Phương án giáo dục sớm từ 0 đến 6 tuổi

.

-

-----

-

------

-

-

-

-----

-

------

--

---

-- ----

--

-

MUCLUC
•

Vi sao giao dvc s&in c6 vai tro

•

quyet dinh doi v6i ca cu(>c dc'ri cua tre?

Cha m� can ni1m bi1t dITQ'C giai do�n nh�y cam trong nhfrng nam dau dc'ri cua tre
Bi m(it cua than dong, giao dvc s&in c6 thJ khai pha kha nang phi thITemg cua tre
PhITang phap giao dvc s&in
Giao dvc s&in: Lam the nao dJ phat triJn chi so EQ cua tre?
Tang Cll'Cmg tri thong minh cua tre
Giao dvc s&in phat trign kha nang h9c t(ip cua tre
Giao dvc s&in: Lam the nao dJ boi dIT6ng th6i quen tot cho tre?
Nhfrng van de thl.l'emg g�p trong giao dvc s&in


I

Vl sao giao d\lc s&m c6 vai tro quyet d!nh
I

doi v&i ca cuoc ddi cuatre?
•

•

•

•

•

•

•

Nghien cll'll khoa h11c da chinzg minh vit'c giao dJ!-c s&m c6 vai tro quyet'
' cu(lc diri cua tre
djnh den
0
6 tu6i: giai doq.n quan tr9ng di khai pha ti'em niing cua tre
o
6 tu6i: giai doq.n quan tr9ng di tre h11c tqp, nhqn thU-C
0
6 tu6i: giai doq.n quan tr9ng trong vit'c hinh thiinh tinh each cua tre
Vit'c phat triin ngon ngii' cua tre gdn lren v6i qua trinh giao dJ!-C s&m
Chi'eu cao cua tre duvc quyet' djnh trong khocing o 6 tu6i
-

-

-

-

gay tir khi tre cat tieng khoc chao di'ri, van de ma cac bQ.c cha m? quan tam nhat
la tircmg lai cua con sau nay se thenao. Giai doQ.n tir o 6 tudi la thi'ri kiJ tre
phat triln rat n/1anh. Tre trong giai doQ.n nay giong nhu loai hdi mii!n (b9t biln)
doi khat, chung se hap thu toan b(i nhfmg gi ma chung dU(YC tiep xUC. Do do, khi
tre bu&c vao giai do(J.n nay, c/1a m? hily cung cap cho tre moi trui'mg giao dvc s&m tot
nhat, giup tre xay dimg co- s& vfmg chac cho tircmg lai sau nay!
-

NGHIEN CUu KHOA HOC CHUNG MINH VIEC GIAO DUC
SOM CO VAI TRO QUYET D�NH DEN CUQC DOI COA TRE
,

,

.

.

Tvc ngfr c6 cau: "Ba tu6i trong l&n, bay tu6i trong gia". MQi ngrrCri vfrn thrremg hay
truy'en nhau r/ing "Tinh each cua mc)t dfra tre drrgc quye't djnh tir khi con nh6", th\l"C chat
tat ca nhfrng cau n6i nay dtlu CO can Ctr khoa hQC CUa no.
quan tam de'n van de giao dvc s6m cho tre, doi v&i
nhfrng tre n!im trong de) tu6i tir 0 de'n 6, hau he't hQ dau tU" rat nhi'eu tam huye't d€ boi
drr&ng va giao dvc - rat don gian, d6 la vi hQ da y thirc dU"Q'C di'eu "than kY" ma giao dvc
s6m mang l::i.i.
Vi sao ngay cang c6 nhi'eu cha m�

Hay cung lay truemg hQ"P cua Ti€u Vu de'n tir D::i.i hQc Thanh Hoa lam vi dv:
Cha m? cua Tilu Vil deu la nhfmg chuyi!n gia giao dvc ndi tieng, h9 cilng la thehf gan
nhu dau tii!n dU(YC tiep xUC v&i nhfmg kien th!rc ve giao dvc s&m. Gach hQ lam khong

giong v&i n/1fmg ong boba m? cung thi'ri la sau khi sin/1 tre ra se gm chung cha ong ba
cham soc, ma c/1inh ban than hQ se la ngui'ri trvc tiep nuoi dQ.y d(ra tre.
Nam Tilu Vil 2 tuifi, co be ail co t/1/ nhQ.n biet dUQ"C hang tram m(lt chfr va nhfmg tir
tieng Anh dcm gidn, li!n den tilu h9c, thanh tich h9c tQ.p luon xuat sac; bat kl trong trui'mg


hi;rp nao, Tilu Vii ciing co th! lmg bien
' va la m()t ngll'i'ri co nang khieu ngogi giao, khong
chi v(iy co be con co n/1ieu thoi quen tot khac. Trang con m&t cua cac bgn dong trang lua
va cac b(ic ph1,1 huynh, co be luon la m()t tam gl1'011g sang, m()t ctua tre thong minh, co
tiem nang, ten tu6i cua co be ctau ctau ciing biet' .
M� cua Tilu Vii chia se kinh ng/1i�m cua minh trong qua trinh giao d1,1c con: "Sau khi
nghien CUu rat nhieu tai /i�u, sac/1 v6- /ien quan cffn van cfe giao d1,1c SOm, toi cfa quyet tam
/a phai nuoi dgy con minh th(it tot, ngay Ur khi con nho, phai xay d1,n1g aU'(YC m()t CO" s6vfmg ch&c, ct! con minh co th!phat triln thu(in !(Yi tren nhfmg ch(i.ng all'img sau nay. Bi
quyet cua toi chinh la - n&m b&t tir nho".
Nh�n thl'.rc cua m� Ti€u Vii nhU" v�y la rat dung, thCri ey quan tr9ng d€ tre hinh thanh
tinh each va boi dU"&ng nang 11,l"C ndm (y giai do(ln ti'r o den 6 tu.Si. Cac so li�u nghien cfru
khoa h9c da chi ra rdng, giai do(ln tir o den 6 tu.Si la thCri kY quan tr9ng trong qua trinh phat
tri€n nao be) cua con ngU"Cri. Nao be) cua mc)t ngU"Cri khi m6i sinh ra n(lng khoang 370 gam.
Tre so- sinh 1 tu.Si c6 nao be) n(lng gan bdng 60% so v6i nao be) cua ngU"Cri tru&ng thanh. Den
2 tu.Si U"Crc tinh la n(lng gap ba Ian so v6i khi m6i sinh, chiem 75% nao be) cua ngU"Cri l(rn.
Nao be) cua mc)t d(ra tre 3 tu.Si c6 chu vi gan bdng v6i nao be) ngU"Cri l(rn, sau d6 toe de) phat
tri€n m6i ch�m dan. Cho nen trong giai do(ln tir o den 6 tu6i cua tre, du tren phU"O"Ilg di�n
tam ly hay sinh ly, vi�c giao d1,1c tot se c6 anh hU"&ng VO cung quan tr9ng den cau true va
chl'.rc nang nao be) cua tre.
Nam 1980, giao sU" Kaspyi - chuyen gia nghien cfru than kinh da cung v6i cac nha
nghien cfru khac den tir H9c vi�n Quoc gia London tien hanh mc)t cuc)c dieu tra thl,l"C te:
' han/1 phan tich ctieu tra ctoi v&i m()t nghin em be, sau cto phan chia
Tnr&c tien hQ tien
cac ctoi tl1'011g tren than/1 nam n/1om khac nhau: nhom t1,1" tin, nhom thic/1 {mg tot, nhom

trom cam, nhom t1,1" biet kiem che' va nhom ban chon (lo !&ng bat an). Den
' nam 2003, khi
tat ca cac em be nay cteu eta tr& thanh nhfmg ngu:i'ri tru:6-ng thanh /1ai mu:O"i sau tu6i, giao
SU: Kaspyi /(Ii tifn hanh m()t CUQC nghien CUu nfra, ben cgnh cfo con tim /1i/u them ca b(ln
be va ngu:i'ri than cua nhfmg ctua tre nay.
MQi li'ri noi, /1anh ct()ng cua nhfmg ctua tre hoi nho cteu phan anh ri5 tinh cac/1 cua
chung khi tru:6-ng thanh, khien
' giao su: vo cung kinh nggc.
Giao SU" Kaspyi da ti\ng ket i(li toan be) ket qua trong CUQC nghien cfru do, va den nam
2005 ong cho cong bo rc)ng rai. Bai di�n thuyet cua ong da thu hut Sl,1" chu y cua nhieu
chuyen gia nghien cfru tre em tren toan the gi6i, dong th(ri con cung cap them nhfrng can Ctr
khoa hQC xac thl,l"C cho Jy Ju�n giao d1,1c tir SCrm.
Giao sU" Kaspyi chi ra rdng, tat ca m9i chuy�n da trai qua hoi con nh6 cua mc)t ngU"Cri
aeu dU"<;YC d(li nao ghi nh�n i(li, va tr& thanh mau chot anh hU"&ng den vi�c phat tri€n tinh
each sau nay. Dieu d6 c6 nghia la thCri ey quan tr9ng doi v6i vi�c hinh thanh tinh each va
boi dU"&ng nang 11,l"C cua tre ndm ngay (y giai do(ln tir 0 den 6 tu.Si. Nhu cau doi hoi cua tre
trong giai do(ln nay la m(lnh nhat, dU"6i Sl,1" thuc d�y CUa vi�c to mo muon kham pha the gi6i
xung quanh, tre con c6 th€ tiep nh�n tat ca cac lo(li kien thl'.rc khac nhau. Tinh each cua tre
giong nhU" mc)t h(lt giong, neu dU"<;YC gieo trong trong moi truemg dat thich h<;rp va dU"<;YC hap


thu nhfrng chat dinh drri'ing c6 IQ'i, chiic chiin n6 se phat trign thanh m(\t cay xanh trroi tot,
c6 kha nang song vfrng h'en.
Nha tam ly h<;>c Benjamin Bloom cua D(li h<;>c Chicago - Hoa Ky, da ti\ng h<;rp i(li nhfrng
thanh qua nghien cl'.ru cua m(\t so nha tam ly h<;>c khac v'e mfrc d(\ thong minh cua con
ngrrOi, ong di.ra vao so li�u trrong quan gifra chi so IQ & nhfrng d(\ tu6i khac nhau so v&i chi
so IQ cua ngrrOi tnr&ng thanh, roi ve ra thanh m(\t higu do drremg cong v'e si,r phat trign tri
thong minh: Gia srr lay IQ cua dll-a tre 17 tu6i frng v&i IQ cua ngrrOi tnr&ng thanh la 100%,
thi si,r phat trign cua dll-a tre 4 tu6i la 50%, 8 tu6i la 80%, 12 tu6i la 90%, 13 tu6i la 92%. Tir
higu do nay ta c6 thg nhin ra drrgc toe d(\ phat trign cua tri thong minh la khong dong d'eu,

hon nam dau phat trign rat nhanh, hon nam tiep theo giam dan toe d(\, va hon nam sau nfra
thi ch�m h�n.
Di'eu nay chfrng t6 toe d(\ phat trign tri thong minh khi tu6i cang nh6 se cang nhanh.
Nha khoa h<;>c ngrrOi Nh�t Ban Kimura Kyuichi cling da tirng dl.l'a ra nguyen tiic giam d'iin v'e
nang li,rc nh�n thfrc cua tre con. Ong n6i: "M(\t dll-a tre chl.l'a sinh ra von c6 ti'em nang v'e kha
nang la 100 d(\. Neu vira ra dOi da nh�n drrgc si,r giao d1,1c ly trr&ng, thi se c6 kha nang tr&
thanh ngrrOi tnr&ng thanh c6 nang li,rc 100 d(\. Nhrmg neu hiit dau giao d1,1c khi tre 5 tu6i,
du drrgc giao d1,1c tot den may, cling chi tr& thanh ngrrOi c6 nang li,rc d\lt mfrc 60 d(\. Con
den t�n 15 tu6i m&i giao d1,1c thi nang li,rc chi con drr&i 40 d(\".
Ly lu�n cua cac chuyen gia cung v&i cac so li�u khoa h<;>c d'eu chfrng t6 r/ing: thOi k)r
quan tr<;>ng doi v&i vi�c hinh thanh tinh each va hoi drr6ng nang li,rc cua tre la tir khi con rat
nh6.
Chung toi hy v<;>ng cac h�c ph1,1 huynh hay chu tr<;>ng den vi�c giao d1,1c tir s&m cho con
em minh, xac djnh r6 each sinh ho(lt, h<;>c t�p, vui choi, s& thich cua tre trong giai do(ln tir o
den 6 tu6i, dong thOi ket h<;rp v&i vi�c hoi drr6ng s& tnremg, nang khieu cho tre, dg xay
di,rng drrgc m(\t co- s& vfrng chiic cho trrong lai trroi d�p cua tre.

TUOI: GIAI DO.i;\N QUAN TRQNG DE KHAI PHA TIEM
NANG COA TRE
.

o

-

6

.

'

Vi�c phat trign tri tu� cho tre la m(\t trong nhfrng van d'e ma cac h�c cha m� quan tam
nhat, nhrmg si,r phat trign tri thong minh i(li drrc;rc quyet djnh hCri si,r phat trign cua nao h(\.
Vi the rat nhi'eu cha m� dij.c hi�t chu y den si,r phat trign h(\ nao cua tre - the la h<;> lien t1,1c
mua cho tre tat ca nhfrng lo(li thi,rc ph�m h6 nao, drri'ing nao, cac kigu sach v&, do choi giup
phat trign tri thong minh.
C6 nhi'eu cha m� khong niim hiit drrc;rc giai do(ln nao m&i la giai do(ln phat trign dinh
cao cua nao h(\, m(\t so cha m� thi kham pha si,r phat trign h(\ nao cua tre sau khi cho chung
di h<;>c, nhrmg Jue nay da qua mu(\n roi, vi nao h(\ cua tre phat trign chu yeu trong giai do(ln
tir o den 6 tu6i, vi v�y hay hiit dau ngay tir khi tre vira sinh ra.
Bay gier chung ta se cung tim higu m(\t chut v'e cau true nao h(\ cua tre:
Co- s& cau true h(\ nao cua tre la do gien cua cha m� quyet djnh, n6 se cung cap m(\t mo


hinh ve si,r phan bo cac tebao than kinh & nao, thong qna si,r kich thich tir moi tnrim.g ben
ngoai, nhfrng tebao than kinh nay giin ket l(li v6i nhau. Cac nha khoa h<;>c g<;>i si,r giin ket nay
la lien ket than kinh, nhfrng tebao lien ket se quyet djnh nao b9 cua tre xU- ly thong tin m6i
ra sao, t(lo ra co- s& cho vi�c h<;>c t(ip, phan (mg, giao tiep xii. h9i vii phat tri€n tinh cam sau
nay.
'

M9t dU-a tre khi m6i ra dOi, c6 so lirc;mg cac tebao lien ket than kinh trong nao chi
bdng m9t phan mirOi so v6i ngirOi l&n, thong qua nhfrng trai nghi�m phong phu da d(lng
trong CUQC song sau nay, cac tebao lien ket Se khong ngirng gia tang SO lirc;mg, khi tre
khoang 2, 3 tu6i, so lirc;mg nay da tang gifp 20 Ian so v6i khi m6i sinh. Dieu d6 ciing c6
nghia la tY I� trao di\i chift trong nao b9 cua tre vao luc nay rift cao, nen si,r phat tri€n tri li,rc
vii kha nang h<;>c t(ip trong giai do(ln nay ciing rift nhanh, th(im chi con Vlf<;>t xa ca ngirOi
tnr&ng thanh.
M9t so lirc;mg l&n cac tebao lien ket se giam toe d9 xU- ly thong tin cua nao b9, nhfrng te
bao lien ket nho be khong can thiet se biit dau bi lo(li bo khi tre dirc;rc khoang 21 thang tu6i,

chi con m9t viii khu vi,rc c6 kinh nghi�m tiep nh(in thong tin, ciing chinh la nhfrng lien ket
than kinh da tirng sU- dvng qua m6i c6 th€ ton t(li dirge. N6i each khac, neu nhfrng kich
thich & ben ngoai ma tre tiep nh(in cang phong phu, thi so lirc;mg tebao lien ket trong nao
b9 se cang nhieu.
Ket qua cua mQt CUQC nghien Clru keo dai suot 18 nam da chi ra rdng, nang ]i,rc cua
nhfrng d(ra tre da tirng tiep xuc v6i giao dvc s&ni trir&c 6 tu6i trong linh vi,rc d<;>c sach vii
h<;>c toan, th(im chi trong ca thanh tich h<;>c t(ip & ti€u h<;>c, trung h<;>c deu cao h= nhfrng d(ra
tre khong dir<;rc tiep XUC v6i giao dl,IC s(mi.
Do d6, giai do(ln tir o den 6 tu6i cua tre chinh la quang thOi gian chinh d€ phat tri€n tri
thong minh. Si,r phat tri€n cua nao b9 khong giong v6i si,r phat tri€n cua h� mi�n djch hay
phat tri€n xirD"Ilg, dieu d6 c6 nghia la phat tri€n nao b9 chi c6 m9t giai do(ln, khi da trai qua
giai do(ln dinh cao nay, Sl,I' phat tri€n CUa h� than kinh trung lfO"Ilg CO" ban da hinh thanh,
nen sau nay c6 muon b6 sung them ciing la dieu rift kh6 khan.
Neu muon khai pha toi da tiem nang trong d(li nao cua tre, cac b(ic cha mbiit dirc;rc giai do(ln tir o den 6 tu6i nay: phai cung cifp che d9 boi diri'ing day du nhift, phong
phu nhift, dong thOi phai dam bao Sl,I' phat tri€n toan di�n CUa nao bQ cung cac bQ ph(in
khac tren co- th€; khong chi v(iy con phai t(lo ra si,r kich thich tir moi tnrim.g ben ngoai m9t
each hoan thi�n nhift, d€ ket cifu vii t6 chii-c ben trong nao b9 phat tri€n nhanh vii lanh
ffi(lnh.
Lam the nao d€ khai thac tri tu� cua tre? Dieu nay chung toi trinh bay chi tiet & nhfrng
mvc dir6i day. Trang d6, c6 li�t ke m9t so phir=g phap d= gian d€ cac b(ic cha m"' cung
tham khao:

Phi.fangphip I: Nang tro chuyefn v(fi tre, aitng lo tre kl16ng l1ieu gi
•

H� than kinh trong nao b9 cua tre mem hO"Il, yeu hO"Il so v6i cua ngirOi tnr&ng thanh,
tuy nhien dieu khien ngirOi ta phai kinh ng(lc chinh la, mi).c du nhir v(iy nhlfllg so lirc;mg s<;ri

gan than kinh cua tre l(li nhieu hem gap hai Ian so v6i & hi) than kinh cua ngiri\i trir&ng
thanh. Cac nha khoa h0c phat hii)n ra rdng, khi m� dung nhfrng tir ngfr cang phong phu dg
n6i chuyi)n v6i tre, S\I' kich thich Jen cac gan than kinh & nao b\i d(lt dirgc cang nhieu, vi v�y
kha nang ngon ngfr, kha nang tir duy logic va kha nang l�p keho(lch cua tre cfi.ng tr& nen
m(lnh hem.
M� cua Tigu Thanh da chia se v6i chung toi ve kinh nghii)m cua minh:
Luc tro chuy�n v6i con, toi noi b&ng gi9ng ai�u vui ve, nhi: nhang al aap /Qi nlzimg
tieng Ii nhi cua no va khi con bilu hi�n ra m()t so hanh a()ng, toi se noi tU- W-, ri5 rang tU-ng
cau tU-ng clzir, chdng hQn: ''Mi: yeu con nhat tren am", m6i am tiet keo dai ra, giong nhzr
giai ai�u czla m()t bai hat v(i.y.
Dan dan, con toi ail co thl hilu nhimg gi toi noi, mom cung b(i.p bi: tii'ng clzir, th(i.m chi
no con co thlb&t chzr{rc theo gi9ng ai�u czla toi al aap /Qi, khien toi VO cung xUC a()ng.

Ph I.fangphip 2: Dieu thJJ.n kf cua sµ' VO ve
'

-

'

vb ve, chinh la err chi yeu thiremg cua m� danh cho tre, nhfrng hanh d(ing tir&ng chtrng
dem gian d6 l(li c6 thg truyen d(lt den tre VO so thong tin. C6 bon chfr can phai ghi nh&, d6
la: nh�, mem, kheo va am. Cach vb ve khong chi giup cho m� va con cung cam nh�n dirQ'C S\I'
yeu thiremg, ma cfi.ng )a m(it each dg kigm tra tinh tr(lng Slrc khoe CUa tre, va con CO tac
d1,1ng thuc dfiy S\I' phat trign CUa tre.
C6 nghien cfru phat hii)n ra rdng, tre sO' sinh khi m6i ra di\i neu mbi ngay dirgc mat xa
ba Ian, thi se c6 kha nang xuat vii)n s&m hem so v6i nhfrng tre SO' sinh khong dirgc mat xa.
C6 chuyen gia con cho rdng, S\I' vfi ve ma m� danh cho tre luon luon la trtrong vii)c khai pha tiem nang cua tre.
Ngoai ra, khi mat xa nh� Ian da mem m(li cua tre, cam nh�n dirgc S\I' mjn mang d6 se

khien tam tr(lng ngiri\i m� cam thay vui mtrng va h(lnh phuc biet bao.
Thi\i gian tot nhat dg mat xa cho tre Ia Jue tre vira tiim xong.

Phi.fangphip 3: Dip ung m9i tiengg9i cua tre
,

Khi tre kh6c, ngiri\i m� Iuon phai dira ra phan frng kjp thi\i, ch�ng h(ln an ui, db danh,
om tre vao long ... dg giup tre cam thay an tam. Nhir v�y, m� chinh la ngiri\i t(lo ra m(it luong
dii)n nao trong tiem th(rc cua tre, n6 c6 thg dap frng Oily du nhfrng doi hoi cua tre ve m(lt
tinh cam. 81,1' tiep XUC than m�t thir(mg xuyen gifra m� va tre SC t(lO cho tre m(it cam giac an
to an.
M� hay dung S\I' cfin th�n, ti ml va long chuyen tam dg dap frng kjp thi\i moi nhu cau
cua tre, t(lo ra m(it moi quan hi) dang tin c�y cho tre. Dan dan tre se co tinh cam yeu thiremg
gil.n b6 v6i m�, va c6 dirgc cam giac an toan tir chinh ngiri\i m� cua minh, dieu nay dong
thi\i con mang l(li cho tre dung khi rat 16-n dg chung c6 thg tl,I' tin kham pha the gi6i xung


quanh.

Phi.fangphip 4: Cho tre 01.fNeu c6 ngiriri dang buon phien ho(lc lo au, dau tien cha mdieu do, dg tre higu dir<;rc Sl,I" quan tam, lo liing, chia se. Thai d(\ ljch si,r, co thi�n y va nhan
van cua cha ill<;' doi v6i ngiriri khac se dir<;rc ghi l(li trong nao b(\ cua tre. Theo thiri gian
nhfrng phan fuig tinh cam se tich t1,1 aan trong nao tre, dieu nay khong chi c6 IQ"i cho si,r phat
trign cam xuc cua tre, ma con c6 IQ"i cho qua trinh phat trign nang li,rc nh�n tht'.rc va ngon
ngir.
-

TUOI: GIAI DO.i;\N QUAN TRQNG DE TRE HQC T4J>,
NHAN THUC

•

o

-

6

•

•

N6i den h<;>c t�p, hau het chung ta deu cho rli.ng phai den khi tre den tu.Si di miiu giao
ho(lc Jen tigu h<;>c m6i biit dau can d(ly tre, nhlfllg tren thi,rc te, vi�c h<;>c t�p cua tre da biit
dau tir khi m6i ra diri, vi�c h<;>c t�p vao Jue nay Ia quan tr<;>ng nhat, mang l(li hi�u qua cao
nhat, va tat nhien cung la dcm gian nhat - d(\ng li,rc cua vi�c h<;>c t�p kigu nay chinh la phat
huy ban nang cua tre. Neu b6 qua giai do(ln nay, vi�c h<;>c t�p ve sau se tr& nen rat kh6 khan.
Chung ta cung xem m(\t vi d1,1:
�

Thang 10 nam 1920, & m(lt lang qui! nh6 vung Tay Nam Calcutta An D(l, m(Ji ngu:i'ri
trong thon da phat /1i�n ra tY m(lt /1ang soi CO hai d(ra tre dU:{YC bay soi nuoi dg.y tlr khi /9t
long, trong do d(ra /&n khoang 7, 8 tu6i, du:{Yc d(lt ti!n la Kamala, con d(ra nho chlmg 2
tu6i, d(lt ti!n la Amala.
Sau nay ca /1ai d(ra tre d�u du:{Yc gm vao co nhi vi�n nuoi nang. Amala song & do den
nam th(r hai thi c/1et, con Kamala thi song du:{Yc den nam 1929. M(lt m1,1c SU: & co nhi vi�n
dii viet cuon sach mang ti!n ''Ngu:i'ri soi va Tarzan", trong do co mii!u ta chi tiet qua trinh
giao d1,1c hai d(ra tre ngu:i'ri soi tr& lai lam ngu:i'ri.
Luc hai d(ra tre ngu:i'ri soi vfra du:{Yc phat hi�n, t(i.p tinh sinh hog.t cua chung giong h�t
nhu: m(lt con cho soi: di bdng ban chi, ban ngay thi ngu, ban di!m m&i ra ngoai hog.t di)ng,

S{Y lira, anh sang va nu:&c. Chung chi biet khi doi thi tim cai an, an no xong la ngu; khong
an c/1ay ma chi an thjt, luc an hoa qua cling k/1ong dung tay, ma d(lt no xuong du:&i dat
r1Ji lay rang g(lm, chung khong biet noi chuy�n, va cir den nlra di!m lai ru:&n c6 li!n di l1u
g(Jl.
•

Trai qua bay nam du:{Yc con ngu:i'ri giao d1,1c, Kamala cling m&i chi n&m b&t du:{Yc 45
tlr, h071 nfra phai kho khan /dm mm h(JC noi dU:{YC vai CUU, Va bdt dau hoa nh(i.p dU:{YC v&i
t(i.p tinh sinh hog.t cua con ngu:i'ri. Co ay chet khi m&i khoang 16 tu6i, nhu:ng tri Ive cling
chi tu:071g du:071g nhu: m(lt dlra tre 3, 4 tu6i.
Cau chuy�n ve ngiriri soi da chfuig minh rli.ng: neu b6 qua thiri kY phat trign dlnh cao
ve kha nang h<;>c t�p cua tre, se gay ra nhfrng h�u qua kh6 Iirimg.


Cai g9i Ia "thiri kY vang" hay "thiri kY dinh cao", chinh Ia chi giai do;:tn khi tre cte'n m(\t
ct(\ tu6i nhilt dinh nao d6 c6 thg nh�n thfrc va niim biit dirQ'C nhfrng kie'n thfrc, ky nang, hanh
' bie't each giao dvc tre khi tre dang & vao thiri ey vang, tre
d(\ng m(\t each d� dang nhilt. Neu
khong chi vtra niim biit dirQ'C nhanh, vtra cam thily vui ve, ma con c6 thg d;:tt dirQ'C hi�u qua
hon gilp chvc Ian, nhirng ne'u b6 li'Y milt thiri kY vang nay, thi du c6 danh bao nhieu thiri
gian va cong sfrc, ke't qua tre d;:tt dirQ'C ciing khong thg xuilt siic.
T;:ti sao kha nang h9c t�p cua tre d;:tt dinh cao l;:ti xuilt hi�n s6m nhir v�y, ma khong
phai Ia Jue tre 7, 8 tu6i nhir chung ta viin thiremg nh�n dinh?
Khoa h9c da chl'.rng minh, sau khi nao b(\ cua tre c6 nhfrng lien ke't than kinh, se xuilt
hi�n mang tuy, giup bao v� diremg lien ke't gifra cac te'bao than kinh, nher d6 ma thong tin
O\fQ'C truyen di nhanh ch6ng va khong bi S\f can tr& nao. Khi tre phat trign cte'n giai do;:tn
nhilt dinh nao 00, do S\f truf:tng thanh CUa nhfrng te' bao than kinh, nen sgi tf\IC than kinh
va sgi nhanh than kinh d� dang m& r(\ng roi lien ke't v(ri nhfrng te' bao than kinh lien quan
hinh thanh m(\t m;:tng Iir6i d;:tng vong, giup dira ra nhfrng phan (mg di).c bi�t, tir d6 tre c6
thg h9c dirQ'C nhfrng kY nang kg tren.

Do thiri gian phat trign cua mi\i lo;:ti te'bao than kinh chfrc nang khac nhau, nen thiri
gian san sinh ra lien ke't than kinh va hinh thanh mang tuy ciing khac nhau. Giai do;:tn t;:to ra
lien ke't than kinh va hinh thanh mang tuy chinh la thiri kY dinh cao dg tre h9c t�p kY nang.
Vi dv, giai do;:tn tir 4 cte'n 18 thang tu6i cua tre Ia thiri kY dinh cao dg h9c each v�n d(\ng; giai
do;:tn tir 2 cte'n 3 tu6i Ia thiri gian tot nhilt d;:ty tre h9c n6i; tir 4 cte'n 5 tu6i Ia thiri gian thich
hQ'P doi v(ri vi�c h9c ngon ngfr cua tre; con ne'u muon cho tre h9c dan piano hoi).c violon, tot
nhilt la nen biit dau tir trir&c khi tre 3 tu6i.
Ne'u b;:tn b6 li'Y giai do;:tn nay, khi d6 cac te' bao than kinh bi lao h6a, se khong d� dang
m& r(\ng ra va lien ket' v6i nhfrng te' bao than kinh khac, ciing kh6 niim biit dirQ'C nhfrng kY
nang nay v(ri toe ct(\ nhanh. H9c t�p khong chi la m(\t vi�c rilt kh6, ma con tr& thanh m(\t
nhi�m V\l khong thg hoan thanh. Ch&ng h;:tn v6i vi�c h9c bcri, tre cang nh6 thi h9c bcri cang
d�, c6 rilt nhieu dfut tre xuong cte'n bg bcri giong nhir ca gi).p nir&c v�y, con nhfrng tre trong
da ra dang ngiriri I&n nhirng du c6 ton rilt nhieu cong sfrc ciing khong niim biit dirQ'C cac kY
nang chu ye'u cua mon bcri.
Cho nen, ne'u muon tre c6 dirge cang nhieu ey nang, tr& thanh m(\t ngiriri c6 ban linh
l&n, c6 tri tu� sieu pham, thi cac vi phv huynh can phai niim biit tot thiri ky vang cua tre la
tir o cte'n 6 tu6i.

TUOI: GIAI D04N QUAN TRQNG TRONG v1tc HINH
THANH TfNH cAcH CHO TRE
,

0

-

6

Tilt ca chung ta deu bie't rdng, tinh each c6 vai tro rilt quan tr9ng trong cu(\c diri cua
mi\i con ngiriri, th�m chi n6 con c6 anh hir&ng l&n hon so v(ri S\f ye'u m;:tnh cua nang Ive doi

v(ri CUQC song, S\f nghi�p CUa con ngiriri.
Ngiriri c6 tinh each c&i m& thiremg chie'm \fU the'trong ca cu(\c song va cong vi�c. M(\t
ngiriri c6 tinh each hoa dong, trong cong vi�c se d� dang phoi hQ'P v(ri dong nghi�p, lanh


d(lo, th�m chi con ket thanh m(\t khoi doan ket, trong cu(\c song thi gan giii v6i gia dinh vii
b(ln be. Ngirc;rc i(li, nhfrng ngirOi c6 tinh each hir&ng nc)i tram 11).ng se rat kh6 hoa dong v6i
m<;>i ngirOi, nen thir&ng kh6 thilnh c6ng, kh6ng chi v�y nhfrng ngirOi nay con kh6ng biet
each t(l.O ra nhfrng moi quan h� tot trong xa h(\i, ru do gay can trer den Sl,I" phat trign trong
.
cong vi�c.
'

,

Thi,rc te, CO" hc)i trong CUQC song danh cho m<;>i ngir(ri cleu binh d�ng, nhrmg quan tr<;>ng
la b(ln c6 biet niim biit vil t�n dvng dirc;rc n6 hay kh6ng ma th6i. Nhfrng ngirOi c6i mer lu6n
tien ve phia trir&c, con nhfrng ngirOi hir&ng n(\i i(li thu minh i(li vii tvt ve phia sau, cho nen
cu(lc song cua m(\t ngirOi c6 thanh d(lt hay kh6ng, c6 thg n6i vai tro quyet djnh la Cr tinh
each cua h<;>.
Tinh each cua con ngirOi dirc;rc hinh thanh tir nh6. Tien si Harlow - clzuyen gia nghien
cU-U giao dv.c ngu:i'ri Mfj - dii du:a ml)t con khi vU-a m&i sinh vao phong each Ii, ben trong
d6 chi c6 dung mi)t cai khay di.mg thlrc an. Bu:&c dau cua cul)c thi nghi�m la nuoi nang
con khi con nay trong phong each Ii ba thang dau, sau d6 du:a n6 quay !Qi song v&i nhfmg
con khi khac va quan sat tinh lzinh phat triln cua n6.
M&i dau, con khi nay cir lang thang mi)t minh, nhu:ng chu:a den mi)t tuan sau n6 dii
mQnh dQn lzcm va cung no dua v&i nhfmg con khi khac.
Tiep theo, nhfmg ngu:i'ri lam thi nghi�m du:a ml)t con khi bi each Ii sau tlzang v'1 v&i
bay dan, con khi nay hoan toan khong biet each chai dua cua nhfmg con khi khac, clzi nglJi
thu /Qi m{)t g6c du:(J-ng nhu: rat S(l' hai.

Cuoi cung, nh6m ngu:i'ri thvc hi�n thi nglzi�m du:a mi)t con khi bi cac/1 li mi)t nam v'1
v&i dOng loQi, thi thay con khi nay lzoan toan klzong thl song dU:(l'C cung v&i nhfmg con
khi khac, th(im chi n6 con khong thl hoa nh(ip du:(l'c v&i nhfmg con klzi bi each Ii giong
minh.
RIJi hQ tien hanh ngu:(l'c !Qi, d6 la cho ml)t con khi binh tlzu:D-ng vao v&i dan khi bi each
Ii, khong !au sau, con khi binh tlzu:D-ng vi khong thl chiu n6i sir co dcm ma tinh than tr&
nen suy nhu:(l'c.
Thi nghi�m tren cho thay, Sl,I" phat trign CUa con khi rat can mc)t moi tru(mg phu hc;rp,
chi c6 m6i trir&ng binh thir&ng m6i c6 thg khien chung c6 nhfrng tinh each binh thir&ng.
Thi nghi�m ciing cho thay tinh each cua con khi sau khi dirc;rc sinh ra sau thang da hinh
thanh gan nhir co djnh vii kh6 dg thay d6i.
Thi,rc ra dieu nay ciing dung khi ap dvng doi v6i con ngirOi: neu tinh each cua con
ngirOi da dirc;rc hinh thanh co djnh ngay tir khi con nh6, thi tinh each den khi trir&ng thanh
xet ve t6ng thg ciing kh6ng c6 nhieu khac bi�t so v6i Jue nh6.

VIEC PHAT TRIEN NGON NGO' COA TRE GAN LIEN V6'I
QUA TR.iNH GIAO Dl)C SOM
,

'

•

Cac nhil khoa h<;>c cho rdng, vi�c h<;>c ng6n ngfr cua tre kh6ng phai la h<;>c tirng chfr tirng


cau ma c6 hi�n t1rQ'llg "thOi kY bi.Jc phat ngon ngfr" m(lt each d(lt nhien. Cac nha tam ly h9c
& Bl da quan sat vii phat hi�n ra, m(\t d(ra tre hai tu.Si rum thong th1remg c6 th€ nitm bitt
d1rgc khoang 200 den 300 tir vi.mg, nhrmg den 6 tu.Si thi so 11rQ'llg nay da !en den con so
hang nghin, ma hau het nhirng tir vi.mg nay deu do tre hap thu m(lt each ti,r nhien cha

khong do ai d(l.y.
Giai do(l.n tir o den 6 tu.Si chinh la thOi kY quan tr9ng nhat d€ phat tri€n ngon ngir cho
tre. Thi,rc chat khi tre vira m6i sinh ra cung dang tham do con d1remg ngon ngir, thong
th1remg chung se trai qua bay giai do(l.n m6i c6 th€ nitm bitt d1rgc m(\t ngon ngir, vii c6 th€
ti,r do v�n dvng, ma bay giai do(l.n nay aeu ndm trong giai do(l.n tir o den 6 tu.Si. Den 6 tu.Si,
each bi€u d(l.t ngon ngir cua tre da kha chu�n xac, chung gan nh1r hoan toan hi€u vii c6 th€
tuan theo nhirng quy titc sU- dvng tieng m'i' de.
Tre m6i sinh ra d1rgc 4 thang tu.Si, chi c6 th€ phat ra tieng kh6c oe oe ho(ic nhirng am
thanh nho khong c6 y nghla. Luc nay, cha ID<;' c6 th€ di,ra vao cam nh�n cua minh d€ giai
thich nhirng am thanh d6, roi d1ra ra hanh d(\ng, ell- chi vii Im n6i dap tra. Dan nan, tre se
hi€u d1rgc each dung gi9ng n6i d€ giao tiep v6i cha m.,,, ho(ic sU- dvng tieng kh6c d€ bi€u d(l.t
nhfrng vi�C nhU' d6i, dai Garn, cam thay kh6 chju, muon ID<;' be...
Sau nay, tre se chuy€n nan tir tr(l.ng thai VO thuc qua d(\ thanh tr(l.ng thai c6 y thU-C.
Chung c6 th€ dung anh mitt nhin cha ID<;' vii chi vao do v�t, neu luc nay cha ID<;' kjp thOi g<;>i
ten nhirng do v�t nay m(lt each r6 rang, tre se dan dan ghi nh6- l(l.i. Tre tir 6 den 8 thang tu.Si
da biet chu y vao hinh anh, canh tll'Q'llg vii biet each litng nghe cha ID<;' giai thich. Den 9
thang tui\i, tre khong chi biet nhin VaO cha ID<;' Va do V�t, ma con quan sat Ca nhfrng phan
Ung CUa cha ID<;', tir do CO th€ hi€u dU'Q'C y nghla CUa IDQt SO tir don gian nhU' "den", "bong",
''ch6'', ''hoa'' ...
M(lt ha m'i' binh th1remg da vo cung kinh ng(l.c khi phat hi�n ra rdng d(ra con yeu quy
m6i c6 m1r0i may thang tu.Si cua minh trong m(\t dem da c6 th€ n6i r6 rang m(\t viii tir.
M� cua Tiiu Ng9c gan day phat hifn ra rdng Tiiu Ng9c co t/1[ noi nhfmg tit nhir
"ong", "ba". Dieu nay k/1ien m9i ngiriri trong gia dinh deu cam t/1ay vui mimg, nhat la ong
n{li va ba n{li. Khong lau sau, m� /Qi phat /1ifn them m{lt dieu ky IQ la khi Tiiu Ng9c nh(in
dUQ"C th(r gi cua ngiriri khac be lien noi: "Cam 071 Tru{rc day Tiiu Ng9c co thi dung tay
def biefu dQt Sil" cam 071 nhung bay gii'r CO thef noi ro rang "cam 071 dieu nay k/1ien ca nha
VO cung phan khich.
".

,

",

Thi,rc te, c6 m(lt so tre m6i 1 tu.Si nhrmg da c6 th€ n6i d1rgc nhirng tir ngitn g<;>n nh1r
''bO'', ''m�'', ''b3." ... , cOn c6 nhfrng tre th�m chi m6i dtrQ'C chin th3.ng tu6i cling n6i ra dtrQ'C
m(\t viii tir don gian. Trong giai do(l.n tir 9 den 18 thang tu.Si, tre se dan dan h9c d1rgc m(lt so
tir ngfr don gian d€ di�n d(l.t y nghl cua minh, neu nitm bitt tot d1rgc von tir, trong giai do(l.n
nay, cha m'i' c6 th€ d(l.y cho tre them nhieu danh tir don vii d(lng tir, lam phong phu kho tir
cua tre, thuc d�y tre nang cao kha nang n6i d1rgc tir c6 hai am tiet tr& !en.
Trong giai do(l.n tir 18 den 24 thang tu.Si, tre c6 th€ v�n dvng nhirng tir don gian nhat
d€ bi€u d(l.t cam xuc, vii biet each ket hi;rp d(lng tir v6i danh tir. Kha nang nitm bitt tir ngfr
cua tre trong giai do(l.n nay rat ffi(l.nh, chi can ng1r0i 16-n n6i ra, tre da c6 th€ nhitc 1(1.i gan


nhu y nguyen. Luc nay cha m� phai hu&ng dfin tre n6i cau aay du va hoan chinh, chu y
khong nen n6i nhfrng cau sai ngfr phap, dg tranh tre bil.t chu&<: theo. Tuy�t doi cam n6i
ngQng theo kigu nh(li giQng tre con hofj.c "noi ]il_p", neu khong Se gay ra can tr&vi�c hQC ngfr
phap chinh xac va phat am chu�n cua tre.
Vi).y lam the nao dg phat trign ngon ngfr cua tre?
Tre tir 2 den 3 tu6i: tre c6 thg dung nhfrng cau ngil.n dg bigu d(lt y nghl cua minh, thi).m
chi con n6i duQ'C m<;\t cau hoan chinh.
Co be Hong Tri;i.ch 3 tu6i, m()t 1'1n trong thay m� dang ngoi trang dilm, chi;i.y den bi!n
ci;i.nh va n6i: "M� bien than/1 tii!n nfr roi, ai nhin cfi.ng mi!", m� co be rat bat ngir va vui
mU71g.
'

Nhfrng tre nli.m trong d<;\ tu6i tir 2 den 3 khong chi biet gQi ten nhfrng S\1' vi).t tru&<: mitt,
ma con c6 thg n6i ra nhfrng gi chung nghl den. Tam tu6i nay tre con biet each dung nhfrng
d(li tir nhan xrmg thay the nhu "con", "b(ln", "anh ay" ... , khong chi vi).y ma chung con sU­
d1,1ng duQ'C chinh xac nhfrng tinh tir nhu "xau, d�p", "it, nhieu".

Tre tir 3 den 5 tu6i: tre c6 thg n6i duQ'C nhfrng cau tuong doi phfrc t(lp, va nil.m bil.t
duQ'C hau nhu toan b<;\ ket cau ngfr phap, thi).m chi c6 thg ly giai duQ'C y nghla cua nhfrng tir
triru tll'QTig.
C(iu be Minh Minh bon tu6i khi trong tl1ay con chim bay qua, lien b&t chu:&c theo va
gicr hai tay li!n v6 v6 roi hoi m�: ''M� nhin con bay nay, tu: thetrong c6 d�p khong q.?", m�
nghe thay CGU noi CUa CQU be VG thay dung tir "tu: th/!'' rat c/1inh xac, cfing cam t/1ay ngQ.C
nhii!n va vui mlmg.
Tre tir 3 den 5 tu6i luc n6i chuy�n dii higu rli.ng phai tuan theo logic, mfi.c du c6 nhfrng
luc logic cua bQn tre vfrn chll'a hoan toan dung. Cha m� luc nay can phai dieu chinh cau tir
sao cho chinh xac roi n6i l(li v&i tre, giup tre d(lt duQ'C hi�u qua tot hon ve ngon ngfr, dfi.c
bi�t la nhfrng tir ngfr kh6 giai thich, chi can sU- d1,1ng nhieu Ian la tre c6 thg nil.m bil.t duQ'C
nhanh ch6ng.
Len 5 tu6i, tre dii c6 thg n6i chuy�n giong nhu m(\t ngu6i tru&ng thanh. Khi n6i ve m(\t
S\1' vi).t nao d6, tre c6 thg vi).n d1,1ng chinh xac nhfrng tir ngfr dg mieu ta l(li be ngoai cling v&i
tinh logic cua S\1' vi).t. C6 tre con biet dung nhfrng tir luyen lay, da d(lng dg bigu d(lt. Nang 11,l'C
giao IU'U cua tre trong giai do(ln nay duQ'C tang !en ro rang, ngfr phap khong ngirng duQ'C
cung co, luQTig tir V1,l'Ilg ciing duQ'C tang !en dang kg.
Tre tir 6 den 12 tu6i: S\1' bien h6a ro rang nhat la tre c6 thg bu&<: dau di�n d(lt duQ'C
nhfrng ngon tir theo kigu sach v&. M<;\t vai chuyen gia cho rli.ng, 6 tu6i giong nhu dau nguon
con song cua 81,1' phat trign ngon ngfr, bil.t dau tir day keo dai den nam 12 tu6i, xuat hi�n
nhfrng thay d6i mang tinh can ban trong S\1' phat trign nay, d6 khong chi la S\1' phfrc t(lp h6a
nhfrng cau n6i, ma trinh d<;\ cua nhfrng cau mang ham y va m1,1c dich sU- d1,1ng ngon tir ciing
dU'Q'C nang cao hon, m(\t thay d6i ro net nhat chinh la tre biet dung ngon tir dg hQC dQC va
lam van.


Giao srrtam ly h9c & Hoa Icy- Bob McMurray cho rling, da phan bo m� khong dg y den
qua trlnh h9c n6i cua tre, d6 chinh la qua trlnh dU'Q'C tich lliy tirng ngay tirng gier, nen m(ri
t(lO ra ket qua khien cha m� VO cung ng(lc nhien. Chinh vi the, trong CUQC song hang ngay,
cha m� can phai chu y nhieu hon khi sU- d\)ng nhfrng tir ngfr da d(lng, phong phu va bigu d(lt

chung m(\t each chinh xac, nhrr v�y kha nang bigu d(lt ngon ngfr cua tre VO hlnh trung se
nh�n dU'Q'C nhfrng anh hrr&ng tot, giup tre dan h9c dU'Q'C each dung tir khong chi dung ma
con hay.

CHIEU CAO COA TRE DVQ'C QUYEJ' D�NH TRONG GIAI
DOAN o 6 TUOI
•

-

So li�u trong nghien cfru khoa h9c cho thily c6 hai thCri kY dinh cao doi v(ri vi�c phat
trign chieu cao, m(\t la vao tu6i d�y thl, hai la giai do(ln tho- ilu.
Tir o den 1 tu6i, toe d(l phat trign chieu cao trong giai do(ln nay la nhanh nhilt va d�
dang nh�n drrden khi trrr&ng thanh, toe d(l phat trign chieu cao khong co toe d(l trung blnh, ma tir khi
sinh den 2 tu6i la tang khoang 28cm, trong d6 chia lam ba giai do(ln la tru&c 4 thang tu6i,
tir 5 den 12 thang tu6i, va tir 1 den 2 tu6i, mi\i m(\t giai do(ln se tang 1/3 cua con so neu tren.
Che d(\ dinh drr&ng hai nam dau doi v(ri si,r tang tru&ng chieu cao cua tre c6 anh hrr&ng l&n
hon nhieu so v(ri yeu to di truyen, tu6i cang nh6 cang ch(mg to ro dieu nay.
Giai do(ln tir o den 6 tu6i, cac yeu to tot xilu trong qua trlnh phat trign c6 anh hrr&ng
tri,rc tiep den si,r tang tru&ng chieu cao cua tre trong giai do(ln nay, chieu cao thCri kY nay l(li
la co- s& cua si,r tang tru&ng chieu cao giai do(ln d�y thl. Cac nghien cfru khoa h9c phat hi�n
ra chieu cao luc tre 2 tu6i thg hi�n 80% chieu cao khi trrr&ng thanh, vi the, cha m� can chu y
giup tre phat trign chieu cao giai do(ln nay.
C6 thg n6i, neu chiu anh hrr&ng b&i nhfrng nhan to c6 h(li nhrr thieu dinh drr&ng, b�nh
t�t, thuoc men trong giai do(ln nay, se gay ra nhfrng t6n h(li doi v(ri chieu cao l&n hon & bilt
Icy giai do(ln nao trong CUQC dQi.
Thong thrr
I.

Yeu to di truyen
,

,

'

Khong thg phu nh�n rling, di truyen la yeu to quan tr9ng chi phoi chieu cao cua tre.
Chieu cao cua cha m� rilt quan tr9ng, th�m chi den t�n dCri thfr ba cling viin c6 anh hrr&ng.
B(ln chi can nhln vao ngo(li hlnh va chieu cao cua cha m� dfra tre, CO" ban cling co thg rr&c
lrrgng drr
2.

Bao cfam dinl1 duang

Mi).c du yeu to di truyen rilt quan tr9ng nh=g day khong phai la tieu chu�n duy nhilt
quyet djnh chieu cao cua tre. Trong d6, tam quan tr9ng cua che d(l dinh drr&ng cling khong
nen coi nh�. Dfra tre dang trong giai do(ln phat trign, neu khong dam bao m(\t che d(\ dinh


dir&ng toan di�n, can bling, chiic chiin sv phat tri€n cua tre se bi hl)n che. Th�m chi con gay
ra nhfrng anh hir6ng kh6ng tot. Vi v�y, cha m<;' phai cung cap kjp thiri va da dl)ng h6a che
d(\ dinh dir&ng cua tre, bao dam tre hap thu OU'Q"C day du nhfrng dir&ng chat can thiet, nhir
v�y m&i CO th€ aap frng OU nhu can ve S\f tang trir6ng chieu cao CUa tre.
Nhieu b�c ph\l huynh SQ" con minh bi bien thanh "be b\l'", nen aa kim ham so ]irgng
thfrc an cua tre, dieu nay rat nguy hi€m. M<;>i ngiriri can biet rling, tre dang & giai dol)n quan
tr<;>ng trong qua trinh phat trign, nen du c6 beo the nao cung kh6ng dirge dung each hl)n che
an uong. Tuy nhien, cha m

nir&c boa qua hoij.c nir&c ng<;>t dong chai se lam anh hir6ng den qua trinh hap thu chat dinh
dir&ng, gay bat lc;ri aoi v&i S\f tang tru6ng CUa tre.

3.

B�nh sinh If

M(\t so tre khi m&i sinh ra da miic cac chfrng b�nh, neu kh6ng dirge dieu tri kjp thiri,
rat c6 th€ se anh hir6ng den S\f phat tri€n chieu cao cua tre. Nhfrng chfrng b�nh thirCm.g gij.p
nhat la roi lol)n tieu h6a, di frng v&i thfrc an, roi lol)n chfrc nang gan, bi b�nh ve tuyen giap ...

4.

Tic dl)ngph!l cua thuoc
,

Ngiriri ta viln thirCm.g n6i rling: "Thuoc diing da t�t", du thuoc mang ll)i hi�u qua toi iru
trong vi�c dieu tri b�nh t�t, nhirng neu dung thirCm.g xuyen hoij.c SIT d\lng kh6ng dung lol)i
thuoc Se gay ra m(\t SO tac d\lng ph\l nhat ainh, t\r 00 anh hir6ng den S\f tang trir6ng chieu
cao cua tre. Vi d\l thuoc Ritalin sii- d\lng dg dieu trj chfrng b�nh ADHD da dirge cac chuyen
gia y khoa xac nh�n ]a gay ra can tr& aoi v&i S\f phat tri€n CUa tre nho. Vi the, trong qua
trinh tang trir6ng cua tre, cac b�c cha m<;' phai co giing hl)n che tuy�t doi vi�c ll)m d\lng
thuoc, trong truCm.g hgp biit bu('>c phai dung den thuoc dg dieu trj b�nh, bl)n phai Iva ch<;>n
c�n th�n chinh xac lol)i thuoc va dung dung lieu lirgng cho phep.

5.

Ren luy�n than the

'

Vi�c ren luy�n than th€ thir(mg xuyen CO tac d\lng thuc d�y S\f phat tri€n CO" biip va
xiro-ng cua tre, dong thiri giup cho toe d(\ phat tri€n chieu cao tr& nen nhanh ho-n. Tuy
nhien, cac b�c cha m<;' nen biet rling, kh6ng phai tat ca cac hinh thfrc luy�n t�p den c6 tac
d\lng thuc d�y chieu cao, c6 rat nhieu d(\ng tac ma chung ta den da quen thu(\c kh6ng chi
kh6ng c6 lc;ri doi v&i sv tang trir6ng chieu cao cua tre, ma ngirgc ll)i con gay ra t6n hl)i l&n
cho XU"O"llg va CO". Ch�ng hl)n nhfrng m6n th€ thao kh6 nhrr t�p xiec, dau v�t... rat c6 th€
khien XU"O"llg COt bi t6n thrro-ng, th�m chi ]am ]�ch Va V<;'O CaU true CUa XU"O"ng, gay ra bien
dl)ng.

6.

Cl1it 11.i
Nhieu ngrriri sai lam nghl rling giac ngu hau nhrr kh6ng lien quan gi den chieu cao cua
co-th€, nhirng nhieu nha khoa h<;>c da tien hanh nghien cfru va chfrng minh, c6 khoang 70%
- 80% hormone tang tru6ng drrgc tiet ra va phat buy tac d\lng ngay trong luc ngu. Cho nen,


dam bao thOi gian va cha't lrrong gia'c ngu cho tre la vo cung quan tr9ng d6i v&i sg phat
trign chi'eu cao & tre.

7. Anh hu6'ng cua
'

cam xuc

Cam xuc cang th�ng qua d(\ se gay can tr& t&i S\l' phat trign cua chi'eu cao. M(\t dfra tre
dU'Q'C l&n Jen trong moi trrrimg gia dinh vui ve va aay tinh thrrcrng yeu so v&i m(\t d(ra tre
s6ng trong moi truimg hi\n lo(ln, ph(rc t(lp, khung hoang va khong thg hoa dong v&i nhfulg

d(ra tre khac, thi truimg hQll d(ra tre dau tien SC dU'Q"C kich thich titlm nang sinh trrr&ng ben
trong co- thg & mtrc l&n nha't. Anh hrr&ng cua yeu t6 cam xuc d6i v&i sg phat trign chi'eu cao
& tre ciing quan tr9ng khong kem so v&i che d(l dinh drr&ng do thtrc an mang l(li.
Vi v�y, cac b�c

cha m� can phai chu y den qua trinh tang tru&ng chi'eu cao trong giai
do(ln tre tir 0 den 6 tu6i, ci) gdng ]o(li trir nhfulg anh hrr&ng tieu C\l'C, dg tre CO m(\t moi
truimg phat trign lanh m(lnh, binh thrrimg, giup tre c6 chi'eu cao ly trr&ng.


Cham� cin nim bit duqc giai do�n nh�y
cam trong nhung nam diu dC1i cit.atre
•

•

•

•

•

•

Giai dap bi mQ.t ve tinh nht;1-y cam cua tre
SJ!! ky difu cua tinh nht;1-y cam ve trQ.t lif
Giai dot;1-n nht;1-y cam - thiri ky dinh cao dfii v&i vifc h9c tQ.p cua tre
Chin giai dot;1-n nht;1-y cam cua tre nho
SU- d1,Lng tro chcri di giao dl,LC tre trong giai dot;1-n nht;1-y cam
Cac phll'07lg phap giao dl,LC tre trong giai dot;1-n nht;1-y cam

gay cang c6 nhil!u cha m« va chuyen gia giao dvc quan tam den vi�c giao dvc tre
trong giai dog_n nhg_y cam. Khi m&i ra d&i, m9i dua tre dl!u n/1Q.n thuc va kham
pha thegi&i xung quanh theo ban nang van c6 cua c/1ung. C6 th€ n6i rli.ng, neu
n&m b&t dirr;rc each giao dvc trong giai dog_n nhg_y cam, t/1i cha m{' da n&m b&t
dirr;rc tir071g lai cua tre.

GW DAP Bf MAT VE TINH NHAY CAM COA TRE
'

•

•

Rat nhieu ba m� thiic miic trong qua trinh giao due con, d6i Jue hQ cam thay con minh
c6 nhfrng hanh d(lng v6 cung bat thrremg, k)r 1(1, th�m chi la "kh6ng thg ly giai", vi the cha,
m� phan frng ](li khong tot do 00 anh hU"Cmg den Sl,1" phat trign ]anh m(lnh tam sinh Jy CUa
tre vi du:
Nam Mong Mong hai tu6i rum, gia dinh co be chuyln tir m{lt can h{l chQ.t h«P sang 6m{lt can nha r{lng ri'ii h071. Tat ca m9i ngir&i trong nha dl!u cam t/1ay rat vui va hao h&ng,
chi c6 minh co be la cu kh6c 16c khong muon den nha m&i. Ngir&i 16-n phai diJ danh mai co
be m&i chiu bir&c vao trong, nhirng ca ngay vdn chi kh6c doi c/1a m« chuyln vl! nha cu.
Dil!u nay tat n/1ien la khong t/1€dirr;rc roi, h071 nfra nha m&i vii-a r{lng vii-a d{'p, nhirng tg_i
sao co be cu nli.ng ni;i.c khong chiu ch&? Cha m« co be suot ngay l&c dau, khong hilu sao
con minh lg_i c6 doi h6i vo c& nhir the'.
Nam Dinh Din/1 dirr;rc 29 thang tu6i, bo m« ddn cQ.u be vl! n/1a ong ba n{li choi. M{lt
/16m ca nha dang ngoi an sang, c(i.u be bi5ng dung tire giQ.n het len v&i ong n{li, va chi
thdng tay vl! phia ong. M« cQ.u be v{li vang chg_y den /16i xay ra chuy�n gi, thi cQ.u be n6i la
ong dang di doi dep le mau vang cua bo n6. Cl1dng nhfrng the', cQ.u be con keo ngir&i ong,
kien quyet b&t ong c&i doi dep ra va dira cha bodi. Hoa ra vi c(i.u be thay bominh di doi
dep d6 ngay ham trir&c va cha rli.ng d6 la cua bO, khong ai dirr;rc dung n6! Chin/1 vi thema

m9i ngir&i p/1ai d6i lg_i dep. Ba ban ngay tiep theo cfing vQ.y, mi5i khi cQ.u be trong thay ai
di doi dep le mau vang d6 la IQ.p tire /1et /en, roi xong den ngir&i d6 b&t b6 ra bli.ng dirr;rc


m6i chiu thoi.
Nhfrng Sl,I" vi�c kh6 higu nhtr tren thi,rc Sl,I" rat nhfeu, hon nfra trong m6i giai do(ln, tre
c6 thg "chung thuy" v&i van de nao d6 m(\t each co chap hoi).c luc nao ciing mite phai m(\t
I6i. NgrrCri l&n chi c6 thg ke't lu�n 1(1.i m(\t each don gian la: n6 con nh6, nen chrra higu
chuy�n. Tuy nhien, nhfrng chuy�n phat sinh d6 1(1.i c6 m(\t nguyen nhan khac. Chuyen gia
nghien cfru giao dvc s6m ngrrCri Italia - ba Montessori dii t6ng ke't 1(1.i kinh nghi�m giao dvc
nhieu nam CUa minh va dtra ra ke't ]u�n rli.ng: trong Sl,I" phat trign CUa tre CO ton t(li m(\t ]i,rc
nh(ly cam than ky.
Trang qua trinh phat tri€n CCY th€ san sinh ra m(\t ]i,rc cam nh�n di).c bi�t nh(ly cam doi
v&i nhfrng kich thich tir moi trtrimg ben ngoai, anh htrCrng de'n Sl,I" V�n d(\ng CUa tam tri hoi).c
phan frng sinh ly, tir d6 gay ra nhfrng cam nh�n mang tinh di).c thu.
Khi li,rc nh(ly cam san sinh ra, ben trong tre se c6 m(\t d(\ng li,rc kh6 kiem che', dfrn de'n
long ham muon dtrc;rc thrr hoi).c h<;>c t�p doi v&i nhfrng Sl,I" V�t ma tre cam thay CO hfrng thu,
�·���� � th6a�n � ��c�sey�,���m&i�
dan bie'n mat. Ba Montessori g<;>i thCri ey nay la "giai do(ln nh(ly cam", m(\t so nha khoa h<;>c
khac 1(1.i g<;>i day la giai do(ln quan tr<;>ng d€ h<;>c t�p hoi).c giai do(ln quan tr<;>ng d€ giao dvc.
Hanh vi cua nhfrng dfra tre neu trong cac vi dl,l tren deu khong c6 each nao ly giai,
nhtrng nguyen nhan chu ye'u chinh la vi n6 rcri dung vao giai do(ln nh(ly cam cua tre. Ch�ng
h(ln: luc d6 Mong Mong dang & vao giai do(ln nh(ly cam v&i moi truimg, cha nen vi�c
chuygn de'n nha m&i lam co be khong con trong thay nhfrng do v�t quen thu(\c, khong thay
nhfrng ngrrCri hang x6m hay nhfrng b(ln nh6 than thie't, khie'n co be cam thay xa 1(1 va 1(1.c
long. Con Dinh Dinh dang & vao giai do(ln nh(ly cam v&i tr�t ti,r, c�u be co chap ve quyen s&
hfru va si,r tr�t ti,r cua do v�t trong nha, c6 an trrgng ngay tir Ian aau nhin thay.
Bat ey dfra tre nao trong qua trinh phat tri€n tam ly ciing tirng thg hi�n nang li,rc y chi
va tinh nh(ly cam CUa ban than khie'n ngtrCri ]On phai kinh ng(IC, nhtrng chinh Sl,I" kem nh(ly
ben, khong chu y quan sat cua chung ta dii lam cha di).c di€m cua tinh nh(ly cam cung v&i

nhfrng nhu cau cua tre bi b6 qua.
Ne'u trong giai do(ln nh(ly cam tre co th€ nitm bitt dtrc;rc ey nang hoi).c h<;>c dtrc;rc Sl,I" dieu
tie't ban than, thi dtr&i Sl,I" thuc d�y CUa tinh nh(ly cam, tre Se CO day du SlrC song va niem
dam me d€ nitm bitt m<;>i si,r v�t hi�n trrgng xung quanh, nh�n th(rc dtrgc m<;>i chuy�n m(\t
each tich Cl,l"C va thoai mai, tir do khong ngirng tich ]iiy dtrc;rc kinh nghi�m va nang cao nang
li,rc.
Tuy nhien, ne'u trong giai do(ln nh(ly cam mang tinh di).c thu nay, tre gi).p phai nhfrng
tr& ng(li tir the' gi&i ben ngoai, chung se kh6 phat tri€n binh thtrimg ca ve th€ chat lfrn tinh
than, th�m chi con xuat hi�n hi�n trrgng tieu ci,rc va roi lo(ln. Ch�ng h(ln m(\t so tre du tui\i
con nh6 nhtrng da c6 nhfrng bi€u hi�n cua thu h�n hoi).c l�p di, tat ca nhfrng dieu nay deu do
ngtrCri l&n da coi nh� giai do(ln nh(ly cam cua tre, VO tinh d€ 1(1.i anh htr&ng xau doi v&i ca
cu(\c dCri tre.


sv KY DIEU COA TfNH NHAY CAM VE TR.AT TV
•

•

•

•

•

Tam hon tre tho- vo cung bi �n vil khong th€ doan tnr&c drrQ'C, nen nhfeu luc cha m�
cam thay rat kh6 hi€u nhfrng hilnh d(\ng cua con. Vi d\l, trong rat nhfeu trrremg hc;rp, tre ti,r
dl.l'Ilg kh6c 6a !en mil khong ro ly do, 1(1.i khong d€ cho ngrr<'ri l&n an ui. V�y nguyen nhan vi
sao? Thi,rc ra da so cac tnremg hc;rp d6 lil vi tre phat hi�n ra cam giac tr�t ti,r cua ban than bi
pha vii', thelil trong long cam thay khong thoai mai, lien b�t kh6c.

M(\t bil m� da titng trai qua tnremg hc;rp lien quan den co con gai 6 thang tu6i cua minh
the nay:
M(Jt ham, m? co be btr&c vao phong, cam chiec 6 di;i.t /en tren ban. Ky lg la, khi do, co
be cu cham chu nhin chiec 6, m(Jt luc sau b&t dau b(it khoc. Ba m? nghi rdng vi con gai
muon chm clziec 6, nen mim ctrt'ri dtra no den trtr&c mi;i.t co be. Nhtrng dieu klzien ba cam
thay ngq.c nhien la co be d6.y clziec 6 sang m(Jt ben roi lq.i tiep tvc khoc. Ba m? cog&ng d6
danh con gai tlzenao ciing klzong dtr(Yc, th(im chi co be con khoc l&n lzo-n. Biet lam sao bay
gii'r? V(iy la luc do ba m? m&i suy ng/11, dem chiec 6 sang phong khac, th(it khong ngi'r
ngay l(ip tirc co be lien nin khoc.
Ngrr<'ri m� vo tinh di).t chiec o vilo trong phong co be, khong nger hilnh d(\ng d6 l(l.i gay
h6n lo(l.n each ghi nher c6 tr�t ti,r cua tre doi vCri nhfrng do v�t quen thu(\c.
Neu di).t sai vi tri cua m(\t do v�t nilo d6, c6 th€ tre se lil ngrr<'ri dau tien phat hi�n ra vil
dem chung tr& 1(1.i nguyen ch6 cu, nhl.l'Ilg ngrr<'ri l&n chung ta 1(1.i khong may khi chu y den
van de nh6 be nay. Vi dv neu b(l.n di).t m(\t doi giay khong dung ch6 hoi).c khong b6 khan til.m
vilo trong phong v� sinh, m(\t d(ra tre hai tu6i cfing c6 th€ phat hi�n ra vil se dem chung xep
1(1.i vi tri ban dau.
D(\ nh(l.y cam ve tr�t ti,r drrQ'C bi€u hi�n tir khi tre con rat nh6. M(\t dl'.ra tre chrra den hai
tu6i th€ hi�n d(\ nh(l.y cam ve tr�t ti,r khi chung khong hili long khong phai lil dung ngon tir
mil chi b�ng m(\t each duy nhat - d6 lil kh6c. Trong giai do(l.n mang tinh chat di).c thu nay,
cha m� hay lam kim chi nam hrr&ng dan hilnh d(\ng cua tre khi chung d= ra phan l'.rng nh(l.y
cam doi v(ri tr�t ti,r mil chung da quen thu(\c.
-

D(\ nh(l.y cam cua tre ve tr�t ti,r c6 th€ bi€u hi�n ngay vilo thang aau tien sau khi tre
drrQ'C sinh ra. Neu nhfrng do v�t mil tre thrremg nhin drrQ'C di).t dung vi tri, tre se cam thay
rat vui. Khi phat hi�n ra do v�t bi di).t sai th(r ti,r, tre se l�p tl'.rc cam thay khong thoai mai,
th�m chi lil d6i hem vil kh6c. Day chinh lil di).c di€m cua tre doi v(ri d(\ nh(l.y cam ve tr�t ti,r.
Neu cac ong bo bil m� khong y th(rc dl.l'Q'C dieu nay, thi se rat kh6 ly giai dl.l'Q'C nhfrng hilnh vi
kY 1(1. cua con minh.
M(Jt ba m? di lam ve nha cam thay trong ngtrt'ri khong dtr(YC khoe, nen lay hai chiec

goi trong phong ngu di;i.t /en tren glzesofa, dinh ndm nghi ngm m(Jt lat. Nhirng vao dung
luc do, co con gai m(Jt tudi riri'ri cua co clzq.y den, doi m? phai dQc truy?n cho minh. Mi;i.c du
co cam thay rat m?t nhtrng trong thay gtro-ng mi;i.t dang yeu cua con gai, thi khong tlzl
nao tir choi dtr(YC. Tuy n/zien, Vi /am vi?c ca ngay vat Va nen ngtrt'ri CO rat kho chiu, giQng
noi CUa CO cang dQC cang nho, CO bao mdu nhin thay v(iy, lien gi1,1.c m? CO be vao trong


phong nghi ngoi.
Co be to ra that v9ng va kh6c oa /en. Co baa mdu cha ri'i.ng vi co be d(Jt nhien thay m�
bo di nen cam thay tUi than, v(Ji chQ.y den an ui co be. Sau d6 co baa mdu dinh dem hai
chiec goi ma ba m� vfra dung ve IQ.i phong ngu, t/1i co be IQ.i cang kh6c l&n /1071: "Khong
phai goit Khong phai goi".
Nghe thay tieng kh6c cua con gai, ba m� danh phai cogU"{J71g ngU"Oi d(i.y ngoi tren
giU"&ng d9c tiep truy�n cha co be. M9i ngU"Oi tU"&ng ri'i.ng lam nhU" v(i.y co be se yen tam va
nin kh6c, nhU"ng ai ngir dau co be vdn cu kh6c, luc nay co be da khong con h&ng tl1u di
nghe not cau chuy�n nfra ma mom cu bi bo: "M� oi, g/1et". Hoa ra, co be chi muon m� phai
ngoi d9c truy�n & vi tri luc dau la & tren ghesofa, chu khong phai la & tren giU"&ng. Chinh
vi ca m� va /1ai chiec goi deu bi di chuyi!n khoi vi tri ban dau, nen co be m6i cam thay
/1oang loQ.n va bat an.
Thl,l"C te, tre con luon cam thily kh6 chju ve vi�c tuy y thay d6i tr�t ti,r cua do v�t, dieu
nay cht'.rng to cam giac ve tr�t ti,r trong ngU"Cri tre la rilt m(l.nh. Trong qua trinh phat tri€n,
m9i d(ra tre deu trai qua m(\t giai do(l.n ve d(\ nh(l.y cam v&i tr�t ti,r, tr(l.ng thai nay xuilt hi�n
ngay sau khi d(ra tre ra dCri, vil c6 th€ keo dili den t�n nam tht'.r hai.
Khi trong thily m(\t so do v�t khong n�m & vi tri cii, bi xep lung tung, tre se thily bilt an
vil tre mong muon do v�t d6 se tr& ve vi tri ban dau. Doi v&i tre, phai den khi nhu cau ve
cam giac tr�t ti,r dU"Q"C thoa man, Jue do tre m&i cam thily an tam va vui ve.
Doi v&i tre khoang 3, 4 tu6i, dieu chung thich lam nhilt la dU"c;rc ti,r tay dem cilt nhfrng
do d(l.C nho VC dung vi tri quen thu(\c. Khi Q- trong moi tru(rng thich hc;rp v&i minh, tre CO th€
biet each ket hc;rp v&i nhfrng si,r v�t xung quanh vil tre se cam thily rilt vui ve vil thoai mai.
Xung quanh tre c6 vo so do d(l.c, mil ngU"Cri l&n chung ta 1(1.i thU"<'rng xuyen dem nhfrng

do v�t nay chuy€n di chuy€n 1(1.i, tre se khong c6 each nilo ly giai vil phan doan ra nhfrng
hilnh d(\ng d6: t(l.i sao do v�t tru&c miit 1(1.i l(\n tung Jen the? Khi tre & trong giai do(l.n nh(l.y
cam ve tinh tr�t ti,r, si,r h6n lo(l.n mil chung cam nh�n dU"Q"C rilt c6 th€ se bien thilnh tr& ng(l.i
doi v&i si,r phat tri€n cua tre vil la nguyen nhan gay ra cac ch(mg b�nh ve mfi.t tam ly.
Nhu cau cua tre doi v&i tinh tr�t ti,r ciing giong nhU" ca can nU"&c v�y, gan nhU" nhiim
miit vilo ciing c6 th€ tim thily do v�t mil chung quen thu(\c, dieu nay doi v&i tre vo cung
quan tr9ng. Cam giac tr�t ti,r khien chung y tht'.rc dU"c;rc m6i lo(l.i do v�t phai dU"c;rc dfi.t & dung
vi tri thich hc;rp, hem nfra chung con c6 th€ nher r6 dU"c;rc vi tri ban dau cua m6i do v�t d6.
Dieu nay giup tre cam nh�n dU"Q"C si,r 6n djnh vil an toiln tir tilt ca nhfrng gi mil the gi&i nay
mang 1(1.i.
Cac bil m� luon mong muon con cai phat tri€n lilnh m(l.nh vil vui ve, v�y h9 can phai xay
di,rng cho tre m(\t moi tru<'rng gia dinh an toiln, co djnh vil c6 tr�t ti,r, khong nen thU"<'rng
xuyen thay d6i do d(l.c trong phong, th�m chi la h(l.n che chuy€n nhil khi tre con qua nho!

GIAI DOAN NHAYCAM -THOI KY DINH CAO DOI VOI
•

•


VIEC HOC TAPCOA TRE
•

•

•

T(li sao l(li n6i rli.ng giai do(ln nh(ly cam la thCri kY dlnh cao doi v6i vi�c hQc t�p cua tre?
Trong giai do(ln til' o de'n 6 tu6i, chuy�n hQc t�p doi v6i tre se kh6ng phai la vi�c dau
dau nhU' doi v6i nhfrng tre 16'11 7, 8 tu6i, ma ngll'Q'C l(li, kha nang hQC t�p nh�n th(rc trong

giai do(ln nh(ly cam giong nhU' m(\t ban nang, bQn tre rat thich h9c!
Ba nam dau dCri cua tre (til' o de'n 3 tu6i) rat quan tr9ng, tre trong giai do(ln nay se tie'p
nh�n hau he't cac S\I' v�t, S\I' vi�c, con ngll'Cri trong m6i truemg xung quanh v6i toe d(\ nhanh
khung khie'p, roi dan chuygn h6a n6 thanh m(\t phan tri ll,l'C cua ban than, day ciing dU'Q'C
coi nhll' n'en tang kie'n tht'.rc cua vi�c hQC t�p sau nay. De'n giai do(ln ba nam tie'p theo (til' 3
de'n 6 tu6i), tre dii CO thg d(lt dU'Q'C kha nang ghi nh& va kha nang hQC t�p cao nhat.
Cac chuyen gia nghien cfru than kinh dii tie'n hanh nhi'eu cu(\c thi nghi�m doi v6i b(\
niio con ngll'Cri va chfuig minh rli.ng h� than kinh trong niio b(\ cua m(\t dU-a tre dU'6i 3 tu6i
dii hoan thanh dll'Q'C 60% c6ng vi�c phoi hQ'P cac sQi than kinh. Con so nay cho chung ta
thay r6, trong giai do(ln nay tre c6 thg tie'p nh�n til'ng thU- m(\t each nhanh ch6ng va kh6ng
c6 sang lQc doi v6i tat ca nhfrng S\I' v�t ma chung nhin thay, nghe thay va tie'p xuc dU'Q'C. Sl,I'
tie'p thu v6 tht'.rc nay se keo dai de'n khi tre dll'Q'C khoang 3 tu6i. D6-a tre c6 y tht'.rc se bie't
chQn ll,l'a nhfrng Sl,I' v�t ma n6 thay can thie't dg hQC hoi t\l' trong m6i truemg. Tre trong giai
do(ln til' 3 de'n 6 tu6i, dang fin giau m(\t nang lll'QTig phat trign v6 h(ln, cho nen day chinh la
thCri kY quan tr9ng dg tie'p nh�n nhfrng kie'n tht'.rc lien quan, c6 thg dung til' "them khat kie'n
tht'.rc" dg mieu ta nhfrng d6-a tre & giai do(ln nay.
Vi v�y, vao

giai do(ln nh(ly cam nay, cha ill<;' can t(lO ra moi truemg hQC t�p va sinh ho(lt
ly tll'&ng cho tre - bao gom do d(lc, giai di�u am nh(lc hay, tie'ng ill<;' de chudn xac ho�c m6i
truemg van h6a phong phu, co- h(\i hQc ngo(li ngfr, co- h(\i dll'Q'C thll'emg xuyen tie'p xuc v6i
thien nhien, moi quan h� v6i nhfrng ngll'Cri tot, kh6ng khi sinh ho(lt dam am, vui ve ... Tat ca
nhfrng di'eu nay d'eu kh6ng nen coi nh<;'.
DU'6i day se la m(\t viii phll'o-ng phap dg cha m
Phi.fangphip I: Thier ke khonggian gia c!Jnh chua c!�y kien thuc,
thong tin
,

,

,

Vi tre trong giai do(ln nh(ly cam se tie'p thu toan b(\ nhfrng kie'n tht'.rc xung

quanh minh
m(\t each v6 tht'.rc va kh6ng c6 sang lQC, nen cha ill<;' can t(lO ra m6i truemg & noi tre tie'p xuc
thll'Cmg xuyen nhat - d6 la nha.
M<;' cua M(\ng Higu dii lam the' nay:
M6i Ian M(ing Hiiu th!rc d(i.y, toi lil!n keo rem c!ra s6 ra, nhir v(i.y con be co thi trong
thay ban d'O quoc gia dan tri!n ttrimg va qua dia cau d(i.t tri!n ban h9c. Khi con be m(i.c d'O,
ngay th&ng m(i.t no la tranh anh cua nhil!u loai d(ing v(i.t. Luc di t&m, ca khan m(i.t va khan
t&m cua con be cling in day nlzimg chfr cai va cac tir tieng Anh do-n gian. Tri!n gia sach
trong nha co rat nhil!u sach truy�n di be dQC va xem tranh. Trang thung d'O choi cua


M(ing Hilu toan la nhfrng do chcri. tri tu�, thU: ma con be thich nhat trong d6 chinh la
Tangram (do chcri. ghep hinh gom bay manh nhieu mau ctla Trung Quc'fc). Toi con mua
lzb.n cha con be m(it cai bang ve th(i.t to, di n6 c6 thi tiiy y ve ra nhfrng gi minh thich ...
Dg tre song trong m(\t moi tnremg gia dinh day khong khi hc;ic t�p, se giup tre coi vi�c
hc;ic t�p nhU" m(\t th6i quen. Vira vui chcri trong nha, vira c6 thg tiep nh�n va hc;ic h6i kien
thfrc, le nao day khong phai la each boi dU"Ong tot nhilt cho tre hay sao?

Phi.fangphip 2: Dam bao dinh di.fang cho tre
Khi nang l\fC niio b(\ cua tre & vao thOi k)r dinh cao, che d(\ dinh dU"i'Yng chitc chitn la
khong thg qua it. Trong giai do(ln nay, cha m� khong chi mua cho tre nhfrng dvng cv hc;ic
t�p c6 ich doi v6i S\1" phat trign tri tu� nhU" do chcri, sach v&, clia CD, ma con phai chu y can
b�ng che d(\ dinh dU"6ng trong thfrc an, cung cilp cho tre nhfrng dU"6ng chilt day du, hoan
thi�n va dam bao an toan sfrc kh6e.

Phi.fangphip 3: T{J.O ra moi trlfdng song cl1an l1oa
,

Dg xay d\l"llg m(\t moi trU"emg song c6 thg giup tre thoai mai hc;ic hanh thi ngoai vi�c duy
tri che d(\ dinh dU"6ng va khong gian kien thfrc, xet v'e phU"ong di�n tinh cam, cha m� ciing
phai CO gitng t(lO ra bau khong khi sinh ho(lt vui ve va dam ilm. Thrr hoi: m(\t gia dinh ngay
nao ciing nao lo(ln am i, nay tieng la mitng, gao kh6c thi tre sao c6 thg thoai mai hc;ic hanh
trong dung giai do(ln nh(ly cam dU"c;rc?
Bau khong khi chan hoa khong chi c6 lc;ii doi v6i vi�c hc;ic t�p cua tre ma doi v6i cong
vi�c va cu(\c song cua chinh ban than cha m� ciing c6 nhi'eu digm lc;ii . T(lo ra m(\t can nha c6
moi tnremg song lanh m(lnh, vui ve, d6 m6i la moi trU"emg giao dvc c6 lc;ii nhilt trong qua
trinh giao dvc s&m cho tre.

CHIN GIAI DOAN NHAYCAM COA TRE NHO
•

•

Giai do(ln nh(ly cam la the nao? Nh(ly cam v'e di'eu gi? Bigu hi�n cua tre ra sao? Cha m�
can phai nitm bitt nhfrng gi? Cac chuyen gia nghien ct'.ru giao dvc s&m dii quan sat va nghien
Clru giai do(ln nh(ly cam (y tre, tbng ket l(li thanh chin giai do(ln quan tr9ng:

Dq

,.

tu01

Giai
doi.m

nh,..y
cam

Nh(ly
cam
>

o-6
tuo1
<·

ve
"

ngon
>

ngfr

GiOi thi�u

Giai doc.in nhc.iy ccim cUa tre dOi v6i ng6n ngfr xua't hi�n khci s61n. Khi tre b3.t
dau chu y de'n hinh mi�ng va gi9ng di�u phat ra cua ngiriri l&n, thi kha nang
ng6n ngfr dii biit dau b(\c I(\. Vi v�y, ngay ca khi tre m6i ra diri, ngiriri m� ciing
phai thirimg xuyen giao IU"U v6i tre, kg chuy�n cho tre nghe, ho�c dung each
d�t cau hoi, dg thuc dfiy nang 11,l"C bigu d(lt cua tre. Cach Jam nay se t(lO ra CCY s&
vfrng chiic giup tre phat trign kha nang ng6n ngfr v"e sau.


Khi phat hi�n ra moi tnrimg quen thu(\c bi thay dili, tre se cam thil'.y I� ldm, SQ'

Nh�y

hiii, vii kh6 hoa nh�p viio. M(\t moi tnrimg c6 tr�t ti,r c6 thg giup tre nh�n thi'.rc

cam

ve si,r v�t. Moi tnrimg quen thu(\c khong chi c6 IQ'i, ma n6 con Iii dieu til'.t yeu.

ve

Tinh tr�t ti,r cua si,r v�t vii nhfrng th6i quen sinh ho�t c6 thg mang l�i cha tre

tinh

nhiing ciln cfrtn,rc gicic v'e m0i quan h� gifra c8-c S\fV�t. Trong m6i tnrCmg n3.y,

tr�t ti,r

tre se dlin dlin hinh thiinh dU'Q'C tinh tr�t ti,r, dong thiri kha nang tri tu� ciing

>

0-4
tuo1
<·

"

dU'Q'C phat trign.
Thinh giac, thi giac, vj giac, xuc giac Iii nhfrng giac quan ma tre dung dg tim

Nh�y
cam
>

o-6
tuo1
<·

ve
"

cam
.
g1ac
>

'

higu the gi6i vii cac si,r v*t ngay tir khi sinh ra. Tiro den 3 tuili, thong qua kha
nang tiep thu cua tiem thi'.rc, tre c6 th8 tiep nh�n thong tin tir hen ngoiii. Tir 3
den 6 tuili se Iii t*n d11ng nhfrng giac quan d6 dg phiin tich thong tin tir hen
ngocli. Tinh hie'u kJ clla tre em trong giai doC;J,n nc\y ra't mC;J,nh, chllng lu6n mu0n
tim higu vii kham pha the gi6i xung quanh, cha m� c6 thg hU'&ng ddn tre sir
d11ng cac giac quan, xac djnh ro nhfrng cam giac Cl/ th8, c6 giing dap (mg du
nhu cllu ve tri tO mO cUa tre.

Nh�y
cam

Tre trong giai do�n nay c6 g6c nhin hoiin toiin khac v6i ngll'iri l&n. Ngll'iri l&n

ve

thll'img chi trong thil'.y nhfrng vil'.n de chu yeu, con tre l�i phat hi�n ra nhfrng si,r

cam

v�t vo cling be nho xung quanh moi tnrimg sling cua minh. Vi d11: ngll'iri l&n

h(rng

nhin biii co, con tre em se nhin la ciiy ho�c m(\t con chim. Ngll'iri l&n nhin m(\t

dOi
.
VCYl S\l'

bQ qu'iin ao, cOn tre con 11;1-i chi nhin tUi cio. Vi v�y, ngl.l'Cri 16n c6 th� nh3.n ccr

>

"

1,5 -

4
tuo1
<·

>

'

h(\i nay d� boi dU'img cha tre th6i quen cfin th*n, ti mi, chu dao vii toiin di�n.

v�t
Ban tinh cua tre da phlin Iii hieu d(\ng vii nghjch ngQ'ID, tir hc;>c ngoi, hc;>c bo
Nh�y

den hc;>c di, mc;>i v�n d(\ng cua tre err dlin dlin phat trign. Cha m� phai cung cil'.p

cam

cha tre nhfrng dieu ki�n t6t nhil'.t d6i v6i si,r v�n d(\ng cua tre, giup tre thi,rc
hi�n dQng tcic mQt ccich thu'an th\lc, chinh x3c. Hon nfra cha m� c'an chll Y ren

>

o-6
tuo1
<·

ve
hiinh

luy�n cac di)ng tac ph6i hQ'P giii-a tay chiin vii milt. Dieu nay khong chi giup tre

d(\ng

ren luy�n thiinh nhfrng th6i quen sinh ho�t t6t, mii con giup niio trai vii niio

"

phai phat trign ciin b�ng, thuc dfiy phat trign ca ve si'.rc khoe ldn tri li,rc.
Nh�y
cam
>

2,5 -

6
tuo1
<·

dOi
.
V(Yl
nhfrng
'

quy
ph�m

Tre khoang hai tuili nri\i dii biit dliu nay sinh tinh cam d6i v6i ngll'iri khac, c6
nhu cliu dU'Q'C giao IU'U ket b�n, mu6n tham gia viio cac ho�t d(\ng t�p th�. Luc
nay, m� phai hU'&ng ddn tre tiep xuc v6i nhieu b�n be, tham gia ho�t d(\ng
giao IU'U dong ngll'iri, trong qua trinh nay, hay giao d11c tre hinh thiinh nhfrng
I� nghia diri thll'img vii phep tile sinh ho�t dung diin, ljch si,r.

xii h(\i

3,5 4,5

tuo1
<·

Nh�y
cam
>

ve chfr
viet
Nhav

Ba tuili rU'Oi, tre d(\t nhien cam thil'.y h(rng thu v6i vi�c "boi ve", chung thll'img
thich lil'.y but ve linh tinh ho�c vie!. M�c du tre chU'a th8 ve dU'Q'C, th�m chi con
chU'a biet each clim but chinh xac, nh=g m� khong nen cil'.m doan ho�c klm
ham s& thich nay cua tre, ma phai c6 giing dap (mg mong mu6n thich ve, thich
.
viet cua tre.
,.,-,

>

>

So v6i kha nang ngon ngfr, kha nang cam giac vii kha nang v�n d(\ng, thi kha


- ----,-"

4,5 5,5

v'e kha

tuo1

nang

<·

cam
>

-

d<;>c

nang vie! va d<;>c cua tre xuat hi�n tu-ong doi mui)n, nhrmg ciing dong thiri v&i
qua trinh phat trign nhfrng kha nang tren, neu c6 thg du-qc l\T do h<;>c t�p, thi
kha nang d<;>c va kha nang viet ciing se l\T nhien xuat hi�n. Luc nay, mJ\Ta ch<;>n cho !re nhfrng CUOn sach thich hqp, l(l.O cho !re moi tru-img d<;>c th�!
tot, giup tre hinh thanh th6i quen yeu thich vi�c d<;>c sach.
Tre trong giai do(ln nay dii c6 kha nang v"e ngon ngfr, c6 tu- duy logic, kha nang

6-9
tuo1
<·

Nh(ly

ve thi giac khong gian, am nh(l.C, V�n di)ng Cr mi)! m(rc di) nhat dinh. Vl the,

cam

chung bilt dliu c6 cam hfutg v&i vi�c h<;>c van h6a. Tri to mo ciing du-qc tang !en

>

ve van
"

-

h6a

-

vi the' r8'.'t ham me tim hi�u nhiing di'eu bi fin. Lile n8-y, m� can phlii cung cilp

cho tre nhfrng thong tin van h6a da d(lng, phong phu, dg tre mer ri)ng kho tang
kiil'n th(rc cho ban than, t\T do di kham pha the' gi&i xung quanh.

Giai do(ln nh(ly cam se lien t1,1c xuilt hi�n trong qua trinh phat trign cua tre. N6i each
khac, tnr&c khi kil't thuc cam hfrng nay, thi cam hfrng khac da xuilt hi�n. Tre se khong
ngtrng muon di chinh ph1,1c the' gi&i xung quanh, hon nfra qua trinh nay 1(1.i giup chung cam
nh�n du-c;rc ni"em vui va S\T th6a man. Cung giong nhu- ngu-Cri l&n chung ta, nhfrng hanh vi
nay CUa tre ]a nh(r vao S\l' nhi�t tinh xuilt phat t\r nc)i tam va hanh dc)ng thl,l'C ti�n khi/l'n cho
the' gi6i tinh than cang tr& nen tu-cri d<;'p hon.

SO' DUNG TRO CHOI Df GlAO DUC TRE TRONG GIAI

DOAN NHAYCAM
•

•
•

•

•

Giai do(ln tot nhilt dg khai pha tri lvc cua tre chinh la tir o dil'n 6 tu6i, khi b6 10- giai
do(ln nay thi du trong tu-ong lai c6 nb lvc gilp mily Ian ciing khong c6 each nao bu diip 1(1.i
du-c;rc.
V�y cha ID<;' phai lam each nao dg giup tre phat trign tot nhilt trong thCri ky tir 0 d/l'n 6
tu6i? Cac chuyen gia giao d1,1c s6m phat hi�n ra r�ng srr d1,1ng tro chcri la phu-ong phap ly
tu-&ng dg giao d1,1c tre trong giai do(ln nh(ly cam.
Cha ID<;' c6 thg giup dO- tre hoan thanh nhfrng bai huiln luy�n kham pha tri lvc, nhu- ren
luy�n phu-ong phap Carl Orff , phu-ong phap giao d1,1c cua Montessori, phu-ong phap giang
d(ly cua Froebe! ... Trong cac ho(lt dc)ng ren luy�n d6, kha nang giao tiil'p, kha nang cam th1,1
giai di�u, kha nang phoi hQ'P dc)ng tac, kha nang sang t(l.O cua tre deu du-c;rc nang cao ro r�t,
hon nfra con ]am Cho moi quan h� gifra cha ID<;' Va tre cang tr& nen khang khit.
Du-6i day la mc)t vai tro chcri cha m"' c6 thg tham khao:

I.

Ngl1jcl1 dit cit

Hi�n nay, ni).n dilt set da tr& thanh mc)t be) mon ngh� thu�t kha ph6 biil'n. Cho nen, dg
cho tre nghjch dilt cat ciing la mc)t tro chcri c6 tinh kham pha tiem nang, rilt c6 IQ'i doi v6i sv
phat trign tri lvc cua tre. Hon nfra trong dilt cat ciing c6 nhfrng nguyen to c6 IQ'i cho sfrc

kh6e cua con ngu-Cri, cha mdai cat... , ngoai ra con c6 thg dung dilt set, dilt bun dg ni).n ra nhfrng hinh thu ngc) nghinh,


dang yen, khoi di).y S\f hfrng thu CUa tre.

2.

Cl1oi xep hinh
,

Xe'p hinh la tro choi da qua quen thu(\c v6i m9i ngrrOi, day la lo(li hinh tro choi co ich
cho phat tri€n tri tu� va co nhfrng quy lui).t nhat djnh. Nhfrng manh ghep trong co ve don
gian, nh=g ghep chung 1(1.i v6i nhau 1(1.i khong he don gian chut nao.
Dau tien, xe'p hinh doi hoi tre phai dung ca hai tay m(\t each linh ho(lt, nhrr vi).y co th€
thuc dii'.y S\f phat tri€n cac d(\ng tac va nang cao nang lvc ke't hQ'P gifra mitt va tay. Thong
qua tro choi nay, tre con hQC dU'Q"C rat nhieu kie'n th(rc ve toan hQC, phat tri€n cam giac ve
khong gian, tri trr&ng tll'Q"Ug va nang lvc sang t(lo. Mi\i mie'ng ghep co hinh dang to nho,
ngiin dai khac nhau, trong qua trinh choi tre co th€ h9c each phan bi�t sv khac nhau cua
hinh d(lng va mau siic.
Mi)ng Mi)ng 8 thang tudi eta bat clCi.u h9c choi xep hin/1. H"Oi m6i choi co be chi xep
clUQ"C /1ai mieng ghep, nhung dCi.n dCi.n eta co tl1lxep clUQ"C nhieu mieng. H071 nfra, m6i ICi.n
ell be dimg "clQ.i cilng trinh" cua min/1, co n/1ieu luc cCi.m cai nay /en, r"Oi IQ.i hQ. cai kia
xuong ... giong nhu clang can nhac clan clo vQ.y. Nhfrng cilng trinh do Mi)ng Mi)ng dimg
/en, cang ngay cang kien cO. Mf ell be hi v9ng rdng sau nay l&n /en Mi)ng Mi)ng se tr6than/1 mi)t kien true SU'.
Khuye'n cao danh cho cac bi).c phv huynh khi d€ tre choi xe'p hinh: co gil.ng mua cho tre
nhfrng mie'ng ghep co kich thrr6-c l&n, d€ tranh trrrimg hw tre cho vao mi�ng va nuot dU'Q"C.

3.

Tro choi c16ng vai

Tro choi dong vai (nhrr dong gia lam ngrrOi khac hoi).c dong kjch noi), la m(\t ki€u tro
choi sau khi thong hi€u cam xuc, tinh cam m6i co th€ choi drrQ"C, thong qua vi�c dong vai
cac nhan vi).t, tre se th€ hi�n ra cac ki€u cam xuc khac nhau nhrr ve dfr ddn, hung tQ"U cua ke
tan ac hay ve nhut nhat, SQ" S�t CUa chu tho con. Khi tre th€ hi�n cam XUC trong qua trinh
choi, cha m� nen co nhfrng hrr&ng frng thich hQ'P, quan tam chu y de'n cam nhi).n cua tre. Vi
dv: "Bay gier con dang cam thay SQ" hai sao?", hay: "Con meo con rat vui, the' con co vui
khong?" va d€ tre noi ra nhfrng cam nhi).n co drrQ"C trong luc choi.
Cam xuc cua tre phong phu, co nghia tre co th€ phan bi�t drrQ"C cac ki€u tinh cam khac
nhau, va lo(li hinh tro choi nay ciing giup tre nang cao chi so cam xuc (EQ). Ne'u tre ch=
bie't each phan bi�t cam XUC, du la that VQng hay tUi than, bi€u hi�n CUa tre CUng chi bie't to
ra gii).n d6i hoi).c can giit, dieu nay co nghia la nang lvc xU- ly cam xuc cua tre vii:n dang ndm
& giai do(ln kh&i nguon.
Chinh vi vi).y, cha m� khong nhfrng phai d= ra sv hrr&ng frng doi v6i nhfrng cam nhi).n
CUa tre, ma con phai can Ctr vao m(rc d(\ phat tri€n ngon ngfr va tinh cam CUa tre d€ tie'n
hanh xU- ly, thi).m chi con phai tim ra nguyen nhan, giup tre hi€u dU'Q"C cam xuc cua ban
than.


cAc PHVONG PHAP GIAO DUC TRE TRONG GIAI DOAN
NHAYCAM
•

0

•

•

Cha m� nen higu r6 chin giai do(ln nh(ly cam quan tr9ng cua tre dg c6 thg ap d\lng
phirOTig phap giao d\IC tre phu h<;rp nhat.

Phi.fangphip I: Kfc/1 tl1icl1 kha nang l19c t?p cua tre
Mi\i tre d'eu c6 mi;lt tfem nang h9c t�p rat l&n, ban than chung la nhfrng h9c sinh tran
day nang iirQ"Ilg ngay tir Jue sinh ra, tre Juon tich Cl)"C va chu di;)ng thg hi�n nhu cau muon
dirge tim higu, h9c h6i cua minh, do v�y cha m� khong nen bie"n tre thanh nhfrng thie"t bi
ghi c(mg nhitc va may m6c.

Phi.fangphip 2: Chu f quan sitsµ'xuit hi�n cua giai c!o{ln nl1{ly cam
Nhfrng dau hi�u d(lc trung cua giai do(ln nh(ly cam m(ic du khong khac nhau nhfeu,
nhlfllg mi\i khi giai do(ln nh(ly cam cua tre xuat hi�n, n6 se c6 nhfrng bigu hi�n khong giong
nhau, th�m chi ca thiri gian ciing khong dong nhat. Do d6 cha m� phai c6 thai di;> khach
quan, chu y quan sat ti mi, dg phat hi�n ra nhfrng d(lc digm ca bi�t va nhu cau ben trong cua
tre.
,

Phi.fangphip 3: T{lo ra moi trlf6ng l19c t?p tl1icl1 l1<;1p
a bat kY giai do(ln nao, tre ciing can mi;lt moi tririrng thich (mg dg c6 thg phat trign
nang il)"C. Vl v�y, khi giai do(ln nh(ly cam cua tre xuat hi�n, cha m� phai co gitng chu�n bi
cho tre mi;lt moi truirng song c6 thg clap (mg day du nhfrng doi h6i ve phat trign nang il)"C
cua tre.
,

,

Phi.fangphip 4: D(>ng vien tre tµ' do khim phi
Khi tre bitt dau c6 tinh hie"u kY va mong muon dirge tim higu kham pha, cha m� can
di;lng vien khich I� va t(lo ra moi truirng t\l" do thoai mai cho tre kham pha. Sau khi tre c6
dirge S\l" tin c�y va S\l" t\l" do nay, chung Se dam kham pha, dam thrr sll-c v&i nhfrng S\l" V�t

hi�n tlfQ"Ilg ton t(li quanh minh.

Phi.fangphip 5: Cha m� giup c!a tre 6' muc a(> vua ph:ii chukl16ng nen
can thi�p qui sau vao cic ho{lt c!(>ng cua tre
Khi tre c6 h(mg thu v&i mi;lt sv v�t nao d6, cha m� nen tha long, dg tre dirge tv minh
lam vi�c, co gitng tranh sv can thi�p va rang bui;lc qua mll-c. Tat nhien, cha m� ciing khong
nen th(r O" hay ph6 m(\c, ma tuy vao CO" hQi thich h<;rp m&i cho tre S\l" giup diY va chi bao
hir&ng dan.
-

Giai do(ln nh(ly cam khong chi la thiri ey quan tr9ng doi v&i vi�c h9c t�p cua tre, ma n6