CHUYÊN ĐỀ : SINH SẢN CHIM

TAÄP TÍNH SINH SAÛN CUÛA CHIM

IV. SINH SẢN:
IV. SINH SẢN:
1. Sự sai khác đực cái:
1. Sự sai khác đực cái:



Sự sai khác đực cái
Sự sai khác đực cái
của chim thường thể
của chim thường thể
hiện khi đã trưởng thành
hiện khi đã trưởng thành
sinh dục. Sự sai khác
sinh dục. Sự sai khác
này có thể là đặc điểm
này có thể là đặc điểm
sinh dục cố đònh (gà,
sinh dục cố đònh (gà,
công, uyên ương, …) hay
công, uyên ương, …) hay
tạm thời (vòt, mòng két,
tạm thời (vòt, mòng két,
mòng bể và một số loài
mòng bể và một số loài
rẽ ). Và có thể phân biệt
rẽ ). Và có thể phân biệt
bằng các cách:

bằng các cách:

a. Phân biệt giới tính qua sắc lông:
a. Phân biệt giới tính qua sắc lông:

- Chim bảy màu (Chloebia gouldiae) cũng vậy, bộ
- Chim bảy màu (Chloebia gouldiae) cũng vậy, bộ
lông chim trống lúc nào cũng tươi tắn nổi bật hơn
lông chim trống lúc nào cũng tươi tắn nổi bật hơn
chim mái. Chim mái sắc lông nhạt hơn chỉ trong mùa
chim mái. Chim mái sắc lông nhạt hơn chỉ trong mùa
sinh sản mới tươi lên một chút.
sinh sản mới tươi lên một chút.


- Rộng hơn ta thấy ở
- Rộng hơn ta thấy ở
loài chim công, chim
loài chim công, chim
tró, … bộ lông của
tró, … bộ lông của
chim trống bao giờ
chim trống bao giờ
cũng đẹp hơn trong
cũng đẹp hơn trong
khi chim mái thì bộ
khi chim mái thì bộ
lông tối ám.
lông tối ám.

b. Phân biệt giới tính qua
b. Phân biệt giới tính qua
hình dáng: Người ta có thể
hình dáng: Người ta có thể
căn cứ vào hình dáng để
căn cứ vào hình dáng để
đoán ra chim trống hay chim
đoán ra chim trống hay chim
mái vì chim trống thường lớn
mái vì chim trống thường lớn
hơn, đầu to, vai rộng, ngực nở
hơn, đầu to, vai rộng, ngực nở
lại dài đòn hơn chim mái.
lại dài đòn hơn chim mái.
Ví dụ:Hoạ mi, Khướu, Yến
Ví dụ:Hoạ mi, Khướu, Yến
phụng, Bồ câu, …
phụng, Bồ câu, …



c. Phân biệt giới tính qua tiếng kêu, giọng hót: Đây
c. Phân biệt giới tính qua tiếng kêu, giọng hót: Đây
là phương pháp thường được áp dụng và đáng tin
là phương pháp thường được áp dụng và đáng tin
cậy nhất. Có loài chim trống và chim mái giọng
cậy nhất. Có loài chim trống và chim mái giọng
khác hẳn nhau nhưng cũng có loài giọng của chim
khác hẳn nhau nhưng cũng có loài giọng của chim
trống và chim mái là như nhau.

trống và chim mái là như nhau.



* Ở loài chim trống và
* Ở loài chim trống và
chim mái có giọng khác
chim mái có giọng khác
nhau: thì việc phân biệt
nhau: thì việc phân biệt
khá dễ dàng.
khá dễ dàng.

Ví dụ:- Hoạ mi, con
Ví dụ:- Hoạ mi, con
trống hót có bài bản lại
trống hót có bài bản lại
luyến lái tài tình trong
luyến lái tài tình trong
khi con mái chỉ biết gáy
khi con mái chỉ biết gáy
sè sè mà thôi.
sè sè mà thôi.

- Khướu cũng vậy, chim trống thì hót véo von cả
- Khướu cũng vậy, chim trống thì hót véo von cả
trăm giọng trong khi chim mái chỉ biết kêu “ro…
trăm giọng trong khi chim mái chỉ biết kêu “ro…
ro”.
ro”.


* Ở loài chim trống
* Ở loài chim trống
và chim mái có giọng
và chim mái có giọng
như nhau: thì ta phải
như nhau: thì ta phải
để tâm tìm hiểu mới
để tâm tìm hiểu mới
có thể phân biệt được
có thể phân biệt được
chúng.
chúng.

- Chích choè than (hay Chích choè lửa) trống hót
- Chích choè than (hay Chích choè lửa) trống hót
giống như chim mái có điều giọng chim trống rất to
giống như chim mái có điều giọng chim trống rất to
và nhiều âm điệu trong khi chim mái hót
và nhiều âm điệu trong khi chim mái hót
nhỏgiọng, ít hót và hơi không dài như chim trống.
nhỏgiọng, ít hót và hơi không dài như chim trống.


- Cu gáy trống và mái
- Cu gáy trống và mái
đều có giọng gáy như
đều có giọng gáy như
nhau chỉ có điều khác
nhau chỉ có điều khác

làchim trống gáy
làchim trống gáy
quanh năm còn chim
quanh năm còn chim
mái chỉ siêng gáy vào
mái chỉ siêng gáy vào
mùa sinh sản. Trong
mùa sinh sản. Trong
mùa sinh sản, giọng
mùa sinh sản, giọng
chim mái còn có phần
chim mái còn có phần
hấp dẫn hơn giọng
hấp dẫn hơn giọng
chim trống nữa.
chim trống nữa.

- Vành khuyên, chim trống và mái đều có tiếng
- Vành khuyên, chim trống và mái đều có tiếng
kêu “chép!chép!...” như nhau nhưng nếu lắng tai
kêu “chép!chép!...” như nhau nhưng nếu lắng tai
nghe kó ta sẽ thấy chim trống siêng kêu mà tiếng
nghe kó ta sẽ thấy chim trống siêng kêu mà tiếng
kêu lại gắt, âm cao hơn trong khi đó chim trống
kêu lại gắt, âm cao hơn trong khi đó chim trống
âm thấp, hơi trầm.
âm thấp, hơi trầm.

Đặc biệt chim Sơn
Đặc biệt chim Sơn

ca mái không biết
ca mái không biết
hót trong khi đó
hót trong khi đó
chim trống lại hót
chim trống lại hót
rất hay.
rất hay.

d. Phân biệt giới tính qua phần mũi chim:
d. Phân biệt giới tính qua phần mũi chim:



- Yến phụng: Con mái
- Yến phụng: Con mái
trên mũi có lớp sáp màu
trên mũi có lớp sáp màu
trắng (ở chim tơ) và màu
trắng (ở chim tơ) và màu
trắng ngà (ở chim trưởng
trắng ngà (ở chim trưởng
thành). Ngược lại, ở con
thành). Ngược lại, ở con
trống trên mũi có lớp sáp
trống trên mũi có lớp sáp
màu hồng hay màu xanh
màu hồng hay màu xanh
biếc.
biếc.


- Khướu: Ta có thể quan
- Khướu: Ta có thể quan
sát chùm lông mọc trên
sát chùm lông mọc trên
mũi của chúng. Chùm
mũi của chúng. Chùm
lông đen này chỉ to bằng
lông đen này chỉ to bằng
hột bắp, nhưng nếu lông
hột bắp, nhưng nếu lông
ngắn chỉ cao độ 1 mm là
ngắn chỉ cao độ 1 mm là
chim mái. Ngược lại cao
chim mái. Ngược lại cao
vài mm thì là chim
vài mm thì là chim
trống.
trống.


- Riêng Bồ câu và Cu
- Riêng Bồ câu và Cu
gáy có dạng mũi
gáy có dạng mũi
giống nhau. Ở con
giống nhau. Ở con
trống thớ thòt trên lỗ
trống thớ thòt trên lỗ

mũi nở ngang và gồ
mũi nở ngang và gồ
cao lên khiến gốc mỏ
cao lên khiến gốc mỏ
to và chót thòt trên
to và chót thòt trên
mỏ nhỏ và xẹp. Còn
mỏ nhỏ và xẹp. Còn
mỏ chim mái nhìn
mỏ chim mái nhìn
ngang trông suôn
ngang trông suôn
đuột từ gốc đến chót
đuột từ gốc đến chót
mỏ.
mỏ.

e. Phân biệt giới tính qua màu mỏ: Có nhiều
e. Phân biệt giới tính qua màu mỏ: Có nhiều
giống chim sắc lông và hình dáng trống mái như
giống chim sắc lông và hình dáng trống mái như
nhau nhưng quan sát kó sẽ thấy màu mỏ của
nhau nhưng quan sát kó sẽ thấy màu mỏ của
chúng lại có điểm khác nhau: Bạc má, Manh
chúng lại có điểm khác nhau: Bạc má, Manh
manh, … Có mỏ màu đỏ tươi nhưng ở con trống thì
manh, … Có mỏ màu đỏ tươi nhưng ở con trống thì
tươi hơn ở con mái.
tươi hơn ở con mái.


Thế nhưng cũng có loài
Thế nhưng cũng có loài
mải đến ngày nay các
mải đến ngày nay các
nhà điểu học tài ba trên
nhà điểu học tài ba trên
thế giới vẫn chưa phân
thế giới vẫn chưa phân
biệt được trống mái ra
biệt được trống mái ra
sao đó là con Nhồng
sao đó là con Nhồng
(Yểng ).
(Yểng ).

2. Ghép đôi, khoe mẽ:
2. Ghép đôi, khoe mẽ:
Trừ ra một số ít loài: Cun cút, Nhát hoa chim mái
Trừ ra một số ít loài: Cun cút, Nhát hoa chim mái
chủ động khoe mẽ gù chim trống, đánh nhau để
chủ động khoe mẽ gù chim trống, đánh nhau để
giành chim trống. Còn đa số loài chim con trống
giành chim trống. Còn đa số loài chim con trống
khoe mẽ để dẫn dụ con mái bằng nhiều cách khác
khoe mẽ để dẫn dụ con mái bằng nhiều cách khác
nhau.
nhau.

a. Bằng cách phô trương bộ lông:

a. Bằng cách phô trương bộ lông:

Những loài chim mà con
Những loài chim mà con
trống có bộ lông màu
trống có bộ lông màu
sặc sỡ, con mái có bộ
sặc sỡ, con mái có bộ
lông xỉn: chim Tró, chim
lông xỉn: chim Tró, chim
Công, Gà,… Chim trống
Công, Gà,… Chim trống
thường phô ra những
thường phô ra những
phần đẹp nhất của bộ
phần đẹp nhất của bộ
lông hay mào thòt ở đầu,
lông hay mào thòt ở đầu,
đám da trần có màu sắc
đám da trần có màu sắc
sặc sỡ ở cổ hay ở ngực
sặc sỡ ở cổ hay ở ngực
để hấp dẫn con mái.
để hấp dẫn con mái.


- Chim Thiên đường
- Chim Thiên đường
đuôi cong, con trống đậu
đuôi cong, con trống đậu

trên cành cây trước
trên cành cây trước
trước mặt con mái ưỡn
trước mặt con mái ưỡn
thẳng người ra, các lông
thẳng người ra, các lông
ngực và bụng bè ra tạo
ngực và bụng bè ra tạo
thành một tấm hình chữ
thành một tấm hình chữ
nhật màu lục nhung mòn,
nhật màu lục nhung mòn,
giữa có một dải hẹp có
giữa có một dải hẹp có
nhiều vạch ngang nhỏ
nhiều vạch ngang nhỏ
màu xanh. Thỉnh thoảng
màu xanh. Thỉnh thoảng
nó há miệng để khoe
nó há miệng để khoe
lớp màng miệng màu
lớp màng miệng màu
xanh lục thẫm mà chỉ
xanh lục thẫm mà chỉ
đến mùa sinh sản mới
đến mùa sinh sản mới
có.
có.


- Đến Nam Phi, có dòp
- Đến Nam Phi, có dòp
quan sát loài Đà điểu, 1
quan sát loài Đà điểu, 1
trong những loài vật am
trong những loài vật am
hiểu nghệ thuật tỏ tình.
hiểu nghệ thuật tỏ tình.
Để duy trì nòi giống nó
Để duy trì nòi giống nó
tìm cách thu hút sự chú
tìm cách thu hút sự chú
ý của con mái bằng cách
ý của con mái bằng cách
trình diễn vũ điệu rất
trình diễn vũ điệu rất
đặc biệt với đôi cánh
đặc biệt với đôi cánh
dang rộng và bộ lông
dang rộng và bộ lông
dựng ngược để tạo sự
dựng ngược để tạo sự
chú ý cho con mái. Đôi
chú ý cho con mái. Đôi
lúc nó nằm bẹp xuống
lúc nó nằm bẹp xuống
đất, đầu lắc lư hệt như
đất, đầu lắc lư hệt như
một con gà tây khổng lồ.

một con gà tây khổng lồ.

b. Bằng tiếng hót và những âm thanh đặc biệt:
b. Bằng tiếng hót và những âm thanh đặc biệt:
- Cò thì kêu lên những tiếng răng rắc như tiếng
- Cò thì kêu lên những tiếng răng rắc như tiếng
cành cây gãy để thể hiện tình yêu.
cành cây gãy để thể hiện tình yêu.

- Không giống như những loài khác, chim Gõ kiến
- Không giống như những loài khác, chim Gõ kiến
lại tạo ra các âm thanh máy móc. Thay vì hót nó
lại tạo ra các âm thanh máy móc. Thay vì hót nó
lại lấy một cành cây khô gõ thử lên mái nhà cho
lại lấy một cành cây khô gõ thử lên mái nhà cho
đến khi tìm thấy một điểm tạo ra được âm thanh
đến khi tìm thấy một điểm tạo ra được âm thanh
mà chúng mong muốn, sau đó chúng mới dùng mỏ
mà chúng mong muốn, sau đó chúng mới dùng mỏ
để gõ lên như một hồi trống cho chim mái để mắt
để gõ lên như một hồi trống cho chim mái để mắt
đến.
đến.

c. Bằng những động tác đặc biệt:
c. Bằng những động tác đặc biệt:
- Sếu trống khi tán tỉnh sếu mái thường biểu diễn
- Sếu trống khi tán tỉnh sếu mái thường biểu diễn
những điệu nhảy tán tỉnh ngoạn mục: cúi đầu, gập
những điệu nhảy tán tỉnh ngoạn mục: cúi đầu, gập

thân và nhảy, đôi khi vọt lên cao đến 6 m trong
thân và nhảy, đôi khi vọt lên cao đến 6 m trong
không trung.
không trung.


- Một số loài chim lại
- Một số loài chim lại
dùng đuôi để giao tiếp.
dùng đuôi để giao tiếp.
Đuôi được coi là “chứng
Đuôi được coi là “chứng
minh thư” vì khi đến
minh thư” vì khi đến
mùa xây tổ, lập gia đình
mùa xây tổ, lập gia đình
chúng phải nhận biết
chúng phải nhận biết
chính xác đâu là đồng
chính xác đâu là đồng
loại để tránh “râu ông
loại để tránh “râu ông
nọ cắm cằm bà kia”. Do
nọ cắm cằm bà kia”. Do
đó, không phải ngẫu
đó, không phải ngẫu
nhiên mà gà trống lại có
nhiên mà gà trống lại có
cái đuôi to sặc sỡ.
cái đuôi to sặc sỡ.


- Còn loài Nhạn biển
- Còn loài Nhạn biển
Châu Úc con trống lại
Châu Úc con trống lại
khoe chân của mình với
khoe chân của mình với
con mái. Nếu chân của
con mái. Nếu chân của
con trống nào to khoẻ
con trống nào to khoẻ
hơn sẽ được con mái
hơn sẽ được con mái
chấp nhận.
chấp nhận.