Tài liệu Chứng say tàu, xe và thuốc chữa docx

Chứng say tàu, xe và thuốc chữa

Những người có cơ quan tiền đình quá mẫn cảm dễ mắc chứng say tàu xe.
Cùng với sự phát triển của kinh tế, xã hội, các phương tiện giao thông
ngày càng phong phú, nhanh chóng và thuận tiện; nhu cầu đi lại càng ngày
càng gia tăng. Thế nhưng có một số người rất dễ bị say tàu xe (STX) nên
thường ngại đi xa. Nhiều người băn khoăn nên dùng thuốc gì trong trường
hợp này?
Nguyên nhân STX
Chứng STX có nguyên nhân từ cơ quan tiền đình là chính. Tai của chúng ta
được chia làm 3 bộ phận: tai ngoài, tai giữa và tai trong. Ngoài chức năng nghe, tai
còn có chức năng về cảm giác thăng bằng cho cơ thể. Chức năng này được thực
hiện nhờ các vết thính giác và mào thính giác trong các túi của tiền đình và các
ống bán khuyên (có 3 ống hình vòng cung nằm trên 3 mặt phẳng thẳng góc với
nhau: đứng dọc, đứng ngang và nằm ngang). Tiền đình là hệ thống có cấu trúc
phức tạp bao gồm bộ phận tiền đình (tiền đình xương, tiền đình màng) của ống tai,
các sợi thần kinh dẫn truyền, nơi tiếp nhận và phân tích cảm giác thăng bằng ở tiểu
não - đó là một hệ thống kiểm soát thăng bằng trong di chuyển, cử động và phối
hợp động tác. Khi ta quay đầu, hoặc đi lại, chạy nhảy thì sẽ gây nên chuyển động
nội dịch trong các ống bán khuyên. Các ống này được xếp đặt theo 3 chiều không
gian, nên đối với mỗi cử động, chuyển dịch theo quán tính của nội dịch trong các
ống bán khuyên sẽ khác nhau. Sự chuyển dịch này sẽ kích thích vào các lông rung
nhất định của tế bào trong mào thính giác. Luồng xung động cũng được truyền đi
theo dây thần kinh tiền đình để báo cho não biết về chiều mỗi chuyển động của cơ
thể.
Do tàu xe chạy với vận tốc không đều, rẽ ngoặt ngoằn ngoèo, những dao
động tròng trành làm cho cơ thể thay đổi tư thế không có quy luật. Nếu khả năng
thích ứng tốt thì không sao; nhưng với những người cơ quan tiền đình quá mẫn
cảm, kém thích ứng với sự thay đổi vị trí cơ thể thì dễ mắc chứng STX.
Ngoài ra, những phản xạ thần kinh của cơ quan nội tạng truyền về trung
tâm nôn ở não cũng góp phần làm tăng chứng STX. Đó là các yếu tố như ăn quá

no (hoặc quá đói), mất ngủ, bực tức, mệt mỏi, không khí ô nhiễm (khói thuốc lá,
mồ hôi người, mùi xăng ) cũng có thể gây đau đầu, buồn nôn cho một số người
quá mẫn cảm.
Có khoảng 30% người lớn và nữ nhiều hơn nam, dễ bị chứng STX: mặt tái,
chân tay vã mồ hôi, buồn nôn, nôn. Để tránh tình trạng này, trước ngày đi cần thư
giãn tinh thần tránh mệt mỏi. Trước khi đi nên ăn nhẹ không để cơ thể quá đói,
hoặc quá no vì dễ kích thích niêm mạc dạ dày. Không dùng đồ uống có gas, không
uống rượu trước và trong khi đi. Đi xe ô tô thì ngồi phía đầu xe để đỡ xóc, nếu đi
tàu thì ngồi ở cuối đoàn tàu. Ngồi cạnh cửa thoáng gió. Tránh khói thuốc lào,
thuốc lá. Xe chạy chỉ nên nhìn ra phía trước mặt, không nhìn phía sau, không nhìn
gần hai bên đường để tránh cảm giác các vật đang di động ngược chiều với hướng
đi của mình. Thỉnh thoảng nên vận động nhẹ nhàng cho khí huyết lưu thông.
Và dùng thuốc
Có nhiều loại thuốc với hàng trăm biệt dược có đặc tính chống nôn, chống
STX. Những người dễ bị STX, trước khi khởi hành có thể dùng một trong các
thuốc sau:
Cinnarizin: Các biệt dược: apotomin, cerepar, glanil, stugeron, vasozine
có tới hơn 60 tên thương mại. Thuốc dạng viên nén 10-15-25mg và 75mg. Dẫn
chất piperazin làm giảm kích thích đến bộ phận tiền đình ở tai trong; gây giãn
mạch não và ngoại vi (nhưng không ảnh hưởng đến huyết áp) còn có tác dụng
kháng histamin và serotonin. Với người lớn, trước lúc khởi hành 30 phút uống 15-
25mg để phòng ngừa STX. Thuốc có tác dụng phụ có thể gây buồn ngủ nhẹ. Nếu
dùng liều cao có thể rối loạn tiêu hóa. Không uống rượu khi đang dùng thuốc.
Dimenhydinat: Các biệt dược: agolene, bontourist, dramamine, emedyl,
lomarin với khoảng 80 tên thương mại. Thuốc dạng viên nén 50mg; thuốc đạn
25 và 100mg. Là thuốc kháng histamin, chống nôn và chóng mặt. Người lớn, trước
khi khởi hành 30 phút uống 1-2 viên để phòng ngừa STX. Hoặc đặt một viên
thuốc đạn 100mg. Sau khi uống thuốc nếu cần cứ 4 giờ uống 1 viên. Không dùng
thuốc cho phụ nữ có thai, hoặc người nuôi con bú. Không uống rượu khi đang
dùng thuốc. Tác dụng phụ có thể gây buồn ngủ, quánh dịch nhày đường hô hấp,

khô miệng, táo bón
Diphenhydramin: Các biệt dược: diphenacen, histaxin, luporvalin,
nautamine, restamin với gần 100 tên thương mại. Dạng thuốc viên nén 10mg,
viên nang 25mg, ống tiêm 10-30mg. Là thuốc kháng histamin, còn có tác dụng an
thần chống nôn và chống co thắt. Dự phòng và điều trị nôn mửa uống 25-50mg
hoặc dùng 1 ống thuốc tiêm bắp. Không dùng thuốc cho người có thai, hoặc đang
nuôi con bú. Không uống rượu khi đang dùng thuốc. Thuốc có thể gây buồn ngủ,
quánh dịch nhày phế quản, khô miệng, táo bón
Scopoderm TTS: hoạt chất là scopolamin, là thuốc hệ điều trị qua da để dán
vào da. Khi dán vào da dược chất trong miếng băng sẽ thấm xuyên qua da để vào
tĩnh mạch dưới da, vào máu và cho tác dụng giảm sự kích thích, giảm sự co thắt
chống buồn nôn và nôn. Dán 1 miếng phía sau tai, ở chỗ da khô không có tóc,
trước khi khởi hành 6-12 giờ để cho thuốc ngấm. Khi đến nơi gỡ miếng dán bỏ đi.
Với 1 miếng dán đủ để phòng cho một chuyến đi trong 72 giờ. Nếu đi lâu hơn, sau
72 giờ sẽ bỏ miếng cũ đi, và dán 1 miếng mới ở phía tai bên kia.
Không dùng thuốc cho trẻ em dưới 15 tuổi. Không dùng cho phụ nữ nuôi
con bú. Khi dùng thuốc cần kiêng rượu. Ở một số người già khi dùng thuốc có thể
bị lú lẫn, hoặc mờ mắt, ảo giác. Nếu bị thì ngừng dùng ngay - gỡ miếng dán bỏ đi.
Dùng gừng: Nếu không muốn dùng thuốc hóa dược, hoặc trường hợp có
chống chỉ định thì có thể dùng gừng tươi hoặc bột gừng khô cũng có tác dụng tốt
chống STX. Những nghiên cứu dược lý hiện đại, đã chứng minh một số chất trong
củ gừng có tác dụng kháng histamin, chống nôn, chống co thắt cơ trơn, có tác
dụng phòng ngừa STX không kém so với thuốc hóa dược; và người có thai cũng
dùng được. Ở nước ngoài, người ta cũng đã sản xuất những viên nang gelatin chứa
liều bột gừng (thường là 1g) cho dễ uống. Trước khi khởi hành 30 phút uống 2
viên có thể phòng được STX.