Giáo trình Hàn cơ bản (Nghề: Cắt gọt kim loại - Trung cấp) - Trường TCN Kỹ thuật công nghệ Hùng Vương

UY BAN NHAN DAN QUJN 5
TRUONG TRUNG CA.P NGHE KY THUJ T CONG NGHt HUNG VUONG

,

'

GIAOTRINH

Han CO'bin
'

,

Nghe: Cat gqt kim lo~i
TRINH DO• TRUNG CAP

TPHCM-2019



UY BAN NHAN DAN QU4N 5
TRUONGTCNKYTHUATCONGNGEHUNGVUONG
.
.

'

,

GIAOTRINH

Han

CO'

ban

NGHE CAT GOT
KIM LOAI
•
•
TRINH DO• TRUNG CAP

(Ban hanh theo Quyit afnh s6:

IQD-CDN ngay

thang nam 2012

cu hi¢u truang truong trung cdp nghJ Ky thu(tt Cong ngh¢ Hung Vuong)



1

LOI GIOl TIII¢U
Trong nhung nam qua, cung v&i sv phat triSn cua nSn khoa h9c cong ngh~
tren thS gi&i, nSn kinh tS cua nu&c ta da c6 nhiSu biSn d6i sau sic, trinh d9 khoa
h9c ky thu~t va cong ngh~ c6 nhiSu tiSn b9 vuqt b~c, vi~c nim bit thong tin cung
nhu ung dµng nhung thanh tµu khoa h9c ky thu~t ngay cang cao nhfun dap ung v&i
nhung yeu clu cua xa h()i.

Nhim thvc hi~n nhi~m V\l dao t~o ngu6n nhan Ive ky thu~t trµc tiSp dap ung
nhu ciu xa h9i, d~y nghS da c6 nhung bu&c tiSn vuqt b~c ca vS s6 lm;mg va chftt
lugng. Chuong trinh khung qu6c gia nghS V!N HANH VA SlJA CHUA THIET

Bl LANH da duqc xay dl)'Ilg tren CO' sa phan tich nghS, ph§.n ky thu~t nghS duqc
kSt cfiu theo cac modun. BS t~o diSu ki~n thu~n lqi cho cac ca

sa d~y nghS trong

qua trinh thvc hi~n, vi~c bien so~ giao trinh ky thu~t nghS theo theo cac modun
dao t~o nghS la cfip thiSt hi~n nay.
Giao trinh HAN CO BAN duqc bien so~n theo hinh thuc tich hqp ly thuySt va
thvc hanh. Khi bien so~n cu6n sach nay, chung toi da tham khao va ch9n l9c cac
tai li~u c6 lien quan dSn n9i dung va nhiSu tai li~u cong ngh~ han trong va ngoai
nu&c, kSt hqp v&i vi~c su d\lllg nhiSu kiSn thuc va kinh nghi~m trong thvc tS san
xufit.
Qua trinh bien so~ cac tac gia da c6 rfit nhiSu c6 gkg, nhung khong tranh
khoi nhung khiSm khuySt. Rfit mong nh~ duqc sv dong g6p y kiSn cua b~n d9c dS
giao trinh duqc hoan thi~n hon.
Xin chan thanh cam an!
Qu~n 5, ngay ..... thang .... nam 2013
Bien

SO(J,ll

Nguyen Hfru Dang



2

MVC LVC

DEMVC
' . g1a1
. ' . th·l~U
"
L CTI

TRANG
..................................................................... . 1

Mvc Ive ............................................................................ 3
Chuong trinh mo dun thvc t~p han ............................................. 4
Chuong 1: Han di~n h6 quang ................................................................ 17
Bai 1: N9i quy xuong han va ky thu~t an toan han di~n h6 quang tay ... 17
Bai 2: Su dvng thiSt bi, d\lllg cv han di~n h6 quang tay . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
Bai 3: Nhung kiSn thCrc ca ban khi han di~n h6 quang tay ................ 51
Bai 4: Han g6c a vi tri bfuig ................................................... 78
'. 5 : H'an giap
. ' m01
:.. . a' vi• tn' b'"'ang ............................................ . 99
B ai
Chuong 2: Han hai

114

Bai 6: Su dvng thiSt bi han khi ............................................... 114
Bai 7: Han giap m6i bfuig phuong phap han khi ........................... 136
Bai 8: Han g6c bing phuong phap han khi .................................. 148

Bai 9: Han dilp m~t tf\l bfuig phuong phap han khi ........................ 156
Chuong 3: Han thiSc

159

IV. Tai Ii~u tham khao ......................................................... 163
V. Bang phv Ive ................................................................. 164



1

CHUONG 1: HAN BI:E:N HO QUANG TAY
BAil
N<)I QUI XUONG HAN VA KY THU4T HAN ll}¥N HO QUANG TAY
M1_lc tieu:

Kiln thftc:
- Trinh bay duc;rc rn)i quy an toan xuong thgc t~p han.
- Trinh bay duc;rc ky thu~t an toan phong chBng chay n6 va tranh di9n gi~t, ky
thu~t an toan nh&m tranh anh sang h6 quang, ky thu~t an toan nh&m tranh kim lo~i
long bfui toe, khoi b\li ....

Kynang:
- Phan bi9t duc;rc cac lo~i may han di9n h6 quang tay, d6 ga, kinh han, kim han va
cac d\lng C\l c&m tay.
- V?O hanh cac lo~i may han di9n h6 quang tay va SU d\lng d\lllg C\l an toan, hi9u
qua.
Thai il9:
-Thi.re hi9n tf>t cong tac an toan va v~ sinh moi truong.

N{>i dung:
1. N{>i quy an toan XU'O'ng thl}'C t~p ban. ( Bang n9i quy trong xuong )

1.1. Sinh vien phai co m~t t~i xuong dung gio. Sinh vien co m~t trS sau 15 phut se
khong duc;rc thgc t~p bu6i do, ving s6 bu6i h9c qua quy dinh se khong co diSm
thgc t~p.
1.2. Sinh vien phai an m~c dung quy dinh : Trang bi bao h9 nghS han, mang giay,
toe phai g9n gang, nu khong dS toe xoa phai CQt toe g9n gang. Sinh vien phai deo
the sinh vien tru6c nggc ao.
1.3. Sinh vien phai a dung vi tri thgc t~p theo thoi khoa biSu. Sinh vien khong
duc;rc tg ti9n di l~i a nhung nai khac trong xuong, khong duqc hut thuf>c la va
khong dung di~n tho~i di d9ng trong khu vgc thgc t~p.
1.4. T~p VO, sach, c~p phai dS ngan nip tren k~.
1.5. Sinh vien khong duc;rc ti Sp xuc, v~n hanh thiSt bi khi chua duc;rc huang d~n
ho~c cho phep cua giao vien ph\l trach.
1.6. Sinh vien phai chfip hanh n9i quy an toan - PCCC cua xuong thgc t~p va n9i
quy an toan cua tung mo dun.
1.7. Sinh vien khong lam mfit tr~t tg, dua gion, khong chui thS, noi t\lC va lam vi9c
khac trong gia thgc t~p.
1.8. Khi sinh vien co nhu d.u lam gi phai xin phep va phai duc;rc S\f d6ng y cua
giao vien ph\l trach.


2

1.9. Khu Vl,l'.C thvc t~p phai duqc giu gin ngan nilp, s~ch se. Sinh vien phai v~ sinh
may, tra d1µ1g C\l sau m6i bu6i thvc t~p va t6ng v~ sinh sau m6i dqt thvc t~p.
1.10. Sinh vien phai lam bao cao thvc t~p va hoan thanh cac bai t~p dung n9i dung
cua dS cuong va n()p bao cao dung thai h~n.

* Sinh vien vi phc;zm m)i quy thI:Cc tgp tren se au(Yc mai ra khoi xuong ngay lgp tuc
va se khong c6 aiJm thI:CC tgp.
2. Ky tbu~t an toan ban di~n b6 quang tay.
2.1. Nbfrng anb btr&ng ciia b6 quang ban t6'i srrc khoe cong nban
2.1.1. Khi a(Jc: ( Hinh 1.1)

TMmquada;
B!,!l va cac chit
long

- Kh6i han c6 chua nhiSu ch~t d9c lam anh huong t6i sue khoe cua thq han
va nhung nguai xung quanh. Vi v~y phai tranh hit phai khi d9c trong khi han.
- Phai c6 h~ th6ng hut khi C\lC b9 t~i vi tri han va h~ th6ng hut khi chung.
- Khi han phai ng6i xuoi theo chiSu gi6 dS tranh hit phai khi d9c.
- Khi han cac chi tiSt tru&c d6 c6 tiSp xuc v&i khi d9c phai ma ky tru&c khi
han. Khi han phai tranh hit phai kh6i han va khi bay len.
2.1.2. Dief,n gigt: ( Hinh 1.2)


3

•
Bi9n gi~t se lam cho ne:m nhan tu vong vi v~y khi han phai:
+ KiSm tra ha di9n cua cac b9 ph~n trong may va VO ngoai cua may.
+ Bi gi~y, ung each di9n v6i nai fun u6t phai ke san bfug g6 ho~c cao SU d@
thao tac.
+ Thgc hi9n dung canh bao ghi tren thi6t bi.
2.1.3. Bong do h6 quang: ( Hinh 1.3)
Anh sang cua h6 quang c6 th@ gay bong, chay da ho~c mit va nguy hiSm
han nhi€u so v6i anh sang m~t troi vi v~y thg han phai bao v9 mit va da tru6c anh

sang h6 quang bfug each m~c bao h◊ va dung mu han dung quy dinh, khi cung lam
vi9c phai c6 t§.m chin dS bao v9 nguai xung quanh.

2.1.4. Chay n6: ( Hinh 1.4)


4

Khi him, do nhi9t d9 tang cao lam ap sufit tang c6 thS lam n6 nhung v~t kin,
ho~c bit lua cac chfit dS chay vi v~y khi han:
+ Khong dS cac chfit dS chay n6 g~n nai han 5 m.
+Tru&c khi han phai lo~i bo nhfrng chfit dS chay n6 tren v~t han.
+ C6 trang bi chfra chay t~i ch6 han.
+ KiSm tra chay n6 sau khi han 30 phut.
2.1.5. Nhi¢t d9 va tidng 6n:
TiSng 6n va nhi9t d9 cao c6 anh huong khong t6t t&i sue khoe cua con nguai, c6 thS gay nen b9nh th~n kinh, diSc va m9t moi. Vi v~y khi han phai dung phuang ti9n dS h~n chS tiSng 6n dSn tai nhu dung nut tai, bao tai.

2.2. Quy chuftn ky thuit qu6c gia v~ an toan lao d(>ng d6i v6'i cong vi~c ban
di~n (QCVN 3: 2011/BLDTBXH)
a. Quy djnh chung:
- Cong vi9c han di9n c6 thS t6 chuc c6 dinh trong cac nha xuong, ngoai trai,
ho~c c6 thS t6 chuc t~m thai ngay trong nhung cong trinh xay dlJllg, sua chfra.
- Vi9c ch9n quy trinh cong ngh9 han ngoai vi9c phai dam bao an toan ch6ng
di9n gi~t con phai tinh dSn kha nang phat sinh cac ySu t6 nguy hiSm va c6 h~i
khac (kha nang bi chfin thuang ca khi, b\li va hai khi d9c, buc x~ nhi9t, cac tia
h6ng ngo~i, 6n, rung ... ), d6ng thai phai c6 cac bi9n phap an toan va v9 sinh lao
d9ng dS lo~i tru chung.
- Vo kim lo~i cua may han phai dugc n6i bao v9 (n6i dfit ho~c n6i "khong") theo
TCVN 7447 (IEC 60364). Trong truang hgp TCVN n6i tren c6 sv thay d6i, b6
sung thi thvc hi9n theo nhfrng quy dinh m&i nhit.

- Khi tiSn hanh cong vi9c han di9n t~i nhung nai c6 nguy ca chay, n6 phai tuan
theo cac quy dinh an toan phong ch6ng chay, n6.


5

- Khi tiSn hanh c6ng vi~c han di~n trong cac bu6ng, thung, khoang, bS, phai
thµc hi~n thong gi6, cu nguai theo doi va phai c6 bi~n phap an toan cv th@ va
duqc nguai c6 trach nhi~m duy~t, cho phep.
cam han 6 cac hfim, thung, khoang, bS dang c6 ap suat ho~c dang chua chat dS
chay, n6.

b. Yeu cdu a6i vai qua trinh c6ng nghi:
- Khi l~p quy trinh c6ng ngh~ han cin dµ kiSn cac phuong an ca khi hoa, tv
d<)ng hoa, d6ng thai phai dS ra cac bi~n phap h~n chS va phong ch6ng cac ySu
t6 nguy hiSm, c6 h~i d6i voi nguai lao d<)ng.
- Khi tiSn hanh c6ng vi~c han di~n, cfin su dvng cac lo~i thu6c han, day han,
thu6c b9c que han... ma trong qua trinh han kh6ng phat sinh cac chat d<)c h~i, ho~c
n6ng d<) chat d<)c h~i phat sinh kh6ng vuqt qua gioi h~n cho phep.
- Chi duqc phep cap di~n dS han h6 quang tir may phat di~n han, may biSn ap
han, may chinh luu han. Cam cftp di~n tfl_Ic tiSp tir luoi di~n d<)ng lµc, lu6i di~n
chiSu sang, luoi di~n xe di~n dS cftp cho han h6 quang.
- Sa d6 dau m<)t s6 ngu6n di~n han dS cftp di~n cho han h6 quang phai dam bao
sao cho di~n ap gifra di~n C\IC va chi tiSt han khi kh6ng tai kh6ng vuqt qua di~n
ap kh6ng tai cua m<)t trong cac ngu6n di~n him.
- Cac may han d<)c l~p cfing nhu cac C\lffi may han phai duqc bao v~ bing cfiu
chay ho~c apt6mat 6 phia ngu6n. Rieng voi cac cvm may han, ngoai vi~c bao
v~ 6 phia ngu6n con phai bao v~ bkg apt6mat tren day dfin chung cua m~ch han
va ciu chay tren m6i day dfin toi tung may han.
- Cho phep dung day dfin mSm, thanh kim lo~i c6 hinh d~ng m~t cit bftt ky,

nhung dam bao du tiSt di~n yeu cfiu, cac tam han ho~c chinh kSt cau duqc han
lam day dfin nguqc n6i chi tiSt han voi ngu6n di~n han. Cftm su d\lllg duang 6ng
kh6ng phai d6i tuqng han lam day dfin nguqc.
Cftm SU d\lfig luoi n6i d§t, n6i "kh6ng"' cac kSt d.u xay d\Ifig bing kim lo~i, cac
thiSt bi c6ng ngh~ kh6ng phai la d&i tuqng han lam day dfin nguqc.
Day dfin nguqc phai duqc n6i chic chin voi eve n6i cua ngu6n di~n.
- Khi di chuySn may han phai cit ngu6n di~n cho may han. Cftm sua chfra may
~~~~~

,

,

- Khi ngi:rng c6ng vi~c han di~n, phai cat may han ra khoi luoi di~n. Khi ket
thuc c6ng vi~c han di~n, ngoai vi~c cit di~n may han ra khoi luoi di~n, day dfin
voi kim han cfing phai thao khoi ngu6n va d~t vao gia bing v~t li~u each nhi~t.
V 6i ngu6n di~n han la may phat m<)t chiSu, tru6c tien phai cit m~ch ngu6n di~n
m<)t chiSu, sau d6 cit m~ch ngu6n di~n xoay chiSu cftp cho d<)ng ca may phat
han.
- Khi han h6 quang bing tay phai dung kim han c6 tay cfim bing v~t li~u each
di~n va emu nhi~t, phai c6 b<) ph~n gifr day, bao dam khi han day kh6ng bi tu<)t.


6

Khi dong di?n han 16n hon 600A khong dugc dung kim han kiSu day dfui lu6n
trong chuoi kim. Trong truang hc;rp nay, cac may han phai dugc trang bi thi6t bi
kh6ng ch6 di?n ap khong tai.
- Tren cac CO' cAu di6u khiSn cua may han phai ghi chf'r, s6 ho~c co cac diu hi?u
chi ro chuc nang cua chung. Tit ca cac CO' cAu di6u khiSn cua may han phai

dugc dinh vi va che chin cfin th~n dS tranh vi?c dong (ho~c cit) sai.
- Trong tu di?n ho~c b9 may han tiSp xuc co lAp cac b9 ph~n dfin di?n ha m~ng
di?n ap SO' cip, phai co khoa lien d9ng dS bao dam ngit di?n khi ma cua tu. NSu
khong co khoa lien d9ng thi tu di?n co th@ khoa brtng khoa thuang, nhung vi?c
diSu chinh dong di?n han phai do thg di?n tiSn hanh.
- Cac may han n6i tiSp xuc co qua trinh lam chay kim lo~i, phai trang bi tim
chin tia kim lo~i nong chay bin ra, d6ng thai bao dam cho phep theo doi qua
trinh han m9t each an toan.
- d nhf'rng phan xuang thuang xuyen tiSn hanh lip rap va han cac kSt cAu kim
lo~i 16n d.n dugc trang bi gia lip rap va thiSt bi nang chuySn.
- Khi han co phat sinh hµi va khi, ciing nhu khi han ben trong cac bu6ng, thung
khoang, bS ho~c han cac chi tiSt 16n tu phia ngoai, dn su d\lng mi?ng hut C\lC
b9 di d9ng va co b9 ph~n ga lAp nhanh chong va chic chin dam bao vi?c d.p
khong khi s~ch va hut khong khi d9c h~i ra ngoai khu vvc thg han lam vi?c.
- Khi han ben trong cac him, thung, khoang bS, may han phai dS ben ngoai,
phai co nguai nAm vf'rng ky thu~t an toan dung ngoai giam sat. Nguai vao han
phai deo gang tay, di giay each di?n ho~c day an toan va day an toan dugc n6i
t6i ch6 nguai quan sat. Phai tiSn hanh thong gio v6i t6c d9 gio tu 0,3 dSn 1,5
m/s. Phai kiSm tra dam bao him, thung, khoang bS kin khong co hai khi d9c, hai
khi chay n6 m6i cho nguai vao han.
Khi han brtng ngu6n di?n xoay chiSu trong di6u ki?n lam vi?c d~c bi?t nguy hiSm
(trong cac thS tich brtng kim lo~i, trong cac bu6ng co muc nguy hiSm cao ), phai
SU d\lng thiSt bi h~n chS di?n ap khong tai dS dam bao an toan khi cong nhan
thay que han. Truang hc;rp khong co thiSt bi do ck co nhung bi?n phap an toan
khac.
- Khi han cac san phfim da dugc nung nong thi trong m9t bu6ng han chi cho
phep m9t nguai vao lam vi?c. Truang hgp vi yeu ciu cong ngh?, cho phep hai
nguai lam vi?c chi khi han tren cung m9t chi tiSt.
- T~i cac vi tri han, nSu chua co bi?n phap phong ch6ng chay thi khong dugc tiSn
hanh cong vi?c han di?n.

- Khi han tren cao, phai lam san thao tac brtng v~t li?u khong chay (ho~c kho
chay). Thg han phai deo day an toan, d6ng thai phai mang tui dvng d\lng C\l va
mfiu que han thua.


7

- Khi han tren nhfmg d9 cao khac nhau, phai c6 bi?n phap bao v?, khong dS cac
gi9t kim lo~i n6ng, m§.u que han thira, cac v~t li?u khac rai xu6ng nguoi lam
vi?c &du6i.
- Khi tiSn hanh han di?n ngoai troi, phia tren cac may han va vi tri han cfin c6
mai che bing v~t li?u khong chay.
NSu khong c6 mai che, khi mua phai ngirng lam vi?c.
- Cong vi?c han du6i nu6c phai tuan thu cac yeu cfiu sau :
+ Chi thg han dugc cip chung chi thg l~n va nim vfmg tinh chit cong vi?c m6i
dugc tiSn hanh.
+ Phai c6 phuang an tiSn hanh cong vi?c do nguoi c6 th§.m quySn duy?t.
+ Phai c6 nguoi nim chic cong vi?c & ben tren giam sat va lien l~c dugc v6i
nguoi han du6i nu6c.
+ ThiSt bi dong cit va ph\lC V\l cong vi?c han phai dugc chu§.n bi t6t, s~n sang
lo~i trir va khic ph\lc sg c6.
+ NSu tren m~t nu6c c6 vang dfiu, ma thi khong dugc cho thg han xu6ng nu6c
lam vi?c.
2.3. An toan lao d{>ng va v~ sinh cong nghi~p

Trong khi han ho~c cit, dong di?n c6 th@ di qua ca th@ do nhiSu nguyen
nhan, gay ra di?n gi~t. NSu di?n ap du 16n, di?n gi~t c6 th@ gay ra SlJ co gi~t cac
ca, r6i lo~ nhip tim, dung tim, th~m chi dful dSn tu vong. Cfin chu y dSn nhfmg
diSm tiSp xuc trong m~ch di?n han nhu:

Dong di$n chc;1y d9c CO' th~

Dong di$n chc;Yy ngang qua ca th~

Hinh 1.5: Nguy ca bi ai¢n giq,t khi hem ai¢n

- Dfiu k~p cua kim han
- Di?n ClJC han
- Nhfmg phfin khong each di?n ho~c bi h& tren day d~n di?n.
- Vi d\l nhfrng vi tri c6 th@ xay ra nguy hiSm trong m9t tr~m han hf> quang tay la:


8

+ N6i ngu6n (6 d.m bi nut, each di9n kem ...)
+ May han bi hong, ro di9n
+ Kim han ho~c mo han bi hong
+ Que han bong vo ho~c tiSp di9n khong t6t v6i kim han
+ K~p ~at khong tiSp xuc t6t.

mnh 1. 6: Nhfmg vi tri c6 kha m:ing gay nguy hidm cdn chu y

\ I

/
Day an toan

Hinh 1. 7: Bifn phcip an toan khi han trong thung chua
2.3.1. Trube khi bit adu ca lam vifc, th9' han cdn phai:

- KiSm tra each di9n cua day han
- Thay kim han bi hong lap b9c each di9n
- Chi m6i h6 quang 6 vi tri cho phep (khong m6i g~n k~p mat)


9

- Khi thay di~n C\fC , phai c6 gang tay bao v~.
- Ngit di~n may han tru6c khi thay day han trong b9 ph~ cfip day (han MIG,
MAG)
- Cit day han bfulg kim cit c6 b9c each di~n va dung gang tay han.
2.3.2. Lot each di¢n h9]J ly (g6, cao SU, nhlfa .. .) cac thi§t bf him. B6 tri thiSt bi han
g§n ngu6n di~n, tranh nai c6 nhiSu nguai di l~i. Khu V\fC lam vi~c phai kho rao,
khong dinh dfiu ma ho~c cac chfit dS chay n6 khac.
2.3.3. Th9' him cdn phai n&m vimg cac aijc tinh ky thuq,t cua thiit bf him, diSu chinh
cac thong s6 han thich hgp, sir d\lng thiSt bi han dung theo yeu cfiu ky thu~t, bao
dam n6i mat chufui xac tru6c khi ma may han: slip xSp, b6 trf cac chi tiSt han, v~t
tu han m9t each hgp ly va khoa h9c.
2.3.4. Khi him nguai th9' him cdn phai c6 trang bf biio h9 ca nhan thich h9JJ: qufin
ao bao h9 phai duqc lam bfulg cac v~t li~u kh6 chay.

Hinh 1.8: Trang bf biio h9 cua th9' hem khi hem
1. Qufin ao bao h9 chiu nhi~t; 2. Tfim da che ngvc; 3. Tay ao da; 4. Gang tay han;
5.Tfim da che chan; 6.giay bao h9; 7. Mu bao v~; 8. M~t n~ han; 9. K.inh bao h9
Bang trang bf bao h9 cdn dung
Trang bi
Quan ao lam vi~c

Baov~

Chu thich
Cac buc x~ di~n tu, nhi~t, dxuang
S\f bin t6e kim lo~i long, Cong truang xay d\fllg


Qu~n ao chong chay
Giay lao d9ng
Kinh bao v9 han co l9c
sang va bao v9 ben hong,
kinhmai
Mu bao v9, d\filg c1_1 che
dfiu
Tam da, gang tay bao v9,
giap che chan bkg da
Thiet bi chong on, op che
tai, nut nhet tai, bong nhet
tai.

tia lua, xi.
Sv ban toa kim loi;ti long,
xi long, tia lua.
Cac buc Xi;t di9n tu, ho
quang di9n, nhi9t, sv b5.n
toe tia lua
Sv bin toe xi, tia lua, gi9t
kim loi;ti long, cac chi ti@t
bi rai ra.
Nhi9t, S\I bin toe tia lua,
xi long
Tieng on 16n

0 khong gian hyp
"
a xu6ng, cong
truong,
phonghyp
Khi han hai, khi dua, mai

Han trong nhung vi tri bo
bu9c, trong khong gian
hyp, 6 cong truong
0 xu6ng, cong truong '
khong gian hyp
Nai on tren 85dB

2.4. Bi~n phap ky thu~t an toan lao d{>ng khi ban h6 quang tay

2.4.1. Ky thu(lt an toan tranh anh sang do h6 quang phat ra va nhfmg kim logi
n6ng chay bdn ra
- Khi lam vi9c phai trang bi dfiy du d1_1ng c1_1 bao he) lao d9ng nhu mi;it li;t cimg kinh
han, mu, gang tay, giay da, qufin ao bi;tt...
- Xung quanh nai lam vi9c khong dS nhung ch§.t d@ chay, d@ n6, luc lam vi9c tren
cao phai co nhung t§.m che dS tranh nhung kim loi;ti nong chay nho gi9t xu6ng lam
nguai 6 du6i bi bong hoi;ic gay nen hoa ho~n.
- Xung quanh nai lam vi9c pai dS nhung t§.m che, tru6c khi moi h6 quang phai
quan sat ben ci;tnh dS tranh nhung tia sang h6 quang anh huong d@n sue khoe cua
nhung nguai lam vi9c xung quanh.

2.4.2. Ky thu(lt an toan nhdm tranh

ht aifn gi(lt

- VO ngoai cua may han va cfiu dao ck phai tiSp d§.t t6t dS tranh tinh tri;tng ha di9n
gay nen tai ni;tn.
- T§.t ca nhung day dfin dung dS han phai duqc each di9n t6t, tranh tinh ti;tng bi de
hong hoi;ic bi chay.
- Khi ng5.t hoi;ic dong cfiu dao thuong phai deo gang tay da kho va nghieng dfiu vS
m9t ben dS tranh tinh tri;tng bi bong do tia lua di9n gay nen.
- Tay cfim kim han, gang tay da, qufin ao lam vi9c va giay phai kho rao.
- Khi lam vi9c 6 nhung nai Am uat phai di giay cao su hoi;ic dung t§.m g6 kho dS
lot 6 du6i chan.


11

- Khi lam vi9c a trong cac thimg, 6ng va nhfmg v~t dvng bfulg kim lo~i thi phai
d9m nhfmg t§.m each di9n du&i thimg ho~c 6ng d6.
- Khi lam vi9c a nai thiSu anh sang ho~c ban dem phai tang bi dfiy du bong den.
- NSu c6 nguai bi di9n gi~t thi phai l~p rue ngit ngu6n di9n ho~c tach nguai bi di9n
gi~t ra khoi ngu6n di9n, tuy9t d6i khong dugc dung tay dS keo nguai bi di9n gi~t.

2.4. 3. Ky thuq,t an toan phong n6, trung a(Jc va nhimg nguy hr;li khac
- Khi han cac v~t chua chit dS chay n6 (binh xang, dfiu... ) thi phai c9 ma s~ch va
dS kho sau d6 m&i han.
- Khi lam vi9c trong cac n6i hai ho~c trong nhfmg thung l&n thi qua m9t thai gian
nh§.t dinh phai d6i ra ngoai dS ho hip khong khf m&i.
- Khi c~o, lam s~ch xi han phai deo kfnh tring dS dS phong xi han bin vao mit gay
tai n~n.
- Ch6 lam vi9c phai thong gi6 t6t, d~c bi9t khi han nhfmg kim lo~i mau thi cang
phai chu y han.

- Khi lam vi9c tren cao phai deo day an toan va phai bu9c day cap tren gia c6 dinh,
tuy9t d6i khong dugc khoac vao nguai.

CAU HOI ON T4P
Cau 1: T~i sao tru&c khi thl_rc t~p han nguai h9c ck phai nim vfmg n9i quy xuang
han va cong tac an toan han di9n h6 quang tay?
Cau 2: Trinh bay nhfmg anh huang cua h6 quang han t&i sue khoe cong nhan?
Cau 3: Neu nhfmg quy chufui ky thu~t Qu6c gia ap d1_1ng cho cong vi9c han di9n h6
quangtay?


12

BAI2

SU DVNG THIET BJ, DVNG CV HAN DI¢N HO QUANG TAY
Ml}C tieu:

Kiin thfrc:
- HiSu duqc nguyen ly d.u t:;io va nguyen ly ho:;it d9ng cua may han di~n
xoay chi6u va m9t chi6u.
- Hi@u duqc tinh nang, tac dµng cua tung dl)ng C\l ngh6 han.
Ky niing:
- V?n hanh va di6u chinh duqc cuong d9 dong di~n han theo yeu d.u.
- Thao tac tren cac d\lllg C\l ngh6 han dung, nhanh, g9n va hqp ly.
Thaiao:
Dam bao an toan cho nguai va thiSt bi.
- Tove hi~n t6t cong tac an toan va v~ sinh moi truong.
0

-

N<)i dung:
1. May ban di~n b6 quang tay
1.1. Yeu cftu d6i v6'i may ban di~n b6 quang tay

Khi m6i h6 quang, tru&c tien la cho que han tiSp xuc v&i m~t V?t han, dS t:;io
thanh hi~n tuqng ch?p m:;ich, tiSp d6, nhic ngay que han len dS m6i h6 quang,
trong qua trinh m6i. Nhu V?Y di~n tr& ch?p m:;ich bing 0, khi h6 quang d6t chay thi
di~n tr& c6 m9t tri s6 nhfit diflh.
Trong qua trinh d6t chay h6 quang vi ta thao tac bing tay cho nen chi6u dai
cua h6 quang luon bi thay d6i nhu V?Y h6 quang dai thi di~n tr& 16n, nguqc l:;ii khi
h6 quang ngin thi di~n tr& nho. Do d6 mu6n cho h6 quang hai dai d6t chay m9t
each 6n dinh thi doi hoi phai c6 m9t di~n thS hai cao nguqc l:;ii nSu h6 quang hai
ngin thi doi hoi di~n thS cung phai hai thfip. Ngoai ra con do que han n6ng chay
nho gi9t vao bS han. Trong m6i giay que han n6ng chay nho gi9t tren 20 gi9t, khi
nhung gi9t to rai xu6ng se t:;io thanh hi~n tuqng ch?p m:;ich lam h6 quang bi tit
sau d6 dS m6i l:;ii h6 quang doi hoi phai c6 m9t di~n thS tuang d6i cao ngay luc d6 .
Do nhung d~c diSm tren nSu dung may di~n phat hay may biSn thS thong
thuong dS cung cfip di~n cho h6 quang thi se khong thS nao duy tri m9t each 6n
dinh qua trinh d6t chay h6 quang th?m chi khong m6i duqc h6 quang doi khi con
c6 thS chay may phat di~n ho~c may biSn thS. DS dap ung nhung nhu cftu trong khi
han may han di~n phai d:;it nhung yeu d.u sau day:
* Di~n thS khong tai cua may hai cao han di~n thS khi han , d6ng thai khong
gay nguy hiSn khi SU d\lllg Uo < 80 (V)


13

- Ngu6n di~n xoay chiSu U 0 = 55 + 80 (V), di~n thS lam vi~c cua ngu6n

xoay chiSu la Uh= 25 + 45 (V)
- Ngu6n di~n m(h chiSu Uo = 30 + 55 (V), Di~n thS lam vi~c cua dong di~n
m9t chiSu la uh= 16 + 35 (V)
* Khi han thuong xay ra hi~n tm;mg ngtln m~ch, h'ic nay cuang d9 dong di~n
rftt 16n dong di~n 16n khong nhung lam n6ng chay thanh que han va v~t han ma
con pha hong may do d6 trong qua trinh han khong cho phep dong di~n ngtln m~ch
Ict = (1,3 + 1,4).Ih.
* Tuy thu9c vao S\I thay d6i chiSu dai h6 quang, di~n thS cong tac cua may
han di~n phai c6 sv thay d6i nhanh ch6ng cho thich ung . Khi chiSu dai cua h6
quang tang thi di~n thS cong tac tang , khi chiSu dai h6 quang giam thi di~n thS
cong tac cilng giam.
* Quan h~ giua di~n thS va dong di~n cua may han g9i la duong d~c tinh
ngoai cua may .
IJ
u
5.0.
50

40

4'0
30
20

10

H)

D

50 ·150 200 250

300

ffinh 2.1: Duong aij,c tinh ngoai cua may han ai¢n h6 quang
Duong d~c tinh ngoai dS han h6 quang tay yeu cfiu phai la duang cong dBc
lien tl,lc. Tue la dong di~n trong m~ch tang len thi di~n thS cua may giam xu6ng va
nguqc l~i. Duong d~c tinh ngoai cang dBc thi cang thoa man nhung yeu cfiu a tren
va cang t6t, vi khi chiSu dai h6 quang thay d6i dong di~n han thay d6i it. PhBi hqp
gifra duong d~c tinh tmh cua h6 quang (2) va duang d~c tinh ngoai cua may han
(1) ta thfty chung ctlt nhau t~i hai diem B va A. DiSm B la diSm gay h6 quang, a
day c6 di~n thS 16n dS t~o diSu ki~n gay h6 quang, nhung vi cuong d9 nho nen
khong thS duy tri S\I chay 6n dinh cua h6 quang, ma diSm A m6i la diSm h6 quang
chay 6n diflh.


14

u

Hinh 2.2: Duong age tinh ngoai cua may han va auang age tinh h6 quang
* May him phai diSu chinh duong cuong d9 dong di~n d@ thich ung v&i
nhfing yeu clu han khac nhau v. V •••

1.2. May ban xoay chi~u

Chu y@u la cac lo~i bi@n ap han dung dong di~n m9t pha ho?c ba pha. May
han dung dong di~n ba pha c6 nhiSu uu diSm han may han dung dong di~n m9t
pha, bai vi h6 quang han ba pha chay 6n dµih han, m~g di~n cung cftp cho may
chiu tai d6ng dSu, nang suftt cao han 20~40%, tiSt ki~m nang luQllg di~n tu

10~20%. BiSn ap han h6 quang tay chu ySu la lo~i giam ap, chuy@n tu di~n ap cao
(dong di~n be) cua lu&i di~n c6ng nghi~p (m9t pha, ho?c ba pha) thanh di~n ap
th~p (dong di~n cao) phu hgp v&i qua trinh han, nen s6 vong day 6 cu9n sa cftp
thuong 16n han s6 vong day 6 cu9n thu cftp. Quan h~ giua di~n ap, dong di~n va s6
vong day nhu sau:
U 1- la di~n ap SO' cftp
Ur la di~n ap thu cftp
I 1- la dong di~n sa cftp
Ir la dong di~n thu cftp
n1- la s6 vong day SO' cftp
nr la s6 vong day thu cftp
* Cac b9 ph~n cua may biSn ap han
- Cu9n sa cftp
- Cu9n thu cftp
- Khung tu
- Ca cftu diSu khiSn dong di~n
- H~ th6ng lam mat (tµ nhien, cuong buc .. )
1.2.1. Cciu tgo va nguyen ly lam vi¢c m<)t s6 may han ai¢n xoay chidu:
a. May han xoay chidu vbi b<) tv cam rieng:


15

May nay dung dS giam di9n thS m~ng di9n tu 220 von ho~c 380 von xu6ng
di9n thS khong tai tu 75 dSn 60 von d@ dam bao an toan khi lam vi9c. May kiSu
CT€ la d~i di9n cho nh6m may nay.
Be) tµ cam rieng mlic n6i tiSp v6i cu9n day thu c§,p cua may dS t~o ra S\f l9ch
pha cua dong di9n va di9n thS, t~o ra duong d~c tinh d6c lien tgc va di@u chinh
cuang d9 dong di9n han.
- Nguyen ly lam vi9c cua may nhu sau:

May ch~y khong tai di9n thS u 1 trong cu9n day sa cfip w 1, b&ng di9n thS cua
m~g di9n, trong cu9n day sa cfip nay c6 dong di9n sa cfip I 1, ch~y qua va t~o ra tu
thong <I>o ch~y trong loi cua may, tu thong <I>o gay ra tren CUQn day thu cfip W2.
Luc chua lam vi9c:
Ih = 0 ; 1h - Dong di9n han (Ampe).
U1ct = U2 ; U1ct - Di9n thS khong tai (V); U2- Di9n di9n thS tren hai dftu day
cua cu9n thu cfip (V).

lflnh 2. 3: Sa ad nguyen ly cua may him xoay chiJu kdu

ere

+ May ch~y c6 tai (la luc may lam vi~c)
Ih -:t= 0.
U2 = uh +Ute : uh - di~n thS han ' Ute - Di~n thS trong b9 tµ cam
Di~n thS b9 tµ cam: Ute = Ih(Rte + Xte)
Rte - Di~n tr& thu~ cua b9 tg cam
Xte - Tr& khang cua b9 tµ cam.
Xte =2rcf.L
f - Tftn s6 dong di~n xoay chi@u (Hz).
L - He s6 tu cam cua bo tu cam.
Di~n tr& R~e nho han Xte: nSu khong tinh dSn Rte th! c6 th@ kSt lu~ r&ng:
Dong di~n han cang 16n, tr& khang cua b9 tg cam va di~n the trong b9 tµ cam cang
16n thi di~n thS han luc di~n thu cfip khong d6i cang giam.


16

Hanh trinh ngin m~ch: (Luc di~n thS han giam xu6ng bing khong).
Ih Tang len bing Id

Id C6 thS tinh theo cong thfrc sau:

I=

u2

0, 8.;r./.1 o-

8 ã

!!J.._2

wtc

Trongt16:
f - TĐ.n s6 dong xoay chiSu (Hz).
Rt - Tu tr& cua b9 ti.I cam.
Wte - s6 vong cu§.n trong cu9n n.r cam.
Tu day ta c6 thS diSu chinh duqc dong di~n ngin m~ch cung nhu dong di~n
han bing hai each:
* Thay d6i s6 vong qu§.n trong cu9n tv cam Wte·
* Thay d6i tu tr& trong b9 ti.I cam Rt. Mu6n thay d6i Rt ta chi vi~c thay d6i
khe ha khong khi trong b9 ti.I cam. Tang khe ha (a) thi Rt tang, L giam nen Xte va
Ute giam xu6ng, do d6 cuang d9 dong di~n han tang . Giam khe ha thi Xte va Ute
tang nen cuang d9 dong di~n han giam xu6ng.
DiSu chinh cuang d9 dong di~n bing each thay d6i s6 vong qu§.n Wte cua b9
ti.I cam thi chi c6 kha nang diSu chinh tung c§.p m9t do d6 it dung.
DiSu chinh dong di~n han bing phuong phap thay d6i khe ha khong khi (a)
trong b9 n.r cam thi c6 thS diSu chinh duqc tung c§.p dong di~n han. M~t khac diSu
chinh dong di~n han theo phuang phap nay dS dang va thu~ lqi hon.

b. May him v6-i b9 tvcam kit h9]J (CTH):
VS nguyen tic tuong tv nhu may CT€, chi khac vs phfin kSt c§.u. Ngu6n
cung ung c6 loi sit chung cho ca biSn thS va diSu chinh.
Tren phfin loi chinh (phfin du&i) d~t CUQn SO' c§.p va phfin chinh cua CUQn thu
c§.p, 6 phfin tren cua loi d~t phfin con l~i cua cu9n thu c§.p va g9i la cu9n day phan
(CUQn khang). 0 day biSn thS (ph§.n du&i) va diSu chinh (ph§.n tren) c6 lien quan ca
vS di~n va tu, nhung m6i lien quan vS tu khong 16n do c6 khe ha ( a ) 6 loi phµ .
Nhu v~y ta c6 thS coi CUQn day phan nhu cu9n tv cam rieng mic vao m~ch han n6i
tiSp v&i h6 quang. Cu9n tv cam c6 thS mic cung chiSu hay nguqc chiSu v&i cu9n
thu c§.p.


17

Hinh 2. 4: Sa t16 nguyen ly cita may him xoay chiiu kidu CTH

c. May him xoay chiiu c6 loi di tl9ng:
Day la lo~i may han xoay chiSu c6 tu thong tan cao. Giua khoang hai cu9n
day SO' cfip va thu cfip d~t m9t loi di d9ng A dS t~o ra S\f phan nhanh tu thong 0o
sinh ra trong loi cua may.
W1

F

t

-= .....

= """"

=;i"'""'"

i'

U1

QJ
®;1

01
IIA
I;

B

-= ....... "'"'" "'"" 1

t

0

12

'I

L=~~. L~====:
Hinh 2.5: Sa t16 nguyen ly cita may him xoay chiiu c6 loi di tl9ng
- Cfiu t~o:
G6m khung tu B, tren khung tu duqc qufin 2 CUQll day SO' cfip w 1 va cu9n
day thu c&p W2 • Cu9n day thu cfip duqc chia thanh 2 ph§n, d6ng thai diSu chinh