng cao nbutanol......................................................................60

Kết luận và kiến nghị
Tài liệu tham khảo
Phụ lục
DANH MỤC HÌNH

lOMoARcPSD|9234052

Khóa luận tốốt nghiệp dược sỹỹ

Hình 1.1. Sơ đồ vị trí và phân loại của lồi Polyscias fruticosa (L.)
Harms..........................1
Hình 1.2. Tồn cây và là đinh
lăng........................................................................................3
Hình 1.3. Tồn cây và hoa đinh
lăng.....................................................................................5
Hình 1.4. Một số acid amin có trong cây đinh
lăng...............................................................8
Hình 1.5. Một số vitamin có trong đinh
lăng.........................................................................9
Hình 1.6. Một số hợp chất chính có trong tinh
dầu.............................................................11
Hình 1.7. Một số flavonoid từ lá Đinh
lăng.........................................................................12
Hình 1.8. Cơng thức falcarindiol của cây Đinh
lăng...........................................................13
Hình 1.9. Cơng thức chung saponin triterpenoid của cây Đinh
lăng...................................13
Hình 1.10. Sản phẩm Đinh
lăng...........................................................................................23
Hình 2.1. Sơ đồ chuẩn bị các dịch
chiết...............................................................................42
Hình 2.2. Sơ đồ tách chiết phân
đoạn..................................................................................44
Hình 3.1. Tồn cây và lá Đinh

lăng.....................................................................................46
Hình 3.2. Cụm hoa Đinh
lăng..............................................................................................46


lOMoARcPSD|9234052

Khóa luận tốốt nghiệp dược sỹỹ

Hình 3.3. Hình tồn cây và thân Đinh
lăng..........................................................................47
Hình 3.4. Hình hình thái bên ngồi rễ Đinh
lăng.................................................................48
Hình 3.5. Vi phẫu lá Đinh lăng vật kính
10X......................................................................49
Hình 3.6. Vi phẫu cuống lá Đinh lăng vật kính
10X...........................................................50
Hình 3.7. Vi phẫu thân Đinh lăng vật kính
10X..................................................................50
Hình 3.8. Bột lá Đinh lăng soi vi
phẫu................................................................................51
Hình 3.9. Sơ đồ chiết xuất rễ Đinh
lăng.............................................................................58
Hình 3.10. Sơ đồ tách phân
đoạn.........................................................................................59

DANH MỤC BẢNG
Bảng 1.1. Tóm tắt các saponin triterpen trong cây Đinh
lăng............................................13
Bảng 3.1. Độ ẩm bột dược liệu Đinh

lăng..........................................................................53
Bảng 3.2. Độ ẩm cao toàn phần Đinh
lăng.........................................................................54
Bảng 3.3. Tiêu chuẩn độ tro của dược
liệu.........................................................................54
Bảng 3.4. Chất chiết được trong dược
liệu.........................................................................54
Bảng 3.5. Khối lượng và độ ẩm các cao phân đoạn trong cao
rễ.......................................58

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT


lOMoARcPSD|9234052

Khóa luận tốốt nghiệp dược sỹỹ

CHCl3
DĐVN
Et2O
EtOAc
EtOH
H2O
MeOH
MS
n-BuOH
SKLM
TLTK
TP
TT

UV

Clorofom
Dược điển Việt Nam
Diethyl Ether
Ethyl Acetat
Ethanol
Nước
Methanol
Mass Spectotrocopy – Phổ khối
n-butanol
Sắc ký lớp mỏng
Tài liệu tham khảo
Toàn phần
Thuốc thử
Utraviolet-Tia tử ngoại


lOMoARcPSD|9234052

1
Khóa luận tốốt nghiệp dược sỹỹ

Chương 1: TỔNG QUAN
1.1. TỔNG QUAN VỀ ĐINH LĂNG
1.1.1. Vị trí, phân loại Đinh lăng
Theo như mô tả của TS Trương Thị Đẹp năm 2014, Đinh lăng thuộc họ
Nhân sâm (Araliaceae), chi Polyscias, loài Polyscias fruticosa (L.) Harms
( Trương Thị Đẹp) (2014)

Giới thực vật (Plantae)
Ngành Ngọc Lan (Magnoliophyta)
Lớp Ngọc Lan (Magnoliosida)
Phân lớp Thù Du(Comidea)
Bộ Ngũ Gia Bì (Araliales)
Họ Nhân sâm(Araliaceae)
Chi Polyscias
Lồi Polyscias
fruticosa (L.)
Harms
Hình 1.1. Sơ đồ vị trí và phân bố của lồi Polyscias fruticosa (L.) Harms
Đặc điểm họ Nhân sâm (Araliaceae)
Các chi thuộc họ Ngũ gia bì thường tập trung chủ yếu ở vùng nhiệt đới
và cận nhiệt đới, có rất ít chi trong vùng ôn đới; các chi thường tập
trung chủ yếu ở phía Nam, Đơng Nam Á và đảo Thái Bình Dương
(Armen Takhtajan, 2009; Trương Thị Đẹp,2014)
Người thực hiện: Phạm Ngọc Hà

Downloaded by Heo Út ()


lOMoARcPSD|9234052

2
Khóa luận tốốt nghiệp dược sỹỹ

Thân: Cỏ (Panax) hay cây gỗ nhỏ mọc đứng hay cây gỗ to ít phân
nhánh, đơi khi leo
Lá: Thường mọc cách ở góc thân, mọc đối ở ngọn, đơi khi mọc vịng. Lá
có thể đơn hay kép hình lơng chim hoặc kép hình chân vịt. Phiến lá

ngun, có khía răng hoặc có thùy. Lá kèm rụng sớm hay dính vào
cuống lá. Bẹ lá tương đối phát triển
Cụm hoa: Tán đơn hay kép, tụ thành chùm, đầu ở nách lá hay ngọn
cành.
Hoa: Nhỏ, hoa đều, lưỡng tính, mẫu 5,4 vịng
Bao hoa: Lá đài thu hẹp chỉ còn 5 răng, 5 cánh hoa rời và dễ rụng sớm.
Bộ nhị: 5 nhị xen kẽ cánh hoa
Bộ nhụy: 5 lá nỗn dính nhau thành bầu dưới có 5 ơ, mỗi ơ 1 nỗn; đơi
khi có 10 lá nỗn, ít khi giảm cịn 3 hay 1 lá nỗn; vịi rời.
Quả: Mọng hay quả hạch, có hạt nội nhũ
Ở Việt Nam có trên 20 chi: Acanthompanax, Aralia, Aralidium,
Arthrophyllum, Brassaiopsis, Dendropanax, Dizygotheca, Evodiopanax,
Grushvitzkia, Hedera, Heteropanax, Macropanax, Panax, Plerandropsis,
Polycias (Nothopanax), Pseudopanax, Schefflera, Scheffleropsis,
Tetrapanax, Trevesia, Tupidanthus; gần 120 loài (Armen Takhtajan,
2009; Trương Thị Đẹp, 2014)
1.1.2.Tên Việt Nam, tên khoa học, tên gọi khác
1.1.2.1.

Tên Việt Nam

Tên Việt Nam: Đinh lăng
1.1.2.2.

Tên khoa học

Cây Đinh lăng có tên khoa học là Polyscias fruticosa (L.) Harms, họ
Nhân sâm (Araliaceae) (Dược điển Việt Nam IV, 2009)
Người thực hiện: Phạm Ngọc Hà

Downloaded by Heo Út ()


lOMoARcPSD|9234052

3
Khóa luận tốốt nghiệp dược sỹỹ

Tên đồng nghĩa: Nothopanax Fruticosus (L.) Harms (Đỗ Tất Lợi, 2004),
Tieghemopanax fruticosa(L.) Vig. (Phạm Hoàng Hộ, 2003), Panax
fruticosumI (J.Seidemann, 2005), Panax fruticosa L.(Phạm Hoàng Hộ,
2003; Đỗ Huy Bíchvà cs, 2006)
1.1.2.3.

Tên gọi khác

Đinh lăng cịn có các tên gọi khác như: Đinh lăng lá nhỏ, cây Gỏi cá,
Nam dương lâm. Tên nước ngoài: Ming aralie; Tea tree; Ginseng tree
(Anh); Polyscias (Pháp) Strau chige Fiederaralie (Greman); Taiwan
momiji (Japanese);Bani, Makan, Papua(Philipion); Ovang (Sumatra)
(DĐVN IV, 2009; Đỗ Huy Bích và cs, 2006).

Hình 1.2 Tồn cảnh lá và cây đinh lăng
1.1.3.

Một số loại Đinh lăng khác

1.1.3.1.

Đinh lăng lá tròn

Tiểu mộc cao 1-2 m, thơm. Lá kép thường mang 3 lá chét trên một
cuống dài, lá chét hình trịn, đầu tù, xanh đậm, khơng lơng, bìa có răng
nhọn, cuống phụ 1 cm; cuống có đáy thành bẹ. Chùm tụ tán mang tán
to 1-1,5 cm; hoa có 6 cánh hoa, 6 tiểu nhụy.Thường được trồng làm
kiểng, gốc Tân Caledonia III (Phạm Hoàng Hộ, 2003; Đỗ Huy Bích và cs,
2006).
1.1.3.2.

Đinh lăng lá ráng

Được gọi là Polyscias ilicifolia Bailf. Có tên khác là Polyscias cumingiana
(C.Presl) Fern.-Vill, Anthrophyllum pinnatum (Lam.) Clarke
Người thực hiện: Phạm Ngọc Hà

Downloaded by Heo Út ()


lOMoARcPSD|9234052

4
Khóa luận tốốt nghiệp dược sỹỹ

(J.Seidemann, 2004).Tiểu mộc cao đến 2,5 m; thân có bì khổng. Lá kép
có 11-13 lá chét; lá chét hình mác có răng cưa và sâu. Lá đặc biệt đa
dạng: ở thân non, kép 1-2 lần thành đoạn hẹp nhọn, bìa có răng nhọn,
dạng lá ráng; ở nhánh già lá đơn, xoan đến thon, thường lục tươi, gân
giữa tía. Trồng ở đảo Thái Bình Dương (Đỗ Huy Bích và cs, 2006; Phạm
Hồng Hộ, 2003)
1.1.3.3.

Polyscias sambucifolia (Sieber)

Harms
Trồng ở Hà Nội làm thuốc, gốc Châu Úc (Phạm Hoàng Hộ, 2003).
1.1.3.4.

Đinh lăng trổ

Tên khoa học là Polyscias guilfoylei (Cogn. & Marche) Bail. Lá kép có 7 lá
chét: lá chét thường có viền trắng (Đỗ Huy Bích và cs, 2006).
1.1.3.5.

Đinh lăng lá răng

Tên khoa học là Polyscias serrata Balf.
Cây kiểng. Bụi cao 50-150 cm; thân xám trắng, không lông, cành non
xanh. Lá thơm, 2 lần kép (Phạm Hoàng Hộ, 2003).
1.1.3.6.

Polyscias grandifolia Volkens,

1965 Micronesicaa
Trồng ở Hà Nội (Phạm Hoàng Hộ, 2003)
1.1.3.7.

Đinh lăng đĩa

Tên khoa học là Polysicas scutellarius (Burm. f.) Merr. Cây nhỏ, cao 12m; thân nâu đen, có bì khẩu trắng. Lá đơn hay do 2-3 lá phụ, phiến
tròn bũm như cái dĩa hay bán cầu, xanh hay trổ, không lông. Chùm tụ

tán thông dài; tán 5-8 hoa, hoa giữa khơng cọng; cánh hoa xanh, cao
3,5mm. Có nguồn gốc từ Mexico (Phạm Hồng Hộ, 2003).
1.1.4.

Mơ tả đặc điểm thực vật Đinh

lăng
1.1.4.1.

Mô tả

Cây nhỏ dạ ng bụi, xanh tốt quanh năm, có thể cao từ 1,5 -2m. Thân
nhám, khơng gai, ít phân nhánh, mang nhiều vết sẹo to, màu xám, các
nhánh non có nhiều lỗ bì lồi. Lá kép, mọc so le, kép lông chim 2-3 tán,
Người thực hiện: Phạm Ngọc Hà

Downloaded by Heo Út ()


lOMoARcPSD|9234052

5
Khóa luận tốốt nghiệp dược sỹỹ

dài 20-40 cm; lá chét có răng cưa nhọn khơng đều, đơi khi chia thùy,
gốc và thn nhọn, có mùi thơm khi vị nát; cuống lá dài, phát triển
thành bẹ to ở phần cui; các đoạn đều có cuống.
Cụm hoa mọc ở ngọn thành hình chùy ngắn mang nhiều tán; lá bắc
rộng, sớm rụng; loa nhỏ, màu lục nhạt hoặc trắng xám; mép uốn lượn;
tràng 5 cánh trái xoan; nhị 5, chỉ nhị ngắn; bán hạ, 2 ơ.

Quả dẹt, hình trứng rộng, màu trắng bạc.
Mùa hoa quả: Tháng 4-7 (Armen Takhtajan, 2009; Phạm Hoàng Hộ,
2003; Trương Thị Đẹp, 2014; Võ Văn Chi, 2012).

Hình 1.3 Tồn cảnh cây và hoa đinh lăng
1.1.4.2.

Sinh thái

Cây có khả năng tái sinh dinh dưỡng cao. Người ta thường trồng chủ yếu
bằng cách giâm cành; chọn những cành già, chặt thành đoạn ngắn 15
-20cm, cắm nghiêng xuống đất. Thời gian gieo trồng vào tháng 2-4 hoặc
tháng 8-10. Đinh lăng ưa đất cao ráo, hơi ẩm (Võ Văn Chi, 2012).
1.1.5.

Thu hái chế biến

Thu hoạch rễ của cây đã trồng từ 3 năm trở lên (cây trồng càng lâu năm
càng tốt).

Người thực hiện: Phạm Ngọc Hà

Downloaded by Heo Út ()


lOMoARcPSD|9234052

6
Khóa luận tốốt nghiệp dược sỹỹ

Rễ củ thu hái thường vào mùa thu, lúc này rễ mềm, nhiều hoạt chất, rửa
sạch. Rễ nhỏ để nguyên, rễ to chỉ dùng vỏ rễ.Thái rễ mỏng, đem rửa
sạch, phơi khô ở chỗ mát, thống gió để đảm bảo mùi thơm và hoạt
chất. Khi dùng để nguyên hoặc tẩm rượu gừng 5%, sao qua, rồi tẩm 5%
mật ong hoặc mật mía.
Lá thu hái quanh năm thường dùng tươi (DĐVN IV, 2009; Võ Văn Chi,
2012).
1.1.6.

Phân bố thu hái

Chi Polyscias Forst & Forstf. có gần 100 loài trên thế giới, phân bố rải
rác ở các vùng cận nhiệt đới và nhiệt đới, nhất là một số đảo ở Thái Bình
Dương. Ở Việt Nam có khoảng 7 lồi đều là cây trồng.

Đinh lăng có nguồn gốc ở vùng đảo Polynesic ở Thái Bình Dương. Cây
được trồng ở Malaysyia, Indonesia, Campuchia, Lào... Ở Việt Nam, Đinh
lăng cũng có từ lâu trong nhân dân và được trồng khá phổ biến ở vườn
gia đình, đình chùa, trạm xá, bệnh viện,...để làm cảnh, làm thuốc và rau
gia vị.

Đinh lăng là loại cây ưa ẩm và có thể chịu bóng, trồng được trên nhiều
loại đất, thậm chí với một lượng đất rất ít trong chậu nhỏ, cây vẫn có
thể sống được theo kiểu cây cảnh bonsai. Trồng bằng cành sau 2-3 năm
cây có hoa quả. Chưa quan sát được cây con mọc từ hạt.

Đinh lăng có khả năng tái sinh vơ tính khỏe. Từ một đoạn thân hoặc
cành cắm xuống đất đều trở thành cây mới(Đỗ Huy Bích, 2006; Võ Văn
Chi, 2012; Đỗ Tất Lợi, 2004; Phạm Hoàng Hộ, 2003; Nguyễn Thượng
Dong và cs, 2007).

1.1.7.

Trồng trọt

Người thực hiện: Phạm Ngọc Hà

Downloaded by Heo Út ()


lOMoARcPSD|9234052

7
Khóa luận tốốt nghiệp dược sỹỹ

Đinh lăng được trồng phân tán ở khắp nơi, để làm cảnh, lá làm gia vị, rễ
làm thuốc. Hiện nay, một số nơi đã bắt đầu trồng Đinh lăng ở quy mô
sản xuất thử(1000 -2000m2).
Đinh lăng được nhân giống bằng cành trong chậu, góc sân, góc vườn,...
người ta chỉ cần lấy một đoạn thân cành cấm xuống đất là được. Nếu
trồng diện tích lớn, chọn cành bánh tẻ có đường kính 1-1,5 cm, cắt
thành từng đoạn dài 5-7 cm, giâm trong cát ẩm(70%). Sau 7-10 ngày,
Hom giống nảy mầm và sau 1,5 -2 tháng có thể ra ngòi. Cành giâm lúc
đầu chỉ ra rễ ở đầu dưới của cành. Thực tiễn thấy rằng, rễ này nhỏ và
chất lượng kém hơn rễ phát sinh từ gốc chồi tái sinh. Tuy nhiên, chồi tái
sinh của Đinh lăng ra rễ rất chậm. Đó là lý do tại sao Đinh lăng lâu được
thu hoạch. Vấn đề này đang được nghiên cứu để tìm giải pháp khắc
phục.
Đất trồng Đinh lăng cần nhiều màu, tầng canh tác sâu. Tơi xốp, cao ráo,
thoát nước và tiện tưới. Sau khi làm đất, khơi rãnh thoát nước hoặc lên
thành luống, bứng cây con ra trồng vi khoảng cách 0,8x0,6 m. Mỗi gốc

cây, cần bón lót 3-5kg phân chuồng hoặc phân rơm mục. Đinh lăng
trồng được quanh năm, tốt nhất là giâm cành vào tháng 5-6 và trồng
vào tháng 7-8. Khi trồng nên cắt bớt lá để hạn chế thoát hơi nước, giúp
cây nhanh hồi phục. Cây ưa bóng và ưa ẩm nên có thể trồng xen dưới
tán cây trong vườn. Thường xuyên làm cỏ, nhất là lúc mới trồng cây.
Từ giữa mùa xuân đến mùa thu, thi kỳ sinh trưởng mạnh, cần bón thúc
cho cây. Dùng nước phân chuồng, nước giải pha loãng, phân vi sinh, liều
lượng tùy thuộc độ sinh trưởng của cây.
Đinh lăng khơng có sâu bệnh nghiêm trọng. Cây trồng sau 7-10 năm
mới được thu hoạch. Cây càng già, năng suất và chất lượng rễ càng
cao(Đỗ Huy Bích, 2006).
Người thực hiện: Phạm Ngọc Hà

Downloaded by Heo Út ()


lOMoARcPSD|9234052

8
Khóa luận tốốt nghiệp dược sỹỹ

1.1.8.

Thành phần hóa học

Năm 1989, Nguyễn Khắc Viện đã nghiên cứu và cho thấy trong rễ có
4% saccarose, một chất kết tinh A chưa xác định cấu trúc hóa học, có
điểm sơi trong khoảng 158-161oC, tan nhiều trong chloroform và aceton
(Nguyễn Khắc Viện, 1989).
Năm 1990, Nguyễn Thới Nhâm và cộng sự đã công bố trong thành

phần của rễ, thân và lá có các glycosid, alkaloid, tanin, vitamin B1 và
khoảng 20 loại acid amin như arginin, alanin, asparagin, acid glutamic,
leucin, lysin, phenylalanin, prolin, threonin, tyrosin, cystein, tryptophan,
metionin...(Nguyễn Thới Nhâm và cs, 1990).

Arginin

Alanin

Asparagin

Cystein

Acid glutamic

Leucin

Người thực hiện: Phạm Ngọc Hà

Downloaded by Heo Út ()


lOMoARcPSD|9234052

9
Khóa luận tốốt nghiệp dược sỹỹ

Phenylalanin

Prolin

metionin

Threonine

Tyrosine

Tryptophan

Lysine
Hình 1.4. Một số acid amin có trong cây Đinh lăng
Năm 1990, Brophy Joseph J. và cộng sự đã dùng phương pháp GC-MS
để phân tích thành phần tinh dầu của lá cây mọc ở Fiji và Thái Lan. Kết
quả cho thấy trong tinh dầu có khoảng 24 cấu tử, trong đó có 4 chất
chính là: β-elemen; β-germacren-D; E-γ-bisabolen và α-bergamoten
(Brophy J.Jetal., 1990).
Người thực hiện: Phạm Ngọc Hà

Downloaded by Heo Út ()


lOMoARcPSD|9234052

10
Khóa luận tốốt nghiệp dược sỹỹ

Năm 1991, Võ Xuân Minh cùng cộng sự đã khảo sát hàm lượng saponin
toàn phần trong các bộ phận của cây Đinh lăng với kết quả: Rễ (0,49%),
vỏ rễ (1,00%), lõi rễ (0,11%) và lá (0,38%) (Võ Xuân Minh và cs, 1991).
Năm 1992, trong nghiên cứu tiếp theo, Võ Xuân Minh cho biết trong

cây Đinh lăng có các alcaloid, glucosid, saponin, các vitamin tan trong
nước như B1, B2, B6, C. Nghiên cứu cũng cho thấy rễ cây Đinh lăng có
chứa tới 20 acid amin (Võ Xuân Minh, 1992).

Vitamin B1( Thiamin)
Vitamin B2 (Riboflavin)

Vitamin B6 (Pyridoxin)
Hình 1.5. Một sốố vitamin có trong Đinh lăng

Người thực hiện: Phạm Ngọc Hà

Downloaded by Heo Út ()

Vitamin C(Acid ascorbic)


lOMoARcPSD|9234052

11
Khóa luận tốốt nghiệp dược sỹỹ

Năm 1992, Lutomski và cộng sự đã cô lập từ rễ 5 hợp chất thuộc loại
hợp chất polyacetylen:(8E)-heptadeca-1,8-dien-4,6-diyn-3,10-diol; (8E)heptadeca-1,8-dien-4,6-diyn-3-ol-10-on; (8Z)-heptadeca-1,8-dien-4,6diyn-3-ol-10-on; falcarinol và panaxydol (Lutomskiet al.,1992).

(8E)-heptadeca-1,8-dien-4,6-diyn-3,10-diol

(8Z)-heptadeca-

1,8-dien-4,6-diyn-3-ol10-on

Palcarinol

Panaxydol

Cũng vào năm 1992, Nguyễn Thị Nguyệt và cộng sự đã cô lập được
acid oleanolic (1) (Nguyễn Thị Nguyệt và cs, 1992; Nguyễn Thị Nguyệt,
Võ Xuân Minh, Nguyễn văn Bàn, 1992).

Người thực hiện: Phạm Ngọc Hà

Downloaded by Heo Út ()


lOMoARcPSD|9234052

12
Khóa luận tốốt nghiệp dược sỹỹ

Năm 1995, Chaboud A. và cộng sự đã cơ lập từ lá một saponin
triterpen, đó là acid 3- O-β-D-galactopyranosyl-(1→2)-β-Dglucopyranosyloleanolic (2) (Chaboud A et al., 1995).
Năm 1996, Chaboud A. và cộng sự đã cô lập từ lá khô, một saponin
triterpen là: Acid 3-O-[α-rhamnopiranosyl-(1-4)-β-D-glucopyranosyl]-28O-β-D glucopyranosyl] leanolic (3) (Chaboud A et al., 1996).
Năm 1998, Võ Duy Huấn cùng cộng sự đã cô lập được 11 saponin
triterpen: Acid 3-O-β-D-glucopyranosyl-(1→4)-β-Dglucuronopyranosyloleanolic (4) (Võ Duy Huấn và cs, 1998).

Năm 2010, Nguyễn Thị Lan bằng phương pháp GC và GC/MS để phân
tích thành phần tinh dầu của lá cây Đinh lăng ở tỉnh Nghệ An và Thanh
Hóa. Kết quả cho thấy trong tinh dầu Đinh lăng có 15 hợp chất như là βelemen, -elemen, E-γ-bisabolen, αbergamoten, β-germacren-D,
Gecmacren-B, -farnesen (Nguyễn Thị Lan, 2010).

Người thực hiện: Phạm Ngọc Hà

Downloaded by Heo Út ()


lOMoARcPSD|9234052

13
Khóa luận tốốt nghiệp dược sỹỹ

β-germacren-D

Gecmacren-B

-farnesen
Hình 1.6. Một số hợp chất chính có trong tinh dầu

Năm 2012, Viện hóa sinh biển - Viện Khoa học và công nghệ Việt Nam
đã phân lập được 3 hợp chất flavonoid từ lá Đinh lăng là quercitrin,
afzelin và kaempferol-3-Orutinosid (Nguyễn Thị Luyến và cs, 2012).

Quercitrin

afzelin

kaempferol-3-O-rutinosid
Hình 1.7. Một số flavonoid từ lá Đinh lăng
Năm 2014, Hồ Lương Nhật Vinh từ lá cây Đinh lăng đã 3 saponin
triterpen:

3-O-[β-D-galactopyranosyl(1→4)-β-D glucoronopyranosyl] oleanolic acid
28-O-βD-glucopyranosyl ester (15) ( Hồ Lương Nhật Vinh, 2014).
3-O-{β-D glucopyranosyl(1→2)-[β-D-galactopyranosyl(1→4)]-βDglucoronopyranosyl} oleanolic acid 28-O-[β-D-glucopyranosyl(1→2)-βDglucopyranosyl] ester(16)

Người thực hiện: Phạm Ngọc Hà

Downloaded by Heo Út ()