Bài giảng Kỹ năng tìm việc: Phần 2 - ThS. Nguyễn Kim Vui (Bậc đại học chương trình Đại trà)

Kỹ năng Tìm việc

Chương 3: KỸ NĂNG TRẢ LỜI PHỎNG VẤN
MỤC TIÊU CHƯƠNG
Sau khi học xong chương 3, sinh viên có thể:
Về mặt kiến thức
- Hiểu được các nội dung cần chuẩn bị cho một cuộc phỏng vấn tuyển dụng
- Hệ thống hóa các nguyên tắc giao tiếp trong xin việc.
- Tổng hợp được các yếu tố cần thiết để có được một buổi phỏng vấn thành
cơng
Về mặt kỹ năng
- Xây dựng được tác phong chuyên nghiệp khi phỏng vấn
- Có chiến lược chuẩn bị trả lời các câu hỏi tuyển dụng
Về thái độ
-

Tự tin bước vào cuộc phỏng vấn

-

Thể hiện được năng lực bản thân trước nhà tuyển dụng

NỘI DUNG CHƯƠNG
3.1. CÁC DẠNG BÀI KIỂM TRA TRONG TUYỂN DỤNG
Bài kiểm tra tuyển dụng là dạng kiểm tra tâm lý, doanh nghiệp thường sử dụng
trong quá trình tuyển dụng để lựa chọn ứng viên phù hợp từ vô vàn các hồ sơ dự
tuyển. Bài kiểm tra tuyển dụng có thể có nhiều dạng như kiểm tra tính tốn nhanh
(numerical reasoning test), kiểm tra đọc, hiểu và tư duy (verbal test), bài kiểm tra khả
năng xử lý tình huống (situational judgment tests), bài kiểm tra khả năng tư duy logic
(logical reasoning test) ...một số công ty chuyên nghiên cứu và cung cấp bài kiểm tra
dạng này bao gồm: Ceb’s SHL, Kenexa, Aville, Talent Q, Cubiks…

Bài kiểm tra tính tốn nhanh (numerical reasoning test)
Câu hỏi của bài kiểm tra này về toán học. Thí sinh được cung cấp thơng tin
dưới dạng biểu đồ hoặc bảng thơng tin. Thí sinh được u cầu tính tốn bằng cách sử
dụng tỷ lệ phần trăm hoặc các tỷ số. Thơng qua bài kiểm tra tính tốn nhanh, thí sinh
sẽ được đánh giá khả năng làm việc với con số và kỹ năng quan sát và đọc hiểu. Trong

41


Kỹ năng Tìm việc

bài kiểm tra này, thường có tối đa 20 câu hỏi, thí sinh có khoảng 1 phút cho mỗi câu.
Tùy vào vị trí tuyển dụng, mức độ khó và thời gian làm bài của mỗi bài kiểm tra tính
tốn nhanh sẽ khác nhau. Hầu hết các big 4 đều sử dụng dạng bài kiểm tra tính tốn
nhanh trong quy trình tuyển dụng nhân viên.
“Trắc nghiệm lý luận số học” là một thuật ngữ chung chỉ những đánh giá về
mặt tính tốn từ tốn học cơ bản cho đến lý luận phê phán. Sự đa dạng của các loại
bài kiểm tra được sử dụng và tương ứng với nhiều cấp độ cơng việc: từ vị trí quản lý
cấp cao, những công việc thuộc về quản lý và đào tạo cho đến các vị trí thuộc về hành
chính và bán hàng. Trắc nghiệm khả năng tính tốn là loại kiểm tra năng khiếu và
tâm lý của các ứng cử viên phổ biến nhất cho nên đây là loại trắc nghiệm mà họ phải
đối mặt trong bất kỳ trung tâm đánh giá hay quy trình tuyển dụng nào. Trong tất cả
các cấp độ, người thử nghiệm được đánh giá về “khả năng hiểu và đưa ra quyết định
dựa trên các dữ liệu số” - một kỹ năng cực kỳ cần thiết trong nhiều công việc ngày
nay.
Kiểm tra số học được thiết kế để tìm ra những kỹ năng và khả năng cần thiết
trong hầu hết mọi cơng việc. Tốn cơ bản gồm bốn phép tính: cộng, trừ, nhân, chia
hay tính phần trăm và tỷ lệ là một trong số những cái tên mà tất cả đều là những kỹ
năng tính toán căn bản cần thiết hàng ngày. Khả năng hiểu và phân tích biểu đồ, dữ
liệu số rất cần thiết cho nhóm vị trí đào tạo và quản lý. Nếu bạn đang làm việc trong

lĩnh vực tài chính, ngân hàng, thì kỹ năng lập luận tài chính là bắt buộc phải có. Cơng
việc kỹ thuật thường u cầu ứng viên phải có kỹ năng nhạy bén và tập trung khi làm
việc với các dữ liệu số. Lý luận phê phán là cần thiết đối với nhiều vị trí cấp cao và
kỹ năng lập dự toán để làm việc một cách nhanh chóng là một lợi thế lớn trong nhiều
việc.
Link free numerical test: />Bài kiểm tra đọc, hiểu và tư duy (verbal test)
Trong bài kiểm tra này, thí sinh sẽ được cung cấp bài đọc. Trong mỗi câu hỏi,
thí sinh sẽ được cung cấp thông tin và được yêu cầu so sánh thông tin của câu hỏi với
thông tin của bài đọc để trả lời các dạng câu hỏi 'đúng', 'sai' hoặc 'khơng thể kết luận'.
Để có câu trả lời đúng, thí sinh phải sử dụng kỹ năng đọc, hiểu và tư duy. Việc đọc
kỹ, chú ý đến những chi tiết nhỏ về sự khác nhau giữa thông tin của câu hỏi và bài

42


Kỹ năng Tìm việc

đọc là vơ cùng quan trọng. Cũng như bài kiểm tra tính tốn nhanh, thời gian làm bài
và mức độ khó của bài kiểm tra tùy thuộc vào từ vị trí tuyển dụng. Hầu hết các big 4
đều sử dụng dạng bài kiểm tra đọc, hiểu và tư duy trong quy trình tuyển dụng nhân
viên.
Những kỹ năng được đo trong một bài kiểm tra đọc, hiểu và tư duy là kỹ năng
sử dụng ngôn ngữ tiếng Anh, tùy thuộc vào từng bài trắc nghiệm cụ thể. Các kỹ năng
có thể được chia thành các nhóm sau:
+ Từ vựng: Sự am hiểu của bạn về những từ thuộc chuyên môn công việc (từ
chuyên ngành). Điều này được đo lường thơng qua các trắc nghiệm như câu hỗn hợp,
hồn thành các bài kiểm tra câu, kiểm tra chính tả …
+ Ngữ pháp: Các trắc nghiệm kiểm tra hiểu biết của bạn về ngữ pháp tiếng
Anh và khả năng nhận ra cấu trúc ngữ pháp phù hợp. Ngữ pháp được đo thơng qua
các bài tập như hồn chỉnh câu, xác định các câu đúng tiếp theo trong một đoạn văn.

+ Hiểu nghĩa: Hiểu nghĩa là khả năng hiểu thông tin trong văn bản, phân tích
và giải thích những gì bạn đã đọc để trả lời câu hỏi.
+ Biện luận: Biện luận là một biện pháp để đo lường cách bạn phân tích thơng
tin đã cho. Trong đó, bạn thường được yêu cầu để xác định xem một phát biểu là đúng
hay sai dựa trên các thơng tin đã có, cho dù những dữ liệu được cung cấp một cách
không đầy đủ và rõ ràng.
Link free verbal reasoning test: />Bài kiểm tra khả năng xử lý tình huống (situational judgment test).
Bài kiểm tra này thường được các công ty sử dụng với các bài kiểm tra tuyển
dụng khác, sau khi thí sinh đã vượt qua vòng hồ sơ. Trong bài kiểm tra này, thí sinh
phải giải quyết các tình huống cơng việc để doanh nghiệp đánh giá được các ưu tiên
và giá trị mà thí sinh đang theo đuổi để từ đó tìm ứng viên phù hợp với doanh nghiệp.
Bài kiểm tra cung cấp cho thí sinh các tình huống về mâu thuẫn và vấn đề phát sinh
trong công việc, trong mối quan hệ giữa cấp trên và cấp dưới, giữa khách hàng và đại
diện công ty và giữa đồng nghiệp với nhau (giao tiếp trong nội bộ tổ chức và giao
tiếp với khách hàng)

43


Kỹ năng Tìm việc

Thường có 2 dạng câu hỏi: (1) thí sinh được yêu cầu chọn giải pháp tốt nhất
trong các giải pháp câu hỏi đưa ra; (2) thí sinh được yêu cầu sắp xếp thứ tự quan trọng
của giải pháp (từ giải pháp tốt nhất đến giải pháp tệ nhất)
Link free situational judgment test:
Https://www.jobtestprep.co.uk/practice_situational_judgement
Bài kiểm tra tư duy (logical reasoning test)
Bài kiểm tra này không phải là bài kiểm tra đọc hiểu hay bài kiểm tra về toán.
Bài kiểm tra này thường được gọi là bài kiểm tra phi ngôn ngữ (non-verbal test). Bài
kiểm tra cung cấp một số ảnh, hình và khối được sắp xếp theo một logic nào đó. Thí

sinh sẽ phải chọn ảnh, hình hoặc khối đáp ứng quy luật logic của các hình đã cho.
Hoặc thí sinh được u cầu nhóm ảnh, hình và khối theo một logic nào đó.
Link free logical reasoning test:
Https://www.jobtestprep.co.uk/logicalreasoning.aspx?Affiliateid=10190
3.2. CƠNG VIỆC CẦN CHUẨN BỊ TRƯỚC PHỎNG VẤN
3.2.1. Chuẩn bị trang phục phỏng vấn
Nếu CV (curriculum vitae – hồ sơ xin việc) là ấn tượng đầu tiên làm cho nhà
tuyển dụng xem xét ở vị trí cơng việc, thì hình ảnh người dự tuyển tạo ra trong cuộc
phỏng vấn là một yếu tố cảm tính có tác động rất lớn đến sự lựa chọn. Bên cạnh đó,
chuẩn bị trang phục chu đáo cho một buổi phỏng vấn không chỉ tạo nên ấn tượng tốt
cho nhà tuyển dụng mà còn giúp bạn cảm thấy tự tin hơn. Nhiều nhà tuyển dụng cho
biết trang phục khơng phù hợp chính là một trong những yếu tố khiến các ứng viên
bị từ chối trong các buổi phỏng vấn. Chọn bộ trang phục có thể mang thành công đến
với bạn chứ đừng để những điều đơn giản như mặc trang phục không phù hợp làm
ảnh hưởng đến cơ hội nghề nghiệp của bạn.
Ấn tượng đầu tiên thường chỉ kéo dài trong vịng 20 giây, do đó, phải chọn
cách ăn mặc phù hợp khi bước vào cuộc phỏng vấn. Điều này có nghĩa là họ sẽ đánh
giá bạn thơng qua vẻ bề ngồi và cách ứng xử ban đầu của bạn, vì thế cách bạn chọn
trang phục là rất quan trọng tới thành công của buổi phỏng vấn. Cách ăn mặc của bạn
có thể tăng hoặc giảm cơ hội giành được cơng việc mới cho bạn, vì vậy, hãy ăn mặc
phù hợp để người phỏng vấn có thể tín nhiệm bạn hơn. Q trình phỏng vấn khá căng

44


Kỹ năng Tìm việc

thẳng, vì thế việc thể hiện tốt bản thân cũng là một cách giúp bạn tạo ấn tượng tích
cực ban đầu và tiến gần hơn tới vị trí mà bạn ứng tuyển.
Rõ ràng, hình ảnh khơng phải là cơ sở để phán xét nhưng bạn vẫn không thể

cứ mở tủ quần áo và chọn bộ quần áo hằng ngày của mình để đi phỏng vấn. Bạn có
thể rớt một cuộc phỏng vấn, đơi khi chỉ vì bộ đồ bạn mặc không chuyên nghiệp, đặc
biệt là khi bạn nộp đơn cho các công việc phải gặp mặt khách hàng thường xuyên
hoặc trong các sự kiện sang trọng. Vì vậy, trước khi phỏng vấn, điều đặc biệt cần thiết
là dành thời gian chuẩn bị và chỉnh trang trang phục, ngoại hình cho chính bản thân
mình.
Tùy vào vị trí tuyển, bạn có sự lựa chọn trang phục khác nhau, nhưng tựu trung
lại, dù bạn mặc thế nào thì cũng phải đảm bảo đủ các yếu tố: phù hợp, đứng đắn, lịch
sự, thông minh nhưng cũng thật đẳng cấp. Thông thường, áo vest đen kết hợp sơmi
trắng là lựa chọn phổ biến với cả hai phái. Tuy nhiên, cách kết hợp các món đồ, đầu
tóc, phụ kiện của người làm tài chính, hành pháp... khác hồn tồn với cá nhân làm
cơng tác xã hội. Bạn có thể chọn màu trung tính như xanh hải quân, xám, be, oliu hay
trắng và đen. Cần tránh màu quá đậm hoặc quá chói bởi chúng lấn át cá tính của bạn,
khiến người phỏng vấn xao lãng hoặc có ấn tượng sai về bạn.
Khơng hề phí phạm nếu đầu tư một bộ vest đắt tiền, chất vải tốt, phom dáng
vừa vặn, tuy nhiên, nếu công việc khơng địi hỏi mặc đứng đắn, trang trọng thì bạn
có thể thay thế bằng blazer trẻ trung, năng động. Khi đi phỏng vấn, bạn có thể đeo
phụ kiện như đồng hồ, nhẫn, khuyên tai bản nhỏ kèm theo một chiếc túi, cặp táp, ví
da tốt thì càng hồn hảo. Một đơi giày đánh bóng chỉn chu với màu sắc hịa hợp với
làn da (như be, nâu) là đòi hỏi bắt buộc. Đơi khi, trang phục bình thường có thể được
tơn lên nhờ đôi giày tốt. Bạn nên hạn chế đi giày hở mũi đến một cuộc phỏng vấn.
Hãy mặc những trang phục đem đến cho bạn sự thoải mái. Những bộ đồ không
quá chật, không khiến bạn phải mất thời gian đưa tay chỉnh sửa mỗi lần đứng lên ngồi
xuống sẽ đem đến cho bạn sự tự tin hơn. Bạn nên tránh mặc những trang phục màu
sắc nổi bật, vải bóng hoặc hoa văn sặc sỡ. Xanh nhớt, xám sậm được khun nên
dùng vì chúng khiến bạn trơng chững chạc hơn (các sếp thường có cảm tình với những
nhân viên có phong thái chững chạc, tự tin). Tránh xức quá nhiều nước hoa hoặc dùng

45

Kỹ năng Tìm việc

nước hoa mùi mạnh. Nước hoa có thể làm ảnh hưởng đến cảm xúc của người phỏng
vấn, vì thế, tốt nhất là bạn nên giữ cho mình một khoảng cách an toàn.
MỘT SỐ LƯU Ý CỤ THỂ VỀ LỰA CHỌN TRANG PHỤC PHỎNG
VẤN DÀNH RIÊNG CHO TỪNG GIỚI:
-

Đối với nữ giới:

+ Trang phục cơng sở:
Phụ nữ có lợi thế cho sự linh hoạt và sáng tạo khi lựa chọn tủ quần áo của họ.
Tuy nhiên, làm quá thì cũng chưa hẳn là điều hay. Trang phục cơng sở không cần áo
vest là lựa chọn tốt nhất cho cuộc phỏng vấn. Mặc đầm khi đi phỏng vấn không phải
là một ý kiến tốt. Các công sở cũng không chấp nhận nhân viên mặc quần jean, vì
chúng trơng thiếu nghiêm túc. Tốt nhất là bạn nên mặc sơ-mi và quần hoặc váy chữ
a ngang đầu gối. Nếu phỏng vấn xin vào những vị trí như nhân viên kinh doanh, nhân
viên chăm sóc khách hàng, bạn sẽ được hoan nghênh nếu mặc vest màu xanh nhớt,
xám, đen đi cùng với áo sơ mi trắng, hoặc xanh. Váy phải dài quá đầu gối và không
được trên đầu gối quá mức. Họa tiết và màu sắc quần áo phải thanh lịch và cổ điển.
Ví dụ, đồng bộ, vải tuýt, màu xanh, màu kaki, màu xanh dương đen, và màu than.
+ Giày:
Để phù hợp với bộ quần áo, giày dép nên theo phong cách cổ điển. Không nên
mang giày quá cao. Những đôi giày cao khoảng 5cm có màu hợp với trang phục sẽ
giúp bạn vững tin hơn là những đôi giày cao lênh khênh. Không thu hút sự chú ý của
nhà tuyển dụng bằng cách mang giày có màu tương phản với trang phục. Khi bước
vào một cuộc phỏng vấn, hãy đặt tất cả những đơi dép, dép có quai hậu hay bất kỳ
loại dép xỏ ngón ở nhà.
+ Phụ kiện:

Hãy mang đơi vớ có màu trùng với màu da (khơng sử dụng vớ trắng). Đừng
quên mang thắt lưng trong trường hợp đóng thùng. Màu thắt lưng phải hợp với màu
giày (ví dụ: đen đi với đen).
Hãy chú ý đến tóc. Kiểu tóc cũng nên đơn giản và cổ điển. Nếu tóc dài, bạn có
thể cột chúng lại đằng sau cho gọn gàng. Tránh trường hợp bạn đi xe máy đến và tóc
bạn rối bời xõa ngang lưng.

46


Kỹ năng Tìm việc

Mang càng ít trang sức càng tốt. Tránh mang những trang sức đong đưa hoặc
tạo nên tiếng kêu mỗi khi bạn bước đi. Nếu bạn đeo hoa tay ở mũi, lông mày, lưỡi,
nhất định bạn phải tháo chúng trước khi đến buổi phỏng vấn. Hãy tạo một vẻ ngoài
chu đáo cho bản thân: cắt tỉa mỏng tay cẩn thận, tránh sơn móng tay với màu sặc sỡ
(nếu đang sơn móng tay, tốt nhất là bạn nên chùi sạch màu sơn). Chỉ trang điểm đơn
giản, không dùng những màu nổi bật như: mắt xanh, mơi tím. Khơng nên dùng mỹ
phẩm có kim tuyến lấp lánh. Trang điểm nhẹ và thanh lịch, không đánh quá nhiều
mascara và viền mắt. Làm sạch sơn móng tay hoặc sử dụng màu sắc nhẹ. Luôn ghi
nhớ không sử dụng quá nhiều nước hoa hoặc nước hoa có mùi quá nồng.
-

Đối với nam giới:

+ Trang phục cơng sở:
Bộ quần áo sẫm màu, có thể là màu than, màu xanh dương đậm, và ô liu đen,
luôn là lựa chọn tốt nhất cho trang phục phỏng vấn. Bộ trang phục bao gồm một chiếc
áo sơ mi màu sáng và cà vạt. Có một số cơng việc mà khơng địi hỏi trang phục phải
chun nghiệp, tuy nhiên, ăn mặc lịch sự vẫn được đánh giá cao.

Thông thường, áo sơ mi có màu trắng, màu xanh cũng có thể chấp nhận. Hai
màu này là sự lựa chọn an toàn bởi sự phù hợp với tất cả các loại da và màu trang
phục. Ngoài ra, hãy chọn áo sơ-mi có màu sắc cổ điển như xanh đậm, xám nhạt, ghi...
Để tạo cho mình một vẻ ngồi chững chạc. Thắt lưng và giày phải có màu tệp với
màu quần tây. Mặc áo tay dài. Chọn áo có cổ và vai thoải mái để dễ dàng hơn trong
lúc phỏng vấn.
+ Cà vạt:
Nếu tham gia buổi phỏng vấn chọn nhân viên cao cấp (Giám đốc, Trưởng
phòng...), bạn nên thắt cà vạt. Màu cà vạt phải hài hòa với màu áo sơ mi. Khơng nên
chọn cà vạt có màu sắc sặc sỡ. Cà vạt được làm bằng lụa và sẫm màu hơn so với áo
sơ mi và không dài hơn hoặc ngắn hơn so với dây thắt lưng. Tốt hơn là cà vạt khơng
nên có những họa tiết lấp lánh.
+ Giày dép:
Giống như với nữ giới, đi phỏng vấn, dép hoặc bất kỳ loại dép xỏ ngón đều
khơng thể chấp nhận được. Giày dép phải phù hợp với dây nịt, do đó, màu đen là lựa
chọn hàng đầu. Tương tự như vậy, nên lựa vớ màu tối. Hãy chú ý đến đôi giày của

47


Kỹ năng Tìm việc

mình, khơng nên mang những đơi giày cũ kỹ, sờn da. Ít nhất, bạn cũng nên đánh xi
giày cho mới. Khi xin vào những vị trí đơn giản như nhân viên bình thường, bạn cũng
phải chú ý cách ăn mặc của mình. Bạn vẫn có thể mặc áo sơ-mi trắng và quần tây,
giày sandal, nhưng chú ý, mọi thứ phải trông sạch sẽ và gọn gàng. Bạn khơng nên đi
phỏng vấn với mái tóc dài rủ xuống mặt, trừ khi bạn là dân làm nghệ thuật và muốn
xin vào một công ty quảng cáo.
+ Phụ kiện:
Không xịt q nhiều nước hoa. Cắt tóc gọn gàng. Khơng hút thuốc trước khi

phỏng vấn, có thể dẫn đến hơi miệng và bộ trang phục cũng bị bám mùi. Không mang
quá nhiều đồ trang sức, một chiếc đồng hồ là đủ.
3.2.2. Các thông tin cần chuẩn bị
Để phỏng vấn xin việc thành cơng cần có sự chuẩn bị. Khơng có sự chuẩn bị,
khả năng thành công của bạn sẽ không phải là điều chắc chắn. Khi bước vào một buổi
phỏng vấn, nhà tuyển dụng thường sẽ hỏi bạn về khả năng đóng góp của bạn cho cơng
ty, hay những thơng tin về lợi nhuận năm trước và những sản phẩm mới nhất của họ
là gì để chắc chắn bạn đã biết rõ mọi thứ ở nhà. Khơng gì thất vọng hơn là khi một
ứng viên cứ nói liên hồi về sự nhiệt tình nhưng lại thực sự khơng biết đến những
thơng tin và số liệu cơ bản nhất về công ty đang phỏng vấn.
Tìm kiếm thơng tin online
Website của cơng ty là nơi tốt nhất để bắt đầu quá trình tìm kiếm. Tại đây, bạn
sẽ tìm thấy những thơng tin chính thức, những sản phẩm cũng như những dịch vụ mà
công ty hiện có. Bạn cũng có thể nhìn thấy phần nào phong cách và văn hóa cơng ty
qua cách thức thể hiện website của họ. Hãy đọc thông tin đủ để hiểu về cơng việc của
cơng ty đó, các khách hàng và mục tiêu chung của công ty như thế nào. Đừng thơi
đọc trước khi bạn có thể trả lời những câu hỏi sau đây: công ty này làm công việc gì?
Mục tiêu của cơng ty hướng tới là gì? Cơng ty tun bố điều gì làm họ khác biệt so
với các đối thủ cạnh tranh?
Kiểm tra các báo cáo hàng năm, tìm kiếm các thơng cáo báo chí và tham khảo
thêm thông tin tại trang tin tức của công ty. Hãy lọc lại tất cả các thông tin này và
nhận định về những gì bạn có thể đáp ứng phù hợp với định hướng của công ty. Bạn

48


Kỹ năng Tìm việc

cũng có thể sử dụng các cơng cụ tìm kiếm trong trang web để khám phá thêm thơng
tin về những người có khả năng sẽ là người phỏng vấn bạn.

Dành thời gian để tìm trên mạng những thông tin khác về công ty. Gõ tên của
công ty trên Google để xem có những tin tức nào viết về cơng ty gần đây hay khơng.
Bạn cũng có thể tham khảo một số thông tin từ những người đang làm việc tại đó,
chẳng hạn như lý do tại sao họ lại thích làm việc tại mơi trường này.
Cịn một điều nữa, bạn cũng nên thử tìm kiếm thơng tin trên mạng từ chính tên
của mình để xem có điều gì nên và khơng nên để nhà tuyển dụng nhìn thấy hay khơng.
Vì rất có thể nhà tuyển dụng cũng làm những công việc tương tự như vậy trước khi
phỏng vấn bạn.
Các nguồn thông tin về ngành nghề
Không chỉ cần thơng tin về cơng ty, bạn cũng có một kiến thức nền tốt về lĩnh
vực ngành nghê liên quan để có thể gây ấn tượng với nhà tuyển dụng. Do đó, việc
xem qua các ấn phẩm kinh doanh và các website để xem những thông tin về công
việc tiềm năng của bạn và ngành nghề liên quan sẽ giúp bạn có thơng tin nhiều hơn.
Nếu chun ngành của bạn đã phù hợp với cơng việc mà bạn ứng tuyển, bạn
có thể hỏi thêm bạn bè để có thể hiểu rõ hơn về lĩnh vực mà công ty bạn ứng tuyển
đang tham gia, hay những kiến thức nhóm ngành cần thiết, … nếu họ biết về cơng ty
đó.
3.2.3. Chuẩn bị sức khỏe và tâm lý
Sự chuẩn bị tốt về tinh thần (thái độ tích cực)
Hầu hết các nhà tuyển dụng đều có ấn tượng tốt với các ứng viên tự tin. Đơi
khi chính thái độ chứ khơng phải khả năng hay bằng cấp mới là yếu tố để nhà tuyển
dụng quyết định có tuyển bạn hay khơng.
Bạn khơng thể mang bộ mặt lo âu, căng thẳng bước vào phỏng vấn. Một nụ
cười, môt cái bắt tay thật chặt, ánh mắt kiên định... Tất cả đều thể hiện sự sẵn sàng
của bạn. Việc chuẩn bị tinh tốt sẽ giúp bạn không thấy vấp váp hay căng thẳng trong
buổi phỏng vấn. Vì vậy, đừng quên chuẩn bị cho mình sự tự tin, thái độ tích cực, cách
cư xử chừng mực cho những lần phỏng vấn.

49

Kỹ năng Tìm việc

Ngồi ra, để đạt được thành cơng vững chắc trong tương lai, bạn cần phải “kiên
nhẫn”. Kiên nhẫn không bao giờ là điều thừa, kể cả khi bạn thất bại trong phỏng vấn,
bạn cũng phải kiên nhẫn để duy trì sự tự tin và lạc quan.
3.2.4. Những chuẩn bị khác
Việc chuẩn bị kỹ lưỡng ln là chìa khoá mở ra sự thuận lợi và ấn tượng đẹp
cho buổi phỏng vấn. Mang theo những thứ cần thiết khi đi phỏng vấn góp phần quan
trọng giúp bạn tự tin để gặt hái kết quả mỹ mãn nhất. Hãy thuyết phục nhà tuyển dụng
(NTD) rằng họ thật may mắn khi có bạn.
Chuẩn bị một cách có phương pháp
Đọc CV và ghi chú lại, tương tự như khi bạn đang chuẩn bị cho bài kiểm tra.
Nghiên cứu những ghi nhận về công việc của bạn, tại sao bạn phù hợp với cơng việc
này và bạn đã đạt được điều gì. Bạn nhìn thấy bản thân mình như thế nào? Bạn đã
làm được gì trước đó? Những thành tựu nào bạn đã đạt được?
Hãy ghi chú lại và hình dung việc nói về bản thân như thế nào. Sẽ tốt hơn nếu
bạn có thể nói lớn thành tiếng. Điều này sẽ giúp bạn cảm thấy giống như đang ở cuộc
phỏng vấn thật.
Cố gắng liên hệ những phần cụ thể của cv với những mô tả về công việc. Điều
này giúp làm rõ hơn cho nhà tuyển dụng vì sao họ nên chọn bạn ở vị trí này.
Bạn nên nhớ, một trong những câu hỏi phỏng vấn phổ biến nhất chính là “hãy
nói về bản thân bạn?”. Do đó hãy chuẩn bị trước một câu trả lời ngắn gọn và xúc tích
cho câu hỏi này, chứ không phải kể một câu chuyện dài về cuộc đời bạn. Hãy trả lời
một cách nhanh chóng và đừng để bị ảnh hưởng bởi cảm xúc. Tránh những vấn đề
nhạy cảm như chính trị và tơn giáo.
Những nhà tuyển dụng thường sử dụng câu hỏi này để tìm hiểu về những phẩm
chất cá nhân của bạn, khơng phải thành tựu của bạn – vì những điều đó đã được trình
bày rõ trong CV của bạn rồi.
Các giấy tờ cần thiết

Ngày nay, rất nhiều ứng viên gửi thư xin việc qua internet. Việc mang theo
bộ hồ sơ xin việc đầy đủ là điều cần thiết. Hãy chú ý tất cả giấy tờ phải được in hoặc
ghi trên loại giấy chất lượng.

50


Kỹ năng Tìm việc

Trong buổi phỏng vấn, rất có thể nhiều người phỏng vấn bạn cùng lúc. Rắc
rối xảy ra khi bộ phận nhân sự không in đủ số lượng hoặc một trong số họ quên mang
theo. Mặc dù nhà tuyển dụng có thể xem CV (bản sơ yếu lý lịch) trên máy tính nhưng
họ vẫn đánh giá cao nếu bạn tự in và mang theo CV. Điều này giúp cho buổi phỏng
vấn diễn ra tập trung hơn vì nhà tuyển dụng khơng phải dị tìm CV của bạn giữa hàng
trăm email hay thư mục trên máy tính.
Điều đó sẽ thể hiện sự chu đáo và chuyên nghiệp của bạn. Hơn nữa, cũng tiện
hơn cho nhà tuyển dụng nếu họ cần ghi chép ngay trên CV những điểm đặc biệt nổi
trội mà bạn thể hiện trong buổi phỏng vấn.
Thông tin công ty
Hãy ghi ra giấy tất cả thông tin cơ bản: địa chỉ, số điện thoại, người liên hệ,
tên công ty. Cịn gì tốt hơn khi bạn đang tìm đường đến nhưng bị lạc. Những thông
tin này vô cùng hữu ích cho bạn đến đúng nơi cần đến.
Ít nhất một ngày trước cuộc phỏng vấn, hãy đi tới địa điểm mà bạn sẽ được
phỏng vấn: bạn hãy thử đến nơi phỏng vấn cùng khoảng thời gian mà bạn sẽ được
phỏng vấn vào ngày sau đó. Cách làm này giúp bạn hiểu rõ tình hình giao thơng có
thể sẽ diễn biến như thế nào. Có thể bạn sẽ phát hiện ra rằng, hướng đi mà bạn trù
tính ban đầu là ngược đường, hoặc con đường chính mà bạn định đi đang bị đóng để
sửa chữa, hoặc giao thơng trên tuyến đường đó đơng đúc hơn bạn nghĩ. Bằng cách
“diễn tập” trước, bạn sẽ căn được đủ thời gian để lên đường vào ngày được phỏng
vấn và không bao giờ lo bị lạc đường hay đến muộn.

Sổ tay, bút ghi
Rất nhiều bạn khi đang được phỏng vấn khơng mang theo gì cả. Đây thực sự
là thiếu sót khơng đáng có. Bạn khơng thể nhớ hết tất cả những gì nhà tuyển dụng nói
trong buổi phỏng vấn, sẽ có những điểm quan trọng bạn cần ghi chú lại. Ngoài ra,
nếu bạn ứng tuyển vào vị trí tư vấn, tài chính, kỹ sư thì việc phải làm những bài kiểm
tra ngắn bất ngờ cần đến giấy, bút là điều hồn tồn có thể xảy ra. Đây chính là điểm
khiến NTD đánh giá sự quan tâm và đầu tư vào vị trí ứng tuyển của bạn.
Vì vậy, chuẩn bị sẵn số tay, giấy, bút để mang theo là rất cần thiết, nhưng cũng
đừng chỉ chú tâm vào viết mà hãy cân bằng giữa việc ghi chép và lắng nghe.
Đồ dùng gọn nhẹ

51


Kỹ năng Tìm việc

Theo nghiên cứu về ngơn ngữ cơ thể, những người mang đồ dùng cồng kềnh
khi phỏng vấn khơng được đánh giá cao. Họ là những người có đầu óc tổ chức kém
và khó hồn thành cơng việc đúng hạn.
Đừng để bạn rơi vào trường hợp này. Hãy chọn một chiếc túi đơn giản, có thể
chứa tất cả vật dụng của bạn. Đừng bao giờ mang áo khoác trên tay trong khi có thể
bỏ gọn vào cặp.
Điện thoại để chế độ rung hoặc tắt
Cần kiểm tra điện thoại của mình trước khi bắt đầu buổi phỏng vấn. Nếu
khơng có gì quan trọng, bạn nên tắt hoặc để chế độ rung cho máy. Tiếng chuông điện
thoại vang lên rất dễ làm ngắt quãng buổi phỏng vấn.
Hãy nói tạm biệt với công việc tương lai khi nghe điện thoại trong lúc phỏng
vấn. Không thực sự muốn làm việc, bất lịch sự là những điều ntd sẽ nghĩ về bạn qua
hành động đó.
Mang theo Portfolio (hồ sơ năng lực)

Ngày nay, rất nhiều ứng viên đã biết cách "tô điểm thêm" hồ sơ xin việc nhiều
hơn là kinh nghiệm thực tế mà họ có được. Việc liệt kê hàng loạt cơng việc "hoành
tráng" khiến rất nhiều NTD hoài nghi sự thật.
Để buổi phỏng vấn thêm thuyết phục, hãy chuẩn bị sẵn Portfolio hoặc những
bằng chứng chứng minh khả năng của bạn. Tùy vào đặc điểm cơng việc ứng tuyển
mà bạn có thể chọn lọc để mang theo, đó có thể là những bài báo, cơng trình nghiên
cứu hay các mẫu thiết kế, vài mẫu sản phẩm, hình ảnh hoặc tối thiểu là card visit cũ.
3.3. KỸ NĂNG TRẢ LỜI CÂU HỎI TRONG PHỎNG VẤN
3.3.1. Các hình thức phỏng vấn
a. Phỏng vấn trực tiếp:
Nhà tuyển dụng trao đổi trực tiếp với ứng viên về các thơng tin liên quan đến
vị trí tuyển dụng. Tùy theo số lượng ứng viên được phỏng vấn trong một lần mà có
thể phân chia thành 2 hình thức phỏng vấn trực tiếp sau:
- Phỏng vấn cá nhân: Một người phỏng vấn 1 ứng viên hoặc nhiều người phỏng
vấn 1 ứng viên (còn gọi là phỏng vấn hội đồng)
Với các vị trí quan trọng, nhà tuyển dụng thường sử dụng hình thức phỏng vấn
hội đồng để có nhiều ý kiến đánh giá về ứng viên tại một thời điểm. Thông thường sẽ

52


Kỹ năng Tìm việc

có một người điều khiển chính cuộc phỏng vấn, đó là người đặt câu hỏi cho bạn nhiều
nhất. Tuy nhiên đơi khi người có ảnh hưởng nhiều hơn có thể chính là người chỉ quan
sát và lắng nghe câu trả lời của bạn. Điều bạn nên làm trong cuộc phỏng vấn này là
làm chủ được cảm xúc của mình, giữ thái độ bình tĩnh. Khi trả lời câu hỏi, bạn hãy
nhìn vào người trả lời và đưa ra các câu trả lời ngắn gọn, rõ ràng, mạch lạc nhưng
không quên quan sát thái độ của những người cịn lại.
- Phỏng vấn nhóm: Một người phỏng vấn nhóm ứng viên hoặc nhiều người

phỏng vấn nhóm ứng viên
Hình thức phỏng vấn này giúp cho nhà tuyển dụng có sự so sánh trực tiếp về
kiến thức, kỹ năng và thái độ giữa các ứng viên với nhau. Trên hồ sơ, những ứng viên
cùng tham gia phỏng vấn có các điều kiện gần như tương đồng với bạn. Không cướp
lời ứng viên khác, không trả lời khi chưa được mời, không chê bai ý kiến của ứng
viên khác là điều cơ bản bạn phải tuân thủ. Nhưng điều quan trọng hơn hết là bạn
phải gây ấn tượng mạnh với nhà tuyển dụng bằng sự khác biệt, độc đáo của mình.
b. Phỏng vấn gián tiếp
Khi việc gặp gỡ ứng viên trực tiếp để phỏng vấn không thuận lợi do yếu tố
thời gian, khoảng cách địa lý thì nhà tuyển dụng có thể đề nghị phỏng vấn thông qua
các phương tiện thông tin liên lạc. Phỏng vấn qua điện thoại hoặc phỏng vấn qua phần
mềm ứng dụng như Skype, Zalo, Viber, …
Một số cuộc phỏng vấn gián tiếp được báo trước, khi đó bạn có nhiều thời gian
để chuẩn bị nội dung cũng như hồ sơ cần thiết. Đôi khi những cuộc phỏng vấn qua
điện thoại bất ngờ đến với bạn. Nếu thời điểm trả lời không phù hợp, bạn hãy cho
người gọi biết và đề nghị một thời điểm khác. Khi trả lời phỏng vấn qua điện thoại,
bạn cần chọn nơi không có tiếng ồn để có thể nghe đầy đủ các thông tin. Nhớ tên
người gọi sẽ giúp cho khoảng cách giữa hai bên thu hẹp lại. Câu trả lời của bạn cần
ngắn gọn, rõ ràng và lịch sự. Bạn cần ghi chép lại những thông tin quan trọng, nhất
là thông tin về cuộc hẹn phỏng vấn trực tiếp với nhà tuyển dụng.
c. Phỏng vấn tạo áp lực (gây sốc)
Trong hình thức phỏng vấn này, nhà tuyển dụng sẽ đưa ứng viên vào các tình
huống khó khăn, bất ngờ để đánh giá phản ứng của họ. Các tình huống có tính chất
gây sốc từ nhẹ đến nặng. Các câu hỏi gây sốc có mục đích thử phản xạ, quan điểm,

53


Kỹ năng Tìm việc

cách hành xử, kiểu thần kinh và nhận dạng điểm yếu của ứng viên. Một số tình huống
gây sốc nhà tuyển dụng có thể tạo ra trong kiểu phỏng vấn này bao gồm:
-

Sơ ý đổ ly nước vào người ứng viên

-

Đột nhiên quát tháo

-

Để ứng viên ngồi trên ghế sắp gãy

-

Tạo tiếng ồn để ứng viên mất tập trung

-

Cố tình để ứng viên chờ lâu

-

Hỏi nhiều vấn đề không liên quan rồi yêu cầu ứng viên tổng hợp

-

Tỏ vẻ không hiểu, yêu cầu ứng viên nhắc lại nhiều lần

-

Tỏ vẻ phản bác, chê bai thành tích ứng viên để bắt buộc ứng viên phản ứng
Cách ứng xử phù hợp trong kiểu phỏng vấn này là giữ được bình tĩnh, khơng

nóng vội hay tỏ ra bối rối, lúng túng. Nhà tuyển dụng cố tình đưa bạn vào tình thế
khó khăn theo kịch bản đã được chuẩn bị để thử thách bạn. Vì thế bạn phải chứng tỏ
cho họ thấy bản lĩnh của mình khi đối diện các vấn đề. Sự điềm tĩnh, tự tin sẽ giúp
bạn sáng suốt đưa ra câu trả lời thích hợp. Đơi khi bạn cũng có thể tranh luận với nhà
tuyển dụng để bảo vệ quan điểm của mình nhưng tránh cướp lời họ hay nóng giận.
d. Phỏng vấn hành vi
Trong hình thức phỏng vấn này, nhà tuyển dụng quan tâm nhiều đến cách xử
lý các vấn đề trong quá trình làm việc trước đó của ứng viên. Thơng qua đó, họ có
thể dự đốn cách thức và kết quả cơng việc trong tương lai của ứng viên khi đảm
nhận vị trí tuyển dụng. Nhà tuyển dụng sẽ hỏi bằng nhiều cách để biết rõ cách thức
ứng viên đã thực hiện công việc trước đây như thế nào. Do đó, khi trả lời câu hỏi kiểu
này, bạn cần cung cấp thông tin chi tiết về sự việc đã xảy ra, cách thức cụ thể bạn đã
làm, những kỹ năng đã sử dụng để giải quyết vấn đề và kết quả đạt được.
3.3.2. Các vòng phỏng vấn
Số vòng phỏng vấn mà ứng viên sẽ phải trải qua tùy thuộc vào Quy trình tuyển
dụng của mỗi cơng ty. Thơng thường trước khi bước vào vịng phỏng vấn chính thức,
các ứng viên phải vượt qua vịng sơ tuyển hồ sơ. Các ứng viên có hồ sơ dự tuyển đạt
yêu cầu sẽ được nhà tuyển dụng liên hệ qua điện thoại để xác lập một cuộc phỏng
vấn chính thức. Cơ bản mỗi ứng viên sẽ trải qua 2 vòng phỏng vấn trực tiếp với nhà

54


Kỹ năng Tìm việc

tuyển dụng. Mỗi vịng phỏng vấn sẽ được thực hiện bởi những người khác nhau, với
các mục đích và tiêu chí đánh giá khác nhau. Ứng viên cần biết rõ điều này để có sự
chuẩn bị về mặt tâm lý lẫn nội dung trao đổi.
a. Phỏng vấn vịng 1
Đây là lần tiếp xúc chính thức đầu tiên giữa nhà tuyển dụng và ứng viên. Người
phỏng vấn ở vịng này thơng thường thuộc phịng Nhân sự, họ có thể là các nhân viên
Tuyển dụng hoặc Trưởng phòng Nhân sự - tùy thuộc vào vị trí tuyển dụng. Mục đích
của cuộc gặp gỡ này chính là xác định mức độ phù hợp của ứng viên với công việc
dự tuyển cũng như văn hóa cơng ty. Chính vì vậy, nội dung buổi phỏng vấn sẽ trao
đổi tập trung vào Thái độ - Kỹ năng và Kiến thức của ứng viên. Những thơng tin ứng
viên trình bày trong hồ sơ dự tuyển sẽ được đối chiếu với nội dung trả lời của ứng
viên tương ứng với từng câu hỏi của nhà tuyển dụng. Do đó, mục tiêu quan trọng cần
phải đạt được của ứng viên là tạo dựng một ấn tượng ban đầu tốt đẹp trong đánh giá
của nhà tuyển dụng. Việc tạo ấn tượng đẹp ngay từ đầu sẽ giúp cho ứng viên có nhiều
lợi thế khi gây được thiện cảm ở người phỏng vấn.
Ở vòng này, ứng viên phải cạnh tranh với khá nhiều đối thủ, vì vậy việc tận
dụng cơ hội để lại ấn tượng tốt đẹp với người phỏng vấn là việc rất quan trọng. Những
vấn đề nhà tuyển dụng đề cập đến thoạt nghe có vẻ không liên quan đến công việc,
nhưng bạn phải luôn ý thức trả lời rõ ràng, mạch lạc. Bên cạnh sự phù hợp về năng
lực chuyên môn của ứng viên với u cầu cơng việc, nhà tuyển dụng cịn tìm kiếm sự
phù hợp với văn hóa cơng ty. Quan điểm nghề nghiệp, các giá trị, đạo đức nghề nghiệp
cũng là yếu tố quan trọng được xem xét trong vòng phỏng vấn này.
Kết thúc buổi phỏng vấn, ứng viên cần gửi đến nhà tuyển dụng lời cảm ơn
chân thành vì đã dành thời gian phỏng vấn. Ứng viên cũng có thể chủ động hỏi nhà
tuyển dụng về thời gian nhận được kết quả phỏng vấn nếu điều này chưa được đề cập
trong buổi trao đổi. Nếu thật sự quan tâm đến vị trí này, ứng viên nên gửi email (thư
điện tử) cảm ơn nhà tuyển dụng một lần nữa để tạo ấn tượng tốt.
Thông thường từ 3-7 ngày sau khi phỏng vấn vịng 1 ứng viên sẽ nhanh chóng
nhận được kết quả (có thể sớm hơn nếu cơng ty đang cần người gấp). Khi nhận được
kết quả, ứng viên không nên quên gửi đến nhà tuyển dụng lời cảm ơn chân thành một

lần nữa, cho dù kết quả đạt hay không. Nếu được mời phỏng vấn lần hai, ứng viên

55


Kỹ năng Tìm việc

cần hỏi rõ các thơng tin liên quan như: người phỏng vấn, nội dung trao đổi, hồ sơ,
thời gian, địa điểm …Nếu nhận được lời từ chối, ứng viên có thể đề nghị nhà tuyển
dụng cho biết những điểm chưa phù hợp để rút kinh nghiệm, khắc phục để làm tốt
hơn ở lần phỏng vấn sau.
b. Phỏng vấn vịng 2
Người phỏng vấn ở vịng này thơng thường là người quản lý trực tiếp của vị
trí tuyển dụng. Nội dung trao đổi trong vòng này liên quan đến các công việc cụ thể
mà ứng viên sẽ làm nếu như trúng tuyển. Trong vòng phỏng vấn này, người phỏng
vấn tập trung xem xét, đánh giá về sự thành thạo kỹ năng, sự am hiểu chuyên môn
nghiệp vụ cũng như khả năng phát triển trong ngành nghề của ứng viên. Chính vì thế,
ứng viên cần thể hiện một cách thuyết phục sự phù hợp của bản thân với yêu cầu công
việc. Với những yêu cầu công việc cao hơn khả năng hiện tại của bản thân, ứng viên
không nên chủ quan cho rằng chỉ cần cố gắng sẽ hoàn thành tốt. Điều nhà tuyển dụng
đánh giá cao là sự tự nhận thức đúng đắn của ứng viên về năng lực của họ cũng như
sự cầu thị và dám chấp nhận thử thách. Nếu yêu cầu công việc vượt quá khả năng, lời
từ chối đôi khi được đánh giá cao hơn sự ngộ nhận, ảo tưởng về khả năng thực tế của
bản thân.
Tùy theo Quy trình tuyển dụng của cơng ty, việc thực hiện các bài kiểm tra
chun mơn (test) có thể tiến hành trong vòng phỏng vấn lần 1 hoặc 2. Và cũng tùy
thuộc vào vị trí tuyển dụng mà việc thực hiện bài kiểm tra chun mơn có được đưa
ra hay khơng. Thơng thường ở các vị trí tuyển dụng là Nhân viên, Chuyên viên sẽ có
bài kiểm tra chuyên môn được xây dựng bởi bộ phận quản lý cơng việc của vị trí đó.
Ở các vị trí tuyển dụng cao hơn, đặc biệt ở các vị trí quản lý cấp cao, nhà tuyển dụng

có thể yêu cầu ứng viên viết kế hoạch làm việc cụ thể (working plan).
Ở vòng phỏng vấn này, ứng viên thu hẹp lại về số lượng, tuy nhiên chất lượng
thì địi hỏi cao hơn. Bên cạnh chuyên môn nghiệp vụ đáp ứng cho yêu cầu của cơng
việc hiện tại, nhà tuyển dụng cịn quan tâm đến khả năng phát triển của ứng viên trong
tương lai. Vì thế, ứng viên cần chứng tỏ cho người phỏng vấn thấy rõ tiềm năng phát
triển, có thể bằng các kế hoạch ngắn hạn hay dài hạn đã vạch ra trước đó. Những kế
hoạch này phải khả thi, phù hợp với cơng việc dự tuyển. Ứng viên cũng có thể chia

56


Kỹ năng Tìm việc

sẻ cho người phỏng vấn những điều đã và đang làm để hoàn thành các mục tiêu nghề
nghiệp trong kế hoạch tương lai.
Một nội dung trao đổi khơng thể thiếu trong vịng phỏng vấn này là những việc
cụ thể mà ứng viên đã làm trong quá khứ. Người phỏng vấn muốn biết được chính
xác ứng viên đã thực hiện cơng việc đó như thế nào. Do đó, ứng viên cần chuẩn bị
trước một số tình huống đã xử lý khi thực hiện công việc trước đây. Việc chuẩn bị
trước các tình huống có thể giúp ứng viên chủ động chọn lựa vừa phù hợp với yêu
cầu của nhà tuyển dụng, vừa kiểm sốt được thơng tin an tồn. Một lưu ý đó là các
tình huống được chia sẻ phải là những gì ứng viên đã trải qua. Người phỏng vấn là
người quản lý về mặt chuyên môn của cơng việc nên họ có thể đánh giá được những
điều ứng viên chia sẻ là có thật hay đang được tưởng tượng.
Nội dung ứng viên trình bày trong buổi phỏng vấn sẽ được lưu lại. Những
người đã phỏng vấn ứng viên sẽ trao đổi với nhau về ý kiến đánh giá để thống nhất
kết quả phỏng vấn. Vì thế, những thông tin ứng viên cung cấp cần đảm bảo tính trung
thực, chính xác và thống nhất. Trước khi đưa ra quyết định tuyển dụng cuối cùng,
nhà tuyển dụng sẽ thực hiện công việc kiểm tra với bên thức ba (người có mối quan
hệ cơng việc với ứng viên) về các thông tin mà ứng viên đã cung cấp. Các thông tin

từ người liên hệ mà ứng viên đề cập trong hồ sơ hay buổi phỏng vấn (đồng nghiệp
cũ, quản lý cũ …) giữ vai trò quan trọng trong kết quả đánh giá. Do đó, ứng viên cần
cân nhắc khi cung cấp thông tin của người liên hệ.
Không phải bất kỳ vấn đề nào người phỏng vấn đặt ra ứng viên đều phải trả
lời và giải quyết hoàn hảo. Đặt ra mục tiêu này sẽ làm tăng áp lực cho bản thân khi
tham dự phỏng vấn. Nếu như ở vòng phỏng vấn đầu tiên là cuộc tiếp xúc để chính
xác hóa những hiểu biết về nhau giữa cơng ty và ứng viên, thì ở vịng phỏng vấn thứ
2 là dịp để đánh giá chính xác hơn nữa sự phù hợp giữa hai bên. Nếu như người phỏng
vấn đề cập đến những thông tin nhạy cảm của công cũ, ứng viên có thể cân nhắc việc
trả lời hay khơng. Việc chia sẻ tất cả thông tin về nơi làm việc cũ có thể ảnh hưởng
đến sự đánh giá của nhà tuyển dụng về tính bảo mật của ứng viên.
Cũng như ở vòng thứ nhất, kết thúc phỏng vấn vòng 2, ứng viên cần có một
email cảm ơn chính thức đến người đã phỏng vấn. Điều này góp phần củng cố hình
ảnh tốt đẹp, chuyên nghiệp của ứng viên trong nhận thức của nhà tuyển dụng. Nếu vị

57


Kỹ năng Tìm việc

trí này khơng phù hợp, ứng viên chắc chắn sẽ được nhà tuyển dụng nhớ đến đầu tiên
khi có vị trí tuyển dụng khác phù hợp hơn.
3.3.3. Các loại câu hỏi trong phỏng vấn tuyển dụng
Câu

Mục đích

Ví dụ

hỏi

Đóng

xác nhận vấn đề

Anh đã từng làm Giám sát bán hàng trước đây
chưa?

Mở

lấy thêm thông tin, tạo Anh đã từng làm Giám sát bán hàng cho công ty
điều kiện cho ứng viên nào?
trình bày

Thăm

thu thập những chi tiết đặc Anh cho biết đã làm Giám sát bán hàng rất tốt ở

dị

biệt để tìm hiểu sự thành cơng ty cũ, vậy tại sao Anh lại muốn nghỉ việc?
thật

So

đối chiếu kinh nghiệm Anh thấy quy trình bán hàng ở cơng ty chúng tơi

sánh

thực tế trước đây của ứng có khác biệt gì so với quy trình ở cơng ty Anh
viên

đang làm?

Tình

đưa ra cách giải quyết hợp Anh sẽ giải quyết như thế nào khi bị đồng nghiệp

huống

lý, thuyết phục

Gây

đưa ứng viên vào những Sếp yêu cầu bạn làm một việc không đúng quy

“sốc”

tình huống khó khăn, áp định của cơng ty, nếu bạn khơng làm sẽ có thể bị

nói xấu với khách hàng?

lực khi phải lựa chọn câu cho nghỉ việc. Bạn có đồng ý làm theo u cầu
trả lời

của sếp khơng?

3.3.4. Kỹ năng trả lời các câu hỏi phỏng vấn
Trong phỏng vấn, sau khi đặt câu hỏi, nhà tuyển dụng sẽ dành thời gian cho
ứng viên suy nghĩ tìm câu trả lời thích hợp. Vì vậy ứng viên khơng nên vội vàng trả
lời câu hỏi nếu chưa có sự chuẩn bị. Với các câu hỏi đơn giản, ứng viên có thể trả lời

sau khi nhà tuyển dụng dứt lời. Với các câu hỏi tình huống, yêu cầu so sánh hay đưa
ra quan điểm riêng, ứng viên có thể trả lời sau từ 3 đến 5 giây. Ứng viên cần tránh để

58


Kỹ năng Tìm việc

nhà tuyển dụng đợi quá lâu mới nhận được câu trả lời. Nếu chưa rõ về nội dung hỏi,
hoặc nghe chưa đầy đủ, ứng viên không nên vội vàng trả lời theo suy diễn của mình
mà cần hỏi lại nhà tuyển dụng cho rõ. Việc nghe không rõ câu hỏi sẽ dẫn đến câu trả
lời khơng chính xác, qua đó nhà tuyển dụng có thể cho rằng ứng viên khá vội vàng,
hấp tấp trong giao tiếp.
Khi trả lời một số câu hỏi, ứng viên có thể chủ động đề cập đến lý do của lựa
chọn một cách ngắn gọn mà không cần đợi người phỏng vấn hỏi “Vì sao”. Điều này
làm cho cuộc nói chuyện diễn ra một cách tự nhiên, nhịp nhàng, không bị gián đoạn
bởi những câu hỏi và câu trả lời quá ngắn.
Nội dung đánh giá ở ứng viên mà nhà tuyển dụng tập trung đặt câu hỏi bao
gồm các khía cạnh sau đây:
Nội dung

Câu hỏi/Đề nghị

Khả năng trình bày, diễn đạt

Anh/chị hãy trình bày một số nét chính

Mặc dù một số thơng tin có thể đã được về bản thân.
ghi rõ trong hồ sơ (CV, thư dự tuyển), Anh/chị hãy cho tôi biết đôi điều về gia
tuy nhiên nhà tuyển dụng vẫn thường đề đình của Anh/chị.

nghị ứng viên trình bày trực tiếp. Trong
trường hợp này, ứng viên cần chọn lọc
những thông tin quan trọng và trình bày
ngắn gọn, tránh kể lể dài dịng.
Tính cách

Mọi người thường nhận xét Anh/chị là

Các câu hỏi này mới nghe có vẻ khơng người như thế nào?
liên quan đến công việc nhưng nội dung Anh/chị tự nhận thấy mình có những mặt
trả lời của ứng viên có thể ảnh hưởng mạnh và mặt yếu nào?
đến quyết định của nhà tuyển dụng. Bên Anh/chị thích làm việc với những người
cạnh các kỹ năng, nhà tuyển dụng muốn có tính cách như thế nào?
xác định xem tính cách của ứng viên có Những hoạt động xã hội nào mà Anh/chị
phù hợp với đặc thù của công việc hay quan tâm?
khơng. Các cơng việc địi hỏi sự bảo mật Anh/chị thích mơn giải trí nào?
cao thì khơng phù hợp với ứng viên có Ai là người ảnh hưởng đến Anh/chị
tính cách quá cởi mở.

nhiều nhất?

59


Kỹ năng Tìm việc

Khi gặp khó khăn, chán nản trong cuộc
sống, Anh/chị thường tâm sự với ai?
Thái độ đối với công việc

Động cơ nào thúc đẩy Anh/chị muốn

Thái độ ảnh hưởng đến tính tích cực thay đổi cơng việc?
trong cơng việc của người lao động. Điều khiến Anh/chị thích nhất trong
Điều này lại liên quan đến hiệu quả công việc này là gì?
cũng như sự cam kết trong cơng việc của Anh/chị quan tâm đến yếu tố nào nhiều
họ. Nhà tuyển dụng thường tìm kiếm ứng nhất khi lựa chọn cơng việc?
viên có thái độ nghiêm túc, nhiệt tình và Trong cơng việc, điều gì làm Anh/chị hài
sự cam kết cao trong cơng việc.

lịng nhất?

Quan điểm làm việc, các giá trị quan Tại sao Anh/chị muốn ứng tuyển vào vị
trọng trong cơng việc của ứng viên cũng trí này?
là yếu tố nhà tuyển dụng phải cân nhắc Kế hoạch nghề nghiệp trong năm tới của
trong khi ra quyết định. Người sử dụng Anh/chị như thế nào?
lao động sẽ lưu ý nhiều hơn đối với ứng Theo Anh/chị, như thế nào là hồn thành
viên có cùng quan điểm, giá trị của công tốt một công việc được giao?
ty.

Những thành công nào trong công việc

Nội dung câu trả lời cũng giúp cho nhà khiến Anh/chị hãnh diện nhất?
tuyển dụng hình dung ra cách thức xử lý Khi gặp khó khăn trong cơng việc
tình huống, giải quyết vấn đề của ứng Anh/chị thường làm gì?
viên trong tương lai nếu làm việc tại
cơng ty. Nếu hình ảnh liên hệ trong
tương lai của ứng viên khơng phù hợp
với văn hóa của cơng ty thì sẽ khiến cho
nhà tuyển dụng phải hết sức cân nhắc

trong quyết định tuyển chọn ứng viên đó.
Kỹ năng và sự hiểu biết về cơng việc

Trách nhiệm chính của Anh/chị trong

Sự nhận thức đúng đắn về công việc sẽ công việc hiện nay là gì?
giúp hình thành thái độ tích cực trong Khi có bất đồng trong cơng việc với
cơng việc. Trước khi tham dự phỏng đồng nghiệp, Anh/chị thường giải quyết
vấn, ứng viên cần tìm hiểu đầy đủ về như thế nào?

60


Kỹ năng Tìm việc

những việc mà vị trí dự tuyển đảm trách. Nếu khơng đồng tình với ý kiến của cấp
Không hiểu biết về công việc cho thấy sự trên, Anh/chị có bày tỏ quan điểm của
thiếu nghiêm túc và thiếu trách nhiệm mình khơng?
của ứng viên.

Khi gặp khó khăn với khách hàng,

Khi trả lời những câu hỏi này, ứng viên Anh/chị sẽ tự mình giải quyết hay tìm sự
cần cung cấp thông tin cụ thể, chi tiết. hỗ trợ của cấp trên?
Việc trả lời mơ hồ, chung chung không Anh/chị hãy nêu một trường hợp cụ thể
thuyết phục được người phỏng vấn rằng về cách giải quyết khó khăn trong cơng
đó thật sự là những gì ứng viên đã trải việc của mình.
nghiệm.

Anh/chị đã học hỏi được gì qua q trình

làm việc trước đây?
Những tính cách nào mà Anh/chị cho
rằng phù hợp với công việc này?
Theo Anh/chị, để làm tốt cơng việc này
địi hỏi người phụ trách phải có khả năng
nào?

Câu hỏi khác

Khi nào Anh/chị có thể bắt đầu công

Thông tin thu nhận từ những câu hỏi này việc?
giúp cho nhà tuyển dụng có cái nhìn vừa Anh/chị có thể cơng tác xa nhà được
tồn diện, vừa cụ thể về ứng viên. Dựa khơng?
trên những thơng tin có được, nhà tuyển Mức lương mà Anh/chị mong muốn là
dụng có thể đánh giá mức độ phù hợp bao nhiêu?
của ứng viên với vị trí tuyển dụng và với Anh/chị có nguyện vọng nào thêm
cơng ty. Vì thế, ứng viên cần cung cấp khơng?
các thơng tin đầy đủ, chính xác. Sự ngập Anh/chị có muốn hỏi thêm điều gì
ngừng, mơ hồ sẽ làm giảm tính tin cậy khơng?
cho những thơng tin được cung cấp.
Để trả lời tốt trong buổi phỏng vấn, ứng viên cần có các kỹ năng sau:
- Kỹ năng lắng nghe: ứng viên cần tập trung nghe đầy đủ nội dung được hỏi,
tóm tắt nội dung hỏi, hình dung và sắp xếp nội dung trả lời

61


Kỹ năng Tìm việc

- Kỹ năng nói: trình bày nội dung trả lời ngắn gọn, chính xác, rõ ràng.
- Kỹ năng giao tiếp phi ngôn ngữ: tư thế thoải mái, lưng thẳng; giao tiếp bằng
mắt; cử chỉ dứt khoát, giọng nói tự tin, khơng có cử chỉ thừa (gãi đầu, xoa tay, đung
đưa chân …)
- Kỹ năng từ chối: không phải mọi vấn đề được hỏi ứng viên đều bắt buộc phải
đưa ra câu trả lời. Việc đưa ra thông điệp từ chối phải được cân nhắc kỹ với lý do
thuyết phục.
- Kỹ năng đặt câu hỏi: ứng viên chủ động đưa ra những câu hỏi cho nhà tuyển
dụng chứng tỏ sự quan tâm đến vị trí dự tuyển và có sự chuẩn bị chu đáo trước khi
tham dự phỏng vấn.
Những điều ứng viên nên và không nên đề cập đến khi phỏng vấn:
NÊN:
Ø Đam mê, sự yêu thích trong lĩnh vực cơng việc dự tuyển
Ø Những thành tích đạt được trong các cơng việc trước đây
Ø Những tình huống khó khăn trong cơng việc và cách thức ứng viên đã vượt
qua
Ø Sự chủ động trong việc lựa chọn công việc, doanh nghiệp theo những tiêu
chí rõ ràng
Ø Khả năng làm việc cùng người khác để đạt được mục tiêu của tổ chức lẫn
cá nhân
Ø Những bước ngoặt trong nghề nghiệp và cách thức ứng viên đối phó
Ø Hình ảnh về chính bản thân như là một ứng viên có năng lực, chủ động
trong cơng việc cũng như có tiềm năng phát triển trong tương lai
KHƠNG NÊN:
Ø Nói dối về cơng việc và thành tích đạt được cũng như lý do nghỉ việc. Nhà
tuyển dụng có đủ kinh nghiệm để kiểm tra thông tin ứng viên cung cấp là chân thật
hay từ trí tưởng tượng. Khơng thành thật sẽ để lại ấn tượng xấu với nhà tuyển dụng.
Ø Than phiền về công việc hiện tại. Điều này cho nhà tuyển dụng thấy một
ứng viên khơng nỗ lực tìm giải pháp mà chỉ tập trung than vãn.

62


Kỹ năng Tìm việc

Ø Tranh luận về những vấn đề nhạy cảm. Nếu nhà tuyển dụng đề cập đến
những vấn đề liên quan đến quan điểm về tơn giáo, chính trị hay vấn đề có thể gây
tranh cãi, ứng viên nên lắng nghe nhiều hơn là nói.
Ø Nói xấu đồng nghiệp, sếp và cơng ty cũ. Việc nói xấu những người từng
hợp tác không giúp ứng viên ghi thêm điểm trong phỏng vấn mà có thể làm nhà tuyển
dụng lo ngại việc ứng viên sẽ làm với họ như vậy trong tương lai.
Ø Sử dụng từ chuyên môn, đặc thù hoặc tiếng lóng. Khơng phải từ chun
ngành nào cũng phổ thông, dễ hiểu. Nếu cần thiết phải sử dụng từ chun mơn, ứng
viên nên có lời giải thích để đảm bảo mọi người cùng hiểu theo một nghĩa duy nhất.
Ø Kể về mối quan hệ của bạn với những người nổi tiếng hoặc có vị trí xã hội.
Nếu nhà tuyển dụng không hỏi, việc chủ động đề cập những thông tin này có thể
khiến ứng viên bị hiểu lầm là đang có ý “khoe khoang”. Trừ khi u cầu cơng việc
cần thiết mối quan hệ rộng rãi, ứng viên nên cân nhắc chia sẻ những thông tin cá nhân
này.
3.3.5. Kỹ năng đặt câu hỏi cho nhà tuyển dụng
Câu hỏi là phương tiện giúp con người đạt được thông tin cần biết trong hoạt
động giao tiếp. Nhà tuyển dụng thông qua câu hỏi để xác định ứng viên phù hợp cho
doanh nghiệp của họ. Ứng viên bên cạnh việc trả lời cũng cần quan tâm đến việc đưa
ra câu hỏi cho nhà tuyển dụng. Câu hỏi giúp ứng viên xác định lại nội dung cần trả
lời. Ngoài ra, câu hỏi sẽ thể hiện cho nhà tuyển dụng thấy sự quan tâm của ứng viên
đến nội dung họ đang nói và vị trí bạn đang ứng tuyển.
Trong q trình trao đổi, khi có vấn đề chưa rõ, ứng viên cần hỏi lại nhà tuyển
dụng để tránh hiểu lầm, hiểu sai ý truyền đạt. Hơn nữa, để cuộc nói chuyện diễn ra tự
nhiên, ứng viên cũng cần chủ động đặt câu hỏi cho nhà tuyển dụng. Trong một cuộc
giao tiếp, một người luôn đặt câu hỏi và một người chỉ làm nhiệm vụ trả lời sẽ khiến

cho bầu khơng khí trở nên tẻ nhạt, đơn điệu. Ung viên cần phải để ý đến người phỏng
vấn và quá trình trao đổi để xác định thời điểm đặt câu hỏi. Thông thường nhà tuyển
dụng đã chuẩn bị sẵn trình tự cuộc phỏng vấn và khơng muốn bị cắt ngang. Tuy nhiên,
điều đó khơng có nghĩa là ứng viên chỉ có duy nhất nhiệm vụ trả lời. Xác định đúng
thời điểm đặt câu hỏi giúp cho ứng viên thể hiện sự tự tin, chủ động trong cuộc phỏng

63


Kỹ năng Tìm việc

vấn và tạo được sự kết nối tốt hơn với nhà tuyển dụng. Khi đặt câu hỏi cho nhà tuyển
dụng, ứng viên cần lưu ý các vấn đề sau:
NÊN:
Ø Mỗi câu hỏi chỉ bao gồm 1 ý hỏi
Ø Từ ngữ khi hỏi phải rõ ràng, lịch sự
Ø Câu hỏi có đầy đủ chủ ngữ, vị ngữ
Ø Hình dung chủ đề Anh/chị đưa ra có thể dẫn đến tình huống mà nhà tuyển
dụng hỏi về vấn đề Anh/chị không muốn trả lời hay không. Nếu câu trả lời là có,
Anh/chị cần xem xét lại việc gợi ý chủ đề đó.
Ø Nếu có những vấn đề Anh/chị khơng thích thì tránh tập trung vào vấn đề
đó khi nó khơng trực tiếp liên quan đến cơng việc của mình.
Ø Chuẩn bị sẵn danh sách các câu hỏi trước khi tham gia buổi phỏng vấn.
KHÔNG NÊN:
Ø Câu hỏi bao gồm nhiều ý hỏi
Ø Hỏi về vấn đề đã được nhà tuyển dụng đề cập trước đó (điều này chứng
tỏ ứng viên thiếu sự lắng nghe) hoặc đã được công bố trên trang web của công ty
Ø Câu hỏi dùng từ không rõ nghĩa, mơ hồ
Ø Câu hỏi đề cập đến vấn đề cá nhân của người phỏng vấn
Ø Hỏi về sự đánh giá của người phỏng vấn đối với bản thân

Ø Vội vàng hỏi về chế độ lương bổng, phụ cấp tiền thưởng … ngay từ đầu
cuộc phỏng vấn (trừ khi Anh/chị biết chắc nhà tuyển dụng đã quyết định chọn mình).
Ø Hỏi về những gì cơng ty có thể làm cho Anh/chị. Không nhà tuyển dụng
nào đánh giá tốt ứng viên có tính cách ngạo mạn và ích kỷ, cho dù đó thật sự là ứng
viên tài năng.
Ứng viên cần thu thập đầy đủ thông tin về nơi làm việc và vị trí đang tuyển để
có thể đưa ra quyết định chính xác. Ứng viên cần đặt câu hỏi khi còn vấn đề nào chưa
được cung cấp. Những nội dung ứng viên có thể hỏi nhà tuyển dụng bao gồm:
Ø Trách nhiệm chính của vị trí tuyển dụng
Ø Chính sách đào tạo phát triển nguồn nhân lực của công ty
Ø Lộ trình nghề nghiệp của bạn khi đảm nhận vị trí này

64


Kỹ năng Tìm việc

Ø Cơ cấu tổ chức, phong cách quản lý của ban lãnh đạo và của người quản
lý trực tiếp
Ø Cách thức đánh giá hiệu quả công việc
Ø Nhân sự hoặc phịng ban mà vị trí cơng việc này cần phải tương tác thường
xuyên
Ø Những thách thức lớn của vị trí cơng việc này
Ø Những ưu tiên của cơng ty cho vị trí này
3.4. NHỮNG LƯU Ý SAU PHỎNG VẤN
Kết thúc các vòng phỏng vấn, ứng viên cần lưu ý các vấn đề sau:
- Ghi chú các thông tin quan trọng: những thông tin liên quan đến công việc
ứng tuyển, cơng ty được thu thập trong q trình phỏng vấn cần được ứng viên ghi
chú lại cẩn thận. Điều này sẽ giúp ích cho các vịng phỏng vấn tiếp theo
- Lời cảm ơn: một lá thư cảm ơn vừa thể hiện sự trân trọng với cơ hội phỏng

vấn, vừa là cách giúp nhà tuyển dụng ấn tượng về ứng viên nhiều hơn.
- Tự đánh giá: tham dự phỏng vấn là một q trình địi hỏi thái độ nghiêm túc
từ trước khi bắt đầu cho đến khi kết thúc. Kết thúc mỗi vịng phỏng vấn, ngồi thư
cảm ơn gửi đến nhà tuyển dụng, ứng viên cần xem xét, đánh giá lại những thể hiện
của mình với nhà tuyển dụng. Tự đánh giá chính xác sẽ giúp ứng viên có những điều
chỉnh phù hợp, hiệu quả cho những lần phỏng vấn tiếp theo.
- Kế hoạch hành động: một số vị trí tuyển dụng có thể u cầu ứng viên thực
hiện kế hoạch hành động nếu như nhận việc. Ứng viên cần lưu ý thu thập đầy đủ
thông tin cần thiết để có thể xây dựng một kế hoạch chi tiết, hợp lý. Trong xây dựng
mục tiêu, ứng viên cần cân nhắc mức độ và thời điểm hoàn thành. Ứng viên ln có
nhiều hồi bão, nhiệt huyết với các thử thách mới. Tuy nhiên, thực tế trong cơng việc
có rất nhiều khó khăn, thử thách. Vì vậy, ứng viên khơng nên chủ quan đưa ra những
mục tiêu quá lớn với những mốc thời gian hạn hẹp để chứng tỏ khả năng. Mục tiêu
phải khả thi, cụ thể và trong khả năng thực hiện.
Xem xét lại tồn bộ q trình phỏng vấn: trước khi đưa ra quyết định cuối cùng
về lời mời nhận việc của nhà tuyển dụng, ứng viên cần có sự đánh giá lại toàn bộ vấn
đề liên quan bằng cách trả lời các câu hỏi sau:

65