Bài giảng môn Ngữ văn lớp 9 năm học 2021-2022 - Tiết 14+15: Hoàng Lê Nhất Thống Chí (Trường THCS Thành phố Bến Tre)

TRƯỜNG THCS THÀNH PHỐ BẾN TRE 
GV dạy: Đỗ Thị Thanh Tuyền – Ngữ văn 9


Tiết 14­ 15 

HỒNG LÊ NHẤT THỐNG CHÍ
( Trích: Hồi 14 ­ Ngơ gia văn phái)
“ Đánh Ngọc Hồi qn Thanh bị thua trận
    Bỏ Thăng Long Chiêu thống trốn ra ngồi”

 

I. Đọc ­ hiểu chú thích:
                  Ngơ gia văn phái: Nhóm tác gi
ả thuộc dịng họ Ngơ Thì: Ngơ Thì Chí, 
1. Tác giả: 
  
Ngơ Thì Du, Ngơ Thì Nh
ậm… Là dịng họ văn chương nổi tiếng ở giai đoạn cuối TK18 
 đầu TK19.
                                                              Cu
2. Tác ph
ẩm: Hồng Lê nhất thống chí:  ốn sách ghi chép sự thống nhất của vương triều nhà Lê.
                Ph
­ Hồi 14:  ản ánh giai đoạn lịch sử VN cuối TK18 thời Lê Chiêu Thống cầu viện qn Thanh và cuộc đại 
phá qn Thanh của Quang Trung Nguyễn Huệ.
                 Ti
­ Thể loại:  ểu thuyết chương hồi – thể chí (thể văn vừa có tính chất văn học vừa có tính lịch sử)
­ Văn bản chữ Hán
              T

­ PTBĐ:  ự sự + miêu tả + biểu cảm


II. Đọc ­ hiểu văn bản:
1. Đọc ­ Tóm tắt:
Diễn biến chính hồi 14:
­ Qn Thanh chiếm Thăng Long  Nguyễn Huệ lên ngơi ­ chuẩn bị đánh qn Thanh.
­ Quang Trung mở cuộc hành qn thần tốc và chiến thắng lẫy lừng.
­ Qn Thanh đại bại ­ vua tơi Lê chiêu thống bỏ chạy.
2. Cấu trúc:
                           Chi
ến thắng vẻ vang của Quang Trung và sự thất bại thảm hại của qn Thanh cùng vua 
­ N
ội dung chính: 
tơi Lê Chiêu Thống.
­ Trình t
ự kể: 
                      theo di
ễn biến các sự kiện lịch sử.
­ Các ý cơ bản:
Ý1: Hình tượng người anh hùng Nguyễn Huệ.
Ý2: Hình ảnh bọn xâm lược và bọn vua quan bán nước.


3. Phân tích:
    
a. Hình tượng người anh hùng Nguyễn Huệ. 
* Trong việc chuẩn bị tiến qn ra Bắc:
+ Giận lắm…họp các tướng…cầm qn đi ngay.
  24 tế cáo trời đất,lên ngơi hồng đế. 

     25 hạ lệnh xuất qn, tự mình đốc suất đại binh.
     29 đến Nghệ An cho vời Nguyễn Thiếp vào dinh, kén lính, mở cuộc duyệt binh, phủ dụ tướng sĩ. 
     30 mở tiệc khao qn. 
    Mồng 3 vây kín làng Hà Hồi. 
    Mồng 5 chiến thắng đồn Ngọc Hồi tiến binh đến Thăng Long.
   ­ Rất mạnh mẽ, quyết đốn.
   + “Đất nào sao ấy … rõ ràng”: 
khẳng định chủ quyền dân tộc, lên án hành động xâm lăng phi nghĩa, trái  đạo trời của 
   + “bụng dạ … của cảnêu b
i”:  ậgi
t dã tâm c
ủa giặc.
ặc.
   + Nhắc lại truyền thống chống giặc, kêu gọi qn lính đồng tâm hiệp lực.
­> Lời phủ dụ như 1 bài hịch ngắn gọn mà ý tứ phong phú, sâu xa, có tác dụng kích thích lịng u nước và truyền thống 
quật cường của dân tộc.
  ­ Có tài khích lệ qn sĩ chiến đấu
  + Hiểu được mặt mạnh yếu của các tướng, dùng người phù hợp với năng lực
  + Nhận định đúng tình hình chiến cuộc
+ Nhìn xa trơng rộng, hoạch định kế hoạch lâu dài.
  + Có năng lực tiên đốn chính xác
 ­ Vị chủ sối tài ba
Thể hiện vai trị của vị chỉ huy xuất chúng, vị vua có trí tuệ, bản lĩnh hơn người.  


* Trong chiến trận đánh qn Thanh:
Các trận đánh:
+ Phú Xun: 
                           đánh bí m
ật bất ngờ 

+ Hà Hồi: 
                          th
ắng lợi mà khơng gây thương vong.
+ Ng
ọc Hồi tiến đánh Thăng Long: 
                                                       đánh táo b
ạo quyết liệt, thắng giịn giã.
 Thể hiện tài mưu lược của người cầm qn với chiến thuật hành qn thần tốc.
=>Diễn biến sự việc dồn dập, hình ảnh nhân vật được khắc họa đậm nét, giọng điệu sảng khối.
=>Vẻ đẹp của người anh hùng dũng mãnh, quả cảm mang màu sắc sử thi.


b.Hình ảnh của bọn qn tướng nhà Thanh và vua quan nhà Lê.
* Qn tướng nhà Thanh: 
­ Trong ngày tết, mọi người chỉ chăm chú vào việc yến tiệc vui mừng, khơng hề lo đến việc bất trắc.
­ TSN sợ mất mật, ngựa khơng kịp đóng n, người khơng kịp mặc áo giáp…chuồn trước qua cầu phao.(chi 
tiết hài hước)
­ Qn sĩ tan tác bỏ chạy, tranh nhau qua cầu sang sơng, xơ đẩy nhau rơi xuống mà chết rất nhiều, sơng Nhị 
Hà vì thế mà tắt nghẽn, khơng chảy được nữa (chi tiết bi thảm)
­ Tướng (Tơn Sĩ Nghị): chủ quan khinh địch, hèn nhát, bất tài.
­ Qn: ơ hợp, mất nhuệ khí trước sự hùng mạnh của Tây Sơn, chiến đấu khơng vì mục đích chính 
nghĩa.


* Vua quan nhà Lê:
­ Vội vã rời bỏ cung điện để chạy trốn.
­ Vội cướp thuyền đánh cá chạy sang bờ bắc để chạy theo qn Thanh, mấy ngày khơng ăn ai nấy đều mệt 
l ữ.
  Vua Lê Chiêu Thống: nhu nhược bán nước, cầu vinh 
     ­ Bề tơi: mù qng vơ dụng.

* Giống: tả thực, chi tiết cụ thể, khách quan.
* Khác: đoạn văn tả cuộc tháo chạy của qn tướng nhà Thanh với nhịp điệu nhanh, mạnh hối hả­> hàm 
chứa vẻ hả hê sung sướng của người thắng trận trước sự thảm bại của lũ cướp nước.
­ Đoạn tả bọn vua tơi Lê Chiêu Thống nhịp  điệu chậm hơn,  âm hưởng ngậm ngùi chua xót­> sự mủi lịng 
trước sự sụp đổ của nhà Lê.
=>Kể tả sinh động, gây ấn tượng mạnh giọng điệu có lúc hả hê có khi lại chua xót, ngậm ngùi.
=>Bọn xâm lược thất bại nhục nhã. Bọn bán nước mang số phận bi thảm của kẻ vong quốc.


III. Tổng kết:
­ Kể sự kiện lịch sử chân thật, khách quan, kết hợp với miêu tả, khắc họa rõ nét hình tượng nhân vật, 
giọng điệu trần thuật thay đổi theo thái độ của tác giả với từng đối tượng.
­ Văn bản ghi lại hiện thực lịch sự hào hùng của dân tộc ta và hình ảnh người anh hùng Nguyễn Huệ trong 
chiến thắng mùa xn Kỉ Dậu (1789) cũng như sự thất bại của qn Thanh và số phận bi đát của vua quan 
nhà Lê.
VI. Luyện tập:
­ Viết đoạn văn miêu tả lại chiến cơng thần tốc đại phá qn Thanh của vua QT từ 30 tết  đến mùng 5 
tháng 1 năm Kỉ Dậu (1789) 
­ Cảm nhận về hình tượng người anh hùng Nguyễn Huệ qua hồi 14 của tp “Hồng Lê Nhất Thống Chí”.