Cha mẹ thông thái con thông minh

Chia sҿHERRN&KLDVHPRLFRP

Giớithiệu
Phầnmột
ĐIỀUGÌKHIẾNCONBẠNTHƠNGMINHNHƯNGHAY
NGÓLINHTINH
Chương1.Tạisaomộtđứatrẻthơngminhlạitrởnênqthiếutập
trung?
Chương2.Nhậnbiếtđiểmmạnhvàđiểmyếucủatrẻ
Chương3.Tạisaothếmạnhvàđiểmyếutrongkỹnăngthựchành
củabạnquantrọng
Chương4.Chọnđúngnhiệmvụchotrẻ
Phầnhai
XÂYDỰNGNỀNTẢNGĐỂGIÚPĐỠTRẺ
Chương5.10nguntắcđểcảithiệnkỹnăngthựchànhcủaconbạn
Chương6.Cảibiếnmơitrường
Chương7.Dạycáckỹnăngthựchànhmộtcáchtrựctiếp
Chương8.Thúcđẩytrẻhọcvàsửdụngkỹnăngthựchành
Phầnba
KẾTNỐIMỌITHỨVỚINHAU
Chương9.Nângcấpkhảnăngsắpxếptrậttự
Chương10.Kếhoạchcósẵnđểdạyconbạncáchhồnthànhcác
thóiquenhàngngày
Chương11.Xâydựngkhảnăngkiềmchếphảnứng
Chương12.Nângcaobộnhớlàmviệc
Chương13.Cảithiệnkhảnăngkiểmsốtcảmxúc
Chương14.Tăngcườngkhảnăngduytrìtậptrung
Chương15.Dạycáchkhởiđầucơngviệc
Chương16.Khuyếnkhích,lậpkếhoạchvàđặtưutiên
Chương17.Khíchlệkhảnăngtổchức

Chương18.Thấmnhuầnviệcquảnlýthờigian
Chương19.Khíchlệsựlinhhoạt.
Chương20.Pháttriểnsựkiêntrìtheođuổimụctiêu.
Chương21.Nidưỡngnhậnthứctổngquan
Chương22.Khinhữnggìbạnlàmlàchưađủ
Chương23.Làmviệccùngvớinhàtrường
Chương24.Điềugìđangchờởphíatrước?
Nguồnthamkhảo


Giớithiệu
Khơngcógìgâyứcchếhơnviệcngắmnhìnđứaconđầytiềmnăng
củamìnhchậtvậtvớicáccơngviệcthườngngày.Nhữngđứatrẻkháccó
thểlàmđượcbàitậpvềnhàcủalớpba,nhớmangsáchtốnvề,vàhồn
thànhbàitậptrướckhiđingủ.Tạisaoconbạnlạikhơnglàmđượcnhư
thế?Khibạnngồivớicon,rõrànglàconcóthểlàmtốn,vàcơgiáo
cũngxácnhậnlàconhiểubài.Hầuhếttrẻmầmnoncóthểngồitrong
vịngtrịntạilớptrongkhoảngmườiphútmàkhơnggâymấttậptrung
mộtcáchđángkể.Tạisaoconbạn,mộtđứatrẻbiếtđọctừlớpMầmlại
khơngthểngồinởđótronghơnmườigiây?Bạncómộtđứacontám
tuổicóthểdọnphịngmàkhơngkêucagì,nhưngvớiđứaconmườihai
tuổithìlàmviệcnhàlàmộtcuộcđấutranhhàngtuần.Concủangười
bạnkhơngqntờchấpthuận,khơnglàmmấtchiếcáokhốcđắttiền
hoặckhơngngãởnơicơngcộng.Tạisaoconbạnlạivậy?
Bạnbiếtđứaconcủamìnhcótráitimvàkhốiócđểthànhcơng.Vậy
màgiáoviên,bạnbècủabạn,thậmchílàbốmẹbạn,vàcáithứâm
thanhnhonhỏvăngvẳngtrongđầubạnlạinóirằngđứatrẻđangkhơng
ởnơilẽraconnênở.Bạnđãthửmọicách–biệnhộ,qttháo,dỗ

dành,đútlót,giảithích,thậmchícóthểđedọavàtrừngphạtđểchấn
chỉnhvàbắtconlàmnhữnggìbạnmongđợihoặcnângcaosựtựkiểm
sốtđểhànhxửđúngvớilứatuổi.Nhưngchẳngcáchnàohiệuquảcả.
Ngunnhândẫnđếnđiềuđócóthểlàdoconbạnthiếumộtsốkỹ
năng.Bạnkhơngthểnóiconmìnhsửdụngnhữngkỹnăngmàchúng
khơngcó,cũnggiốngnhưviệcbạnkhơngthểantồnvượtquacuộcđua
kimcươngđentrongkhibạnthậmchíkhơngthểtrượttuyếttrênngọn
đồithỏ(1).Concủabạncóthểrấtmuốnvàcótiềmnăngđểlàmnhững
điềucầnthiết,chỉlàchúngkhơngbiếtcáchlàmthếnào.Cácnhàkhoa
họcnghiêncứuvềsựpháttriểnnãobộcủatrẻđãkhámphárarằnghầu
hếtnhữngđứatrẻthơngminhnhưngthiếusựtậptrunglàdosựthiếu
thốnmộtsốthóiquentríócđượcgọilàkỹnăngthựchành.Đâylà
nhữngkỹnăngtríócnềntảngcầncóđểthựchiệncơngviệc:sắpxếptổ
chức,lênkếhoạch,bắtđầucơngviệc,tậptrunglàmviệc,kiểmsốtsự
bốcđồng,điềutiếtcảmxúc,trởnênthíchứngvàlinhhoạt–làtấtcả
nhữnggìđứatrẻcầnđểđốidiệnvớinhữngucầuđiểnhìnhcủathời
thơấutạitrường,tạinhàvàvớibạnbè.Mộtvàiđứatrẻthiếumộtsốkỹ
năngthựchànhnàyhoặcchậmpháttriểncáckỹnăngnày.


Cuốnsáchnàycóthểgiúpgìchobạnvàđứacon
thơngminhnhưnghayngólinhtinhcủabạn?
Mộtlúcnàođó,ởmộtmứcđộnhấtđịnh,mọiđứatrẻđềuphảichật
vậtvớiviệctựsắpxếp,tựkiểmsốtvàhịađồngvớingườikhác.Cuộc
chiếndọnphịngxảyraởhầuhếtmọigiađìnhtạiMỹ.Vàkhơngcómột
đứatrẻmườibatuổinàotrênhànhtinhnàylàmđượctấtcảbàitậpchỉn
chu,đúngthờihạnmộtcáchhồnhảomỗingày.Nhưngmộtvàiđứatrẻ
cóvẻcầnsựgiámsátvàgiúpđỡqmứcthườngxuntrongkhi
nhữngđứatrẻđồngtranglứakháccóthểbắtđầutựkiểmsốtcơngviệc
củamình.Bạncólẽđangtựhỏikhinàobạncóthểđứngsangmộtbên

nhưnhữngbậcphụhuynhkhác:Khinàobạnđượcthốtkhỏigánh
nặngcủaviệcthườngxunphảinhắcnhởcon?Khinàoconbạnhọc
đượccáchtựgiữbìnhtĩnhhơnlàdựadẫmvàobạnđểlàmviệcgìđó?
Liệuđếnkhinàobạncóthểdừngviệcquảnlýtừngbướcmọivấnđề
trongcuộcđờiconmìnhmàvẫnđảmbảoconsẽthànhcơng?
Nhữngcộtmốcnàycóthểsẽcịnlâumớiđếnnếubạncứmongchờ
vàomộtbướcnhảyvọtmuộnmàngtrongsựpháttriểncủacon.Trong
lúcbạnchờđợi,concủabạncóthểđangphảichịuđựngnhữngtổnhại
đếnlịngtựtơn,cịnbạnsẽmãithấtvọngvàlolắng.Vậynếuconbạn
khơngcónhữngkỹnăngthựchànhđểđạtđượckỳvọnghợplýtừngười
khácthìđiềudễhiểulàbạncầnhànhđộngngaytừbâygiờđểgiúpcon
bắtkịp.Cáckỹnăngthựchànhgầnđâyđãđượckiểmchứnglànềntảng
mọiđứatrẻcầncóđểđươngđầuvớicácucầucủathờithơấu,vàcác
kỹnăngtríócnàyngàycàngtrởnênquantrọnghơnkhitrẻmạohiểm
bướcvàothếgiớivớingàycàngítsựgiámsátvàhướngdẫncủabốmẹ.
Quantrọngnhấtlàchúngvơcùngcầnthiếtchoviệcquảnlýthànhcơng
cuộcđờingườilớnsaunày.Hànhđộngbâygiờđểthúcđẩykỹnăng
thựchànhcủacontrẻ,cóthểgiúptrẻtránhđượcrấtnhiềukhókhăn
trongnhữngnămsắptới.
Nếuđứaconnămtuổicủabạnthiếuhoặcchậmpháttriểnsovới
nhữngđứatrẻkhácvềkỹnăngthựchành,anhchàngcóthểkhơngchịu
đượcviệcthuacuộchoặckiềmchếbảnthânkhơnggâyhấn,vàsẽdẫn
tớiviệcngàycàngítbạnchơi.Nếuđứaconchíntuổicủabạnkhơngthể
lênkếhoạchchocáccơngviệccủamìnhvàđiđếncùngvớikếhoạchấy,
cơnàngcóthểsẽkhơngbaogiờhồnthànhnhữngdựándàihơiđược
giaoởđộtuổiđó.Nếuđứaconmườibatuổicủabạncórấtítkhảnăng
kiểmsốtsựbốcđồng,điềugìcóthểcảnanhchàngkhỏiviệcbỏrơiđứa
emgáinhỏđểđichạyxecùngchúngbạnchỉbởivìbạnkhơngcóởđó

đểnhắcnhởconrằngcậuđãđồngýtrơngem?Trongthờiniênthiếu,
liệucongáicủabạncóchúýkhiláimộtchiếcxevớinhiềungườibạn
đangcùngngồitrênđó?LiệucontraicủabạncóđếnlớpluyệnSAT(2)
khơng,haydànhthờigianđểnhắntinhoặcchơigame?Liệuconbạncó
cáckỹnăngsắpxếpvàquảnlýthờigianđểcóđượcmộtcơngviệclàm
thêmphùhợpvàomùahè,cũngnhưcókhảnăngkiểmsốtcảmxúcđể
tránhbỏdởtấtcảchỉvìmộtơngsếphaykháchhàngkhóchịu?Mộtkhi
trưởngthành,liệuconbạncórờikhỏinhàhaythấtbạitrongviệctựlập?
Nóimộtcáchngắngọn,liệucontraihaycongáibạncókhảnăngtựxây
dựngmộtcuộcsốngđộclậpthànhcơng?
Khảnăngđósẽlớnhơnrấtrấtnhiềunếubạngiúpconxâydựng
nhữngkỹnăngthựchànhcịnthiếuhoặccịnyếungaytừbâygiờ.Đây
làmộttrongnhữnglýdotạisaochúngtatậptrungvàotrẻởgiaiđoạn
tiểuhọchoặctrunghọc:Nếubạnbắtđầuxâydựngkỹnăngthựchành
choconngaytừbâygiờthìđếnkhiconbạnbướcchânvàocấpba,bạn
đãtraogửichoconnềntảngquantrọngchosựthànhcơngtrongsuốt
thờiđiểmquantrọngnhấtcủacuộcđờihọcthuậtvàxãhộicủamình.
Rồibạnsẽnhậnrarằngconmìnhđượctrangbịvớikhảnăngtựkiểm
sốt,quyếtđịnhvàgiảiquyếtvấnđềtốthơnnhữnggìbạnđangmơvào
lúcnày.Rấtnhiềunhữngđiềuchúngtadạychohọcsinhtrunghọcvẫn
cóthểápdụngđểdạychocácbạnhọcsinhcấpba,nhưngvìhọcsinh
cấpbasẽphảiđốimặtvớinhữngucầuliênquanđếnkỹnăngthực
hànhcaohơn,cũngnhưphảiđápứnglạicáchtiếpcậncủacácbậclàm
chamẹkhácbiệthơnsovớitrẻnhỏ,vậynênchúngtơisẽkhơngđisâu
vềđốitượngnhómtrẻlớnnày.

Vềquyểnsáchnày
Nhờviệctiếpxúcvớinhữngđứatrẻkhác–vàchứngkiếnchínhcon
mìnhtrưởngthành–chúngtơinhậnrarằngmọiđứatrẻđềucónguycơ
phảiđốimặtvớinhữngđiểmyếuvềkỹnăngthựchành,vànhữnggìbạn

cóthểlàmđểgiúpconsẽphảithayđổidựatheođộtuổivàmứcđộphát
triểncủađứatrẻ,cũngnhưdựavàođiểmmạnhvàđiểmyếucủachính
bạncùngvớicácvấnđềđangkhiếnbạnnhứcnhốinhất.Nếubạncóthể
nhắmtớihànhvichuẩnnhấtvàchọnđượcchiếnlượcđúngđắnnhất,
bạncóthểtạođượcsứcảnhhưởngtíchcực,đángkểvàlâudàitớikhả
năngcủacontrongviệcpháttriểncáckỹnăngthựchành.Giúpđỡcon
nhậnranhữngđiểmyếumàconcầnđượcgiúpđỡvàtìmranhữngbiện
pháphỗtrợtốtnhấtđểgiúpcontăngcườngnhữngkỹnăngthựchành.


ĐólàmụctiêuchínhcủaPhầnItrongcuốnsáchnày.
Chương1đếnchương4mangđếnmộtcáinhìntổngquanvềkỹ
năngthựchành,cáchchúngpháttriển,cáchbiểuhiệncủachúngtrong
cácnhiệmvụpháttriểnthơngthường,cáchbạnvàmơitrườngcóthể
đónggópchosựpháttriểnmạnhmẽcủanhữngkỹnăngthựchànhnày.
Cácnhàkhoahọccùngcácbácsỹđãliệtkêvàdánnhãncáckỹnăng
thựchànhtheotừngcáchkhácnhau,nhưngtấtcảchúngtơi-chun
giatronglĩnhvựcnàyđềuđồngýrằngđólànhữngqtrìnhnhậnthức
cầncóđể(1)lênkếhoạchvàđịnhhướngcáchoạtđộng,baogồmviệc
bắtđầuvànhìnnhậnxunsuốtvấnđề,và(2)chỉnhđốnhànhvi–để
ngăncảnsựbốcđồng,lựachọnđúng,thayđổichiếnthuậtkhinhữnggì
bạnđanglàmkhơngmanglạihiệuquả,quảnlýcảmxúcvàhànhviđể
đạtđượcmụctiêudàihạn.Nếubạnnhìnnhậnbộnãonhưmộttổchức
đầuvàovàđầura,cáckỹnăngthựchànhgiúpchúngtaquảnlýchức
năngđầura.Điềuđócónghĩalàchúnggiúpchúngtatiếpnhậntấtcả
cácdữliệumàbộnãođãtậphợpđượctừcáccơquancảmgiác,cơbắp,
cácmútthầnkinhvàhơnnữalàchúnggiúpchúngtalựachọncách
thứchồiđáp.
TrongChương1,bạnsẽkhơngchỉđượctìmhiểuvềtừngchứcnăng
cụthểcủacáckỹnăngthựchànhmàcịnđượctìmhiểuthêmvềcách

thứcbộnãopháttriển,cụthểhơnlàcáchthứcpháttriểncủacáckỹ
năngthựchànhởtrẻnhỏtừkhimớisinhra.Sựthấuhiểunàysẽgiúp
bạnhìnhdungrõhơnvềcácchứcnăngcủanhữngkỹnăngthựchành.
Chúngsẽđưatađibaoxavàtạisaokhithiếuhụtnhữngkỹnăngnàylại
cóthểgiớihạnrấtnhiềuvấnđềtrongcuộcsốnghàngngàycủatrẻnhỏ.
Đểcóthểnhậnbiếtđiểmmạnhvàđiểmyếucụthểtrongkỹnăng
thựchànhcủaconbạn,tấtnhiênlàbạncầnphảibiếtkhinàonhữngkỹ
năngthựchànhnàycầnđượcpháttriển–giốngnhưcáicáchbạnlàm
chocáckỹnăngvậnđộngnhưngồi,đứngvàđikhiconbạncịnlàmột
đứatrẻsơsinh.Hầuhếtcácbậcphụhuynhđãcótrựcgiácvềquỹđạo
pháttriểncủacáckỹnăngthựchành.Dựavàokhảnăngquansáttự
nhiên,chúngtavàgiáoviêncủaconchúngtasẽcónhữngcáchđiều
chỉnhkỳvọngchophùhợpvớikhảnănglớnkhơnđộclậpcủamỗiđứa
trẻ,mặcdùchúngtacóthểkhơngđặtramụctiêuchonhữngcộtmốc
đólàsựthunhậnđượccáckỹnăngthựchànhkhácnhau.Chương2sẽ
chobạnmộtcáinhìncụthểhơnvềcácnhiệmvụpháttriểnthơng
thườngtheoquỹđạocầnđếnviệcsửdụngcáckỹnăngthựchànhởmỗi
giaiđoạnkhácnhaucủathờithơấu.Chúngtơicũngsẽchỉchobạnthấy
cácđiểmmạnhvàđiểmyếucủakỹnăngthựchànhcóxuhướngđitheo
mộtsốkhnmẫunhấtđịnhtrongcáccánhânnhưthếnào,mặcdù


chúngmangtínhchấttổngquanchung,cáckỹnăngnàycóthểđược
pháttriểntốthơnởtrẻnàynhưnglạichậmpháttriểnởtrẻkhác.Bạnsẽ
bắtđầuhìnhthànhđượcmộtbứctranhvềđiểmmạnhvàđiểmyếucủa
chínhconmìnhvớimộtbàikiểmtrangắn.Bứctranhnàysẽgiúpbạn
bắtđầunhậndiệnđượccácmụctiêukhảdĩchosựcanthiệpchúngtasẽ
nóiđếntrongPhầnIIvàPhầnIII.
Nhưchúngtơiđãnói,khảnăngsinhhọccủamộtđứatrẻtrongviệc
pháttriểnkỹnăngthựchànhđượcxácđịnhtừtrướckhiđứatrẻsinhra,

tuynhiênliệuđứatrẻcóđạtđượchếttiềmnăngcủamìnhtrongviệc
pháttriểnchúnghaykhơngcịnphụthuộcrấtnhiềuvàoyếutốmơi
trường.Cácbạn,vớitưcáchlànhữngbậcchamẹsẽđónggópmộtphần
lớnvàomơitrườngsốngcủatrẻ.Điềunàykhơngcóýnóirằngcácbạn
làlýdokhiếncontrẻyếukémvềkỹnăngthựchành,mànógiúpbạn
nhậnrađiểmmạnhvàđiểmyếutrongkỹnăngthựchànhcủamình
nằmởđâu,việcnàycóthểgiúptăngcườngnỗlựccủabạntrongviệc
xâydựngkỹnăngthựchànhcủaconbạn,cũngnhưgiảmthiểucácmâu
thuẫncóthểnảysinhbởisựbùtrừhaysựtươngđồngnhấtđịnhgiữa
haingười.
Vídụnhưconcủabạnsắpxếpđồđạcrấtbừabãivàbạncũngvậy.
Điềunàykhơngchỉkhiếnbạnrấtkhókhăntrongviệcdạyconcáckỹ
năngsắpxếptrậttựmàcịnkhiếnchotrậnchiếnđểvượtquasựthiếu
ngănnắpkhólêntheocấpsốnhân.Tuynhiên,khiđượctrangbịnhững
kiếnthứccầnthiếtvềsựtươngđồngnày,bạncóthểxâydựngđượctình
đồngđộivớiconmìnhnhờsựsẻchiaviệccầnthiếtphảihọcnhữngkỹ
năngnày.Cùngnỗlựcvìđiềuđócóthểgiúpgiữgìnlịngkiêuhãnhvà
khuyếnkhíchsựhợptáctừconbạn.
Hoặchãytưởngtượngbạnkhámphárarằngbạnvàconbùtrừcho
nhauthayvìtươngđồngvớinhau:Chỉriêngviệcnhậnthứcđượcbạnlà
ngườicựckỳngănnắpmộtcáchtựnhiêntrongkhiconbạnlạibừabãi
cóthểkhiếnbạncóđộnglựcđểkiêntrìhơntrongviệcgiúpconxây
dựngmộtkỹnăngthựchànhđanglàđiểmmạnhcủabạn.Khơngphảilà
conđangcốgắngkhiếnbạntứcgiận,màđólàvấnđềcủasựkhácbiệt
trongkỹnăngthựchành.Chương4sẽgiúpchúngtahiểucácđiểm
mạnhvàđiểmyếutrongkỹnăngthựchànhcủachínhmình,vàcách
chúngtacóthểsửdụngkiếnthứcnàytrongviệcnỗlựcgiúpđỡcon
mình.
Sựtươngthíchgiữabạnvàconbạnkhơngphảilàđiềuduynhấtbạn
nênđểý.Sựtươngthíchgiữaconbạnvàphầncịnlạicủamơitrường

cũngrấtquantrọng.Nhưbạnsẽhọcđượcrằng,mộtkhibạnbắtđầu
nắmbắtchiếnlượcđểxâydựngkỹnăngthựchànhchoconbạn,điều


đầutiênbạnnênđểýthườngxunkhicốgắngbùđắpchosựthiếuhụt
kỹnăngcủaconlàviệcthayđổimơitrường.Tấtnhiênbạnkhơngthể
làmđiềuđómãimãi-vàmụcđíchlớnlaocủaquyểnsáchnàylàđể
chắcchắnrằngbạnsẽkhơngphảilàmthế-nhưngđóchínhxáclàđiều
cácbậcchamẹlàmđểbiếnđổimứcđộxunsuốtthờithơấuvàniên
thiếucủaconmình.Chúngtađặtnhữngtấmchắnantồnđểtránh
nhữngngóntaytịmịcủatrẻđútvàoổđiện;cácbuổichơicủabéln
cósựxuấthiệncủabốmẹhoặcngườichămsócởcùng;chúngtahạn
chếthờigianchơiiPodvàvàoInternetđểchúngcóthểhồnthànhbài
tậpvềnhà.TrongChương4chúngtơisẽchỉchobạncáchnhìnnhận
mơitrườngcủatrẻphùhợpvớicáckỹnăngthựchànhvàloạihìnhquản
lýgiaiđoạnnàobạncóthểlàmchođếnkhiconbạnkhơngcầnhỗtrợ
mơitrườngnữa.
Mộtkhibạnbiếtđiểmmạnhvàđiểmyếucủaconmìnhnằmởđâu,
sựtươngđồnggiữabạnvàconcũngnhưgiữaconvàmơitrườnglànhư
thếnàothìbạnđãsẵnsàngđểbắtđầuxâydựngcáckỹnăngđó.Chúng
tơitinrằnglýdokhiếnchosựcanthiệpcủachúngtơiđạtđượchiệuquả
bởi(1)chúngđượcápdụngtrongkhơnggiantựnhiêncủatrẻvà(2)bạn
cóthểchọncácgóccạnhkhácnhauđểtấncơng.Nhữngsựlựachọnnày
chophépbạntùychỉnhnỗlựccủamìnhđểphùhợpvớiđứatrẻmàbạn
đãbiếtqrõ,vàchúngchobạnPhươngánBđểthửnếuPhươngánA
khơnghồntồnthànhcơng.
ChươngđầutrongPhầnII(Chương5)mangđếnchobạnmợttập
hợpcácnguntắcđểtnthủbấtcứkhinàobạnqútđịnhđâulà
góccạnhtớtnhấtđểtiếpcậnmợtvấnđềcụthểhoặcmợtkỹnăngthực
hànhcụthểmàconbạncần.Batrongsớnàyhìnhthànhnênkhung

hìnhcủatấtcảnhữngviệcbạnsẽlàm,vàmỡimợtnguntắcsẽđược
miêutảtrongtừngchươngsau(Chương6-8):(1)thayđởimơitrường
đểnângcaosựphùhợpgiữađứatrẻvànhiệmvụ;(2)dạyđứatrẻcách
thựchiệnnhữngnhiệmvụucầucầncókỹnăngthựchành;hoặc(3)
thúcđẩyđứatrẻsửdụngkỹnăngthựchànhđãcónănglựcsẵcsàng.
Nhưbạnsẽthấy,nhìnchungchúngtơikhúnkhíchmợtcáchthức
tiếpcậnhỡnhợpđểđảmbảothànhcơng,vàChương9sẽchỉchobạn
biếtlàmthếnàođểkếthợpchúngvớinhau.Trướclúcđó,bạncóthể
qútđịnhliệubạnḿnsửdụngcácbiệnphápcứngrắnhayáp
dụngmộtvàitròchơichúngtơiđềxuấtởPhầnIIđểtăngtrưởngkỹ
năngthựchànhcủaconbạnmợtcáchliêntụcmỗingày.
Bạncũngsẽmuốnxácđịnhnhữngtìnhhuốngvấnđềgâyảnhhưởng
nhấtđịnhđếntấtcảvà/hoặcmộtsốkỹnăngthựchànhtạonêncácvấn
đềcủaconbạntrongcuộcsốngthườngngày.Nộidungchương10bao


gồmcácthóiquendạydỗhướngtớicácvấnđềcủacontrẻđượccácbậc
chamẹthanphiềnnhiềunhấttrongphịngkhámcủachúngtơi.Những
thóiquennàysẽmangđếnchobạnmộttậphợpcácquytrình,vàtrong
mộtsốtrườnghợpnónhưmộtkịchbảngiúpconbạnhọcđượccách
quảnlýcáchànhvicủacuộcsốnghàngngàyvớiítsựnỗlựcvàxáo
động,bấtkểđólàtnthủthóiquenđingủ,giảiquyếtcácthayđổi
trongkếhoạch,hayđốimặtvớimộtdựándàihơitạitrường.Rấtnhiều
bậcchamẹcảmthấydễdàngđểbắtđầunhữngthóiquennàybởichúng
ngaylậptứcnêubậtlênnhữngnhiệmvụlàcộinguồnmâuthuẫnhàng
ngày,vàbởichúngtơiđãcungcấptấtcảcácbướcvàcáccơngcụcần
thiếtchobạn.Bạncóthểthấyđâylàcáchtốtnhấtđểtrởnênquenthuộc
vớicáccơngviệcmangtínhxâydựngkỹnăngthựchànhvàlàcon
đườngngắnnhấtđểnhìnthấyhiệuquả.Chamẹcũngcầnđượcthúc
đẩy,vàkhơngcógìhơnviệcthànhcơngthúcđẩychotatiếpbước.

Nhữngthóiquennàychỉchobạncáchlàmthếnàođểcảitiếnthóiquen
theođộtuổicủaconmình.Chúngcũngxácđịnhnhữngkỹnăngthực
hànhcầnthiếtđểthựchiệnnhiệmvụ,vìthế,nếubạnthấycùngchính
nhữngkỹnăngđócầnthiếtchonhiệmvụkhiếnconbạnđauđầunhất,
bạncóthểquyếtđịnhđọcvàcảithiệncáckỹnăngđóởcácchươngtiếp
theotươngứng.
Chương11đếnchương21sẽtrìnhbàytừngkỹnăngthựchànhmột
cáchriêngrẽ.Chúngtơimơtảtiếntrìnhpháttriểnđiểnhìnhcủamỗi
kỹnăngvàđưarachobạnmộtthangđiểmđánhgiáchungđểbạncó
thểsửdụngtrongviệcxácđịnhxemliệuconbạnđạtchuẩnhaychậm
chạptrongviệcpháttriểnkỹnăngđó.Nếubạncảmthấycáckỹnăng
củaconmìnhnhìnchungvừađủnhưngvẫncóthểcanthiệpởmứcđộ
nhấtđịnhthìbạncóthểtntheocácnguntắcchungmàchúngtơi
liệtkêđểlàmđượcđiềuđó.Nếubạnnhậnthấycácvấnđềnghiêmtrọng
hơnthế,mặtkhác,bạncóthểxâydựngphươngphápcanthiệpriêng
củamìnhthìbạnhồntồncóthểdựatrêncácmơhìnhchúngtơicung
cấpvềmộtsốhoặcnhiềuhơnsựcanthiệpchunsâu,tậptrungvào
nhữngkhuvựccóvấnđềxảyrathườngxunnhấttrongphịngkhám
củachúngtơi.Nhữngbuổicanthiệpnàykếthợpcácnguntốcủacả
baphươngphápđượcmơtảtrongPhầnII.
Chúngtơitựtinrằng,vớitấtcảnhữnglựachọnkhácnhaunày,bạn
sẽtìmraconđườngđểgiúpconcảithiệnnhữngkỹnăngthựchànhcịn
yếutrởnênmạnhmẽhơn.Nhưngchúngtađangsốngtrongmộtthế
giớikhơnghồnhảo,vìthếChương22sẽđưaracácgợiývềcáchgiải
quyếtvấnđềchonhữngthờiđiểmbạnđâmvàongõcụt,baogồmnhững
câuhỏibạnnênhỏichínhbảnthânmìnhvềnhữngnỗlựccanthiệpcủa
bạn,cũngnhưhướngdẫnchobạncáchlàmthếnàovàkhinàothìnên


tìmkiếmsựgiúpđỡcủachungia.

Vớitưcáchlàmộtphụhuynh,bạncóthểgiúpconmìnhsửdụngcác
thếmạnhvềkỹnăngthựchànhđểlàmbàitậpvềnhàvàhìnhthànhcác
thóiquenhọctậptốt,nhưngbạnkhơngthểtheoconvàotậntronglớp
học.Hầuhếtnhữngđứatrẻthiếutậptrungthườnggặpphảivấnđềcảở
trườnglẫnởnhà.Trênthựctế,cóthểchínhgiáoviênđầutiêncủacon
làngườikhiếnbạnnhậnthứcđượcđiểmyếutrongkỹnăngthựchành
củaconmình.Chương23mangđếnnhữnggợiývềcáchhợptácvới
giáoviênvànhàtrườngđểđảmbảoconbạnnhậnđượcnhữngsựgiúp
đỡvàhỗtrợcầnthiếttạitrườngcũngnhưtạinhà.Điềunàybaogồmcả
nhữnggợiývềcáchtránhnhữngmốiquanhệđốinghịchvớigiáoviên
cũngnhưcáchđểtiếpcậnsựhỗtrợbổsung,chẳnghạnnhưKếhoạch
50haygiáodụcđặcbiệtnếucần.
Cáckỹnăngconbạnhìnhthànhđượcdướisựgiúpđỡcủabạnsẽ
giúpconthànhcơnghơntrongcuộcsốnghọcđường,nhưngđiềugìsẽ
xảyrasautrườngtrunghọccơsở?Vớinhữngđứatrẻthiếutậptrung,
trườngcấpbavàcuộcsốngsauđómangđếnnhiềutháchthứcmới–
nhữngthứthườngkhiếnđứatrẻsợphảiđốimặthơnrấtnhiềusovớikhi
chúngcịnnhỏvàbạncầntậptrungnhiềuhơnvàokhíacạnhtíchcực
củaviệcxâydựngsựđộclập.Chươngcuốicủacuốnsáchnàyđưara
nhữngchỉdẫntrongviệcgiúpđỡconứngphóvớicácgiaiđoạntiếp
theocủacuộcđời.
Cịnbâygiờ,chúngtơibiếtđơilúcthậtđángsợkhinhìnlạicon
đườngđãđiquavàtưởngtượngđếnnhữngđiềusẽxảyrakhiconchúng
tabướcvàothếgiớingườilớn.Cảhaichúngtơiđềubiếtrằngkhiđứa
contrailớntuổinhấtcủachúngtơibướcvàotrunghọccơsở,chúngtơi
đãcónhữngđêmkhơngngủđểsuynghĩxemlàmcáchnàochúngcó
thểvượtquanhữngthángnămnàyđểbướcvàotrunghọcphổthơng,
chứđừngnóiđếnnhữngnămthángtiếpsauthờigiantrunghọcphổ
thơngđó.Chúngtơiviếtcuốnsáchnàymộtphầnđểgiúpbạnvữngtin
rằngtrẻconsẽlớnvàhọccáchđểtựtồntại.Concủachúngtơiđãlàm

đượcđiềuđó–vàconbạncũngsẽvậy.Nhữngkinhnghiệmtíchlũy
đượcquanhiềunămlàmviệcởphịngkhámvànhữngkinhnghiệmlàm
chamẹđãđượcchúngtơitruyềntảihếtởcuốnsáchnày.Chúngtơihy
vọngbạnsẽcảmnhậnđượcsựhữuíchcủacuốnsách,bấtkểbạnđangở
đâutrênhànhtrìnhđưacontừthờiấuthơđếnsựđộclập.


Katietámtuổi.Đólàmộtbuổisángthứbảy,vàmẹcơbéucầu
cơdọnphịngvớilờicảnhbáorằngcơsẽkhơngthểsangnhàđối
diệnchơivớibạncủamìnhtrướckhimọithứxongxi.Katierời
phịngkháchmộtcáchngạingần,nơiemtraicơđangmảimêvới
chươngtrìnhhoạthìnhsángthứbảy,vàbướclêncầuthang.Cơbé
đứngởgiữalốiđivànhìntồncảnh:conbúpbêBarbiecủacơbé
đangnằmtrơtrọimộtgóc,mộtđốngcácconbúpbêkhácvàphục
trangphụkiệntrơngxanhưmộtđốngvảisắcmàu.Sáchđang
nằmngổnngangtrêngiásáchcủacơbé,vàiquyểncịnđang
nằmdướisàn.Cánhcửatủcủacơbéđangmở,cơnhìnthấyquần
áođangrơikhỏimắcvàtrànxuốngdướisànnhà,chephủvàiđơi
giàycùngmộtsốtrịchơibàncờvàgiảiđốgầnđâycơítchơi.Một
ítquầnáobẩnđãbịđáxuốngdướigầmgiườngnhưngvẫnlộra
giữagatrảigiườngvàsànnhà.Vàcómộtchồngquầnáosạch
vươngvãitrênsànnhàcạnhbànhọc,hậuquảcủacơngcuộctìm


kiếmchiếcáolenuthíchcơbémuốnmặcngàyhơmqua.Katie
thởdàivàđivềgócconbúpbê.Cơbéđặtvàiconbúpbêlênkệđồ
chơicủamình,rồicầmlấyconthứbavàơmnótrongvịngtayđể
quansátbộđồnóđangmặc.Cơbénhớlàcơđãdiệnđồchocon
búpbêđitiệcvàbâygiờcơbékhơngthíchbộđồmìnhchọnnữa.
Cơliềnquờquạngtrongchồngquầnáođồchơiđểtìmkiếmchiếc

váyđẹphơn.Cơbéđangchộplấycáidâybuộccuốicùngcủa
chiếcváythìtiếngmẹcơvăngvẳngsaucửa.“Katie!”mẹnói,
giọngbiểulộrõsựthiếukiênnhẫn.“Đãnửatiếngtrơiquarồivà
conchưacólàmgìcả!”Mẹcơđiđếngócbúpbêtrênkệđồchơirồi
cùngKatienhặtbúpbêvàquầnáo,đặtnhữngconbúpbêvàokệ
vàquầnáothìcấtvàovàotrongtủ.Cơngviệcdiễnranhanh
chóng.Mẹđứngdậyđểđira.“Nào,giờthìnhìnxemconcóthể
làmgìvớinhữngcuốnsáchđó,”mẹnói.Katieđiđếngiásáchvà
bắtđầusắpxếpnhữngcuốnsáchcủacơbé.Giữachồngsáchđó,
cơtìmthấytậpmớinhấtcủabộBoxcarChildren,cuốnsáchcơ
đangđọcdở.Cơmởđếntrangmìnhđánhdấuvàbắtđầuđọc.
“Mìnhchỉđọchếtchươngnàythơi,”cơtựnhủ.Khicơbéđọcxong,
cơgậpsáchlạivànhìnquanhkhắpphịng.“Mẹơi!”cơrềnrĩ,
“Nhiềuviệcq!Conđichơivàlàmsauđượckhơngạ?Xinmẹ
đấy?!”
Dướinhà,mẹKatiethởdàinãonề.Chuyệnnàylnxảyramỗikhi
cơbắtcongáihồnthànhmộtviệcgì:cơbésẽmấttậptrung,saonhãng
vàcơngviệcsẽkhơngthểhồnthànhtrừkhimẹkèkèđứngđóvàchỉ
chocơlàmtừngbướcnhỏ–hoặcbướcvàovàtựlàmviệcđó.Saocon
gáicơcóthểsaonhãngvàthiếutráchnhiệmđếnthếcơchứ?Tạisaocơ
békhơngthểbỏquamộtchútxíunhữngviệccơbéthíchlàmđểhồn
thànhviệccơbéphảilàm?Chẳngphảimộtđứatrẻlớpbanênbiếtcách
chămsócvàithứcủabảnthânmìnhhaysao?
Katieđãnằmtrongtốp90trongbàikiểmtratrìnhđộcủabangIowa
từkhicơbébắtđầubiếtlàmbàikiểmtra.Cơgiáocủacơbénhìnnhận
rằngcơbérấtgiàutrítưởngtượng,giỏitốnvàcóvốntừvựngtốt.Cơ
bécũngrấtđángu.Đólàlýdotạisaocơgiáorấtghétphảithơngbáo
vớibốmẹcủaKatierằngconcủahọrấthaymấttậptrungtronglớpbởi
cơbékhơngthểchịungồintrongcáchoạtđộngnhómhoặccơgiáo
phảiliêntụcnhắcnhởcơbéngừnglụclọiquanhbàn,nghịchdâygiày,

hoặcnóichuyệnnhỏtovớibạnbèvàquaylạiđọcsáchtronggiờđọc.
NhiềulầncơgiáocủaKatieđãgợiýlàcóthểsẽcóíchnếubốmẹcơbé
cốgắngnhấnmạnhvớicơvềtầmquantrọngcủaviệctntheochỉdẫn
vàbámsátvớicáchoạtđộngđượcgiao.Đếnlúcnày,bốmẹcơbéchỉcó


thểtrảlờibẽnlẽnrằnghọđãthửmọicáchhọbiếtđểápdụngvớiconvà
rằngKatiechânthànhhứasẽcốgắngnhưngrồimọithứlạitrởlạinhư
xưa,nhưcáicáchcơbédọndẹpphịnghaydọnbànăn.
BốmẹKatieđãđếnđườngcùng,vàcongáicủahọcókhảnăngsẽ
thuakémcácbạntrongtrường?Saomộtđứatrẻthơngminhlạicóthể
thiếutậptrungđếnvậy?
NhưchúngtơiđãđềcậptrongphầnGiớithiệu,nhữngđứatrẻthơng
minhthườngtrởnênthiếutậptrungbởichúngthiếunhữngkỹnăngtrí
óccầnthiếtđểlênkếhoạchvàđịnhhướnghànhđộngcũngnhưchỉnh
đốnhànhvi.Khơngphảilàchúnggặpvấnđềvềviệcghinhậnvàsắp
xếpđầuvàocủanhữngthứchúngnhậnthứcđượctừcácgiácquancủa
mình–điềumàchúngtathườnggọilà“tríthơngminh”.Khinóiđếnsự
thơngminh,chúngcórấtnhiều.Đólàlýdotạisaochúngthườnggặp
rấtítvấnđềtrongviệclĩnhhộiphépchiahayphânsốhoặcđánhvần.
Vấnđềnảysinhkhichúngcầnsắpxếpđầura–quyếtđịnhxemcầnlàm
gì,khinàovàkiểmsốthànhvicủachínhchúngđểlàmđượcđiềuđó.
Bởivìchúngcókhảnăngthẩmthấuthơngtinvàhọctốn,ngơnngữvà
cácmơnhọckhácnênbạncóthểchorằngnhữngnhiệmvụđơngiản
hơnnhiềunhưdọngiườnghaythayphiênnhaukhơngcógìlàkhócả.
Nhưngkhơngphảithế,bởiconbạncóthểcótríthơngminhnhưnglại
thiếukỹnăngthựchànhđểlàmđượcđiềuđó.

Hãycùnglàmrõmộthiểulầmcóthểxảyrangaytừđầu.Khimọi
ngườinghethấythuậtngữkỹnăngthựchành,họthườngchorằngđólà

tậphợpcáckỹnăngcầncóđểtiếnhànhviệckinhdoanhhiệuquả–các
kỹnăngnhưquảnlýtàichính,giaotiếp,lênkếhoạchchiếnlượcvàkỹ
năngraquyếtđịnh.Ởđâycómộtsốsựchồngchéo–cáckỹnăngthực
hànhtấtnhiênbaogồmcảkhảnăngraquyếtđịnh,lênkếhoạchvà
quảnlýtấtcảcácdạngdữliệu.Giốngnhưkỹnăngđượcsửdụngtrong
việckinhdoanh,cáckỹnăngthựchànhgiúpđứatrẻhồnthànhnhững
gìcầnlàm–nhưngtrênthựctế,kháiniệmkỹnăngthựchànhđếntừ
ngànhkhoahọcthầnkinhvànóámchỉnhữngkỹnăngtríóccầncóđể
conngườithựchành,hoặcthựchiệncácnhiệmvụ.
Conbạn(cũngnhưbạn)cầncáckỹnăngthựchànhđểxâydựng,
thậmchílàlênnhữngkếhoạchcănbảnnhấtđểbắtđầumộtnhiệmvụ.
Đốivớinhữngviệcđơngiảnnhưlấycốcsữaởtrongbếp,khikhátcậubé
cầnphảiđứngdậyvàđivàobếp,lấymộtcáicốctrongtủ,đặtxuốngbàn,


mởtủlạnhvàlấysữa,đóngtủlạnhlại,đổsữavàocốc,cấtsữavàotủ
lạnh,vàrồiuốngngaytạiđóhoặcquaytrởlạiphịngsinhhoạtchung
nơicậubắtđầu.Đểthựchiệnmộtcơngviệcđơngiảnnàycậubéphải
chốnglạicơnbốcđồngcủaviệcgặmchỗkhoaitâychiêncậutiathấy
trongtủtrướctiên–thứsẽchỉkhiếncậuthêmkhát–vàviệcchọnmột
lonsodađầyđườngthayvìsữa.Nếucậubékhơngtìmthấynhữngcái
cốcthơngthườngtrongtủ,cậusẽphảinghĩđếnviệctìmtrongmáyrửa
bátthayvìvớlấymộttrongnhữnglyrượuphalêhảohạngcủabốmẹ.
Khicậunhậnralàsữagầnhết,cậusẽphảitựxoadịusựkhóchịutrong
mìnhvàtránhviệccãinhauvớicơemgáinhỏdùcậubiếtchắcchínhcơ
béđãuốnggầnhếtsữa.Vàcậucũngphảichắclàmìnhkhơngđểlạimột
vếtnhơtừcốctrênbàncàphênếucậukhơngmuốnbịcấmănsnackở
phịngsinhhoạtchungtrongtươnglai.
Mộtđứatrẻvớikỹnăngthựchànhyếukémsẽcóthểlấymộtcốcsữa
màkhơnggặpkhókhăngìcả-hoặccậubécóthểbịmấttậptrung,lựa

chọnsaivàthểhiệnsựkiểmsốtcảmxúchoặchànhvikém,qn
khơngđóngcửatủlạnh,đểlạimộtvệtdàinhữnggiọtsữanhỏdọctủvà
sànnhà,đểqnsữatrênbànchođếnlúcnóbịhỏng,vàkhiếnđứaem
gáibénhỏkhóclóc.Nhưngthậmchícậubécóthểlấysữamàkhơnggây
ramộttainạnnào.Bạncóthểcálàcậubésẽgặprắcrốivớicáccơng
việctrongcuộcđờiđịihỏisựphứctạpvàucầukhảnăngcaohơnđể
lênkếhoạch,giữvữngsựtậptrung,cầnsắpxếpvàchỉnhđốncảmxúc
cũngnhưcáchthứccậutahànhđộng.
Trênthựctế,cáckỹnăngthựchànhlànhữnggìconbạncầnđểkiến
tạobấtcứkỳvọnghaygiấcmơcủabảnthânbạnchotươnglaicủacon–
hoặcchínhkỳvọngvàướcmơcủacậubé–trởthànhhiệnthực.Ởcuối
tuổiniênthiếu,cácconcầnphảiđạtđượcmộtđiềukiệncănbản:Chúng
phảihànhđộngvớimộtmứcđộđộclậpnhấtđịnh.Điềuđókhơngcó
nghĩalàđơikhichúngkhơngkêugọisựgiúpđỡhaytìmkiếmlời
khun,nhưngnócónghĩalàchúngkhơngcịndựadẫmvàochúngta
đểlênkếhoạchvàsắpxếpmộtngàychochúng,nóichúngkhinàophải
bắtđầulàmviệc,mangchochúngnhữngđồdùngkhichúngbỏqn,
hoặcnhắcnhởchúngchúýbàivởtrêntrườnglớp.Khinhữngđứacon
củachúngtađạtđếnmứcđộđó,vaitrịchamẹcủachúngtađangdần
kếtthúc.Chúngtanóivềnhữngđứatrẻcủachúngtarằngchúngbiết
“tựthânvậnđộng”,chấpnhậnđiềunàyởmộtmứcđộthoảimáinhất
định,vàhyvọngnhữngđiềutốtđẹpnhấtchocon.Cáctổchứcxãhội
cũnglàmtươngtựbằngcáchđịnhnghĩachúnglà“ngườilớn”tronghầu
hếtcácmảngliênquanđếnphápluật.
Đểđạttớigiaiđoạnđộclậpnày,đứatrẻcầnpháttriểnnhữngkỹ


năngthựchành.Bạncóthểđãthấymộtđứatrẻsơsinhkhinhìnthấy
mẹmìnhrờikhỏiphịng,chỉcầnchờtrongmộtthờigianngắn,nóbắt
đầugàokhócchomẹmìnhtrởlại.Hoặccóthểbạnđãngheđứaconba

tuổicủamìnhtựnóimộtmình,giốngnhưcáchbạnvẫnthườngtựnhủ
mìnhkhơngđượclàmđiềugìđó.Hoặckhibạnnhìnđứaconchíntuổi
dừnglạivànhìnxungquanhtrướckhicậubéđuổitheomộttráibóng
thìsao?Trongtấtcảcáctrườnghợpđó,bạnđangchứngkiếnsựphát
triểncủacáckỹnăngthựchành.

Nghiêncứuđầutiêncủachúngtơivềkỹnăngthựchànhbắtđầutừ
nhữngnăm1980.Trongviệcđánhgiávàđiềutrịchotrẻembịchấn
thươngnão,chúngtơinhậnthấyrằngnguồngốccủahầuhếtnhữngkhó
khăntrongnhậnthứcvàhànhvixuấtpháttừsựthiếuhụtkỹnăngthực
hành.Mặcdùkhơngthựcsựnghiêmtrọngnhưngchúngtơighinhận
đượcnhữngvấnđềtươngtựtrongtrẻnhỏbịrốiloạntậptrungcaođộ.
Từnhữngkhámphábanđầunày,chúngtơibắtđầunghiêncứukỹvềsự
pháttriểnkỹnăngthựchànhtrênmộtsốlượnglớncácđứatrẻ.Trong
khicónhữnghệthốngkỹnăngthựchànhkhác(phầnNguồnthamkhảo
cóbaogồmnguồndẫntừnhữnghệthốngnày),mơhìnhcủachúngtơi
đượcthiếtkếđểđạtmộtmụctiêucụthể:nhằmgiúpchúngtơikhám
pháracáccáchthứcmàcácbậcchamẹvàthầycơcóthểkhuyếnkhích
sựpháttriểncủakỹnăngthựchànhtrongnhữngtrẻcóbiểuhiệnyếu
kém.
Mơhìnhcủachúngtơiđượcdựatrênhaitiềnđềsauđây:
♣Hầuhếtmọicánhânđềucómộtchuỗikỹnăngthựchànhmạnh
cũngnhưcáckỹnăngthựchànhyếu.Thựctếlàchúngtơipháthiệnra
rằng,cóvẻnhưcómộthồsơthơngthườngcủanhữngđiểmmạnhvà
điểmyếu.Trẻnhỏ(vàngườilớn)mạnhởnhữngkỹnăngcụthểnàythì
thườngyếuởnhữngkỹnăngcụthểkhác,vàkhnhìnhnàycóthể
đượcđốnđịnhtrước.Chúngtơiđãmongđợimộtmơhìnhchophép
conngườixácđịnhđượcnhữngkhnhìnhnày,từđótrẻnhỏcóthể
đượckhuyếnkhíchđểthấyrõđượcđiểmmạnhcủamìnhvànỗlựcđể
nângcaohoặcvượtquađiểmyếu,nhằmmụcđíchcảithiệntổngquan

khảnăng.Chúngtơicũngkhámphárarằngviệcgiúpđỡphụhuynhxác
địnhđượcđiểmmạnhvàđiểmyếucủachínhhọlàviệchữuíchđểhọcó
thểtrởthànhnguồnhỗtrợlớnnhấtchocon.
♣Mụcđíchđầutiêncủaviệcxácđịnhcácmảngcịnyếukémlàđể


thiếtkếvàtriểnkhaisựcanthiệpnhằmgiảiquyếtcácnhượcđiểmđó.
Chúngtơimuốnxâydựngnhữngkỹnăngcầnthiếtchotrẻnhỏhoặc
biếnđổimơitrườngđểgiảmthiểuhoặcphịngtránhnhữngvấnđềliên
quanđếnsựyếukémkỹnăng.Kỹnăngcàngtrừutượngthìcàngdễđể
pháttriểncáckháiniệmtổchứcxungquanhchúng.Khicáckỹnăngcó
thểđượctổchứchóa,mọithứtrởnêndễhơntrongviệckiếntạosựcan
thiệpnhằmcảithiệncáchoạtđộngđó.Hãylấykháiniệm“scattered”(1)
làmvídụ.Từnàythậttuyệtvờichotênmộtquyểnsáchbởivớitưcách
làmộtngườilàmbốmẹ,bạnđọctừnàyvàngaylậptứcbiếtrằngnómơ
tảconmình.Nhưng“scattered”cịncónghĩalàhayqnhoặclộnxộn,
thiếukiêntrì,hoặcmấttậptrung.Mỗimộtvấnđềsẽđượcgợiýmộtgiải
phápkhácnhau.Chúngtacàngcụthểtrongkháiniệmcủavấnđềbao
nhiêuthìchúngtacàngdễđưaramộtchiếnlượcthựcsựđểgiảiquyết
vấnđềđóbấynhiêu.
Chươngtrìnhchúngtơiđưarabaogồm11kỹnăng:
♣Kiềmchếphảnứng
♣Bộnhớlàmviệc
♣Kiểmsốtcảmxúc
♣Duytrìtậptrung
♣Khởiđầucơngviệc
♣Lênkếhoạch/Đặtthứtựưutiên
♣Tổchứcsắpxếp
♣Quảnlýthờigian
♣Kiêntrìđitớimụctiêu

♣Linhhoạt
♣Nhậnthứctổngquan
Nhữngkỹnăngnàycóthểđượctổchứctheohaicáchkhácnhau,
dựatheosựpháttriển(thứtựcáckỹnăngpháttriểntrongtrẻnhỏ)và
dựatheochứcnăng(nhữnglợiíchcủacáckỹnăngđốivớihoạtđộngcủa
trẻ).Nắmbắtđượcthứtựxuấthiệncủacáckỹnăngnàytrongsuốtthời
kỳsơsinh,chậpchữngvàsauđó,nhưđãđượcđềcậptừtrước,giúpbạn
vàgiáoviêncủaconthấuhiểuđượcnhữngmongđợicủamìnhởmột
đứatrẻtrongtừngđộtuổinhấtđịnh.Trongmộtchươngtrìnhchúngtơi
thựchiệnvàinămvềtrướcvớigiáoviêntừlớpmầmnonđếnlớptám,
chúngtơiđềnghịcácgiáoviênxácđịnhhaihoặcbakỹnăngthựchành
củahọcsinhkhiếnhọlưutâmnhất.Giáoviênởcáclớptiểuhọctập


trungvàoviệcbắtđầucơngviệcvàduytrìsựtậptrungởtrẻ,trongkhi
giáoviêntrunghọccơsởlạinhấnmạnhvàovấnđềquảnlýthờigian,tổ
chứcsắpxếpvàlênkếhoạch/đặtthứtựưutiên.Mộtcáchthúvịlàcác
giáoviênởmọicấphọcđềuchọnứcchếphảnứngnhưmộtkỹnăngmà
họthấythiếuhụttrongrấtnhiềuhọcsinh.Dùsaođinữa,điềuquan
trọngởđâylànếubạnnắmbắtđượcthứtựpháttriểncủanhữngkỹ
năngnàythìbạnsẽkhơngphíhồithờigiancốgắngthúcđẩyđứatrẻ
bảytuổithànhthạomộtkỹnăngthơngthườngmàchúngchưathểđạt
đượctrướctuổimườimột.Bạnđãcóđủvấnđềcầnquantâmrồi,bạn
khơngcầnphải“đậpđầuvàotường”thêmnữa.
Bảngdướiđâyliệtkêcáckỹnăngtheothứtựcấpthiết,kháiniệm
hóatừngkỹnăngvàcungcấpcácvídụvềcáchbiểuhiệncủacáckỹ
năngđóởđộtuổinhỏvàlớnhơncủatrẻ.

Kỹ
năng

thực
hành

Kháiniệm

Vídụ

Kiềm
chế
phản
ứng

Khảnăngsuynghĩtrướckhihànhđợng
-nănglựcnàyngăncảnsựthúcgiụcnói
haylàmmợtđiềugìđó,giúpđứatrẻcó
thờigianđểđánhgiátìnhh́ngvàcác
hànhvicóthểgâyảnhhưởngđếnxung
quanh.

Mợtđứatrẻcóthểchờđợitrongmợt
thờigianngắnmàkhơngbịphântán
tưtưởng.Mợtcầuthủbóngđánhícó
thểchấpnhậnphánqútcủatrọngtài
màkhơngtranhbiện.

Trí
nhớ
làm
việc

Khảnăngghinhớthơngtintronglúc
thựchiệncácnhiệmvụphứctạp.Nó
kếthợpvớikhảnăngứngdụngnhững
kinhnghiệmvàbàihọctrongquákhứ
chotìnhh́nghiệntạihoặcdựán
trongtươnglai.

Mợtđứatrẻcóthểghinhớtrongđầu
vàtntheohướngdẫncómợthoặc
haibước.Mợthọcsinhcấphaicóthể
lưutâmnhữngkỳvọngcủamỗigiáo
viênkhácnhau.

Khảnăngkiểmsoátcảmxúcđểđạt
đượcmụctiêu,hoànthànhcơngviệc,
hoặckiểmsoátvàđịnhhướnghànhvi.

Mợtđứatrẻvớikỹnăngnàycóthể
vượtquasựthấtvọngtrongthờigian
ngắn.Mợtbạnt̉iteencóthểquảnlý
sựhờihợplolắngtrongmợttròchơi
hoặcbàikiểmtravàvẫnthựchiệntớt
vaitròcủamình.

Khảnănggiữvữngsựchútâmđếnmợt
tìnhh́nghoặcnhiệmvụthayvìbị
mấttậptrung,mệtmỏihoặcchánngán.

Việchoànthànhmợtcơngviệcnhàvới
sựgiámsátlỏnglẻolàmợtvídụcủa

khảnăngtậptrungchúýởtrẻnhỏ.
Mợtbạnt̉iteencóthểtậptrunglàm
bàitậpvềnhà,vớicáckhoảngnghỉgiải
laongắntrongthờigianlàmbàitậptừ
mộtđếnhaigiờđờnghờ.

Kiểm
soát
cảm
xúc

Tập
trung
chúý


Khởi
đầu
cơng
việc

Khảnăngkhởiđầumợtdựánmà
khơngtrìhoãnvơthờihạnmợtcách
hiệuquảvàđúnggiờ.

Mợtđứatrẻcókhảnăngbắtđầulàm
việcnhàhoặcbàitậpngaysaukhiđược
hướngdẫn.Mợtcơbét̉iteenkhơng
chờđếnphútćimớibắtđầumợtdự
án.

Lênkế
hoạch/
Đặtưu
tiên

Khảnăngxâydựngmợtlợtrìnhđểđạt
đượcmụctiêuhoặchoànthànhmợt
nhiệmvụ.Nócũngbaogờmkhảnăng
qútđịnhđâulàđiềuquantrọngcần
sựtậptrungvàđâulàđiềukhơngquan
trọng.

Mợtđứatrẻ,vớisựhướngdẫncủa
ngườilớn,cóthểnghĩracáclựachọn
đểgiảiqútmâuth̃nvớibạnđờng
tranglứa.Mợtcậubét̉iteencóthể
lậpkếhoạchđểxinđượcviệc.

Tở
chức
sắp
xếp

Khảnăngxâydựngvàduytrìcáchệ
thớngtheodõithơngtinvàtàiliệu.

Vớisựnhắcnhởcủangườilớn,mợt
đứatrẻcóthểcấtđờchơivàochỡquy
định.Mợtcơbét̉iteencóthểsắpxếp

vàxácđịnhcácdụngcụthểthao.

Quản
lýthời
gian

Khảnăngdựtrùkhoảngthờigiancần
thiết,cáchbớtríthờigian,vàcáchhoàn
thànhcơngviệctronggiớihạnthờigian
đãhạnđịnh.Nóbaogờmcảnhậnthức
đượcrằngthờigianlàquantrọng.

Mợtđứatrẻcóthểhoànthànhmợt
cơngviệcngắntronggiớihạnthờigian
màngườilớnđặtra.Mợtbạnt̉iteen
cóthểthiếtlậpmợtlịchtrìnhđểtheo
kịpthờihạnhoànthành.

Kiên
trì
theo
đ̉i
mục
tiêu

Nănglựccómợtmụctiêu,theođ̉inó
chođếngiờphúthoànthànhmàkhơng
trìhoãnhoặcsaonhãngbởinhữngthú
vuikhác.

Mợtđứatrẻlớpmộtcóthểhoànthành
cơngviệcđểđượcchơi.Mợtcơbét̉i
teencóthểkiếmtiềnvàtiếtkiệmtiền
chođếnkhiđủđểmuamợtthứgìđó
quantrọngvớicơbé.

Linh
hoạt

Khảnăngthayđởikếhoạchkhiphảiđới
mặtvớitrởngại,thấtbại,thơngtinmới
hoặcsailầm.Nóliênquanđếnkhả
năngthayđởichophùhợpvớiđiềukiện
thayđởi.

Mợtđứatrẻcóthểđiềuchỉnhtheosự
thayđởicủakếhoạchmàkhơngbị
phiềnṃnđángkể.Mợtcậubét̉i
teencóthểchấpnhậnphươngánthay
thế,vídụnhưmợtcơngviệckháckhi
cơngviệcđầutiênkhơngkhảthi.

Nhận
thức
tởng
quan

Khảnăngdừnglạivànhìnngắmtởng
quanvềbảnthântrongmợttìnhh́ng,
đểquansátcácvấnđềcủamìnhđược

giảiqút.Nócũngbaogờmcảkỹnăng
tựgiámsátvàđánhgiá(vídụ:tựhỏi
bảnthân“Mìnhđanglàmthếnào?”
hoặc“Mìnhđãlàmrasao?”)

Mợtđứatrẻcóthểthayđởihànhviđể
đápứngphảnhờicủangườilớn.Mợt
đứatrẻt̉iteencóthểtựgiámsátvà
đánhgiáhiệuquảcơngviệccủamình
rồicảithiệnnóbằngcáchquansát
nhữngngườikháccókỹnăngtốthơn.

Cácnghiêncứuvềtrẻsơsinhchochúngtathấyrằngtấtcảviệckiềm
chếphảnứng,trínhớlàmviệc,kiểmsốtcảmxúcvàsựtậptrungchúý
đềuđượcpháttriểnsớmtrongthờikỳsáuđếnmườihaithángđầutiên
củacuộcđời.Chúngtanhìnthấysựkhởiđầucủaviệclênkếhoạchkhi
đứatrẻtìmcáchlấyđượcvậtthểmànómongmuốn.Điềunàycàngtrở
nênrõrànghơnkhiđứatrẻbiếtđi.Sựlinhhoạtđượcnhậnratrong
phảnứngcủađứabétrướcnhữngthayđổicủachúngvàcóthểdễdàng
nhậnthấyởtrẻmườihaiđếnhaitưthángtuổi.Cáckỹnăngkhác,chẳng
hạnnhưkhởiđầucơngviệc,tổchứcsắpxếp,quảnlýthờigianvàkiên
trìtheođuổimụctiêu,sẽđếnsau,xunsuốttừthờimẫugiáođếngiai


đoạnđầutiểuhọc.
Hiểubiếtcáchlàmviệccủamỗikỹnăng–cáchnóđónggópvàosuy
nghĩvàhànhđộngcủaconbạn–giúpbạnhiểuliệumụcđíchsựcan
thiệpcủabạnlàđểgiúpconmìnhthayđổisuynghĩhayđểgiúpcon
thayđổihànhđộng.Nếuchẳnghạnconbạncómộttrínhớlàmviệc
kém,bạnsẽnỗlựcđểmangđếnchoconnhữngchiếnlượcgiúpconlấy

lạiđượccácthơngtinchínhyếuhiệuquảhơn(chẳnghạnnhưcơbécần
manggìvềtừtrườngchobàitậpvềnhà).Nếuconbạncókhảnăngkiểm
sốtcảmxúckém,bạnsẽcầngiúpconsửdụngngơntừhơnnắmđấm
khiconkhámphárarằngemtraiconđãngồilênchiếcmáybaymơ
hìnhcủamình.Mặcdùthựctếlàsuynghĩvàhànhđộngđicùngvới
nhau.Rấtthườngxun,chúngtadạytrẻcáchsửdụngsuynghĩđể
kiểmsốthànhđộngcủamình.
Cáckỹnăngsuynghĩđượcthiếtkếđểlựachọnvàthựchiệnmụctiêu
hoặcđểpháttriểncácgiảiphápchovấnđề.Chúnggiúptrẻhìnhthành
nênmộtbứctranhtổngquancủamụctiêuvàconđườngđếnđượcmục
tiêuđó,đồngthờimangđếnchotrẻnguồnlựccầnthiếttrongsuốt
qngđườngđiđếnmụctiêu.Chúngcũnggiúpconbạnghinhớbức
tranhtổngthể,dùmụctiêucịnxavờivàcácsựkiệnkháccóthểxảy
đếngâyảnhhưởngđếnsứctậptrungcủaconvàchiếmmấtmộtphầnbộ
nhớ.Nhưngđểđạtđượcmụctiêu,conbạncầnsửdụngtổhợpkỹnăng
thứhai,thứtổhợpchophépđứatrẻlàmđượcnhữnggìmìnhcầnlàm
đểhồnthànhnhiệmvụmàchúngtựđặtchomình.Tổhợpkỹnăngthứ
hainàykếthợpcùngvớihànhvisẽhướngdẫnchohànhđộngcủađứa
trẻtrênđườngđicủamình.
Lộtrìnhsắpxếpnàyđượcmiêutảtrongbảngdướiđây.
Khitấtcảmọithứđitheokếhoạch,khởiđầuởgiaiđoạnđầucủathời
thơấu,chúngtanghĩđếnnhữngthứchúngtamuốnhoặccầnphảilàm,
lênkếthoạchvàtổchứcnhiệmvụ,gạtbỏnhữngsuynghĩvàcảmxúc
làmảnhhưởngđếnkếhoạchcủachúngta,khuyếnkhíchbảnthân,ghi
nhớmụctiêutrongđầubấtkểnhữngtrởngại,nhữngđiềulàmtasao
nhãnghoặccámdỗxuấthiện,chúngtasẽthayđổicáchthứckhitình
huốngucầu,kiêntrìvớinỗlựcchođếnkhiđạtđượcmụctiêu.Việc
nàycóthểbịgiớihạnthờigiangiốngnhưviệchồnthànhtranhghép
có10mảnhhaylớnhơnnhưthiếtkếlạingơinhà.Dùchúngtabatuổi
haybamươituổi,chúngtađềusửdụngchungmộttổhợpnhữngkỹ

năngthựchànhmangtínhtríócđểgiúpchúngtahồnthànhmụctiêu.
Trongphầnlớnsựtrưởngthànhcủaconbạn,bạnsẽthấynhữngkỹ
năngthựchànhnàypháttriển.Cóthểbạnnhớviệcphảicầmtayconđi
trênvỉahèthườngxuy-ênvàotuổilênhai,rồinhớlạiviệccóthểđibên


cạnhconkhiconlênbốn,vàrồiđểcontựsangđườngmộtvàinămsau
đó.Ởmỗigiaiđoạn,bạnnhậnthứcđượccáckỹnăngthựchànhcủacon
–khảnăngtrởnênđộclậpđó–ngàycàngpháttriểndùchưapháttriển
đủđểđứatrẻcóthểquảnlýhànhvihoặcgiảiquyếttấtcảvấnđềgặp
phảimàkhơngcầnđếnsựhướngdẫn.Mọithứbạndạyconmìnhđều
phảnánhmộtcáchchắcchắnrằngbạnđóngmộtvaitrịquantrọng
trongviệcgiúpđỡconpháttriểnvàtinhlọcnhữngkỹnăngnày.Vậy,
nếuphụhuynhđóngmộtvaitrịtolớnđó,tạisaonhữngđứatrẻlạibịđi
lạcđường?

Kỹnăngthựchànhliênquanđếnsuy
nghĩ(nhậnthức)

Kỹnăngthựchànhliênquanđến
hànhđợng(hànhvi)

Bộnhớlàmviệc

Kiềmchếphảnứng

Lênkếhoạch/Đặtmụctiêu

Kiểmsoátcảmxúc

Tởchứcsắpxếp

Tậptrungchúý

Quảnlýthờigian

Khởiđầucơngviệc

Nhậnthứctởngquan

Kiêntrìtheođ̉imụctiêu
Linhhoạt

Làmthếnàonhữngđứatrẻcóđượcnhữngkỹnăngthựchành?Như
trườnghợpvớirấtnhiềukhảnăngchúngtađãthấy,cóhainguồnđóng
gópchính:sinhhọcvàtrảinghiệm.Vềmặtđónggópsinhhọcmànói,
tiềmnăngcủanhữngkỹnăngthựchànhlàbẩmsinh,đãđượccàitrong
nãobộtừkhimớisinhra.Điềunàytươngtựvớicáicáchmàngơnngữ
pháttriển.Tấtnhiênvàothờiđiểmmớisinh,kỹnăngthựchành,tương
tựngơnngữ,chỉtồntạidướidạngtiềmnăng.Điềunàycónghĩalànão
bộcócáccơngcụsinhhọcchonhữngkỹnăngnàypháttriển.Nhưng
ngồiracịncómộtsốyếutốsinhhọckháccóthểảnhhưởngđếnsự
pháttriểncủanhữngkỹnăngnày.Cáctổnthươngnghiêmtrọnghoặc
nhữngchấnthươngthểchấtđếnnãobộcủatrẻ,đặcbiệtlàđếnkhuvực
thùytrán,sẽảnhhưởngđếnviệcpháttriểnkỹnăng.Nhữnggenđứatrẻ


đượcthừahưởngtừcảhaichamẹcũngcóthểtácđộngđếnnhữngkỹ
năngnày.Nếubạnkhơngcókhảnăngtậptrungvàsắpxếptốt,khả
năngcaolàconbạncũnggặpphảivấnđềởlĩnhvựcnày.Cũngnhưvới

mơitrường,nếumơitrườngđộchạivềmặtsinhhọcvàthểchất,cókhả
năngkỹnăngthựchànhcủađứatrẻbịsuygiảm.Sựđộchạiđếntừmơi
trườngcóthểbaogồmbấtcứthứgìtừviệctiếpxúcvớichìchođếnviệc
lạmdụngtrẻem.Tuynhiên,nếumặcđịnhtrongmộtkhơnggiansinh
họccóthểgọilàbìnhthường,khơngcónhữngtổnthươngvềgenvàmơi
trường,nãobộcóthểpháttriểnmộtcáchtựnhiênvàbìnhthường.
Mặtsinhhọc:Tăngtrưởng+Tinhlọc=Kỹnăngthựchành
Khimớisinh,nãocủađứatrẻchỉnặng368,5gam.Đếncuốiđộtuổi
teen,nãobộđãtănglêntớigần1,36kg.Rấtnhiềuthayđổidẫnđếnsự
tăngtrưởngnày.Đầutiên,cómộtsựgiatăngnhanhchóngvềsốlượng
cáctếbàothầnkinhtrongnãobộ.Nhữngtếbàothầnkinhnàyphải
giaotiếpnếuđứatrẻsuynghĩ,cảmnhậnhoặchànhđộng.Vìthế,chúng
cóthể“nóichuyện”vớinhau,nhữngtếbàothầnkinhpháttriểncác
nhánhchophépchúnggửivànhậnthơngtintừnhữngtếbàothầnkinh
khác.Sựtăngtrưởngcủanhữngnhánhnày,đượcgọilànhữngsợitrục
vàsợinhánh(2)),làvơcùngnhanhtrongnhữngnămsơsinhvàchập
chữngcủatrẻ.
Trongsuốtnhữnggiaiđoạnsớmnhấtcủasựpháttriển,mộtvậtchất
đượcbiếtđếnnhưmyelinbắtđầuhìnhthànhmộtvỏbéoxungquanh
cácsợitrục.Tiếntrìnhkiếntạochấttrắngnàytáchlycácnhánhmang
theocácdấuhiệutếbào,giúpcho“sựgiaotiếp”giữacáctếbàothần
kinhđượcnhanhhơnvàhiệuquảhơn.Chấttrắngtiếptụcpháttriển
đếncuốigiaiđoạnniênthiếuvàđầugiaiđoạntrưởngthành,chịutrách
nhiệmchosựpháttriểncủacáiđượcgọilà“chấttrắng”(3)củanãobộ.
Chấttrắngbaogồmcácbósợitrụckếtnốinhiềukhuvựcnãobộkhác
nhauvàchophépchúnggiaotiếpvớinhau.
Vàrồicóchấtxám.Cólýdokhiếnthuậtngữnàyđượcsửdụngnhư
mộtẩndụchokhảnănghọchỏivàsuynghĩcủanãobộ.Chấtxámđược
hìnhthànhbởicáctếbàothầnkinh,hoặccácnơ-ron,vàsựkếtnốigiữa
chúngđượcgọilàkhớpthầnkinh(4)),vàsựpháttriểncủakiểuchấtxám

nàyhơiphứctạphơn.
Nămthángsaukhingườimẹmangthai,nãobộcủamộtđứatrẻ
đượcướctínhcókhoảngmộttrămtriệunơ-ronthầnkinh.Sốlượngnày
cóthểsosánhvớisốlượngtrungbìnhcủamộtngườilớn.Tronggiai
đoạnđầucủathờithơấu,sốlượngkhớpthầnkinhtrongnãobộ(khoảng
mộtngàntriệutriệu)lớnhơnrấtnhiềusốlượngtrongnãobộngườilớn.


Nếusựpháttriểncủachấtxámtiếptụcvớitốcđộnày,nãobộngườilớn
sẽvơcùnglớn.Thayvàođó,mộthiệntượngkhácxảyra.Sựpháttriển
chấtxám–nơ-ronthầnkinhvàcụthểlàkhớpthầnkinh–lênđếnđỉnh
caotrướctuổilênnămvàđượctiếpnốibởimộtsựsuygiảmdầndầnhay
“tinhlọc”củacáckếtnốinơ-ron.Sựgiatăngbanđầuxuấthiệntrong
suốtqtrìnhtrảinghiệmvàhọchỏinhanhchóngcủagiaiđoạnđầu
thờithơấu.Cácnghiêncứunãobộgầnđâychorằngkhisựpháttriển
khảnănghọctậpvàkỹnăngtrởnênhiệuquảhơn,sựgiatăngthêmcủa
chấtxámthựctếcóthểgâyảnhhưởngđếnviệchọchỏinhữngđiềumới.
Thơngquatinhlọc,đứatrẻcủngcốcáckỹnăngtríóccùngvớiviệc
cáckếtnốiphầnxámkhơngcầnthiếthoặcđãsửdụngbịloạibỏ.Giai
đoạncủngcốnàytiếptụcchođếnthờikỳthứhaicủasựpháttriểnđáng
kểphầnxám–bắtđầutừđộtuổi11hoặc12,sựtiếntriểncủamộtgiai
đoạnnữađượcnhậndiệnlàmộtgiaiđoạnpháttriểnvàhọctậpnhanh.
Sựgiatăngmộtlầnnữalạiđượctiếpnốibởisựsuygiảmthơngquatinh
lọctrongsuốtqtrìnhthờiniênthiếu.
Cũngquantrọngnhưnhữnggìchúngtabiếtvềsựpháttriểncủakỹ
năngthựchành,cácnghiêncứuchỉrarằngsựpháttriểnmạnhmẽ
trướcthờiniênthiếuxảyrađầutiênởthùytrán.Điềuđócóthểchothấy
cácnhàkhoahọcnhìnchungđềuđồngýrằnghệthốngnãotránđóng
vaitrịthenchốttrongsựpháttriểncủakỹnăngthựchành,chúngtacó
thểntâmnóirằngnhữngkhuvựcnàytạonênnềntảngcủanãobộ

chokỹnăngthựchành.Nhưthểlàtrongsuốtthờikỳtrướctuổiteen,
nãobộđãtựtrangbịtrướcchosựpháttriểncáckỹnăngthựchànhvà
nhữngnhucầuđángkểchokỹnăngthựchànhcầncóvàothờiniên
thiếu.
Giảnđồởtrang46chothấynãongườivớivịtríướcchừngcủacác
chứcnăngchính,baogồmcáckỹnăngthựcthànhtrongvõnãotrước
trán.
CácnhànghiêncứutạiViệnSứckhỏeTinhthầnQuốcgiacũnggợiý
rằngqtrình“sửdụngnóhayđánhmấtnó”cóthểxảyraởthùytrán
trongkhoảngthờigiannày.Cáckếtnốithầnkinhđượcsửdụngsẽđược
giữlại,trongkhinhữngcáikhơngđượcdùngsẽmấtđi.Nếuđólà
trườnghợpxảyraởđây,thìviệcsửdụngcáckỹnăngthựchànhlàvơ
cùngquantrọng.Nócónghĩalànhữngđứatrẻluyệntậpkỹnăngthực
hànhkhơngchỉđanghọckhảnăngtựquảnlý-độclập-màtrongq
trìnhđócũngpháttriểncáccấutrúcnãobộ,thứsẽhỗtrợchocáckỹ
năngthựchànhcủachúngtrongthờiniênthiếuvàtrưởngthànhvềsau.
Luyệntậprấtquantrọngtrongviệccấuthànhcáckỹnăngthựchành
bởimộtlýdokhácnữa.CácnhànghiêncứunãobộsửdụngFMRI–


cơngnghệđồhìnhcộnghưởngtừtrường(5)đãnhậnthấyrằngkhitrẻ
nhỏvàtrẻtuổidậythìthựchiệncácnhiệmvụucầucáckỹnăngnày,
chúngdựavàovỏnãotrướctránđểlàmtấtcảmọiviệcthayvìphân
phốikhốilượngcơngviệctớicáckhuvựcchunmơnkháccủanãobộ,
nhưhạchhạnhnhânvàthùyđảo(6)–haibộphậncủanãobộđượckích
hoạtkhicầncácquyếtđịnhnhanhchóngliênquanđếnsựantồnvà
sốngcịn(cácphảnứngmangtính“chơihaybỏ”).Ngườilớn,ngượclại,
cóthểchianhỏkhốilượngcơngviệcbởivìhọđãcónhiềunămluyện
tậpviệcpháttriểncácđườnghướngthầnkinhkhiếnviệcđókhảthi.Để
kíchhoạtcáckỹnăngthựchànhởtrẻemlàmộtsựnỗlựcrấtlớn,điều

cóthểgiúpgiảithíchtạisaotrẻemkémtrongviệcsửdụngbộnhớlàm
việcđểthựchiệncáccơngviệccủacuộcsốngthườngngàyhơnsovới
ngườilớn..

Nãongười,vớivịtríướcchừngcủacácchứcnăngchính
Đólànơibạn–vàgiáoviênconbạn-cóthểcanthiệp.Rõ
rànglàthờithơấumangđếnchophụhuynhvàgiáoviêncơ
hộităngcườngviệchọctậpvàpháttriểnkỹnăngthựchànhở
trẻ.
Chúngtơikhơngcóýqđơngiảnhóavấnđề.Nãobộlàmộtcơ
quanvơcùngphứctạp,vàbằngchứngtừcácnghiêncứuhìnhảnhnão
tiếptụcgợiýrằngcónhữngkhuvựcngồiphầnthùytráncũngliên
quanđếnqtrìnhpháttriểncủakỹnăngthựchành.Nhưnghệthống
trướctránnằmtrongnhữngkhuvựcnãobộcuốicùngđượcpháttriển
đầyđủ,trongkhoảngthờiniênthiếuhoặcvịthànhniên,làcáchthức


cuốicùngvàthườngxunđểquảnlýthơngtinvàquyếtđịnhcách
chúngtacưxử.Khibạnxemxétcácchứcnăngquantrọngcủathùy
trán,rấtdễnhìnthấynhữngcấutrúcnãobộnàycóvaitrịquantrọng
thếnàođốivớisựpháttriểncủakỹnăngthựchành:
1. Vùngthùytránđịnhhướnghànhvicủachúngta,giúpchúngta
quyếtđịnhviệcchúngtachútâmvàocáigìvàhànhđộngnào
chúngtanênlựachọn.Vídụ:Mộtđứatrẻbảytuổinhìnthấyem
traiđangxemtivi.Nómuốnđếnngồicạnhvàxemcùngem
nhưngquyếtđịnhsẽhồnthànhviệcnhàtrước,bởinóbiếtbố
sẽrấtbựcmìnhnếunókhơnglàm.
2. Vùngthùytránkếtnốicáchànhvicủachúngtavớinhaunên
chúngtacóthểsửdụngkinhnghiệmtrongqkhứđểchỉ
đườngchohànhvihiệntạivàquyếtđịnhtrongtươnglai.Vídụ:

Mộtđứatrẻmườituổinhớrằngsaukhicơbédọnxongphịng
ngủtuầntrước,mẹcơbéđãchophépbạncơbéđếnchơivàăn
pizza.Cơquyếtđịnhsẽdọnphịngđểcóthểxinmẹlầnnữa.
3. Vùngthùytrángiúpchúngtakiểmsốtcảmxúcvàhànhvi,
xemxétđếncáchạnchếbêntrongvàbênngồikhichúngta
hànhđộngđểthỏamãnnhucầuvàmongmuốncủachúngta.
Bằngcáchđiềuchỉnhcảmxúcvàcáctươngtácxãhộicủachúng
ta,thùytrángiúpchúngtađạtđượcnhucầumàkhơnggâyrắc
rốichobảnthânhoặcngườikhác.Vídụ:Mộtngườimẹnóivới
đứaconsáutuổicủamìnhrằngcậubécóthểmuamộttrịchơi
videoởGameStop,nhưngkhihọđến,cửahàngkhơngcótrị
chơicậumuốn.Mặcdùbựctức,cậukhơnghéttốnglêntrong
cửahàngvàchấpnhậnlờihứarằnghọsẽgọiđếncáccửahàng
khácđểtìmtrịchơinày.
4. Vùngthùytránquansát,đánhgiá,vàtinhchỉnh,chophép
chúngtasửachữahànhvihoặcchọnmộtchiếnlượcmớidựa
trênphảnhồi.Vídụ:Mộtđứatrẻmườihaituổilỡmấtchuyếnđi
dãngoạicủalớpbởivìcậubélàngườiduynhấttronglớpqn
giấychấpthuậncủabốmẹ.Lầnsaucậubénhớmangtờgiấyđã
ký,vàcậuđảmbảorằngnóởtrongbalơcủacậuđêmtrước
hơmcậuphảinộpchotrường.
Vậy,yếutốsinhhọccóýnghĩagìvớiconbạn?Đầutiên,chúngta
biếtrằngcáckỹnăngthựchànhlàrấtcầnthiếtchoviệcsốngđộclậpmộtmụctiêucơbảnmàchúngtơichorằngtấtcảcácbậclàmchamẹ