Tài liệu Dấu hiệu đau đầu do căn nguyên u não (Kỳ II) docx

Dấu hiệu đau đầu do căn nguyên u não
(Kỳ II)

Áp-xe não trên phim chụp MRI.
Những nét đặc biệt của đau đầu do di căn, do áp-xe và do bọc máu não
Các di căn ung thư có biểu hiện bằng nhiều cách: khi thì là một di căn trong
nhu mô, đôi khi là một viêm màng não tân sản ở nền sọ: sự thâm nhiễm tế bào của
màng mềm có thể gây đau dữ dội và làm tổn thương những dây thần kinh sọ não
một cách pha tạp và lại ở hai bên. Chụp Xquang cũng thấy hình ảnh bình thường,
mặc dầu hướng chẩn đoán đã được đặt ra dựa trên những yếu tố của một ung thư
nguyên phát (vú, phổi ). Đau đầu trội ở một bên, do tổn thương những rễ cảm
giác. Nếu có nhiều dây thần kinh sọ não cùng bị tổn thương, thường ở cùng một
bên thì đó là hội chứng Garcin. Cần ghi nhận thêm một đặc điểm tương đối hay
gặp là đau nhức trên ổ mắt kèm theo giảm cảm giác trong khu vực phân bố của
nhánh thần kinh mắt, thuộc về một hội chứng khá phong phú của thành xoang
hang và tương ứng với những tổn thương tân sản của vùng tuyến yên và xương
bướm, do di căn hay nguyên phát ung thư biểu mô (epithelioma) của xoang bướm.
Nói chung đau đầu do căn nguyên di căn ung thư đều mang những tính
chất riêng nổi bật là cường độ đau đầu ngày càng khốc liệt và đau không chịu nổi,
dẫn đến một tâm trạng đau khổ, gây xúc động cho những người thân, buộc phải
cho bệnh nhân dùng thuốc giảm đau mạnh.
- Áp-xe, bọc máu (hématome) não: đau đầu do áp-xe não và bọc máu não
đều mang hầu như đầy đủ những đặc điểm của di căn ung thư não như đã mô tả ở
trên. Trong bọc máu tự phát hay chấn thương, dù là loại bọc máu ngoài não (dưới
hay ngoài màng cứng), ấn vào hộp sọ ở đấy đều gợi phát lên một điểm đau. Những
bọc máu ngoài màng cứng xuất hiện sớm và thường là hậu quả của vỡ xương đỉnh,
mà đường rạn, vỡ xuyên qua đoạn đường đi của động mạch màng não giữa. Tất
nhiên, những yếu tố chấn thương nói chung đều đã rõ ràng. Những bọc máu dưới
màng cứng thường hay xuất hiện muộn và đôi khi tiếp theo sau những chấn
thương sọ nhẹ, khó có thể truy là nguyên nhân gây chấn thương, ở đây, đau đầu có
thể nhẹ và thoáng qua.

Những kiểu đau đầu khác thường khó định hướng do u
Thực tế lâm sàng bao giờ cũng phong phú, đa dạng, nên có những u não mà
đau đầu mang tính chất pha trộn, không theo quy luật đặc trưng, làm cho thầy
thuốc dễ nhầm lẫn, bỏ qua:
- Do nhịp điệu đau đầu: Thông thường đau đầu do u não liên tục và "định
vị", nhưng trong u não thất bên, u não thất III và đôi khi trong não thất IV, đau đầu
lại có tính chất cơn kịch phát với thời gian khá ngắn do khối u lỏng lẻo trong não
thất nên nhiều lúc đã trở thành cái "nắp cơ động" được đóng mở theo tư thế của
đầu hay của cơ thể. Khi khối u chẹn con đường lưu thông dịch não - tủy sẽ lập tức
xuất hiện cơn đau đầu rồi sau đó lại có thể biến đi nhanh chóng, do bệnh nhân thay
đổi tư thế. Vì vậy những bệnh nhân có loại u này thường hay cố giữ đầu và cơ thể
ở một tư thế "chọn lọc" nhất định.
- Do vị trí của đau đầu: Theo nguyên tắc, đau đầu do u não là cùng bên,
tương ứng với khối u và thường là một bên hay ưu thế trội ở một bên. Nhưng quy
luật này lại rõ ràng là sai ở trong một số trường hợp sau: u khu trú ở giữa hai bán
cầu; u não ở giai đoạn muộn, khi hội chứng tăng áp nội sọ rất mạnh, đã tác động
đến hầu hết các cấu trúc nhạy cảm đau trong hộp sọ. Có trường hợp u hố sọ sau,
nhưng đau đầu lại lan ra toàn bộ đầu và có xu hướng ưu thế ở khu vực trước của
đầu; một số u màng não lại gây nhức cả nửa đầu, theo mạch đập trong một thời
gian ngắn; một số u mạch (angiomes) cũng có biểu hiện như cơn đau nửa đầu
(Migraine), đau nhói theo mạch đập ; có khi loại u (không phải là u mạch) lại
được tăng phân bố mạch cũng mang tính chất đau nửa đầu theo mạch nẩy.
- Do một số triệu chứng kèm theo: đau đầu kèm theo rối loạn khí sắc
(humeur) và hành vi, thái độ có thể gợi lên ban đầu một hội chứng trầm cảm,
nhưng lại không có một dấu hiệu gì của hội chứng u sầu. Bệnh nhân lãnh đạm chứ
không phải là lo âu, đôi khi có bán lú lẫn tâm thần và có một vài dấu hiệu nhỏ
đáng nghi (đi loạng choạng, rối loạn cơ thắt). Đó là những đặc điểm của một vài
loại u trán. Một bệnh nhân "trầm cảm" mất chứng mót tiểu, có nhiều khả năng là
do u thể trai- trán. Trong u hố sọ sau, sự kết hợp đơn điệu và đau đầu, nôn mửa,
đôi khi gợi lên một bệnh cảnh Migraine thể tiêu hóa.

- Giả u não
Theo Seymour Diamond và José L. Media, khoảng 20% có phù đĩa thị,
nghi do u, lại là giả u não. Thể bệnh này xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng đỉnh cao là ở
tuổi 30, nữ thường gấp 2 lần nam. Khoảng 50% trường hợp là nguyên nhân do
viêm tai giữa (tràn dịch não do tai), nhiễm khuẩn không đặc hiệu, hoặc nguyên
nhân hỗn hợp như dùng tetracyclin liệu pháp và vitamin quá liều. Các trường hợp
còn lại là tự nhiên không rõ nguyên nhân và thường xảy ra ở những phụ nữ béo
phì, mức độ nặng hay vừa, có kinh nguyệt không đều. Triệu chứng thường xuyên
nhất của giả u là đau đầu khu trú, thường là ở trán, hai bên hay lan tỏa toàn bộ đầu
với tính chất như bị ép và đau dữ dội lên cách hồi. Một triệu chứng chung thường
gặp nữa là nhìn tối sầm thoảng qua trong mấy giây. Nhịp điệu xuất hiện triệu
chứng này là tiêu chuẩn để đo mức độ nặng nhẹ của bệnh. Khi rối loạn thị lực này
xảy ra ngày càng tăng thường xuyên tới 30 lần/ngày hay hơn thì mù thật sự đe dọa
bệnh nhân (5% số bệnh nhân). Nhìn đôi có thể xuất hiện do yếu dây thần kinh VI,
còn ngoài ra không có triệu chứng thực thể nào khác. Chọc sống thắt lưng thấy có
tăng áp lực dịch não - tủy, nhưng xét nghiệm hóa học và tế bào đều bình thường.
Xquang, chụp cắt lớp vi tính đều cho kết quả bình thường. Quá trình bệnh trung
bình vào khoảng 8 tháng, có kết quả điều trị tốt bằng steroid liệu pháp.