ANH TRANG nguyn duy NXB tac phm mi 19

ÁNH TRĂNG
Nguyễn Duy

NXB Tác phẩm mới 1984
Editor Trần Công 2016



Lời tựa Editor
Vì sách in quá lâu và quá hiếm cho dù tôi – Trần
Công đã cố gắng hết sức để tìm bản sách gốc
nhưng khơng được nên tơi mạo muội xin tái biên
tập lại dựa trên các đề mục và thứ tự tác phẩm. Tất
cả quyền của tác giả và nhà xuất bản được bảo hộ.
Xin vui lịng khơng sử dụng vào mục đích thương
mại. Xin cám ơn!

© copyright Tác giả và nhà xuất bản giữ bản quyền.



Xin tặng cô Vương Xoan – người em
luôn quý mến và kính trọng!


Nguyễn Duy tên thật là Nguyễn Duy Nhuệ, sinh ngày 7/12/1948
tại xã Đơng Vệ, huyện Đơng Sơn, Thanh Hố. Năm 1966 ơng
nhập ngũ, trở thành lính đường dây của bộ đội thông tin. Nguyễn
Duy từng tham gia chiến đấu nhiều năm trên các chiến trường Khe
Sanh, Đường 9 - Nam Lào, rồi sau này là mặt trận phía Nam, mặt
trận phía Bắc (1979). Sau đó ơng giải ngũ, làm việc tại tuần báo

Văn nghệ, Hội nhà văn Việt Nam và là Trưởng đại diện của báo
này tại phía Nam.
Nguyễn Duy làm thơ rất sớm. Tác phẩm đầu tay của ông là bài thơ
"Trên sân trường" viết từ đầu những năm 60, khi cịn là một học
sinh phổ thơng ở trường Lam Sơn, Thanh Hố. Nhưng phải mãi
đến năm 1973, ơng mới thực sự nổi tiếng với chùm thơ đoạt giải
nhất cuộc thi thơ tuần báo Văn nghệ: Hơi ấm ổ rơm, Bầu trời
vuông, Tre Việt Nam. Và cũng bắt đầu từ đấy, chúng ta có
Nguyễn Duy, một thi sĩ đặc sắc cuối những năm chiến tranh và lại
rực rỡ trong hồ bình.
Nguyễn Duy có bộ 3 bài thơ theo thể tự do nổi tiếng mang tính
thời sự, viết về những trăn trở, suy nghĩ của ông về tương lai đất
nước, tương lai của con người và môi sinh: Đánh thức tiểm lực,
Nhìn từ xa... Tổ quốc, Kim Mộc Thuỷ Hoả Thổ. Trịnh Cơng Sơn
đã có nhận xét về Nguyễn Duy:"Hình hài Nguyễn Duy giống như
đám đất hoang, còn thơ Nguyễn Duy là thứ cây q mọc trên đám
đất hoang đó..."Ơng được tặng Giải thưởng nhà nước về Văn học
nghệ thuật năm 2007.
Tác phẩm:


- Cát trắng (thơ, Nxb Quân đội, 1973)
- Phóng sự 30475 (thơ, Nxb Văn nghệ, 1981)
- Em sóng (kịch thơ, Nxb Kim Đồng, 1983)
- Ánh trăng (thơ, Nxb Tác phẩm mới, 1984)
- Khoảng cách (tiểu thuyết, Nxb Phụ nữ, 1985)
- Nhìn ra bể rộng trời cao (bút ký, Nxb Văn nghệ, 1986)
- Mẹ và Em (thơ, Nxb Thanh Hoá, 1987)
- Đãi cát tìm vàng (thơ, Nxb Văn nghệ, 1987)
- Tơi thích làm vua (ký, Nxb Văn nghệ, 1988)

- Đường xa (thơ, Nxb Trẻ, 1989)
- Quà tặng (thơ, Nxb Văn học, 1990)
- Về (thơ, Nxb Hội nhà văn, 1994)
- Sáu & Tám (thơ, Nxb Văn học, 1994)
- Tình tang (Nxb Văn học, 1995)
- Vợ ơi (thơ, Nxb Phụ nữ, 1995)
- Bụi (thơ, Nxb Hội nhà văn, 1997)


Mùa thu

Gió mùa thu đẹp thêm rằm
mẹ ru con, gió ru trăng sáng ngời
ru con, mẹ hát à ơi
ru trăng, gió hát bằng lời cỏ cây
bồng bồng cái ngủ trên tay
nghe trong gió có gì say lạ lùng
nghe như cây lúa đơm bơng
nghe như trái bưởi vàng đung đưa cành
Thì ra dịng sữa ngực mình
qua mơi con trẻ cất thành men say
hiu hiu cái ngủ trên tay
giấc mơ có cánh gió bay lên rồi
ru con, mẹ hát... trăng ơi
con ru cho mẹ bằng hơi thở mình
Hà Nội, 1973


Trở lại khúc hát ru

(Truyện thơ ngắn)
1
Ngày cưới vợ
cũng là ngày xa vợ
đến nay là tám năm
Trộn vào nhớ, vào thương, từ chiến trường xa xăm
là nỗi ước ao
giá mình có một thằng con nhỉ!
Võng bạt đu đưa
anh thường hát khẽ
vài ba câu hát ru
Trở về
anh để lại đằng sau
tám năm xa cách
tám năm bom lửa
nỗi ước ao nén lại tám năm
bất ngờ nổ vỡ
giữa ngực anh
như một quả bom:
vợ anh vừa đẻ một thằng con


2
Anh hiểu chuyện này không dịu dàng như lời ru đâu
người ta từng nói với nhau
bằng phát súng
bằng nhát dao
bởi có những điều lời khơng nói được
bởi có những người thắng nhiều trận mạc
mà khơng thắng nổi lịng mình

Cịn anh
vừa bước ra từ lị cao chiến tranh
da sạm màu khói
cái gì đáng mất đi thì chảy thành xỉ rồi
cái gì đáng cịn lại thì thành thép tơi
nguồn lạch nghĩ suy anh đã tới
ngõ ngách tâm tình anh đã qua
Cơn sốt rét vàng cõng chiếc ba lơ
qua nghìn núi
lịng dũng cảm dắt anh ra khỏi
bãi bom B.52 nhằng nhịt lưới tử thần
Lẽ nào giờ đây anh chùn chân
trước vách núi cheo leo
dựng đứng trong lòng
dù rằng cao thật đấy


3
Anh chưa nói lời nào
vợ anh đã đầm đìa nước mắt
nước mắt cuốn trôi ngày vui gặp mặt
- Em lỗi lầm
anh hãy xa em đi...
em khơng cịn xứng đáng với anh nữa!
Lời nói như dao cứa
tình nghĩa vợ chồng dứt được dễ dàng đâu
nói vậy làm gì
mình tự cắt mình, càng cắt càng đau
Im lặng
cho cùng yên tĩnh lại

cho yên tĩnh cả một đời con dại
con khóc rồi kìa
ru nó đi
em!

4
Tiếng võng cói xiết vào cây cột xoan
nghiến như khoan
nhưng không phải tiếng hàm răng nghiến
Tiếng à ơ...


bổng trầm
ẩn hiện
tiếng à ơ
tiếng một người già
ru
một đứa trẻ thơ
Khúc hát như cắt ra
từ ngày xưa
cắt ra
từ bao nhiêu nỗi niềm
cắt ra
để mà nối liền
nối liền lại những gì đang còn đứt
Từng khúc
từng khúc
cắt ra
từ một mảng lòng
... à ơ

bầu ơi thương lấy bí cùng
tuy rằng...
Anh nằm nghe
tiếng võng cói xiết vào cây cột xoan
xốy như khoan
khúc hát
của đời người đôn hậu


có phải là lời bà ru cháu
hay đến bây giờ mẹ vẫn ru anh?

5
Nửa đêm nghe tiếng trở mình
anh và vợ còn cách nhau một đứa trẻ!
Hạnh phúc lớn lao sao lại thế?
và đứa trẻ hoi nồng hơi sữa mẹ
có lý nào lại là sự cách xa?
Điều ấy cần gì phải nghĩ ngợi lâu
ngập ngừng
khó khăn
là đặt nổi lịng mình lên lưỡi
Sự từng trải đã dạy anh ít nói
bom đạn dạy anh quen biết chọn lời
Anh sẽ bắt đầu
từ cái ngày
hai đứa yêu nhau đừng hòng ai chia cắt
rồi những phút nằm kề cái chết
anh chưa hề nghĩ đến phải xa em
trước cái đêm vĩnh biệt nhau trong thung lũng Tà Cơn

thằng bạn còn đùa anh: "Chúc mày về gặp vợ..."


Ơi, nếu khơng vì tám năm cách trở
làm gì nên nỗi nào
gặp nhau rồi
hãy chia nhau niềm vui lớn lao
còn cái giếng buồn đau
thơi
càng đào càng thẳm
Để có được ngày sum họp lớn
ta trải qua nhiều xa cách và hy sinh
người chết phải xa người sống lẽ đành
những người sống xin đừng xa nhau nữa!

6
Khi nằm giữa vòng tay nhân ái
đứa trẻ nào cũng có mẹ có cha
Thằng nhóc ngủ dần trong khúc hát ru
khác cái giọng dưa du ẩn hiện của người già
giọng anh hát trầm như gió núi
Vẫn khúc hát của ông bà để lại
không phải chỉ cất lên nơi đầu lưỡi
mà rung lên như tiếng vọng trong lòng
à ơi...
1973


Lời của cây
Mưa vùi, nắng đốt, gió xơ

mà cây vẫn đứng - bây giờ tốt tươi
rễ sâu bền vững đời đời
cành vươn riêng một khoanh trời mát xanh
bao nhiêu lứa quả ra cành
hoang sơ đất cỏ nay thành rừng cây
Đến non tơ lứa quả này
lay nghiệt ngã suốt những ngày chung chiêng
bão xốy mười mấy cơn liền
nóng khơ sém lá, rét đen tím chồi
phần thương thương lắm quả ơi
phần lo lứa quả liệu rồi ra sao?


... và lời của quả
Quả là quả của cây cao
nhựa cây luyện lọc qua bao nhiêu đời
nhựa săn thành thịt quả rồi
gió rung cho rụng cho rơi, dễ gì
Đã đành có quả rụng đi
thì như lá ấy, rụng về cội cây
trăm ngàn mưa gió vặn xoay
quả nào cịn đến hơm nay hẳn còn
Xin đừng ngại lứa quả non
quả non sẽ chín, hạt non sẽ già
ngày đơng xương xẩu dần qua
xn sang, hạt cựa ắt là mầm lên
Mỗi ngày một tốt tươi thêm
cây cao bóng cả hãy tin quả này
quả khơng sa xuống từ mây
quả đi từ dưới gốc cây lên cành

Hà Nội, 1973


Âm thanh bàn tay
Khi chưa hiểu người con gái ấy
tôi chưa biết tiếng đàn em hay như thế đâu
Đôi bàn tay tài hoa biết làm ra âm thanh quyến rũ
từ một cây vĩ cầm mà với tay tôi chỉ là cái hộp gỗ
từ nốt trắng nốt đen trên khuông kẻ
mà với mắt tôi là luống đỗ nảy mầm
Tôi lớn lên với ruộng với đồng
nghe giao hưởng khác nào nghe xay thóc
em dạy nhạc cho tơi khác nào đi vỡ đất
Em cấy vào tôi luống nhạc đầu tiên
tôi ngỡ ngàng hiểu ra bàn tay em
từng giúp mẹ những đêm đông quét rác
tiếng chổi vô tư dạo trên đường khuya
Ngày lụt to, cả Hà Nội lên đê
tay mềm mại vần từng xe đá hộc
rồi con cá, mớ rau, bếp núc
chăm chút một gia đình vẫn bàn tay tài hoa
Tơi thường gặp em trên đại lộ
lỉnh kỉnh sau xe khi túi gạo, khi thùng dầu
đất nước mình những năm nhiều gian khổ
bàn tay mang nhiều vẻ đẹp khác nhau


Không thể nào quên một buổi chiều nao
tôi chợt biết tay em nhiều vết xước
ấy là lúc trong tay tôi rung lên ấm áp

bản nhạc khơng lời mười ngón tay em đan
Em vá cho tơi cái áo lính cũ càng
bàn tay láy trên vai tôi đường khâu rất đẹp
như đã láy vào lịng tơi da diết
tiếng đàn xe chỉ luồn kim
tiếng đàn lặn sâu như con cá ăn chìm
Chưa sâu bằng đêm nay tơi nghe em
tiếng đàn êm như tóc
tiếng lận đận mây trôi bèo dạt
tiếng bàn tay mang vết xước thường ngày
Cây đàn đột nhiên biến đi
chỉ còn thấy đôi bàn tay trước ngực
và tất cả tan ra thành âm thanh trong vắt
lắc lư tơi như sóng lắc lư thuyền
Ấy là lúc hai tiếng đàn chập lại
một tiếng đàn bàn tay em đấy
với một tiếng đàn bật dậy trong tôi
Hà Nội, 1974


Mưa trong nắng, nắng trong mưa
Bộn bề công việc bấy lâu
hẹn nhau dành dụm cho nhau một chiều
đường nào cũng lắm thương yêu
lối nào cũng đẹp rất nhiều lứa đôi
trong veo là nắng với trời
ngổn ngang thân mến là người với nhau
Chiều đang sâu thắm một màu
tự dưng lộp độp ngang đầu - ồ mưa!
mưa rào giữa nắng hay chưa

hạt mưa ném thẳng có chừa ai đâu
vội vàng ta nấp vào nhau
mái đầu che lấy mái đầu thoảng hương
- Em đừng trách nhé, em thương
nào ai biết được giữa đường gặp mưa!
tiếng em như tiếng gió lùa:
- thơi, đừng nói giọng người xưa, buồn cười...
Từ môi mưa giọt xuống môi
nhấm chung một hạt mưa rơi mặn mà
áo em ướt lẫn vào da
tóc lẫn vào gió, gió là sợi tơ
mắt em trong đến ngây thơ
trong như nắng giữa mịt mờ mưa giăng


Muối trắng
Nếm hạt muối trên đồng mặn tê đầu lưỡi
tôi chạm tới phần nhỏ xíu của đại dương
Có nơi nào mà khơng gặp muối
muối hịa tan trong đất
trong cây
trong máu của tôi
trong miếng ăn ngày ngày dù bát canh suông hay quả cà nén mặn
trong cái nhớ đêm đêm, hồ dễ mà quên lời dặn thủy chung gừng
cay muối mặn
trong cả nỗi xót đau như muối xát lịng
Và hơm nay tơi gặp muối trên đồng
từ vị mặn cịn lặn trong ruộng cát
từ bàn tay sần chai xới, dầm, chang, gạt
từ gương mặt đỏ nhừ như cua luộc

từ vạt áo, khi ra đồng thì màu nâu non, khi về thơn thì màu cát
bạc
từ dáng người đi tất bật giữa trưa hè
Hạt muối nào kia có cái phút linh thiêng xịe trắng giữa ô nề
là đã đi qua ba bảy lần dầm, ba bảy lần chang, ba bảy lần lọc cát
là đã đi qua ba bảy lần cô quánh, thành nước chạt
và dát mình ra mà phơi nắng, kết tinh
Muối lung linh cùng nắng lung linh trắng lấp cái nhìn
nhắm mắt lại trong đầu cịn trắng lóa


màu trắng này lại đi về trăm ngả
đi hòa tan vào sự sống mn lồi
Ở lại đây với ơ cát mặn mòi
vẫn những con người chịu đen da cho muối trắng
nấm muối chảy ròng ròng qua mặt
và nghe muối kết tinh trên thịt da mình
Tới đây rồi hồ dễ mà quên
những hạt muối thân quen, dù lưỡi không chạm vào, lòng sao
thấm mặn
những hạt muối khai sinh ra cánh đồng muối trắng
những hạt muối
phơi
trên áo người
Biện Sơn - Thanh Hóa 1974


Tuổi thơ
Tuổi thơ tôi bát ngát cánh đồng
cỏ và lúa, và hoa hoang quả dại

vỏ ốc trắng những luống cày phơi ải
bờ ruộng bùn lấm tấm dấu chân cua
Tuổi thơ tơi trắng muốt cánh cị
con sáo mỏ vàng, con chào mào đỏ đít
con chim trả bắn mũi tên xanh biếc
con chích ch đánh thức buổi ban mai
Tuổi thơ tơi cứ ngỡ mất đi rổi
năm tháng trôi qua không bao giờ chảy lại
cái năm tháng mong manh mà vững chãi
con dấu đất đai tươi rói mãi đây này
Người ở rừng mang vết suối vết cây
người mạn bể có chút sóng chút gió
người thành thị mang nét đường nét phố
như tơi mang dấu ruộng dấu vườn
Con dấu chìm chạm trổ ở trong xương
thời thơ ấu không thể nào đánh đổi
trọn kiếp người ta chập chờn nguồn cội
có một miền quê trong đi đứng nói cười
Tuổi thơ nào cũng sẽ hiện ra thơi


dầu chúng ta cứ việc già nua tất
xin thương mến đến tận cùng chân thật
những miền quê gương mặt bạn bè
Cuối 1982


Cầu Bố
Ai qua Thanh Hoá về Quảng Xá
men rượu là hương vị của làng tôi

nhắc cầu Bố chắc nhiều người cịn nhớ
đình nhà Lê rêu phủ đã bao đời
Nhà tơi đó, khơng cổng và khơng cửa
ai ghé qua cứ việc hút thuốc lào
cha tơi trổ rất nhiều cửa sổ
gió nồm nam thoải mái ra vào
Đường làng tôi tiếng xe thồ lọc xọc
chiếc xe thồ từng đẩy tới Điện Biên
ngược dòng sông Mạ lên Tây Bắc
ai xuôi về cũng sốt kinh niên
Những năm bom đạn như gieo mạ
lại chiếc xe thồ đi về Nam
cha tơi qua cầu Bùng cầu Ghép
tơi nhìn theo chớp lửa nhập nhồng
Cỏ đã lấp ai cịn thấy nữa
vết xe thồ vẹt đỉnh Trường Sơn
ai thấy nữa ông già đầu bạc xoá
đẩy xe thồ ngang dọc lũng Tà Cơn
Cha tơi đó, dân làng tơi vậy đó


xả hết mình khi nước gặp tai ương
rồi thanh thản trở về với ruộng
sống lặng yên như cây cỏ trong vườn
Cha tơi đó, suốt đời thồ nặng
trĩu cả hai vai việc nước - việc nhà
bom rồi bão, mấy lần nhà sập
lụi cụi tuổi già, con cháu đã đi xa
Ngày họp mặt, cha già như trẻ lại
bếp rượu đặt giữa nhà, bè bạn vây quanh

con đường chiến tranh còn ngoằn ngoèo trong ruột
càng thêm say hương rượu nếp thanh bình
Quê nội, 9-1983