Tài liệu Đôi điều cần biết về các rối loạn chuyển hóa lipid máu docx

Đôi điều cần biết về các rối loạn
chuyển hóa lipid máu

“Mỡ trong máu cao” là cách mà dân gian dùng để gọi bệnh “rối loạn
chuyển hoá lipid máu”. Lipid là một trong 3 chất dinh dưỡng chính của cơ thể
bao gồm: Lipid (mỡ), Glucid (chất bột đường) và Protein (chất đạm). Chất mỡ
trong cơ thể chủ yếu là Cholesterol và Triglyceride.
1. Mỡ trong máu do đâu mà có?
a. Nguồn gốc mỡ cholesterol
Một phần cholesterol trong cơ thể là do thức ăn mang lại, tuy nhiên gan
mới là cơ quan chủ yếu tổng hợp nên cholesterol.
- Sau khi ăn thức ăn có nhiều mỡ (thịt mỡ, óc heo, lòng đỏ trứng, da ga da
vịt da heo…) mỡ sẽ được hấp thu tại ruột rồi đưa đến gan.
- Có thể ví gan giống như một nhà máy chế biến mỡ. Cholesterol được hấp
thu qua thức ăn gan chuyển hóa thành rất nhiếu dạng mỡ khác nhau để đưa vào
máu, từ đó chuyên chở đi khắp nơi trong cơ thể.
- Có 3 loại cholesterol: VLDL-c, LDL-c và HDL-c
+ VLDL: Mang mỡ từ gan đi các nơi khác trong cơ thể, sau khi nhường
bớt mỡ cho các tế bào thì VLDL sẽ chuyển thành LDL.
+ LDL: Đây là thủ phạm chính gây xơ vữa mạch máu, nên còn được gọi là
cholesterol xấu.
+ HDL: Còn được gọi là cholesterol tốt, do HDL có khả năng lấy bớt
cholesterol đọng ở các thành mạch máu, mang về lại cho gan, giúp ngăn ngừa quá
trình tạo mảng xơ vữa.
b. Nguồn gốc mỡ triglyceride
90% mỡ triglyceride trong máu đều do thức ăn mang lại. Sau một bữa ăn có
nhiều chất béo, nồng độ triglyceride trong máu tăng cao. Tuy nhiên với một cơ thể
khoẻ mạnh bình thường, 12 giờ sau hầu như tất cả các triglyceride này sẽ được cơ
thể chuyển hoá hết. Triglyceride được tổng hợp và chuyển hoá qua lại ở tại gan và
mô mỡ (xem ảnh).
2. Chuyện gì sẽ xảy ra nếu trong máu của tôi có quá nhiều mỡ?

- Tăng LDL- cholesterol (mỡ xấu) hoặc giảm HDL-cholesterol (thiếu mỡ
bảo vệ) sẽ tạo điều kiện thuận lợi hình thành các mảng xơ vữa ở thành mạch máu,
gây hẹp lòng mạch, tăng huyết áp, thiếu máu cơ tim, thiếu máu não …Nặng nề
hơn nữa là vỡ các mảng xơ vữa làm lấp mạch não (đột quỵ) hoặc nhồi máu cơ tim
có thể dẫn đến tàn phế hoặc tử vong.
- Tăng triglyceride sẽ làm gan nhiễm mỡ, đề kháng insulin dễ dẫn đến bệnh
đái tháo đường. Ngoài ra nếu Triglyceride quá cao ( >1000mg/dl) có thể gây ra
viêm tuỵ cấp.
3. Các bác sĩ sẽ cho bạn thử máu như thế nào để biết có rối loạn chuyển
hoá mỡ?
- Về cơ bản chỉ cần xét nghiệm Cholesterol toàn phần, Triglyceride, HDL-c
và LDL-c trong máu là đủ.
- Kết quả chia thành 3 mức (tốt, tạm được và xấu) như sau:
NÊN KHÔNG NÊN

- Ăn nhiều rau quả và trái cây
tươi loại ít ngọt (khoảng 500g mỗi
ngày), nên ăn trái cây nguyên cả xác
hơn là ép lấy nước uống.
- Ăn nhiều tỏi
Mỗi tuần nên có ít nhất là 3
ngày ăn cá và 1 ngày ăn đậu (đậu hũ,
đậu ve, đậu xanh…) thay cho ăn thịt.
- Nếu ăn thịt, nên chọn các
loại thịt nạc không lẫn mỡ, da và gân.
- Nếu ăn tôm, cua, ghẹ… nên
bỏ phần gạch.
- Mỗi tuần chỉ nên dùng 2 quả
trứng gà hoặc vịt.
- Thường xuyên dùng các

món chiên xào.
- Ăn thường xuyên các thực
phẩm có hàm lượng cholestrol cao
(ví dụ: óc heo, mỡ, da gà, da vịt, da
heo, lòng đỏ trứng, chân giò, bò gân,
đồ lòng, xí quách…)
- Ăn quá nhiều đồ ngọt (ví
dụ: chè, mứt, kẹo, bánh kem, kem,
nước ngọt, nước tăng lực, nước trái
cây đóng hộp, …)
- Uống quá nhiều rượu, bia
(tuy nhiên nếu điều độ mỗi ngày
uống 1 ly nhỏ rượu vang đỏ sẽ tốt
cho mạch máu)
- Nên dùng dầu thay cho mỡ
động vật (dầu đậu nành, dầu hướng
dương, dầu ô liu…)
- Nên uống thật nhiều nước
trong ngày (kể cả nước lá chè xanh)
- Hút thuốc lá.

Vận động
Chọn một môn thể thao ưa thích và nhờ bác sĩ tư vấn xem nó có phụ hợp
với sức khoẻ của bạn không (ví dụ: đi bộ, chơi cầu lông, bòng bàn, tenis, bơi, đá
bóng…)
Nên tập luyên đều đặn hàng ngày khoảng 30-60 phút (ít nhất là 3 ngày mỗi
tuần)
Thời gian tập luyện có thể tăng dần dần tuỳ theo khả năng.
5. Bác sĩ chẩn đoán tôi bị rối loạn chuyển hoá mỡ vậy bệnh của tôi cần
phải được theo dõi như thế nào? Tôi phải uống thuốc trong bao lâu?

- Bạn nên kiểm tra mỡ trong máu định kỳ mỗi 3 hoặc 6 tháng, hoặc mỗi
năm theo sự hướng dẫn của bác sĩ.
- Theo dõi cân nặng thường xuyên mỗi tháng, nếu có dư cân phải tích cực
tiết chế và vận động để giảm bớt cân thừa.
- Sau khi đã tích cực tiết chế và vận động mà kiểm tra lại mỡ trong máu của
bạn vẫn còn cao thì bạn cần phải dùng thêm thuốc hạ mỡ trong máu.
- Ngoài ra, nếu bạn đang có bệnh đái tháo đường, suy thận mãn hoặc thiếu
máu cơ tim… kèm theo, thì cần phải duy trì mỡ trong máu ở mức tối ưu mới đạt.
Tốt nhất nên hỏi bác sĩ điều trị để biết mức cholestrol, LDL-c, HDL-c và
triglyceride trong trường hợp cụ thể của bạn cần duy trì ở mức bao nhiêu là đạt
yêu cầu.
- Thời gian dùng thuốc hạ mỡ có thể vài tháng, vài năm hoặc thậm chí
duy trì suốt đời là tuỳ thuộc vào từng nhóm bệnh đi kèm, ví dụ
+ Nếu bạn còn trẻ chưa có bệnh tim mạch và đái tháo đường thì bạn chỉ cần
tiết chế và vận động giảm bớt cân thừa. Sau 3 tháng, kiểm tra lại mỡ trong máu
của bạn vẫn ở mức xấu, thì nên dùng thuốc trong một khoảng thời gian song song
với việc tiết chế ăn uống và luyện tập.
+ Nếu bạn đã có bệnh tim mạch, bệnh lý thận mãn, hoặc đái tháo đường rồi
thì việc dùng thuốc theo chỉ dẫn của bác sĩ để duy trì mỡ trong máu ở mức độ tối
ưu là cực kỳ cần thiết để ngăn ngừa đột quỵ và nhồi máu cơ tim trong tương lai.
BS. TRƯƠNG DẠ UYÊN
Khoa Nội Tiết- BV Hoàn Mỹ Sài Gòn