Tài liệu Bảo quản tinh cá tra (Pangasianodon hypophthalmus) dài hạn bằng nitơ lỏng (P1) I. doc

Bảo quản tinh cá tra (Pangasianodon hypophthalmus)
dài hạn bằng nitơ lỏng (P1)
I. Ðặt vấn đề
Cá tra (Pangasianodon hypophthalmus) thuộc họ Pangsiidae là loài cá bản địa ở
hạ lưu sông Mêkông. Ðồng bằng sông Cửu Long có truyền thống nuôi cá tra ở quy mô
nông hộ từ lâu đời. Trước đây nguồn giống được vớt từ sông Tiền và sông Hậu. Bắt đầu
từ năm 2000, phương pháp khai thác này đã bị nghiêm cấm để bảo vệ nguồn lợi tự
nhiên.
Trong quy trình sản xuất nhân tạo cá tra, một vấn đề còn tồn tại là cá đực thành
thục sinh dục chậm hơn cá cái từ 2- 4 tuần. Phương pháp bảo quản tinh đông cá tra có
thể giúp các trại giống mở rộng sản xuất cũng như giảm chi phí nuôi giữ số lượng cá
đực. Kỹ thuật bảo quản tinh đông còn phục vụ cho các công nghệ di truyền khác như
tạo cá mẫu sinh hoặc phụ sinh. Hiện các nghiên cứu về bảo quản đông lạnh tinh cá tra
trên thế giới còn rất hiếm hoi.
Viện nghiên cứu Nuôi trồng Thuỷ sản II đã tiến hành nghiên cứu “Phương pháp
bảo quản tinh cá tra dài hạn bằng nitơ lỏng” trong thời gian từ tháng 5/2001- 10/2003 tại
xã An Thái Trung, huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang. Nghiên cứu này là một phần của
nhiệm vụ thường xuyên “lưu giữ nguồn gen và giống thuỷ sản nước ngọt” hướng tới
việc hình thành ngân hàng gen, góp phần bảo vệ đa dạng sinh học các giống loài thuỷ
sản.
II. Phương pháp nghiên cứu
1. Thu hồi mẫu tinh cá
Cá tra đực được tiêm 1.000 IU HCG/kg (Human Chorionic Gonadotropin), thụ
tinh sau khi tiêm 12 giờ ở nhiệt độ phòng, tinh được giữ lạnh trong các bơm tiêm ở 4oC.
2. Ðánh giá chất lượng tinh dịch cá
- Xác định độ vận động:
Ðộ vận động của tinh trùng được xem bằng kính hiểm vi quang học Meiji, độ
phóng đại 400 lần trước khi làm đông. Dùng một sợi kẽm nhỏ dẹt chấm vào tinh dịch,
phết lên lam kính, sau đó thêm một giọt nước hoạt hoá tinh trùng để xem độ vận động
của nó. Tinh trùng có ba hình thức vận động: tiến thẳng, xoay tròn và lắc lư. Trong thí
nghiệm chỉ sử dụng những mẫu tinh dịch có tỷ lệ tinh trùng vận động tiến thẳng trên

80%. Ðộ vận động của tinh trùng cũng đựơc ở từng thời điểm của quy trình làm đông
như: sau thời gian cân bằng, ngay sau khi làm đông và sau các thời gian bảo quản khác
nhau.
- Xác định mật độ tinh trùng:
Mật độ tinh trùng được kiểm tra bằng buồng đếm hồng cầu dưới kính hiểm vi vì
có độ phóng đại 400 lần. Tinh dịch được pha loãng 4.000 lần đề dễ dàng đếm số lượng
tinh trùng trong các ô đếm hồng cầu.
Công thức tính mật độ tinh trùng:
D = N x R x 4.000 x 1.000 / 80
Trong đó:
D: mật độ tinh trùng (tinh trùng/ml)
N: tổng số tinh trùng trong 80 ô đếm
R: hệ số pha loãng
- Ðo độ pH:
Ðộ pH của tinh dịch được đo bằng máy pH WTW (Ðức). Nhúng đầu điện cực
của máy đo pH vào tinh dịch, đọc kết quả khi có dấu hiệu báo kết thúc quá trình đo.
3. Pha loãng tinh với dung dịch bảo quản và cân bằng hoá
Thí nghiệm sử dụng dung dịch bảo quản Hanks không canxi (Calcium- Free
Hanks Balance Salt Solution) và dung dịch Hanks (Hanks Balance Salt Solution)
(bảng1). Chất chống đông được sử dụng là 10% DMSO.
Bảng 1. Thành phần của các dung dịch bảo quản
Thành phần Hanks (g/l)
Hanks không
canxi (g/l)
NaCl 8,00 8,89
KCl 0,40 0,44
CaCl2.2H2O 0,16
MgSO4.7H2O 0,20 0,22
Na2HPO4 0,06 0,13
KH2PO4 0,06 0,07

NaHCO3 0,35 0,39
C6H12O6(Glucose)

1,00 1,11

Tinh dịch và dung dịch bảo quản được giữ lạnh ở 40C trước khi pha loãng.Tỷ lệ
pha loãng của tinh dịch và dung dịch bảo quản là 1:9 trong các thí nghiệm của năm
2000- 2002 và tỷ 1:5 trong thí nghiệm của năm 2003. Thời gian cân bằng là 5 phút.
Trong thời gian cân bằng, tinh dịch pha loãng được bơm vào các cọng rạ 0,25ml. Ðoạn
0,5cm cuối của ống được để trống nhằm tránh cho tinh trùng tiếp xúc với nước trong
quá trình rã đông. Dùng kẹp hơ nóng để hàn dính đầu ống.
4. Làm đông và bảo quản
Tinh dịch pha loãng được bằng máy đông tinh Nicool LM10 theo quy trình làm
đông như sau: Từ 40C đến - 40C tốc độ hạ nhiệt 40C/ phút, từ -40 đến -420C tốc độ hạ
nhiệt 8-100C/phút. Tiếp theo, mẫu được nhúng thẳng vào nitơ lỏng (-1960C) trong 10
phút. Sau khi kết thúc quá trình làm lạnh, các mẫu tinh đông được bảo quản lâu dài
trong bình nitơ lỏng GT35.
5. Rã đông
Các cọng rạ chứa tinh đông được rã đông sau thời gian bảo quản từ 7 ngày đến 3
tháng trong nitơ lỏng. Các cọng rạ được nhúng trong nước ấm 400C trong 10 giây để rã
đông được kiểm tra hoạt lực và thụ tinh với trứng ngay sau khi rã đông.
6. Thu trứng, thụ tinh và ấp trứng
Cá tra cái được tiêm HCG bốn lần với liều như sau: liều I là 500 IU, liều II là
500-700 IU, liều III là 500-800 IU và liều IV là 3.000-3.500 IU kết hợp với 0,6mg não
thuỳ. Mỗi lần tiêm cách nhau 24 giờ (ở nhiệt độ nước trung bình 280C). Mỗi lần thí
nghiệm chỉ sử dụng trứng của một cá cái. Tinh rã đông có thể tích 0,25ml được đem
gieo cho 100-300 trứng trong đĩa petri, trộn đều trong một phút, sau đó thêm nước sạch
vào khuấy nhẹ và rải cho trứng bám đều trong đĩa. Các đĩa trứng được ấp trong thau
nhựa đường kính 50cm (5/6 đĩa/chậu) có sục khí. Ngoài ra phương pháp khử dính trứng
bằng tanin 0,6 ppm và ấp trứng trong bình phễu cũng được áp dụng cho một số đợt thí

nghiệm. Thể tích dung dịch tanin để khử dính so với thể tích trứng là 1:1 hoặc 2:1. Tỷ lệ
thụ tinh của trứng được kiểm tra ở giai đoạn phôi vị khoảng 10 giờ sau khi gieo tinh, tỷ
lệ nở được tính bằng phần trăm của số cá bột so với số trứng thụ tinh.
7. Xử lý thống kê
Sử dụng phần mềm SPSS để xử lý thống kê theo phưong pháp phân tích One-
way ANOVA cho các chỉ tiêu độ vận động, tỷ lệ thụ tinh, tỷ lệ nở.