Quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm tình dục từ thực tiễn tỉnh Đồng Nai

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI
----------

TRỊNH THỊ QUYÊN

QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT ĐỐI VỚI CÁC TỘI
XÂM PHẠM TÌNH DỤC TỪ THỰC TIỄN TỈNH ĐỒNG NAI

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT
LUẬT HÌNH SỰ VÀ TỐ TỤNG HÌNH SỰ

Hà Nội, năm 2021


VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI
----------

TRỊNH THỊ QUYÊN

QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT ĐỐI VỚI CÁC TỘI
XÂM PHẠM TÌNH DỤC TỪ THỰC TIỄN TỈNH ĐỒNG NAI

Ngành: Luật hình sự và tố tụng hình sự
Mã số : 8.38.01.04

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
PGS.TS TRƯƠNG QUANG VINH

Hà Nội, năm 2021

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận văn Thạc sỹ Luật học “Quyết định hình phạt đối
với các tội xâm phạm tình dục từ thực tiễn tỉnh Đồng Nai” là cơng trình nghiên
cứu của riêng tơi dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS. Trương Quang Vinh.
Các số liệu, ví dụ và kết quả nghiên cứu trong Luận văn đảm bảo tính chính xác,
tin cậy và trung thực. Các thơng tin, tài liệu trích dẫn trong luận văn đều được
ghi rõ nguồn gốc.
Tơi xin hồn tồn chịu trách nhiệm về lời cam đoan này.
Đồng Nai, ngày

tháng năm 2021.

Người cam đoan

Trịnh Thị Quyên


MỤC LỤC

MỞ ĐẦU ................................................................................................................... 1
Chương 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT
VỀ QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT ĐỐI VỚI CÁC TỘI XÂM PHẠM TÌNH
DỤC ........................................................................................................................... 6
1.1. Khái niệm hình phạt và quyết định hình phạt ..................................................... 6
1.2. Mục đích, ý nghĩa của việc quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm
tình dục đúng ............................................................................................................ 12
1.3. Các nguyên tắc quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm tình dục ........ 14
1.4. Các căn cứ quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm tình dục ............... 22

Chương 2 THỰC TIỄN QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT ĐỐI VỚI CÁC TỘI
XÂM PHẠM TÌNH DỤC TẠI TỈNH ĐỒNG NAI ............................................. 33
2.1. Khái quát tình hình quyết định hình phạt các tội xâm phạm tình dục trên địa
bàn tỉnh Đồng Nai .................................................................................................... 33
2.2. Kết quả thực hiện các quy định pháp luật về quyết định hình phạt đối với các
tội xâm phạm tình dục trên địa bàn tỉnh Đồng Nai .................................................. 39
2.3. Một số hạn chế, thiếu sót trong quyết định hình phạt đối với các tội xâm
phạm tình dục trên địa bàn tỉnh Đồng Nai và nguyên nhân..................................... 49
Chương 3 MỘT SỐ GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT
ĐÚNG ĐỐI VỚI CÁC TỘI XÂM PHẠM TÌNH DỤC TRÊN ĐỊA BÀN
TỈNH ĐỒNG NAI .................................................................................................. 59
3.1. Các yêu cầu bảo đảm quyết định hình phạt đúng đối với các tội xâm phạm
tình dục ..................................................................................................................... 59
3.2. Các giải pháp hoàn thiện pháp luật ................................................................... 61
3.3. Một số giải pháp khác ....................................................................................... 63
KẾT LUẬN ............................................................................................................. 67
TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................................... 69
PHỤ LỤC ................................................................................................................ 74


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Bộ luật Hình sự

: BLHS

Quyết định hình phạt

: QĐHP

Tịa án nhân dân

: TAND

Trách nhiệm hình sự

: TNHS

Xâm phạm tình dục

: XPTD


DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU

Danh mục hình
Hình 2.1. Số vụ án và số bị cáo đã thụ lý giải quyết về các tội xâm
phạm tình dục trên địa bàn tỉnh Đồng Nai từ năm 2015 – 2020
Hình 2.2. Cơ cấu các tội xâm phạm tình dục trên địa bàn tỉnh Đồng
Nai (giai đoạn 2015 – 2020)

Trang
34

36

Hình 2.3. Kết quả áp dụng hình phạt đối với số bị cáo bị xét xử về các
tội xâm phạm tình dục trên địa bàn tỉnh Đồng Nai (giai đoạn 2015 –

42

2020)

Danh mục Bảng
Bảng 2.1. Số vụ án và số bị cáo bị xét xử sơ thẩm về các tội xâm phạm
tình dục trên địa bàn tỉnh Đồng Nai (giai đoạn 2015 – 2020)

Trang
40

Bảng 2.2. Số vụ án và số bị cáo bị xét xử sơ thẩm về từng tội cụ thể
trong các tội xâm phạm tình dục trên địa bàn tỉnh Đồng Nai (giai đoạn

40

2015 – 2020)
Bảng 2.3. Thống kê kết quả quyết định hình phạt theo từng tội danh cụ
thể trong các tội xâm phạm tình dục trên địa bàn tỉnh Đồng Nai (giai
đoạn 2015 – 2020)

43


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Những năm gần đây, tỉ lệ tội phạm xâm phạm tình dục (XPTD) trên địa
bàn tỉnh Đồng Nai có xu hướng gia tăng, gây tác động xấu cho xã hội và ảnh
hưởng rất lớn đến tâm sinh lý của nạn nhân. Căn cứ Bộ luật Hình sự (BLHS)
năm 2015, các tội phạm xâm phạm tình dục tội quy định từ Điều 141 đến Điều
147 gồm: Tội hiếp dâm, tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi, tội cưỡng dâm, tội cưỡng

dâm người từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi, tội giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan
hệ tình dục khác với người từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi, tội dâm ô đối với người
dưới 16 tuổi và tội sử dụng người dưới 16 tuổi vào mục đích khiêu dâm. Những tội
phạm này đều bị xử lý với những khung hình phạt khác nhau. Thơng qua hoạt động
xét xử, Tịa án sẽ quyết định hình phạt tương ứng với từng tội phạm và mức độ
phân hóa trách nhiệm hình sự của từng đối tượng vi phạm.
Quyết định hình phạt (QĐHP) là cơng việc trọng tâm, cốt lõi trong hoạt
động xét xử của Tịa án và có vai trị vơ cùng to lớn. Nếu hình phạt được quyết
định một cách chính xác sẽ góp phần tích cực vào cơng cuộc đấu tranh phịng
chống tội phạm, nhưng ngược lại, nếu việc quyết định hình phạt được thực hiện
không đúng sẽ dẫn đến những hậu quả tiêu cực về mặt xã hội, làm giảm sút lòng
tin của Nhân dân đối với các cơ quan tư pháp. Suy cho cùng, các hoạt động tố
tụng hình sự từ khởi tố, điều tra, truy tố, kể cả việc tranh tụng tại phiên tồ sẽ
khơng có nhiều ý nghĩa nếu Tồ án khơng làm tốt việc quyết định hình phạt.
Quyết định hình phạt đúng cịn là một trong những tiêu chí để đánh giá chất
lượng của hoạt động xét xử cũng như đánh giá năng lực và mức độ hoàn thành
nhiệm vụ của các Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân.
Tòa án nhân dân (TAND) hai cấp trên địa bàn tỉnh Đồng Nai đã có những
đóng góp tích cực trong việc đấu tranh phòng chống các tội phạm xâm phạm tình
dục thơng qua hoạt động xét xử và quyết định hình phạt đối với từng vụ án cụ
thể. Mặc dù vậy, hoạt động quyết định hình phạt nói chung và quyết định hình
phạt đối với các tội xâm phạm tình dục nói riêng của Tịa án nhân dân hai cấp tại
tỉnh Đồng Nai vẫn cịn có những hạn chế, thiếu sót.
1


Trước tình trạng các tội phạm xâm phạm tình dục vẫn đang diễn biến
phức tạp, gây mất an ninh, trật tự, ảnh hưởng tiêu cực đến nhiều mặt của đời
sống xã hội của người dân, việc nghiên cứu một cách khoa học để tìm ra những
tồn tại, hạn chế, phân tích các nguyên nhân và đưa ra những giải pháp để nâng

cao hiệu quả quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm tình dục trên địa bàn
tỉnh Đồng Nai là địi hỏi mang tính cấp thiết. Vì vậy, tác giả chọn đề tài “Quyết
định hình phạt đối với các tội xâm phạm tình dục từ thực tiễn tỉnh Đồng Nai”
để nghiên cứu trong luận văn Thạc sĩ luật học của mình.
2. Tình hình nghiên cứu
Trong thời gian qua, ở Việt Nam, đã có nhiều cơng trình khoa học nghiên
cứu về các đề tài liên quan đến việc quyết định hình phạt được cơng bố như:
- Sách chun khảo “Định tội danh và quyết định hình phạt” của tác giả
Dương Tuyết Miên, nhà xuất bản Công an nhân dân, năm 2007.
- Sách chuyên khảo “Các tội xâm phạm tình dục trong luật hình sự Việt
Nam” của tác giả Nguyễn Thị Ngọc Linh, Nhà xuất bản Tư pháp, Hà Nội, năm
2019.
- Luận văn thạc sĩ luật học “Quyết định hình phạt trong trường hợp phạm
nhiều tội theo luật Hình sự Việt Nam” của Phạm Thị Thanh Hoan năm 2015;
- Luận văn thạc sĩ luật học “Quyết định hình phạt đối với các tội xâm
phạm sở hữu (trên cơ sở nghiên cứu thực tiễn địa bàn thành phố Hải Phòng)”
của tác giả Nguyễn Thế Văn, năm 2015;
- Luận văn thạc sĩ luật học “Định tội danh và quyết định hình phạt đối với
tội tham ơ tài sản trong luật Hình sự Việt Nam” của tác giả Nguyễn Thị Thanh
Huyền, năm 2015;
- Luận văn thạc sĩ luật học “Định tội danh và quyết định hình phạt đối với
tội vi phạm các quy định về sử dụng đất đai” của tác giả Nguyễn Hữu Biên, năm
2015;
- Luận văn thạc sĩ luật học “Quyết định hình phạt đối với các tội xâm
phạm sở hữu từ thực tiễn quận Bình Tân, Thành phố Hồ Chí Minh” của tác giả
Chu Xuân Quyền, năm 2016;
2


- Luận văn thạc sĩ luật học “Quyết định hình phạt trong trường hợp đồng

phạm từ thực tiễn tỉnh Gia Lai” của tác giả Lê Văn Nhàn, năm 2016;
- Luận văn thạc sĩ luật học “Các căn cứ quyết định hình phạt theo pháp
luật Việt Nam từ thực tiễn thành phố Đà Nẵng” của tác giả Nguyễn Thị Ngọc
Thùy, năm 2017.
Về các cơng trình có liên quan được cơng bố trên các tạp chí khoa học
như:
- Đinh Văn Quế, Một số vấn đề cần chú ý khi áp dụng các tình tiết tăng
nặng, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự khi quyết định hình phạt, Tạp chí Kiểm sát,
Viện kiểm sát nhân dân tối cao, số 14/2018.
- Đinh Văn Quế, Các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự và việc áp
dụng khi quyết định hình phạt, Tạp chí Kiểm sát, Viện kiểm sát nhân dân tối cao,
số 16/2018.
- Nguyễn Bích Thủy, Một số điểm mới của Bộ luật Hình sự năm 2015 về
hình phạt và quyết định hình phạt, Tạp chí Nghề luật, Học viện Tư pháp, Số
5/2016.
- Đinh Minh Lượng, “Một số điểm chưa hợp lý trong quy định về quyết
định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng”, Tạp chí
Tịa án nhân dân (điện tử), năm 2020.
- Thiều Văn Thịnh, “Một số lưu ý khi quyết định áp dụng hình phạt dưới
mức thấp nhất của khung hình phạt”, Tạp chí Tịa án nhân dân (điện tử), năm
2020.
Những đề tài, cơng trình nghiên cứu nêu trên đã khái quát được một số
vấn đề lý luận và thực tiễn về quyết định hình phạt. Tuy nhiên, những đề tài,
cơng trình nghiên cứu này hoặc nghiên cứu quyết định hình phạt ở những khía
cạnh khác nhau như: quyết định hình phạt trong trường hợp phạm nhiều tội, các
tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự (TNHS) khi quyết định hình
phạt; hoặc chỉ nghiên cứu về quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm sở
hữu, tham ô tài sản, vi phạm các quy định về sử dụng đất đai,… mà chưa có
cơng trình, đề tài nào nghiên cứu chuyên sâu về thực tiễn và đề xuất các giải
3

pháp cụ thể nhằm khắc phục những vi phạm, sai lầm trong việc quyết định hình
phạt đối với các tội xâm phạm tình dục trên địa bàn tỉnh Đồng Nai.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu:
Trên cơ sở nghiên cứu các vấn đề lý luận và pháp luật về quyết định hình
phạt đối với các tội xâm phạm tình dục và thực tiễn hoạt động quyết định hình
phạt đối với các tội phạm xâm phạm tình dục trên địa bàn tỉnh Đồng Nai, Luận
văn đề xuất những giải pháp nhằm góp phần hồn thiện các quy định pháp luật
hình sự và bảo đảm hiệu quả quyết định hình phạt đối với các tội phạm này trên
địa bàn tỉnh Đồng Nai.
Nhiệm vụ nghiên cứu:
Để đạt được mục đích trên đây, luận văn sẽ thực hiện các nhiệm vụ sau
đây:
- Phân tích các khái niệm về hình phạt, quyết định hình phạt và quyết định
hình phạt đối với các tội xâm phạm tình dục; nguyên tắc, căn cứ quyết định hình
phạt; vai trị và ý nghĩa của quyết định hình phạt đúng đối với các tội phạm xâm
phạm tình dục.
- Đánh giá thực tiễn hoạt động quyết định hình phạt đối với các tội xâm
phạm tình dục trên địa bàn tỉnh Đồng Nai, chỉ ra những điểm mạnh cũng như
những hạn chế, thiếu sót và nguyên nhân của những hạn chế, thiếu sót này.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu những vấn đề lý luận về các
tội xâm phạm tình dục và lý luận về QĐHP đối với các tội xâm phạm tình dục;
những quy định của BLHS năm 2015 về quyết định hình phạt đối với các tội
xâm phạm tình dục và thực tiễn quyết định hình phạt đối với các tội phạm này.
Phạm vi nghiên cứu:
- Địa điểm nghiên cứu: Trên trên địa bàn tỉnh Đồng Nai;
- Thời gian nghiên cứu: Từ năm 2015 đến năm 2020.

4


5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
Phương pháp luận: Luận văn được nghiên cứu trên cơ sở phương pháp
luận của chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng
và pháp luật của Nhà nước về quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm
tình dục.
Phương pháp nghiên cứu: Tác giả sử dụng các phương pháp nghiên cứu như:
- Phương pháp phân tích diễn dịch, quy nạp, thống kê, tổng hợp được sử
dụng xuyên suốt luận văn để thực hiện các nhiệm vụ nghiên cứu.
- Phương pháp thống kê, so sánh và nghiên cứu bản án điển hình được sử
dụng để giải quyết, đánh giá thực tiễn áp dụng pháp luật và kiến nghị giải pháp
hoàn thiện.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài
Ý nghĩa lý luận: Luận văn góp phần làm phong phú thêm cơ sở lý luận và
hồn thiện các quy định của pháp luật hình sự về quyết định hình phạt đối với
các tội xâm phạm tình dục.
Ý nghĩa thực tiễn: Kết quả nghiên cứu trong Luận văn góp phần nâng cao
hiệu quả thực hiện cơng tác xét xử và quyết định hình phạt đúng đối với các tội
xâm phạm tình dục nói chung và trên địa bàn tỉnh Đồng Nai nói riêng.
Kết quả nghiên cứu của đề tài cịn có thể được sử dụng làm tài liệu tham
khảo cho sinh viên đang học tập tại các cơ sở đào tạo chuyên ngành luật, cho
những người nghiên cứu cũng như những người làm công tác thực tiễn và tất cả
những ai quan tâm đến vấn đề này.
7. Kết cấu của luận văn
Chương 1: Những vấn đề chung về quyết định hình phạt đối với các tội
xâm phạm tình dục
Chương 2: Thực tiễn quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm tình

dục tại tỉnh Đồng Nai
Chương 3: Một số giải pháp bảo đảm quyết định hình phạt đúng đối với
các tội xâm phạm tình dục trên địa bàn tỉnh Đồng Nai.

5


Chương 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VỀ
QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT ĐỐI VỚI CÁC TỘI XÂM PHẠM TÌNH DỤC
1.1. Khái niệm hình phạt và quyết định hình phạt
1.1.1. Khái niệm hình phạt
Hình phạt là một trong những khái niệm cơ bản của luật hình sự. Dưới
góc độ lập pháp, khái niệm hình phạt lần đầu tiên được định nghĩa trong Bộ luật
Hình sự năm 1999 tại Điều 26 như sau: “Hình phạt là biện pháp cưỡng chế
nghiêm khắc nhất của Nhà nước nhằm tước bỏ hoặc hạn chế quyền, lợi ích của
người phạm tội. Hình phạt được quy định trong Bộ luật Hình sự và do Tịa án
quyết định”. Hiện nay, khái niệm hình phạt đã được BLHS năm 2015 hoàn thiện
hơn khi bổ sung chủ thể của tội phạm là pháp nhân thương mại. Điều 30 Bộ luật
Hình sự năm 2015 quy định: “Hình phạt là biện pháp cưỡng chế nghiêm khắc
nhất của Nhà nước được quy định trong Bộ luật này, do Tòa án quyết định áp
dụng đối với người hoặc pháp nhân thương mại phạm tội nhằm tước bỏ hoặc
hạn chế quyền, lợi ích của người, pháp nhân thương mại đó.”
Xuất phát từ khái niệm trên, có thể thấy hình phạt có những dấu hiệu sau:
- Hình phạt là biện pháp cưỡng chế nghiêm khắc nhất
Trong các biện pháp cưỡng chế của Nhà nước, hình phạt là biện pháp
cưỡng chế nghiêm khắc nhất. Tính nghiêm khắc của hình phạt thể hiện ở chỗ
hình phạt tước bỏ hoặc hạn chế quyền, lợi ích của người hoặc pháp nhân thương
mại bị kết án. Đồng thời, hình phạt cịn để lại cho người hoặc pháp nhân thương
mại bị kết án một hậu quả pháp lý đó là án tích trong một thời gian nhất định [8,

tr.283].
- Hình phạt được quy định trong Bộ luật Hình sự
Bộ luật Hình sự quy định về hình phạt ở cả phần chung và các phần các
tội phạm. Phần chung của BLHS quy định các vấn đề mang tính nguyên tắc về
hình phạt, trong khi đó, phần các tội phạm quy định các loại hình phạt và mức
6


hình phạt đối với từng tội phạm cụ thể. Hệ thống hình phạt bao gồm hình phạt
chính và hình phạt bổ sung, được quy định khác nhau đối với người phạm tội và
pháp nhân thương mại phạm tội. Đối với người phạm tội, các hình phạt chính
như: Cảnh cáo, phạt tiền, cải tạo khơng giam giữ, trục xuất, tù có thời hạn, tù
chung thân, tử hình. Hình phạt bổ sung bao gồm: Cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm
hành nghề hoặc làm công việc nhất định; cấm cư trú; quản chế; tước một số
quyền công dân; tịch thu tài sản; phạt tiền và trục xuất khi khơng áp dụng là hình
phạt chính (Điều 32 BLHS năm 2015). Đối với pháp nhân thương mại phạm tội,
hình phạt chính gồm: Phạt tiền, đình chỉ hoạt động có thời hạn, đình chỉ hoạt
động vĩnh viễn; Hình phạt bổ sung bao gồm: Cấm kinh doanh, cấm hoạt động
trong một số lĩnh vực nhất định; cấm huy động vốn; phạt tiền khi khơng áp dụng
là hình phạt chính (Điều 33 BLHS năm 2015). Do vậy, trong mọi trường hợp,
tịa án khơng được áp dụng một loại hình phạt nào đó khơng quy định trong
BLHS, cũng như khơng được áp dụng hình phạt đối với những hành vi khơng
được BLHS quy định là tội phạm.
- Hình phạt do Tòa án quyết định áp dụng
Khoản 2 Điều 2 Luật Tổ chức Tòa án nhân dân năm 2014 quy định Tịa án
là cơ quan duy nhất có quyền nhân danh Nhà nước áp dụng hình phạt. Ngồi Tịa
án, khơng một cơ quan nào khác có quyền quyết định hình phạt. Tồ án thơng
qua q trình xét xử ra các bản án để xác định hình phạt cụ thể đối với người
hoặc pháp nhân thương mại phạm tội.
- Hình phạt chỉ áp dụng đối với người hoặc pháp nhân thương mại phạm

tội
Về nguyên tắc, hình phạt chỉ áp dụng đối với người hoặc pháp nhân
thương mại phạm tội. BLHS không cho phép áp dụng hình phạt đối với người
thân của người phạm tội hoặc chấp hành hình phạt thay cho người hoặc pháp
nhân thương mại phạm tội cho dù sự chấp hành thay này là hoàn toàn tự nguyện
[8, tr.286].

7


Như vậy, hình phạt là một hình thức phổ biến nhất của trách nhiệm hình
sự, là phương tiện để đạt được mục đích của trách nhiệm hình sự [13, tr.7] và là
cách thức thể hiện sự xử sự của Nhà nước đối với các hành vi phạm tội. Mục
đích của hình phạt khơng chỉ nhằm trừng trị người phạm tội, pháp nhân thương
mại phạm tội mà còn giáo dục họ ý thức tuân theo pháp luật và các quy tắc của
cuộc sống, ngăn ngừa họ phạm tội mới; đồng thời giáo dục những người, pháp
nhân thương mại khác tôn trọng pháp luật, phòng ngừa và đấu tranh chống tội
phạm (Điều 31 BLHS năm 2015).
1.1.2. Khái niệm quyết định hình phạt
Bên cạnh các khái niệm cơ bản của luật hình sự như tội phạm, hình phạt
thì “quyết định hình phạt” cũng được xem là một trong những khái niệm quan
trọng, thể hiện tập trung nhất chính sách hình sự của Nhà nước. Quyết định hình
phạt có căn cứ, đúng pháp luật, công bằng không chỉ là tiền đề, điều kiện để đạt
được mục đích của hình phạt mà cịn góp phần tích cực vào cơng cuộc phịng
ngừa và đấu tranh chống tội phạm. Mặc dù là một khái niệm quan trọng nhưng
cho tới nay, khái niệm “quyết định hình phạt” mới chỉ được nghiên cứu dưới góc
độ khoa học luật hình sự mà chưa được định nghĩa chính thống trong các văn
bản pháp luật hình sự.
Tác giả Đinh Văn Quế cho rằng: “Quyết định hình phạt là việc Tịa án lựa
chọn hình phạt buộc người bị kết án phải chấp hành. Tịa án lựa chọn loại hình

phạt nào, mức hình phạt bao nhiêu phải tuân thủ theo những quy định của Bộ
luật hình sự” [21, tr.88].
Tương tự, các tác giả của Trường Đại học Luật Hà Nội cũng đưa ra định
nghĩa về quyết định hình phạt như sau: “Quyết định hình phạt là sự lựa chọn
loại hình phạt và xác định mức hình phạt (đối với loại hình phạt có các mức
khác nhau) trong phạm vi luật định để áp dụng đối với chủ thể chịu trách nhiệm
hình sự” [8, tr.315]. Do đó, quyết định hình phạt này chỉ đặt ra đối với các
trường hợp cần thiết phải áp dụng hình phạt đối với chủ thể chịu trách nhiệm

8


hình sự, khơng áp dụng đối với các trường hợp chủ thể được miễn trách nhiệm
hình sự hoặc hình phạt.
Bên cạnh việc định nghĩa nội dung quyết định hình phạt dưới góc độ luật
hình sự, khái niệm này cịn được giải thích dưới khía cạnh luật tố tụng hình sự.
Tác giả Chu Thị Trang Vân cho rằng: “Quyết định hình phạt là một giai đoạn
rất quan trọng trong hoạt động xét xử của Tòa án nhân dân, là việc Tòa án lựa
chọn loại hình phạt và mức hình phạt cụ thể được quy định trong luật hình sự
tương ứng với cấu thành tội phạm cụ thể để áp dụng với người phạm tội, thể
hiện trong các bản án phạm tội” [39, tr.73]. Có nghĩa là, quyết định hình phạt
trong phạm vi luật tố tụng hình sự được xem là hoạt động của Tòa án trong giai
đoạn xét xử.
Như vậy, mặc dù có những cách định nghĩa khác nhau nhưng khái niệm
quyết định hình phạt vẫn bao hàm nội dung cơ bản là việc lựa chọn loại hình
phạt và mức hình phạt cụ thể để áp dụng đối với chủ thể chịu trách nhiệm hình
sự. Nếu khung hình phạt quy định nhiều loại hình phạt khác nhau thì quyết định
hình phạt là sự lựa chọn một hình phạt cụ thể trong phạm vi pháp luật cho phép
để áp dụng đối với người phạm tội. Chẳng hạn, trong trường hợp điều luật quy
định hình phạt chính là tù chung thân hoặc tử hình thì quyết định hình phạt lúc

này thực chất là việc lựa chọn một loại hình phạt cụ thể để áp dụng chứ khơng
phải chọn mức hình phạt cụ thể trong khung hình phạt. Ngược lại, nếu chế tài
được quy định chỉ có một loại hình phạt và có các mức khác nhau thì quyết định
hình phạt trong trường hợp này là xác định mức hình phạt trong phạm vi khung
hình phạt được quy định. Ví dụ, khoản 1 Điều 141 BLHS năm 2015 quy định
“Người nào dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực hoặc lợi dụng tình trạng không thể
tự vệ được của nạn nhân hoặc thủ đoạn khác giao cấu hoặc thực hiện hành vi
quan hệ tình dục khác trái với ý muốn của nạn nhân, thì bị phạt tù từ 02 năm đến
07 năm”. Trong trường hợp một người phạm tội hiếp dâm theo quy định này thì
quyết định hình phạt lúc này thực chất là lựa chọn mức hình phạt cụ thể trong
khung hình phạt tù từ 02 năm đến 07 năm để áp dụng đối với người đó sao cho
9


phù hợp với tính chất, mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội và nhân thân
người phạm tội.
Quyết định hình phạt bao gồm cả việc quyết định hình phạt chính và
quyết định hình phạt bổ sung, tuy nhiên, nội dung quan trọng trong quyết định
hình phạt của Tịa án vẫn là quyết định hình phạt chính.
Như vậy, trên cơ sở nghiên cứu nội dung, bản chất quyết định hình phạt
và các quan điểm của các nhà khoa học khác nhau, tác giả luận văn đưa ra khái
niệm về quyết định hình phạt như sau:
“Quyết định hình phạt là hoạt động của Tịa án lựa chọn loại hình phạt
và mức hình phạt cụ thể (bao gồm hình phạt chính và hình phạt bổ sung) trong
phạm vi luật định để áp dụng đối với chủ thể chịu trách nhiệm hình sự”.
1.1.3. Khái niệm quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm tình dục
Từ những phân tích về khái niệm quyết định hình phạt, có thể khẳng định
rằng giữa hình phạt và quyết định hình phạt ln có mối quan hệ chặt chẽ với
nhau. Quyết định hình phạt là nhân tố quan trọng đóng vai trị cầu nối giữa tội
phạm và hình phạt. Việc định tội danh đúng sẽ tạo tiền đề cho quyết định hình

phạt đúng và quyết định hình phạt đúng sẽ tạo cơ sở để đạt được mục đích của
hình phạt.
Hiện nay, trong BLHS năm 2015 và các văn bản hướng dẫn thi hành
không đưa ra định nghĩa về các tội xâm phạm tình dục. Tuy nhiên, theo Từ điển
tiếng Việt, xâm phạm là “động chạm đến quyền lợi của người khác” [40,
tr.1144], cịn tình dục là “nhu cầu phát triển tự nhiên của con người có tính giao”
[40, tr.996]. Như vậy, xét về mặt từ vựng, xâm phạm tình dục là hành vi động
chạm đến quyền tự do, quyền phát triển tự nhiên của con người về quan hệ có
tính giao. Do đó, “các tội xâm phạm tình dục là những hành vi nguy hiểm cho xã
hội, xâm phạm đến quyền bất khả xâm phạm và tự do tình dục của con người, do
người có năng lực trách nhiệm hình sự thực hiện một cách cố ý, trái pháp luật
hình sự và phải chịu hình phạt tương xứng” [15, tr.18].

10


Trong BLHS năm 2015, các tội xâm phạm tình dục được quy định từ Điều
141 đến Điều 147 Chương XIV với 7 tội danh gồm: Tội hiếp dâm, tội hiếp dâm
người dưới 16 tuổi, tội cưỡng dâm, tội cưỡng dâm người từ đủ 13 tuổi đến dưới
16 tuổi, tội giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người từ
đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi, tội dâm ô đối với người dưới 16 tuổi và tội sử dụng
người dưới 16 tuổi vào mục đích khiêu dâm. So với BLHS năm 1999 (sửa đổi,
bổ sung năm 2009) thì quy định về các tội xâm phạm tình dục của BLHS năm
2015 đã quy định thêm 01 tội danh đó là tội sử dụng người dưới 16 tuổi vào mục
đích khiêu dâm (Điều 147). Bên cạnh đó, quy định của BLHS năm 2015 cũng có
nhiều điểm tiến bộ hơn khi cụ thể hóa độ tuổi của nạn nhân ngay tại tên điều
luật. Đó là việc sửa đổi tội hiếp dâm trẻ em (Điều 112 BLHS 1999) thành tội
hiếp dâm người dưới 16 tuổi (Điều 142); sửa đổi tội cưỡng dâm trẻ em (Điều
114 BLHS 1999) thành tội cưỡng dâm người từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi
(Điều 144); sửa đổi tội giao cấu với trẻ em (Điều 115 BLHS 1999) thành tội giao

cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 tuổi đến
dưới 16 tuổi (Điều 145); và sửa đổi tội dâm ô đối với trẻ em (Điều 116 BLHS
1999) thành tội dâm ô đối với người dưới 16 tuổi (Điều 146).
Bên cạnh đó, một điểm đặc thù của các tội xâm phạm tình dục là chủ thể
chịu trách nhiệm hình sự phải là người phạm tội chứ khơng thể là pháp nhân
thương mại phạm tội (Điều 76 BLHS năm 2015).
Căn cứ theo quy định về hệ thống hình phạt trong phần chung và các Điều
141 đến Điều 147 của BLHS năm 2015, hình phạt chính đối với các tội xâm
phạm tình dục chủ yếu là hình phạt tù có thời hạn với mức hình phạt thấp nhất là
6 tháng tù (Điều 146, 147) và cao nhất lên đến 20 năm tù. Một số tội có tính chất
nguy hiểm cao có thể bị áp dụng hình phạt tù chung thân như tội hiếp dâm, tội
cưỡng dâm người từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi và thậm chí là chung thân hoặc
tử hình như tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi. Như vậy, đối với các tội xâm phạm
tình dục, cảnh cáo, phạt tiền, và cải tạo không giam giữ khơng được quy định
làm hình phạt chính và chỉ có hình phạt tử hình ở duy nhất tội hiếp dâm người
11


dưới 16 tuổi. Ngoài ra, người phạm các tội xâm phạm tình dục cịn có thể bị áp
dụng hình phạt bổ sung là cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm
công việc nhất định với thời hạn từ 01 năm đến 05 năm. Nếu là người nước
ngoài phạm tội thì có thể bị áp dụng hình phạt trục xuất theo Điều 37 BLHS năm
2015.
Như vậy, quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm tình dục là hoạt
động của Tịa án lựa chọn loại hình phạt và mức hình phạt cụ thể (bao gồm hình
phạt chính và hình phạt bổ sung) trong phạm vi quy định tại các Điều 141 đến
Điều 147 của Bộ luật Hình sự năm 2015 để áp dụng đối với người phạm tội phù
hợp với tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội.
1.2. Mục đích, ý nghĩa của việc quyết định hình phạt đối với các tội xâm
phạm tình dục đúng

Quyết định hình phạt là hoạt động thực tiễn của Tòa án được thực hiện
sau khi đã xác định được tội danh để định ra biện pháp xử lý tương xứng với tính
chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi bị cáo đã thực hiện [18, tr.63].
Vì vậy, hoạt động quyết định hình phạt có liên quan chặt chẽ với việc định tội
danh. Xác định đúng tội danh đối với các hành vi xâm phạm tình dục là tiền đề
căn bản cho việc quyết định hình phạt đúng. Bởi lẽ, khi định tội danh đúng tức là
đã xác định được loại hình phạt cần áp dụng đối với người thực hiện hành vi
phạm tội. Cho nên, quyết định hình phạt đúng khơng chỉ là cơ sở để đạt được
mục đích của hình phạt mà cịn có ý nghĩa quan trọng trong cơng tác đấu tranh
phịng chống các tội phạm xâm phạm tình dục.
Thứ nhất, quyết định hình phạt đúng là cơ sở để đạt được mục đích của
hình phạt
Điều 31 BLHS năm 2015 quy định: “Hình phạt khơng chỉ nhằm trừng trị
người, pháp nhân thương mại phạm tội mà còn giáo dục họ ý thức tuân theo
pháp luật và các quy tắc của cuộc sống, ngăn ngừa họ phạm tội mới; giáo dục
người, pháp nhân thương mại khác tơn trọng pháp luật, phịng ngừa và đấu
tranh chống tội phạm”. Do đó, khi quyết định hình phạt, Hội đồng xét xử phải
12


cân nhắc để lựa chọn được loại hình phạt và mức hình phạt tương xứng vừa bảo
đảm mục đích trừng trị lẫn mục đích giáo dục của hình phạt. Nếu hình phạt được
áp dụng chỉ thiên về mục đích trừng trị có thể làm người phạm tội nảy sinh tâm
lý tiêu cực khi chấp hành, không thực sự nhận thức được lỗi lầm để có thái độ
cải tạo. Ngược lại, nếu hình phạt được áp dụng mang nặng tính giáo dục mà
khơng có tính trừng trị thì sẽ làm cho người phạm tội có thái độ coi thường pháp
luật, khơng thể hiện được sự răn đe, phòng ngừa đối với những người có ý định
phạm tội và làm suy giảm niềm tin của quần chúng nhân dân. Vì thế, Tịa án
không được đề cao hay coi nhẹ bất kỳ mục đích nào của hình phạt mà phải đặt
trong mối liên hệ tổng quát với các căn cứ quyết định hình phạt để có thể đưa ra

một hình phạt cụ thể, tương xứng với tính chất, mức độ nguy hiểm của hành vi
phạm tội.
Thứ hai, quyết định hình phạt đúng có ý nghĩa tích cực đối với cơng tác
đấu tranh phịng chống tội phạm
Đối với các tội phạm nói chung và tội phạm xâm phạm tình dục nói riêng,
quyết định hình phạt đúng không chỉ là cơ sở để đạt được mục đích của hình
phạt mà cịn tác động tích cực tới cơng tác đấu tranh phịng chống tội phạm. Hai
yếu tố quan trọng nhất để đạt được mục đích của hình phạt là hoạt động lập pháp
và hoạt động áp dụng pháp luật (tức là định tội danh và quyết định hình phạt).
Các quy định của BLHS dù có hồn thiện đến đâu cũng chỉ có ý nghĩa khi các
hình phạt trong thực tế được quyết định đúng và việc Tịa án quyết định hình
phạt đúng sẽ là tiền đề cho việc chấp hành hình phạt. Nếu Tịa án quyết định một
hình phạt thỏa đáng, hợp tình, hợp lý đối với người phạm tội thì sẽ có tác dụng
giáo dục sâu rộng trong quần chúng nhân dân, làm cho quần chúng thấy được sự
nghiêm minh của pháp luật để từ đó tự giác tn thủ pháp luật, tham gia tích cực
vào cơng tác đấu tranh phịng chống tội phạm. Ngược lại, nếu Tịa án quyết định
hình phạt khơng đúng, khơng tương xứng với tính chất, mức độ, hậu quả của
hành vi phạm tội hoặc khơng phù hợp với các tình tiết nhân thân người phạm tội
thì sẽ tạo nên dư luận xã hội không tốt, làm giảm niềm tin của quần chúng nhân
13


dân đối với các cơ quan bảo vệ pháp luật, không phát huy được sự tham gia của
quần chúng trong cơng tác đấu tranh phịng, chống tội phạm, đặc biệt là đối với
các tội xâm phạm tình dục.
1.3. Các nguyên tắc quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm tình dục
Ngành luật hình sự được xây dựng dựa trên cơ sở những nguyên tắc nhất
định. Đây chính là những tư tưởng chủ đạo, xuyên suốt toàn bộ quá trình xây
dựng và áp dụng pháp luật hình sự. Hiện nay, có những quan điểm cịn khác
nhau về hệ thống các nguyên tắc của ngành luật hình sự [8, tr.22-23] tuy nhiên,

đa số những quan điểm này đều xác định những nguyên tắc cơ bản của ngành
luật hình sự như: nguyên tắc pháp chế, nguyên tắc bình đẳng trước pháp luật,
nguyên tắc nhân đạo và nguyên tắc phân hóa trách nhiệm hình sự... Việc tuân thủ
chặt chẽ những nguyên tắc trên sẽ giúp cho ngành luật hình sự thực hiện được
các chức năng của mình.
Quyết định hình phạt là một hoạt động quan trọng trong quá trình áp dụng
pháp luật hình sự. Do đó, hoạt động quyết định hình phạt nói chung và quyết
định hình phạt đối với các tội xâm phạm tình dục nói riêng địi hỏi Tịa án cũng
phải tuân thủ triệt để các nguyên tắc cơ bản của luật hình sự, bao gồm: nguyên
tắc pháp chế, nguyên tắc bình đẳng trước pháp luật, nguyên tắc nhân đạo,
nguyên tắc phân hóa trách nhiệm hình sự. Việc tn thủ các ngun tắc này
khơng chỉ đảm bảo cho Tịa án thực hiện hoạt động quyết định hình phạt đối với
các tội xâm phạm tình dục khơng chỉ cơng minh, đúng pháp luật và đạt được
mục đích của hình phạt mà cịn góp phần nâng cao uy tín của các cơ quan bảo vệ
pháp luật.
1.3.1. Nguyên tắc pháp chế
Nguyên tắc pháp chế là một trong những nguyên tắc cơ bản, xuyên suốt
của cả hệ thống pháp luật Việt Nam nói chung và ngành luật hình sự nói riêng.
Nội dung của ngun tắc pháp chế trong luật hình sự thể hiện ở chỗ tất cả những
vấn đề liên quan đến tội phạm và hình phạt đều phải được quy định cụ thể, rõ
ràng trong văn bản quy phạm pháp luật hình sự; việc xác định tội phạm và hình
14


phạt trong áp dụng pháp luật hình sự cũng phải dựa trên các điều luật cụ thể.
Đồng thời, nguyên tắc pháp chế cũng đòi hỏi tất cả các cơ quan, cá nhân, tổ chức
phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định của pháp luật, trên tinh thần thượng tôn
pháp luật.
Nguyên tắc pháp chế trong quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm
tình dục được thể hiện thơng qua các nội dung sau:

- Các tội phạm và hình phạt đối với các tội xâm phạm tình dục phải được
quy định trong Bộ luật hình sự.
Có nghĩa là, những hành vi bị coi là tội xâm phạm tình dục phải được quy
định thành các tội danh cụ thể và được mơ tả rõ ràng bởi quy phạm pháp luật
hình sự; những hình phạt có thể được áp dụng cho người phạm tội xâm phạm
tình dục cũng phải được quy định bởi quy phạm pháp luật hình sự và phải được
xác định cho từng tội danh được quy định.
Hiện nay, các tội xâm phạm tình dục và các loại hình phạt đối với từng tội
danh cụ thể được quy định từ Điều 141 đến Điều 147 BLHS năm 2015 (sửa đổi,
bổ sung năm 2017). Đây là các tội thuộc danh mục các tội xâm phạm tính mạng,
sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của con người. Đối với từng tội danh cụ thể trong
các tội xâm phạm tình dục, loại hình phạt, tính chất và mức độ nghiêm khắc của
hình phạt được quy định tùy thuộc vào tính chất, động cơ của người phạm tội;
nhân thân người phạm tội; cũng như mức độ hậu quả thiệt hại do hành vi phạm
tội gây ra.
Tính chất và mức độ nghiêm khắc của hình phạt đối với các tội xâm phạm
tình dục được quy định xuất phát từ tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội
của từng tội phạm cụ thể cũng như u cầu đấu tranh phịng và chống loại tội
phạm đó. Tội xâm phạm tình dục có tính chất, mức độ nguy hiểm càng nghiêm
trọng thì hình phạt đối với tội phạm đó càng nghiêm khắc. Tất cả những yếu tố
trên đã được các nhà lập pháp xác định và quy định rõ ràng trong các điều luật
tương ứng từ Điều 141 đến Điều 147 BLHS năm 2015. Chỉ có BLHS mới có thể
quy định về các tội xâm phạm tình dục và xác định hình phạt đối với người
15


phạm tội xâm phạm tình dục. Vì vậy, khi quyết định hình phạt đối với các tội
xâm phạm tình dục, nguyên tắc pháp chế đòi hỏi Tòa án trước hết phải căn cứ
vào các điều luật cụ thể này.
- Các căn cứ của việc quyết định hình phạt cụ thể đối với người phạm tội

xâm phạm tình dục phải được quy định thống nhất trong các văn bản quy phạm
pháp luật hình sự.
Nguyên tắc pháp chế trong quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm
tình dục khơng chỉ địi hỏi hình phạt đã tun đối với người có hành vi phạm tội
phải nằm trong các điều luật tương ứng của BLHS như đã nêu trên mà còn phải
căn cứ vào tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội, nhân
thân người phạm tội, các tình tiết giảm nhẹ và tăng nặng trách nhiệm hình sự.
Những cơ sở quyết định hình phạt này đã được quy định cụ thể trong Chương
VIII của BLHS năm 2015, bao gồm: căn cứ quyết định hình phạt, các tình tiết
giảm nhẹ trách nhiệm hình sự, Các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự, tái
phạm và tái phạm nguy hiểm. Bên cạnh đó, BLHS hiện hành cũng quy định về
quyết định hình phạt trong những trường hợp cụ thể như: quyết định hình phạt
dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng; trong trường hợp phạm
nhiều tội; trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt; hoặc trong
trường hợp đồng phạm;… Đây chính là những nền tảng pháp lý quan trọng để
Tòa án tiến hành hiệu quả hoạt động quyết định hình phạt đối với các tội phạm
nói chung và quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm tình dục nói riêng.
- Việc quyết định hình phạt đối với những người có hành vi phạm tội về
xâm phạm tình dục phải tuân thủ các quy định của pháp luật hình sự.
Khi quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm tình dục, Tịa án phải
quyết định áp dụng một loại hình phạt và mức hình phạt cụ thể. Nguyên tắc pháp
chế địi hỏi chỉ được truy cứu trách nhiệm hình sự đối với người phạm tội về một
trong những tội danh xâm phạm tình dục đã được quy định trong BLHS cũng
như chỉ được quyết định hình phạt trong phạm vi giới hạn được đặt ra. Tòa án
khi quyết định hình phạt khơng có quyền thiết lập hình phạt mới mà phải lựa
16


chọn trong những mức giới hạn của hình phạt đã xác định bởi các điều luật cụ
thể của BLHS. Khi quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm tình dục, Hội

đồng xét xử phải căn cứ vào các quy định cụ thể từ Điều 141 đến Điều 147
BLHS năm 2015 để cân nhắc lựa chọn loại hình phạt và mức hình phạt tương
xứng được quy định trong từng điều khoản cụ thể. Người có hành vi phạm tội bị
xét xử về tội danh gì thì hình phạt áp dụng đối với họ phải theo đúng quy định
của tội danh đó. Tịa án khơng được quyết định hình phạt vượt mức tối đa mà
khung hình phạt quy định đối với tội phạm mà họ xét xử. Tuy nhiên, có những
trường hợp nhất định Hội đồng xét xử được phép quyết định hình phạt dưới mức
thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng hoặc chuyển sang một hình phạt
khác thuộc loại nhẹ hơn theo quy định tại Điều 54 BLHS năm 2015.
Một biểu hiện nữa của nguyên tắc pháp chế trong quyết định hình phạt đối
với các tội xâm phạm tình dục là việc quyết định hình phạt chỉ có thể do Tịa án
thực hiện đối với cá nhân người phạm tội và phải được tuyên công khai tại phiên
tịa bằng một bản án. Trong đó, hình phạt được quyết định đối với người phạm
tội phải cụ thể về loại hình phạt và mức hình phạt. Các tình tiết trong vụ án làm
căn cứ cho việc quyết định hình phạt phải được làm sáng tỏ trong bản án, thể
hiện ở tính chính xác của hình phạt được tun và tính hợp lý của việc quyết
định hình phạt.
Như vậy, mặc dù BLHS khơng có quy định riêng về ngun tắc pháp chế
trong quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm tình dục, tuy nhiên, việc
khẳng định và quy định nguyên tắc pháp chế về hình phạt và quyết định hình
phạt trong BLHS là địi hỏi tất yếu, khách quan đối với hoạt động bảo vệ pháp
luật của các cơ quan có thẩm quyền. Việc tuân thủ chặt chẽ nguyên tắc này sẽ
góp phần bảo đảm trật tự, kỷ cương và nâng cao đời sống văn hoá pháp lý trong
xã hội.
1.3.2. Nguyên tắc bình đẳng trước pháp luật
Nguyên tắc bình đẳng trước pháp luật là một nguyên tắc được hiến định
tại Điều 16 Hiến pháp năm 2013. Cụ thể hóa nguyên tắc này trong lĩnh vực luật
17

hình sự, điểm b khoản 1 Điều 3 BLHS năm 2015 quy định: “Mọi người phạm tội
đều bình đẳng trước pháp luật, khơng phân biệt giới tính, dân tộc, tín ngưỡng,
tôn giáo, thành phần, địa vị xã hội”. Nguyên tắc bình đẳng khơng chỉ thể hiện
trong các quy định của pháp luật nói chung và pháp luật hình sự nói riêng mà
còn phải được tuân thủ trong hoạt động áp dụng pháp luật cũng như hoạt động
quyết định hình phạt.
Bảo đảm nguyên tắc bình đẳng trước hết là bảo đảm các quy định của
ngành luật hình sự về tội phạm, hình phạt và quyết định hình phạt có giá trị như
nhau đối với tất cả mọi người đã thực hiện hành vi phạm tội. Việc truy cứu và xử
lý hình sự đối với người phạm tội không bị chi phối bởi các đặc điểm về giới
tính, dân tộc, tín ngưỡng, tôn giáo, thành phần, địa vị xã hội. Tất cả người phạm
tội hoặc pháp nhân thương mại có hành vi phạm tội đều phải được các cơ quan
tiến hành tố tụng đối xử bình đẳng trong mọi hoạt động điều tra, truy tố, xét xử.
Nguyên tắc bình đẳng trước pháp luật trong việc quyết định hình phạt đối
với các tội xâm phạm tình dục được bảo đảm thực hiện bằng nhiều quy định
khác nhau như quy định về nguyên tắc xử lý tại điểm b khoản 1 Điều 3; chương
VI về hình phạt; chương VIII về quyết định hình phạt; cũng như các hình phạt cụ
thể đối với các tội xâm phạm tình dục từ Điều 141 đến Điều 147 BLHS năm
2015. Khi quyết định hình phạt đối với người phạm các tội xâm phạm tình dục,
Tịa án phải cân nhắc áp dụng các chế tài hình sự được quy định trong các điều
luật cụ thể để áp dụng đối với người có hành vi phạm tội theo nguyên tắc: khơng
phân biệt đối xử giữa những người có giới tính, dân tộc, tín ngưỡng, tơn giáo,
thành phần, địa vị xã hội khác nhau. Khơng để xảy ra tình trạng “dân thì xử
nặng, quan thì xử nhẹ”. Tuy nhiên, cũng cần lưu ý sự khác biệt giữa tuân thủ
nguyên tắc này với việc áp dụng các đặc điểm về nhân thân người phạm tội đã
được xác định là dấu hiệu định khung hình phạt hoặc dấu hiệu tăng nặng, giảm
nhẹ trách nhiệm hình sự.
Nguyên tắc bình đẳng trước pháp luật trong hoạt động quyết định hình
phạt đối với các tội xâm phạm tình dục hồn tồn phù hợp với tư tưởng pháp lý
18

tiến bộ về sự công bằng trong việc xử lý người phạm tội. Đồng thời, bảo đảm
nguyên tắc này trong quyết định hình phạt cũng chính là góp phần đảm bảo
quyền con người, quyền cơng dân trong pháp luật hình sự.
1.3.3. Nguyên tắc nhân đạo
Nguyên tắc nhân đạo là nguyên tắc được thể hiện xuyên suốt các điều luật
khác nhau của BLHS. Điểm d khoản 1 Điều 3 BLHS năm 2015 đã khẳng định
chính sách: “Khoan hồng đối với người tự thú, đầu thú, thành khẩn khai báo, tố
giác đồng phạm, lập cơng chuộc tội, tích cực hợp tác với cơ quan có trách nhiệm
trong việc phát hiện tội phạm hoặc trong quá trình giải quyết vụ án, ăn năn hối
cải, tự nguyện sửa chữa hoặc bồi thường thiệt hại gây ra”. Các quy định về hình
phạt cũng thể hiện rõ mục đích của hình phạt khơng chỉ nhằm trừng trị mà còn
giáo dục người phạm tội ý thức tuân theo pháp luật và các quy tắc của cuộc
sống, ngăn ngừa họ phạm tội mới; giáo dục những người khác tơn trọng pháp
luật, phịng ngừa và đấu tranh chống tội phạm (Điều 31 BLHS). Đồng thời,
nguyên tắc nhân đạo còn được thể hiện trong những điều luật quy định về quyết
định hình phạt, về trách nhiệm hình sự của người chưa đủ 18 tuổi phạm tội, về
miễn chấp hành hình phạt tù có điều kiện (án treo).
Nguyên tắc nhân đạo trong quyết định hình phạt địi hỏi Tịa án phải xuất
phát từ tư tưởng nhân đạo và chính sách khoan hồng khi áp dụng các quy định
của luật hình sự. Nguyên tắc nhân đạo trong quyết định hình phạt thể hiện thơng
qua việc Tịa án dựa trên các căn cứ quyết định hình phạt để đưa ra hình phạt ở
mức cần thiết sao cho vừa bảo đảm mục đích của hình phạt vừa góp phần tích
cực vào cơng cuộc phịng ngừa và đấu tranh chống tội phạm. Việc xử lý, truy
cứu TNHS, áp dụng hình phạt hoặc áp dụng hình phạt nặng không phải là biện
pháp duy nhất trong xử lý tội phạm.
Nguyên tắc nhân đạo trong quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm
tình dục địi hỏi những người có thẩm quyền khi quyết định hình phạt phải ln
đặt mục đích giáo dục, cải tạo người phạm tội lên hàng đầu; cân nhắc những tình

tiết tốt về nhân thân của người phạm tội; và xem xét các đặc điểm tâm sinh lý
19