Tài liệu Người cao tuổi nên dùng thuốc kháng sinh như thế nào? doc

Người cao tuổi nên dùng thuốc
kháng sinh như thế nào?

Hầu hết ở người cao tuổi (NCT) mọi chức năng của cơ
thể đều bị suy giảm dần theo năm tháng, đặc biệt là hệ
thống miễn dịch (hệ thống tạo kháng thể để chống lại
các tác nhân lạ đối với cơ thể), não bộ. Trong suốt cuộc
đời của một NCT có thể có ít hoặc nhiều đợt bị nhiễm
khuẩn dù nặng hay nhẹ và mỗi một lần như vậy có thể
đã được dùng một loại kháng sinh (KS) nào đó, nay
phải dùng lại thì có nhiều loại KS sẽ mất tác dụng hoặc
giảm hẳn tác dụng (chưa kể có khi còn gây nguy hiểm).
Vì vậy, NCT phải hết sức thận trọng khi dùng KS, vì
thuốc đưa vào cơ thể NCT rất khác với thuốc KS đưa
vào cơ thể trẻ.
Những trở ngại khi dùng KS cho NCT
Do đặc điểm sinh lý của NCT, cho nên có nhiều điều bất
lợi khi dùng thuốc KS. Khi dùng thuốc KS bằng đường
uống thì khả năng hấp thu thuốc KS ở đường tiêu hóa sẽ
giảm, làm ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị (bệnh khỏi chậm
hoặc không khỏi). Mức độ hấp thu thuốc KS giảm nhiều
hay ít còn tùy thuộc vào mức độ lão hóa của cơ thể từng
người. Nếu mức độ lão hóa ít thì sự hấp thu tốt hơn nhiều
so với cơ thể có sự lão hóa nhiều, và khi mức độ lão hóa
tăng thì khả năng gắn protein vào huyết tương cũng giảm.
Nếu KS gắn vào protein huyết tương giảm thì làm xuất hiện
hiện tượng KS lưu hành dưới dạng tự do và sẽ gây độc hại
cho cơ thể.
Sự phân phối thuốc KS
trong cơ thể NCT cũng có
nhiều thay đổi, hiện

tượng này tùy thuộc vào
tính chất của từng loại
thuốc KS và trạng thái
bệnh lý của từng người.
Việc đào thải thuốc KS qua đường thận cũng sẽ giảm, nhất


là các loại thuốc thuộc nhóm beta-lactam, aminoglycoside,
sulfamide, cotrimoxazol do NCT có hiện tượng suy giảm
nephron, kéo theo suy giảm chức năng của thận. Ngoài ra,
ở NCT thường hay bị thiếu vitamin K, thường do một số
tạp khuẩn đường ruột tổng hợp nên, nhưng do dùng các
thuốc KS đường uống sẽ tiêu diệt một số vi khuẩn sinh
vitamin K, làm cho NCT thiếu đi một lượng vitamin K có
thể dẫn đến rối loạn đông máu. Một số KS dùng lâu ngày
có thể gây tiêu chảy kéo dài dễ dẫn đến hạ kali, đặc biệt đối
với những người đang dùng digoxin thì có thể gây ngộ độc
digoxin. Một số thuốc có ảnh hưởng đến chức năng của gan
như: sulfamid, lincomycin, clindamycin, nhóm quinolon
khi dùng cho NCT có chẩn đoán bị suy gan thì càng nên
thận trọng.
Những loại KS cần lưu ý khi dùng cho NCT
Một số KS có chứa Na+, K+ tuy hàm lượng thấp nhưng do
dùng liều cao và thời gian dài như carboxypenicillin,
penicillin có thể gây độc cho người bệnh. Nhóm
aminoglycoside gây độc cho thận, cơ quan thính giác nên
khi dùng cho NCT phải được theo dõi cẩn thận.
Một số thuốc KS như carbenicillin, colistin có khả năng
làm giảm kali máu cho nên cần thận trọng khi dùng kết hợp
với các thuốc nhuận tràng, thuốc lợi tiểu, thuốc glyccoside

trợ tim
Nên hạn chế dùng (hoặc chỉ dùng khi thật cần thiết) đối với
nhóm chloramphenicol, rifamycin, nitrofurantoin,
gentamycin, lincomycin.
Khi nào thì chỉ định dùng KS cho NCT?
Trong mọi trường hợp, KS chỉ được dùng khi người thầy
thuốc khám bệnh xác định là có bệnh nhiễm trùng bởi vi
khuẩn, vi nấm hoặc mắc bệnh nhiễm virus nhưng có bội
nhiễm vi khuẩn. Cũng có những trường hợp người ta dùng
KS trong việc phòng nhiễm khuẩn trong phẫu thuật. Tuy
vậy, trong các bệnh nhiễm khuẩn thì việc dùng KS nào là
hoàn toàn do bác sĩ khám bệnh cho người bệnh đó quyết
định, trên cơ sở biết được chắc chắn vi khuẩn gì, kết quả
của xét nghiệm KS đồ là điều lý tưởng nhất, nếu không sẽ
dựa vào phác đồ điều trị của Bộ Y tế ban hành (bởi vì mỗi
cơ thể và mỗi một bệnh nhiễm khuẩn có thể dùng một loại
KS khác nhau).

Để hạn chế vi khuẩn kháng thuốc KS, ngay từ đầu nên
dùng KS phổ hẹp.
Để tránh xảy ra hiện tượng dị ứng nên hỏi kỹ người bệnh
về tiền sử sử dụng thuốc KS và cho làm phản ứng trước lúc
sử dụng thuốc KS.
Nên dùng KS sớm khi đã có chẩn đoán lâm sàng là bệnh
nhiễm khuẩn. Nên tránh các thuốc KS có ảnh hưởng đến
chức năng của thận, nếu bắt buộc phải dùng thì cần giảm
liều.