Tài liệu Tài liệu Triết học doc

TRI T H CẾ Ọ
NH NG QUY LU T C B N C A PHÉP BI N CH NG DUY V TỮ Ậ Ơ Ả Ủ Ệ Ứ Ậ
1. Quy lu t chuy n hóa t nh ng s thay đ i v l ng thành và nh ng s thay đ i v ch tậ ể ừ ữ ự ổ ề ượ ữ ự ổ ề ấ
và ng c l i.ượ ạ
a. Khái ni m v l ng.ệ ề ượ
L ngượ là ph m trù tri t h c dùng đ ch tính quy đ nh v n có c a s v t v m t s l ng, quy mô,ạ ế ọ ể ỉ ị ố ủ ự ậ ề ặ ố ượ
trình đ , nh p đi u c a s v n đ ng và phát tri n cũng nh các thu c tính c a s v t.ộ ị ệ ủ ự ậ ộ ể ư ộ ủ ự ậ
L ng là cái khách quan, v n có c a s v t, quy đ nh s v t y là nó. L ng c a s v t khôngượ ố ủ ự ậ ị ự ậ ấ ượ ủ ự ậ
ph thu c vào ý chí, ý th c c a con ng i. ụ ộ ứ ủ ườ
L ng c a s v t bi u th kích th c dài hay ng n, s l ng nhi u hay ít, quy mô l n hay nh ,ượ ủ ự ậ ể ị ướ ắ ố ượ ề ớ ỏ
trình đ cao hay th p, nh p đi u nhanh hay ch m,… bên c nh đó có nh ng l ng ch có th bi u thộ ấ ị ệ ậ ạ ữ ượ ỉ ể ể ị
d i d ng tr u t ng và khái quát, có nh ng l ng bi u th y u t k t c u bên trong c a s v t (sướ ạ ừ ượ ữ ượ ể ị ế ố ế ấ ủ ự ậ ố
l ng nguyên t h p thành nguyên t hoá h c), có nh ng l ng v ch ra y u t quy đ nh bên ngoài c aượ ử ợ ố ọ ữ ượ ạ ế ố ị ủ
s v t (chi u dài, chi u r ng, chi u cao c a s v t).ự ậ ề ề ộ ề ủ ự ậ
S phân bi t ch t và l ng c a s v t ch mang tính t ng đ i. Đi u này ph thu c vào t ng m iự ệ ấ ượ ủ ự ậ ỉ ươ ố ề ụ ộ ừ ố
quan h c th xác đ nh. Có nh ng tính quy đ nh trong m i quan h này là ch t c a s v t, song trongệ ụ ể ị ữ ị ố ệ ấ ủ ự ậ
m i quan h khác l i bi u th l ng c a s v t và ng c l i. Đi u này cũng có nghĩa là dù s l ngố ệ ạ ể ị ượ ủ ự ậ ượ ạ ề ố ượ
c th quy đ nh thu n tuý v l ng, song s l ng y cũng có tính quy đ nh v ch t c a s v t.ụ ể ị ầ ề ượ ố ượ ấ ị ề ấ ủ ự ậ
b. M i quan h gi a s thay đ i v l ng và s thay đ i v ch t.ố ệ ữ ự ổ ề ượ ự ổ ề ấ
B t kỳ s v t hi n t ng nào cũng là s th ng nh t gi a m t ch t và m t l ng. Chúng tác đ ngấ ự ậ ệ ượ ự ố ấ ữ ặ ấ ặ ượ ộ
qua l i l n nhau. Trong s v t, quy đ nh v l ng không bao gi t n t i n u không có tính quy đ nh vạ ẫ ự ậ ị ề ượ ờ ồ ạ ế ị ề
ch t và ng c l i.ấ ượ ạ
S v t, hi n t ng bao gi cũng là th th ng nh t c a 2 m t đ i l p v l ng và ch t. L ng nàoự ậ ệ ượ ờ ể ố ấ ủ ặ ố ậ ề ượ ấ ượ
ch t y, ch t nào l ng y. không có ch t, l ng t n t i tách r i nhau.ấ ấ ấ ượ ấ ấ ượ ồ ạ ờ
S th ng nh t gi a L-C, đ c th hi n trong gi i h n nh t đ nh g i là “đ ”. V y “đ là gi i h nự ố ấ ữ ượ ể ệ ớ ạ ấ ị ọ ộ ậ ộ ớ ạ
trong đó s th ng nh t gi a l ng và ch t”. hay “đ ” là gi i h n mà đó s bi n đ i v l ng nh ngự ố ấ ữ ượ ấ ộ ớ ạ ở ự ế ổ ề ượ ư
không bi n đ i v ch t. s v t, nó còn là nó, nó ch a là cái gì.ế ổ ề ấ ự ậ ư
S v t bi n đ i khi ch t l ng bi n đ i. nh ng ch t là m t t ng đ i n đ nh, l ng là m t bi nự ậ ế ổ ấ ượ ế ổ ư ấ ặ ươ ố ổ ị ượ ặ ế
đ ng h n. L ng bi n đ i trong gi i h n “đ ” thì s v t ch a bi n đ i. nh ng, l ng bi n đ i “v tộ ơ ượ ế ổ ớ ạ ộ ự ậ ư ế ổ ư ượ ế ổ ượ
đ ” thì nh t đ nh gây nên s bi n đ i v ch t. ch t bi n đ i thì s v t bi n đ i. ch t bi n đ i g i làộ ấ ị ự ế ổ ề ấ ấ ế ổ ự ậ ế ổ ấ ế ổ ọ
“nh y v t”. nh y v t là b c ngo t c a s thay đ i v l ng đ a d n s thay đ i v ch t. s v t cũả ọ ả ọ ướ ặ ủ ự ổ ề ượ ư ế ự ổ ề ấ ự ậ

m t đi s v t m i ra đ i. nh y v t x y ra t i “đi m nút”. Đi m nút là t t đ nh c a gi i h n, t i đóấ ự ậ ớ ờ ả ọ ả ạ ể ể ộ ỉ ủ ớ ạ ạ
di n ra s nh y v t.ễ ự ả ọ
L ng bi n thành ch t ph i có đi u ki n, không ph i c tăng, gi m đ n thu n v l ng trong b tượ ế ấ ả ề ệ ả ứ ả ơ ầ ề ượ ấ
kỳ đi u ki n nào cũng đ a đ n s thay đ i v chât. N c s 100ề ệ ư ế ự ổ ề ướ ộ
0
C b c thành h i n c, ch x y raố ơ ướ ỉ ả
trong áp xu t bình th ng.ấ ườ
Ch t m i ra đ i, đò h i l ng m i, t ng ng v i nó, chính đây là chi u ng c l i quy đ nh sấ ớ ờ ỏ ượ ớ ươ ứ ớ ề ượ ạ ị ự
bi n đ i v l ng. s quy đ nh này th hi n ch : làm cho quy mô, t c đ , nh p đi u, gi i h n v nế ổ ề ượ ự ị ể ệ ở ỗ ố ộ ị ệ ớ ạ ậ
đ ng, phát tri n c a l ng thay đ i.ộ ể ủ ượ ổ
QL này có tính ph bi n. đ c th hi n trong m i lĩnh v c c a th gi i: c t nhiên, xã h i và tổ ế ượ ể ệ ọ ự ủ ế ớ ả ự ộ ư
duy.
Trong xã h i, l c l ng s n xu t phát tri n v t “đ ”, đ a đ n s thay quan h s n xu t, xã h iộ ự ượ ả ấ ể ượ ộ ư ế ự ệ ả ấ ộ
cũ m t đi, xã h i m i ra đ i. ấ ộ ớ ờ
Tóm l i: QL “t nh ng s thay đ i d n v l ng d n đ n s thay đ i v ch t và ng c l i” là thạ ừ ữ ự ổ ầ ề ượ ẫ ế ự ổ ề ấ ượ ạ ể
hi n quan h bi n ch ng gi a 2 m t l ng và ch t trong s v t. ch t là m t t ng đ i n đ nh, l ngệ ệ ệ ứ ữ ặ ượ ấ ự ậ ấ ặ ươ ố ổ ị ượ
là m t th ng xuyên bi n đ i. l ng bi n đ i mâu thu n v i khuôn kh c a ch t cũ, ch t m i ra đ i,ặ ườ ế ổ ượ ế ổ ẫ ớ ổ ủ ấ ấ ớ ờ
ch t cũ m t đi…c th , quá trình tác đ ng bi n ch ng gi a 2 m t l ng và ch t, t o nên cách th cấ ấ ứ ế ộ ệ ứ ữ ặ ượ ấ ạ ứ
v n đ ng phát tri n c a s v t. th hi n s th ng nh t gi a tính liên t c và tính đ t đo n trong s v nậ ộ ể ủ ự ậ ể ệ ự ố ấ ữ ụ ứ ạ ự ậ
đ ng phát tri n c a s v t.ộ ể ủ ự ậ
1
c. Ý nghĩa ph ng pháp lu n.ươ ậ
T vi c nghiên c u quy lu t chuy n hoáừ ệ ứ ậ ể t nh ng thay đ i v l ng thành nh ng thay đ i v ch từ ữ ổ ề ượ ữ ổ ề ấ
và ng c l i có th rút ra các k t lu n có ý nghĩa ph ng pháp lu n sau đây:ượ ạ ể ế ậ ươ ậ
S v n đ ng và phát tri n c a s v t bao gi cũng di n ra b ng cách tích lu d n d n v l ngự ậ ộ ể ủ ự ậ ờ ễ ằ ỹ ầ ầ ề ượ
đ n m t gi i h n nh t đ nh th c hi n b c nh y đ chuy n v ch t. Do đó trong ho t đ ng nh nế ộ ớ ạ ấ ị ự ệ ướ ả ể ể ề ấ ạ ộ ậ
th c và ho t đ ng th c ti n chúng ta ph i bi t t ng b c tích lu v l ng đ làm bi n đ i v ch tứ ạ ộ ự ễ ả ế ừ ướ ỹ ề ượ ể ế ổ ề ấ
theo quy lu t. ậ
V nh n th c cũng nh ho t đ ng th c ti n ph i kh c ph c c hai khuynh h ng t khuynh vàề ậ ứ ư ạ ộ ự ễ ả ắ ụ ả ướ ả
h u khuynh.ữ

T khuynh là t t ng nôn nóng, v i vàng, th ng không chú ý tích lũy v l ng. trong ho tả ư ưở ộ ườ ề ượ ạ
đ ng th c ti m ch quan duy ý chí cho r ng phát tri n ch g m nh ng b c nh y liên t c, ph nh nộ ự ễ ủ ằ ể ỉ ồ ữ ướ ả ụ ủ ậ
s c n thi t ph i tích lũy v l ng.ự ầ ế ả ề ượ
Còn h u khuynh là t t ng ng i khó, ng i kh , s m t không dám th c hi n nh ng b cữ ư ưở ạ ạ ổ ợ ệ ự ệ ữ ướ
nh y, k c khi có đ y đ đi u ki n. h cho phát tri n ch là s bi n đ i đ n thu n v l ng. trongả ể ả ầ ủ ề ệ ọ ể ỉ ự ế ổ ơ ầ ề ượ
ho t đ ng th c ti n, nh ng ng i h u khuynh th ng b o th , trì tr , dung hòa, th a hi p…ạ ộ ự ễ ữ ườ ữ ườ ả ủ ệ ỏ ệ
Th c hi n nh ng b c nh y, trong lĩnh v c đ i s ng xã h i ph i chú ý c đi u ki n kháchự ệ ữ ướ ả ự ờ ố ộ ả ả ề ệ
quan và nhân t ch quan, xác đ nh rõ quy mô, nh p đi u c a b c nh y m t cách khoa h c, ch ng máyố ủ ị ị ệ ủ ứ ả ộ ọ ố
móc giáo đi u. ề
2. Quy lu t th ng nh t đ u tranh c a các m t đ i l p.ậ ố ấ ấ ủ ặ ố ậ
a. Khái ni m các m t đ i l p, mâu thu n, s th ng nh t và đ u tranh c a các m t đ i l p.ệ ặ ố ậ ẫ ự ố ấ ấ ủ ặ ố ậ
T t c các s v t, hi n t ng trên th gi i đ u ch a đ ng nh ng m t trái ng c nhau.Trongấ ả ự ậ ệ ượ ế ớ ề ứ ự ữ ặ ượ
nguyên t có đi n t và h t nhân; trong sinh v tử ệ ử ạ ậ có đ ng hoá và d hoá; trong kinh t th tr ng có cungồ ị ế ị ườ
và c u, hàng và ti n vv.Nh ng m t trái ng c nhau đó trong phép bi n ch ng duy v t g i là m t đ iầ ề ữ ặ ượ ệ ứ ậ ọ ặ ố
l p(ậ đl).
M t đ i l p ặ ố ậ là nh ng m t có nh ng đ c đi m, nh ng thu c tính, nh ng tính quy đ nh có khuynhữ ặ ữ ặ ể ữ ộ ữ ị
h ng bi n đ i trái ng c nhau t n t i m t cách khách quan trong t nhiên, xã h i và t duy. S t nướ ế ổ ượ ồ ạ ộ ự ộ ư ự ồ
t i các m t đl là khách quan và là ph bi n trong t t c các sinh v t.ạ ặ ổ ế ấ ả ậ
Các m t đl n m trong s liên h , tác đ ng qua l i l n nhau t o thành mâu thu n bi n ch ng. Mâuặ ằ ự ệ ộ ạ ẫ ạ ẫ ệ ứ
thu n bi n ch ng t n t i m t cách khách quan và ph bi n trong t nhiên, xã h i và t duy. Mâu thu nẫ ệ ứ ồ ạ ộ ổ ế ự ộ ư ẫ
bi n ch ng trong t duy là ph n ánh mâu thu n trong hi n th c và là ngu n g c phát tri n c a nh nệ ứ ư ả ẫ ệ ự ồ ố ể ủ ậ
th c. Mâu thu n bi n ch ng không ph i là ng u nhiên, ch quan, cũng không ph i là mâu thu n trongứ ẫ ệ ứ ả ẫ ủ ả ẫ
logic hình th c. Mâu thu n trong logic hình th c là sai l m trong t duy.ứ ẫ ứ ầ ư
Hai m t đl t o thành mâu thu n bi n ch ng t n t i trong s th ng nh t v i nhau. ặ ạ ẫ ệ ứ ồ ạ ự ố ấ ớ S th ng nh tự ố ấ
c a các m t ủ ặ đl là s n ng t a l n nhau, t n t i không tách r i nhau gi a các m t đl, s t n t i c aự ươ ự ẫ ồ ạ ờ ữ ặ ự ồ ạ ủ
m t này ph i l y s t n t i c a m t kia làm ti n đ .ặ ả ấ ự ồ ạ ủ ặ ề ề
Các m t đl không ch th ng nh t, mà còn luôn đ u tranh v i nhau. ặ ỉ ố ấ ấ ớ Đ u tranh c a các m t đl ấ ủ ặ là sự
tác đ ng qua l i theo xu h ng bài tr và ph đ nh l n nhau gi a các m t đó. Hình th c đ u tranh c aộ ạ ướ ừ ủ ị ẫ ữ ặ ứ ấ ủ
các m t đl h t s c phong phú, đa d ng, tuỳ thu c vào tính ch t, vào m i liên h qua l i gi a các m t đlặ ế ứ ạ ộ ấ ố ệ ạ ữ ặ
và tuỳ đi u ki n c th di n ra cu c đ u tranh gi a chúng.ề ệ ụ ể ễ ộ ấ ữ

b. Mâu thu n là ngu n g c c a s v n đ ng và phát tri n c a s v t hi n t ng.ẫ ồ ố ủ ự ậ ộ ể ủ ự ậ ệ ượ
S th ng nh t và đ u tranh c a các m t đ i l p là 2 xu h ng tác đ ng khác nhau c a các m t đ iự ố ấ ấ ủ ặ ố ậ ướ ộ ủ ặ ố
l p t o thành mâu thu n. Nh v y, mâu thu n bi n ch ng cũng bao hàm c s th ng nh t l n đ uậ ạ ẫ ư ậ ẫ ệ ứ ả ự ố ấ ẫ ấ
tranh c a các m t đ i l p. S th ng nh t và đ u tranh c a các m t đ i l p không tách r i nhau, trongủ ặ ố ậ ự ố ấ ấ ủ ặ ố ậ ờ
quá trình v n đ ng, phát tri n c a s v t, s th ng nh t g n li n v i s đ ng im, v i s n đ nh t mậ ộ ể ủ ự ậ ự ố ấ ắ ề ớ ự ứ ớ ự ổ ị ạ
th i c a s v t. S đ u tranh g n li n v i tính tuy t đ i c a s v n đ ng và phát tri n. Đi u đó cóờ ủ ự ậ ự ấ ắ ề ớ ệ ố ủ ự ậ ộ ể ề
nghĩa là: s th ng nh t c a các m t đ i l p là t ng đ i, t m th i ; s đ u tranh c a các m t đ i l pự ố ấ ủ ặ ố ậ ươ ố ạ ờ ự ấ ủ ặ ố ậ
là tuy t đ i. V.I.Lênin vi t: “S th ng nh t và đ u tranh c a các m t đ i l p là có đi u ki n, t m th i,ệ ố ế ự ố ấ ấ ủ ặ ố ậ ề ệ ạ ờ
2
thoáng qua, t ng đ i. S đ u tranh c a các m t đ i l p bài tr l n nhau là tuy t đ i, cũng nh sươ ố ự ấ ủ ặ ố ậ ừ ẫ ệ ố ư ự
phát tri n, s v n đ ng là tuy t đ i”.ể ự ậ ộ ệ ố
Trong s tác đ ng qua l i c a các m t đl thì đ u tranh c a các m t đl quy đ nh m t cáchự ộ ạ ủ ặ ấ ủ ặ ị ộ t t y u sấ ế ự
thay đ i c a các m t đang tác đ ng và làm cho mâu thu n phát tri n. Lúc đ u mâu thu n m i xu t hi nổ ủ ặ ộ ẫ ể ầ ẫ ớ ấ ệ
mâu thu n ch là s khác nhau căn b n, nh ng theo khuynh h ng trái ng c nhau. S khác nhau đóẫ ỉ ự ả ư ướ ượ ự
càng ngày càng phát tri n đi đ n đ i l p. Khi hai m t đl xung đ t gay g t đã đ đi u ki n, chúng sể ế ố ậ ặ ộ ắ ủ ề ệ ẽ
chuy n hoá l n nhau, mâu thu n đ c gi i quy t. Nh đó th th ng nh t cũ đ c thay th b ng thễ ẫ ẫ ượ ả ế ờ ể ố ấ ượ ế ằ ể
th ng nh t m i; s v t cũ m t đi s v t m i ra đ i thay th . V.I. Lênin vi t: “ S phát tri n là m tố ấ ớ ự ậ ấ ự ậ ớ ờ ế ế ự ể ộ
cu c “đ u tranh” gi a các m t đ i l p”. Tuy nhiên, không có th ng nh t c a các m t đ i l p thì cũngộ ấ ữ ặ ố ậ ố ấ ủ ặ ố ậ
không có đ u tranh gi a chúng. Th ng nh t và đ u tranh c a các m t đ i l p là không th tách r i nhauấ ữ ố ấ ấ ủ ặ ố ậ ể ờ
trong mâu thu n bi n ch ng. S v n đ ng và phát tri n bao gi cũng là s th ng nh t gi a tính n đ nhẫ ệ ứ ự ậ ộ ể ờ ự ố ấ ữ ổ ị
và tính thay đ i. S th ng nh t và đ u tranh c a các m t đ i l p quy đ nh tính n đ nh và tính thay đ iổ ự ố ấ ấ ủ ặ ố ậ ị ổ ị ổ
c a s v t . Do đó mâu thu n chính là ngu n g c c a s v n đ ng và s phát tri n.ủ ự ậ ẫ ồ ố ủ ự ậ ộ ự ể
c. Phân lo i mâu thu n.ạ ẫ
Mâu thu n t n t i trong t t c các s v t, hi n t ng, cũng nh trong t t c các giai đo n phátẫ ồ ạ ấ ả ự ậ ệ ượ ư ấ ả ạ
tri n c a chúng. Mâu thu n h t s c phong phú, đa d ng. Tính phong phú đa d ng đ c quy đ nh m tể ủ ẫ ế ứ ạ ạ ượ ị ộ
cách khách quan b i đ c đi m c a các m t đ i l p, b i đi u ki n tác đ ng qua l i c a chúng, b i trìnhở ặ ể ủ ặ ố ậ ở ề ệ ộ ạ ủ ở
đ t ch c c aộ ổ ứ ủ h th ng (s v t) mà trong đó mâu thu n t n t i.ệ ố ự ậ ẫ ồ ạ
Căn c vào quan h đ i v i s v t đ c xem xét , ng i ta phân bi t thành mâu thu n bên trong vàứ ệ ố ớ ự ậ ượ ườ ệ ẫ
mâu thu n bên ngoài.ẫ
Mâu thu n bên trongẫ là s tác đ ng qua l i gi a các m t, các khuynh h ng đ i l p c a cùng m tự ộ ạ ữ ặ ướ ố ậ ủ ộ

s v t. ự ậ Mâu thu n bên ngoàiẫ đ i v i m t s v t nh t đ nh là mâu thu n di n ra trong m i quan h số ớ ộ ự ậ ấ ị ẫ ễ ố ệ ự
v t đó v i các s v t khác .ậ ớ ự ậ
Mâu thu n bên trong có vai trò quy t đ nh tr c ti p đ i v i quá trình v n đ ng và phát tri n c a sẫ ế ị ự ế ố ớ ậ ộ ể ủ ự
v t. Còn mâu thu n bên ngoài có nh h ng đ n s phát tri n c a s v t. Tuy nhiên mâu thu n bênậ ẫ ả ưở ế ự ể ủ ự ậ ẫ
trong và mâu thu n bên ngoài không ng ng có tác đ ng qua l i l n nhau. Vi c gi i quy t mâu thu nẫ ừ ộ ạ ẫ ệ ả ế ẫ
bên trong không th tách r i vi c gi i quy t mâu thu n bên ngoài; vi c gi i quy t mâu thu n bên ngoàiể ờ ệ ả ế ẫ ệ ả ế ẫ
là đi u ki n đ gi i quy t mâu thu n bên trongề ệ ể ả ế ẫ
Căn c vào ý nghĩa đ i v i s t n t i và phát tri n c a toàn b s v t, mâu thu n đ c chia thànhứ ố ớ ự ồ ạ ể ủ ộ ự ậ ẫ ượ
mâu thu n c b n và mâu thu n không c b n:ẫ ơ ả ẫ ơ ả
Mâu thu n c b nẫ ơ ả là mâu thu n quy đ nh b n ch t c a s v t, quy đ nh s phát tri nẫ ị ả ấ ủ ự ậ ị ự ể t t c cácở ấ ả
giai đo n c a s v t, nó t n t i trong su t quá trình t n t i các s v t. Mâu thu n c b n đ c gi iạ ủ ự ậ ồ ạ ố ồ ạ ự ậ ẫ ơ ả ượ ả
quy t thì s v t s thay đ i c b n v ch t.ế ự ậ ẽ ổ ơ ả ề ấ
Mâu thu n không c b nẫ ơ ả là mâu thu n ch đ c tr ng cho m t ph ng di n nào đó c a s v t, nóẫ ỉ ặ ư ộ ươ ệ ủ ự ậ
không quy đ nh b n ch t c a s v t. Mâu thu n đó n y sinh hay đ c gi i quy t không làm cho s v tị ả ấ ủ ự ậ ẫ ả ượ ả ế ự ậ
thay đ i căn b n v ch t .ổ ả ề ấ
Căn c vào vai trò c a mâu thu n đ i v i s t n t i và phát tri n c a s v t trong m t giai đo nứ ủ ẫ ố ớ ự ồ ạ ể ủ ự ậ ộ ạ
nh t đ nh, các mâu thu n đ c chia thành mâu thu n ch y u và mâu thu n th y u.ấ ị ẫ ượ ẫ ủ ế ẫ ứ ế
Mâu thu n ch y uẫ ủ ế là mâu thu n n i lên hàng đ u c a m t giai đo n phát tri n nh t đ nh c a sẫ ổ ầ ủ ộ ạ ể ấ ị ủ ự
v t và chi ph i các mâu thu n khác trong giai đo n đó. Gi i quy t đ c mâu thu n ch y u trong t ngậ ố ẫ ạ ả ế ượ ẫ ủ ế ừ
giai đo n là đi u ki n cho s v t chuy n sang giai đo n phát tri n m i.ạ ề ệ ự ậ ể ạ ể ớ
Mâu thu n c b n và mâu thu n ch y u có quan h ch t ch v i nhau. Mâu thu n ch y u có thẫ ơ ả ẫ ủ ế ệ ặ ẽ ớ ẫ ủ ế ể
là m t hình th c bi n hi n n i b t c a mâu thu n c b n hay là k t qu v n đ ng t ng h p c a cácộ ứ ể ệ ổ ậ ủ ẫ ơ ả ế ả ậ ộ ổ ợ ủ
mâu thu n c b n m t giai đo n nh t đ nh. Vi c gi i quy t mâu thu n ch y u t o đi u ki n gi iẫ ơ ả ở ộ ạ ấ ị ệ ả ế ẫ ủ ế ạ ề ệ ả
quy t t ng b c mâu thu n c b n.ế ừ ướ ẫ ơ ả
Mâu thu n th y uẫ ứ ế là nh ng mâu thu n ra đ i và t n t i trong m t giai đo n phát tri n nào đó c aữ ẫ ờ ồ ạ ộ ạ ể ủ
s v t nh ng nó không đóng vai trò chi ph i mà b mâu thu n ch y u chi ph i. Gi i quy t mâu thu nự ậ ư ố ị ẫ ủ ế ố ả ế ẫ
th y u là góp ph n vào vi c t ng b c gi i quy t mâu thu n ch y u.ứ ế ầ ệ ừ ướ ả ế ẫ ủ ế
Căn c vào tính ch t c a các quan h l i ích, ng i ta chia mâu thu n trong xã h i thành mâuứ ấ ủ ệ ợ ườ ẫ ộ
thu n đ i kháng và mâu thu n không đ i kháng.ẫ ố ẫ ố
3

Mâu thu n đ i khángẫ ố là mâu thu n gi a nh ng giai c p nh ng t p đoàn ng i, có l i ích c b nẫ ữ ữ ấ ữ ậ ườ ợ ơ ả
đ i l p nhau. Thí d : Mâu thu n gi a nông dân v i đ a ch , gi a vô s n v i t s n, gi a dân t c bố ậ ụ ẫ ữ ớ ị ủ ữ ả ớ ư ả ữ ộ ị
xâm l c v i b n đi xâm l c.ượ ớ ọ ượ
Mâu thu n không đ i khángẫ ố là mâu thu n gi a nh ng l c l ng xã h i có l i ích c b n th ng nh tẫ ữ ữ ự ượ ộ ợ ơ ả ố ấ
v i nhau, ch đ i l p v nh ng l i ích không c b n, c c b , t m th i. Ch ng h n mâu thu n gi a laoớ ỉ ố ậ ề ữ ợ ơ ả ụ ộ ạ ờ ẳ ạ ẫ ữ
đ ng trí óc v i lao đ ng chân tay, gi a thành th v i nông thôn, vvộ ớ ộ ữ ị ớ
T s phân tích trên có th rút ra th c ch t quy lu t th ng nh t và đ u tranh c a các m t đl nhừ ự ể ự ấ ậ ố ấ ấ ủ ặ ư
sau:
M i s v t, hi n t ng đ u ch a đ ng nh ng m t, nh ng khuynh h ng đ i l p t o thành nh ngọ ự ậ ệ ượ ề ứ ự ữ ặ ữ ướ ố ậ ạ ữ
mâu thu n trong b n thân nó; s th ng nh t và đ u tranh c a các m t đ i l p là ngu n g c c a s v nẫ ả ự ố ấ ấ ủ ặ ố ậ ồ ố ủ ự ậ
đ ng và phát tri n, làm cho cái cũ m t đi cái m i ra đ i thay th .ộ ể ấ ớ ờ ế
d. Ý nghĩa ph ng pháp lu n.ươ ậ
Vi c nghiên c u quy lu t th ng nh t và đ u tranh c a các m t đ i l p có ý nghĩa ph ng pháp lu nệ ứ ậ ố ấ ấ ủ ặ ố ậ ươ ậ
quan tr ng trong nh n th c và ho t đ ng th c ti n.ọ ậ ứ ạ ộ ự ễ
Đ nh n th c đúng b n ch t s v t và tìm ra ph ng h ng và gi i pháp đúng cho ho t đ ng th cể ậ ứ ả ấ ự ậ ươ ướ ả ạ ộ ự
ti n ph i đi sâu nghiên c u phát hi n ra mâu thu n c a s v t. Mu n phát hi n ra mâu thu n ph i tìmễ ả ứ ệ ẫ ủ ự ậ ố ệ ẫ ả
ra trong th th ng nh t nh ng m t, nh ng khuynh h ng trái ng c nhau, t c tìm ra nh ng m t đ iể ố ấ ữ ặ ữ ướ ượ ứ ữ ặ ố
l p và tìm ra nh ng m i liên h , tác đ ng qua l i l n nhau gi a các m t đ i l p đó. ậ ữ ố ệ ộ ạ ẫ ữ ặ ố ậ
Khi phân tích mâu thu n, ph i xem xét quá trình phát sinh, phát tri n c a t ng mâu thu n, xem xétẫ ả ể ủ ừ ẫ
vai trò, v trí và m i quan h l n nhau c a các mâu thu n; ph i xem xét quá trình phát sinh, phát tri n vàị ố ệ ẫ ủ ẫ ả ể
v trí c a t ng m t đ i l p, m i quan h tác đ ng qua l i gi a chúng, đi u ki n chuy n hoá l n nhauị ủ ừ ặ ố ậ ố ệ ộ ạ ữ ề ệ ể ẫ
gi a chúng. Ch có nh th m i có thữ ỉ ư ế ớ ể hi u đúng mâu thu n c a s v t, hi u đúng xu h ng v nể ẫ ủ ự ậ ể ướ ậ
đ ng, phát tri n và đi u ki n đ gi i quy t mâu thu n.ộ ể ề ệ ể ả ế ẫ
Đ thúc đ y s v t phát tri n ph i tìm m i cách đ gi i quy t mâu thu n, không đ c đi u hoàể ẩ ự ậ ể ả ọ ể ả ế ẫ ượ ề
mâu thu n. Vi c đ u tranh gi i quy t mâu thu n ph i phù h p v i trình đ phát tri n c a mâu thu n.ẫ ệ ấ ả ế ẫ ả ợ ớ ộ ể ủ ẫ
Ph i tìm ra ph ng th c, ph ng ti n và l c l ng đ gi i quy t mâu thu n. Mâu thu n ch đ c gi iả ươ ứ ươ ệ ự ượ ể ả ế ẫ ẫ ỉ ượ ả
quy t khi đi u ki n đã chín mu i. M t m t ph i ch ng thái đ ch quan, nóng v i; m t khác ph i tíchế ề ệ ồ ộ ặ ả ố ộ ủ ộ ặ ả
c c thúc đ y các đi u ki n khách quan đ làm cho các đi u ki n gi i quy t mâu thu n đi đ n chínự ẩ ề ệ ể ề ệ ả ế ẫ ế
mu i. Mâu thu n khác nhau ph i có ph ng pháp gi i quy t khác nhau. Ph i tìm ra các hình th c gi iồ ẫ ả ươ ả ế ả ứ ả
quy t mâu thu n m t cách linh ho t, v a phù h p v i t ng lo i mâu thu n, v a phù h p v i đi u ki nế ẫ ộ ạ ừ ợ ớ ừ ạ ẫ ừ ợ ớ ề ệ

c th ụ ể
4