bài chuyên đề Forceps sản khoa

Bổ sung:
 các loại forcep – chọn lựa từng loại
 hình minh họa
 kiểm tra đặt cành đã đúng chưa?
 Như thế nào là kéo thất bại? xử trí sau đó
Forceps
I. ĐỊNH NGHĨA.
 Forceps là một thủ thuật đường dưới khó trong sản khoa.
 Làm forceps là dùng kìm cặp vào đầu thai nhi để kéo ra ngoài âm hộ.
II. CHỈ ÐỊNH.
1. Về phía mẹ.
 Mẹ mệt, rặn khơng chuyển.
 Mẹ có CHỐNG CHỈ ĐỊNH cho rặn: bệnh lý nội khoa (tim, phổi, thận, thần
kinh), mẹ có sẹo mổ tử cung cũ.


Tầng sinh mơn rắn, khơng giãn nở.

2. Về phía thai.
 Thai suy, thai non tháng.
 Lấy đầu hậu trong ngôi mông.
III. ÐIỀU KIỆN :
 Ngôi lọt sâu trong tiểu cung (ngôi chỏm, ngôi mặt cầm trước, đầu hậu
trong ngôi mông).
 Cổ tử cung mở hết.


Thai sống.



Ối đã vỡ hoặc phải bấm ối trước khi làm.

IV. CHUẨN BỊ.
1. Cán bộ chuyên khoa: y sĩ, bác sĩ chuyên khoa phụ sản.
 Khám lại toàn thân cho người mẹ.
 Ðặc biệt phải xác định lại rõ ngôi, kiểu thế, độ lọt và xem các điều kiện
làm trong forceps có đủ hay chưa.


Rửa tay, mặc áp, đội mũ, đeo khẩu trang, đeo găng đã được tiệt khuẩn
như làm phẫu thuật.

2. Phương tiện.






Bàn để dụng cụ có khăn vơ khuẩn, trên bàn có sẵn một bộ forceps,
dụng cụ đỡ đẻ, kẹp, gạc hấp, kìm mang kim. Kim chỉ, khăn vơ khuẩn, 2
van âm đạo, 2 kẹp hình tim để kiểm tra cổ tử cung.
Các phương tiện để hồi sức sơ sinh.

3. Sản phụ.
 Ðặt sản phụ ở tư thế sản khoa, mở rộng hai đùi.
 Sát khuẩn rộng vùng âm hộ, tầng sinh môn.


Thông tiểu để tránh làm tổn thương bàng quang.



Trải khăn vô khuẩn như phẫu thuật đường dưới.



Nếu mẹ được chỉ định forceps vì bệnh tim, tăng huyết áp, nhiễm độc
thai nghén, v.v… thì phải điều trị nội khoa thích hợp trước khi làm thủ
thuật.



Nếu có triệu chứng suy thai thì phải hồi sức thai.



Nến giảm đau bằng gây tê hoặc thuốc mê nhẹ tồn thân.

V. CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH.
Thì 1: Ðặt hai cành forceps.
 Cầm cành forceps như cầm bút hoặc dao găm, hoặc như cầm ắc sê vĩ
cầm, tùy theo thói quen từng người.
 Cành đặt trước phải là cành dưới, nghĩa là cành nằm ở dưới hõm xương
cùng. Thường đó là cành trái, ở bên trái của sản phụ. Ví dụ: Thai nằm
theo đường kính trước sau (chẩm vệ hoặc chẩm cùng) đặt cành trái
trước, như vậy sẽ thuận tiện cho việc khớp hai cành.


Một tay cầm cành forceps, cả bàn tay kia hoặc 3 - 4 ngón cho vào âm

đạo để hướng cho cành forceps đi theo hướng chẩm-cằm của thai,
tránh không cặp vào cổ tử cung.



Luồn cành vào theo bàn tay hướng dẫn, vừa đưa sâu vào vừa xoay cán
cành theo một vòng rộng để cửa sổ của cành khớp vào vùng tai thai
nhi. Khi đặt xong cành thứ nhất thì giao cho người phụ giữ thật chắc để
cố định. Ðặt tiếp cành thứ hai, đặt đối xứng để khớp với cành thứ nhất.
Nếu cành thứ hai bị kênh không khớp được với cành thứ nhất tức là đặt
sai vị trí, cần đặt lại cành hai.

Thì 2: Khớp cành và kéo
 Khớp hai cành với nhau.
 Kéo từ từ bằng sức của cẳng tay, không được dùng sức của toàn thân
để kéo, kéo lên cao theo trục sổ của khung cậu. Nếu cần cắt tầng sinh
mơn thì chờ khi tầng sinh mơn giãn căng, cắt giữa hai cành forceps.
Thì 3: Tháo cành forceps






Khi đường kính lớn nhất của đầu thai nhi (lưỡng đỉnh) qua âm hộ thì
ngừng kéo để tháo cành. Lấy cành phải ra trước, vuốt cành theo chiều
cong của đầu, vừa để tránh gây sang chấn vừa để lách từng bướu đỉnh
ra.
Sau đó đỡ thai nhi như đỡ đẻ thường. Sau khi làm thủ thuật phải kiểm
tra lại xem có tổn thương cổ tử cung và phần mềm không. Sau đó đỡ

nhau như thường lệ.

VI. THEO DÕI VÀ XỬ LÝ TAI BIẾN.
1. Theo dõi.
 Trong khi làm forceps phải theo dõi sản phụ.
 Ðộng viên sản phụ nằm yên, thở đều, không rặn.


Chỉ rặn khi hai bướu đỉnh đã ra khỏi âm hộ.



Mạch, huyết áp, chảy máu.

2. Xử lý.
 Forceps gây rách âm đạo, cổ tử cung làm chảy máu nhiều: phải khâu
lại để cầm máu.
 Forceps làm không đúng chỉ định có thể gây vỡ tử cung, rách cổ tử
cung đến đoạn dưới: nếu nghi ngờ phải kiểm soát tử cung để xác định
và phẫu thuật ngay.


Forceps có thể gây sang chấn cho sơ sinh: liệt dây thần kinh, sang
chấn não, chảy máu màng não nếu không làm đúng kỹ thuật vì vậy
phải khám sơ sinh ngay để xử lý.