Tổng quan về cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư (CMCN 4 0) và ảnh hưởng của nó đến thị trường chứng khoán

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG
KHOA TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG
--------------***---------------

TIỂU LUẬN
BỘ MƠN : TÀI CHÍNH – TIỀN TỆ
Đề tài: “ Tổng quan về cuộc cách mạng công nghiệp
lần thứ tư (CMCN 4.0) và ảnh hưởng của nó đến thị trường chứng khốn

Lớp tín chỉ: TCH301(GD2-HK1-2021).2
Nhóm sinh viên thực hiện: Nhóm 16
Giảng viên hướng dẫn: GV Mai Thị Hồng

Hà Nội, tháng 12 năm 2021


DANH SÁCH THÀNH VIÊN NHÓM
STT

Họ và tên

Mã số sinh viên

1

Trần Trung Hiếu (NT)

2014120049

2

Trần Mai Phương

2014120112

3

Nguyễn Thị Bình Định

2014120030

4

Phan Thị Quỳnh

2014120125

5

Đinh Công Thiện

2014110224

6

Nguyễn Quỳnh Nga

2014120093

2

MỤC LỤC
LỜI MỞ ĐẦU
NỘI DUNG

6
8

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU, KHUNG PHÂN TÍCH VÀ
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

8

1.1. Tổng quan nghiên cứu trong nước và ở nước ngoài .....................................8
1.1.1.

Nghiên cứu ở nước ngồi

1.1.2.

Nghiên cứu trong nước

1.1.3.

Những lý thuyết có thể kế thừa, những khoảng trống trong nghiên cứu
19

8
12

1.2. Khung phân tích .............................................................................................19
1.3. Phương pháp nghiên cứu: .............................................................................20
CHƯƠNG 2:

CƠ SỞ LÝ THUYẾT

21

2.1. Những lý luận chung về cuộc cách mạng 4.0 ...............................................21
2.1.1.

Khái niệm về cuộc cách mạng 4.0

2.1.2.

Cấu trúc của cuộc CMCN 4.0

22

2.1.3.

Đặc trưng của cuộc cách mạng 4.0

22

21

2.1. Lý thuyết cơ bản về chứng khoán và thị trường chứng khoán .................25
2.1.3.

Khái niệm về chứng khốn

25

2.1.4.

Vai trị thị trường của chứng khốn.

26

2.1.5.

Đặc điểm thị trường của chứng khoán

28

2.1.6.

Cấu trúc của thị trường chứng khoán

29

2.1.7.

Các nguyên tắc hoạt động của thị trường chứng khoán

32

2.1.8.

Các thành phần tham gia thị trường chứng khoán

33

CHƯƠNG 3: ẢNH HƯỞNG CỦA CUỘC CÁCH MẠNG CÔNG NGHIỆP 4.0
ĐẾN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHỐN
35
3.1. Ứng dụng cơng nghệ trong thị trường chứng khoán: AI, Blockchain, Big
Data, Robot, Internet of Things .............................................................................35
3.1.3.

Big Data trên thị trường chứng khoán

35

3.1.4.

Robot trong giao dịch, phân tích thị trường, phân tích cổ phiếu

36

3.1.5.
Blockchain
37
3.2. Những thay đổi của thị trường chứng khốn trong thời đại cơng nghệ số
41
3


3.2.3.

Thay đổi về cơ cấu và chất lượng hàng hóa

3.2.4.
khốn

Ảnh hưởng đến nhà đầu tư và cách thức giao dịch trên thị trường chứng
42

3.2.5.
3.2.6.

Ảnh hưởng đến các tổ chức trung gian tài chính
Ảnh hưởng đến cách thức quản lý thị trường chứng khoán

41

47
48

3.3. Đánh giá những rào cản và thuận lợi của cuộc cách mạng 4.0 đối với thị
trường chứng khoán ................................................................................................51
3.3.3.

Những thuận lợi

51

3.3.4.

Một số rào cản

52

3.4. Thị trường chứng khốn Việt Nam hiện nay ..............................................53
3.4.3.
3.4.4.

Hành trình từ đặt lệnh qua môi giới ngồi trên sàn đến ứng dụng internet
53
Thực trạng thị trường chứng khoán Việt Nam hiện nay
53

3.4.5.
Đánh giá điểm mạnh và điểm yếu của thị trường chứng khoán Việt Nam
hiện nay 58
CHƯƠNG 4: KẾT LUẬN KÈM MỘT SỐ GIẢI PHÁP KIẾN NGHỊ VÀ
CHÍNH SÁCH CHO THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHỐN VIỆT NAM

60

4.1. Kết luận ...........................................................................................................60
4.2. Kiến nghị chính sách và một số giải pháp ...................................................61
4.2.3.

Đối với chính phủ

61

4.2.4.

Đối với các trung gian tài chính

62

4.2.5.

Đối với các nhà đầu tư

63

TÀI LIỆU THAM KHẢO

65

4


DANH MỤC HÌNH
Hình 2.1: Lịch sử các cuộc cách mạng cơng nghiệp

20

Hình 2.2: Cấu trúc của cuộc cách mạng Cơng nghệ 4.0

21

Hình 2.3: Cấu trúc của thị trường tài chính.

24

DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 3.1: Phân bổ các quốc gia có thị trường chứng khốn lớn nhất trên tồn thế
giới tính đến tháng 1 năm 2021. Nguồn Statista.

41

Bảng 3.2: Số lượng tài khoản nhà đầu tư cá nhân từ tháng 1/2019 đến tháng
1/2021. Nguồn VSD

51

Bảng 3.3: Biến động khối lượng giao dịch hợp đồng tương lai chỉ số VN30 tháng
6/2021. Nguồn: Thời báo tài chính Việt Nam.

53

Bảng 3.4: Mơ hình SWOT của thị trường chứng khốn trong cuộc Cách mạng
Cơng nghệ 4.0.

56

5


LỜI MỞ ĐẦU
Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu
Cuộc cách mạng cơng nghiệp lần thứ tư, cịn được gọi là Công nghiệp
4.0, bắt đầu từ thế kỷ XXI, đặc trưng bởi sự hợp nhất, khơng có ranh giới giữa các
lĩnh vực công nghệ, vật lý, kỹ thuật số và sinh học, đã có những tác động to lớn

về các lĩnh vực kinh tế, xã hội, môi trường ở tất cả các cấp – toàn cầu, khu vực và
trong từng quốc gia. Nó cải thiện tính linh hoạt, tốc độ, năng suất, chất lượng của
quá trình sản xuất, dần thay thế các dây chuyền trước đây. Nhờ khả năng kết nối
của hàng tỷ người trên thế giới thông qua các thiết bị di động và khả năng tiếp cận
được với cơ sở dữ liệu lớn, những tính năng xử lý thông tin sẽ được nhân lên bởi
những đột phá công nghệ trong các lĩnh vực như trí tuệ nhân tạo, công nghệ người
máy, Internet kết nối vạn vật, xe tự lái, công nghệ in 3 chiều, công nghệ nano,
công nghệ sinh học, khoa học vật liệu, lưu trữ năng lượng và tính tốn lượng tử…
Cuộc cách mạng cơng nghiệp 4.0 cũng ảnh hưởng sâu rộng tới tất cả các quốc gia
trên thế giới về lĩnh vực đầu tư tài chính, trong đó có thị trường chứng khốn.
Với tốc độ đột phá của CMCN 4.0 được đánh giá “khơng có tiền lệ lịch
sử” trong tương quan với các CMCN trước đây, CMCN 4.0 đang tiến triển theo
một hàm số mũ chứ khơng phải là tốc độ tuyến tính. Trải nghiệm các dịch vụ tài
chính dễ dàng hơn, thuận tiện hơn với một chi phí rẻ hơn là những yêu cầu của
thời đại. Khách hàng dường như mong đợi những trải nghiệm thú vị tương tự đối
với lĩnh vực chứng khoán hiện nay. Nhìn lại những năm trước đây, vào thời điểm
cơn sốt thị trường năm 2005 – 2007, sàn giao dịch của các cơng ty chứng khốn
đón hàng trăm nhà đầu tư đến xếp hàng để đặt phiếu lệnh mỗi ngày khiến nhân
viên môi giới tất bật nhằm thực hiện các giao dịch cho khách hàng thì giờ đây
khơng khí đã khác hẳn. Hầu hết khách hàng giao dịch qua các thiết bị điện tử như
điện thoại, máy tính để đặt lệnh. Trước sự thay đổi đó, các chủ thể tham gia thị
trường đều phải tự hồn thiện mình, tiến tới sự chuyên nghiệp, nâng cao tính cạnh
tranh trên thị trường chứng khoán. Điều quan trọng hơn nữa là phải xem xét cuộc
CMCN 4.0 đã tạo ra những thay đổi lớn trong cách thức giao dịch và trao đổi
thông của nhà đầu tư và khách hàng trên thị trường chứng khoán. Xuất phát từ
6


những lý do trên, nhóm đã hướng tới đề tài: “Tổng quan về cuộc cách mạng công
nghiệp lần thứ tư (CMCN 4.0) và ảnh hưởng của nó đến thị trường chứng khoán.”

Mục tiêu nghiên cứu:
Đề tài tập trung nghiên cứu nhằm đạt các mục đích cụ thể sau:
●

Xây dựng cơ sở lý thuyết về cuộc CMCN 4.0 và thị trường chứng
khoán

●

Ảnh hưởng của cuộc CMCN 4.0 đến thị trường chứng khốn

●

Từ ảnh hưởng, đề xuất những giải pháp để hồn thiện, phát triển

Đối tượng nghiên cứu: Bài tiểu luận tập trung nghiên cứu về những đặc điểm,
cấu trúc của CMCN 4.0 và sự thay đổi của thị trường chứng khoán trong cuộc
cách mạng công nghiệp này.
Phạm vi nghiên cứu: Do giới hạn hai chiều về cả kiến thức và thời gian, bài tiểu
luận xin phép được nghiên cứu về tổng quan về cuộc cách mạng công nghiệp lần
thứ 4 và ảnh hưởng của nó đến thị trường chứng khốn.

7


NỘI DUNG
CHƯƠNG 1:

TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU, KHUNG PHÂN TÍCH VÀ

PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
1.1. Tổng quan nghiên cứu trong nước và ở nước ngoài
1.1.1. Nghiên cứu ở nước ngoài
Ở nước ngoài đã có nhiều cơng trình nghiên cứu về mối quan hệ giữa
tăng trưởng kinh tế và thị trường chứng khoán, cũng như có nhiều bài báo về các
tác động của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đến nền kinh tế và một số khía cạnh
của thị trường chứng khốn. Tuy nhiên, chưa có một cơng trình nghiên cứu tổng
quan về ảnh hưởng của nền cách mạng công nghiệp 4.0 đến thị trường này. Hầu
hết các nghiên cứu này đang dừng lại ở các tác động riêng lẻ của cuộc cách mạng
đến các khía cạnh nhỏ của thị trường chứng khốn hoặc tác động của cuộc cách
mạng công nghệ đối với nền kinh tế nói chung có những cơ hội và khó khăn như
thế nào. Từ những tác động đó, các nhà nghiên cứu, các tác giả đã đề xuất một số
giải pháp để phát triển thị trường với tính hiệu quả cao hơn, giảm thiểu những rủi
ro trong quá trình giao dịch.
Về tổng quan CMCN 4.0 của thế giới
Cho đến bây giờ, chúng ta đã qua ba cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật
lớn. Thứ nhất, cách mạng công nghiệp 1.0 (1784) là sự xuất hiện của động cơ hơi
nước. Động cơ hơi nước tác động trực tiếp đến các ngành nghề như dệt may, chế
tạo cơ khí, giao thơng vận tải. Động cơ hơi nước được đưa vào ôtô, tàu hỏa, tàu
thủy, mở ra một kỷ nguyên mới trong lịch sử nhân loại. Thứ hai, cách mạng công
nghiệp 2.0 (1870) là khi động cơ điện ra đời, mang lại cuộc sống văn minh, năng
suất tăng nhiều lần so với động cơ hơi nước. Thứ ba, cách mạng công nghiệp 3.0
(1969) là khi bóng bán dẫn, điện tử, kết nối thế giới liên lạc được với nhau. Vệ
tinh, máy bay, máy tính, điện thoại, Internet… là những cơng nghệ mà hiện nay
chúng ta đang thụ hưởng.

8


Hiện nay là thời đại của cách mạng công nghiệp 4.0, đó là sự kết hợp cao độ giữa

hệ thống siêu kết nối vật lý và kỹ thuật số với tâm điểm là internet, vạn vật kết nối
(IoT) và trí tuệ nhân tạo. Cơng nghệ 4.0 sẽ giải phóng con người khỏi cơng việc
trí tuệ. Minh chứng của Cơng nghệ 4.0 đó là Robot Sophia, cơ ấy đã được cấp
quyền công dân của Saudi Arabian. Sophia được tiến sĩ người Mỹ David Hanson,
nhà sáng lập công ty robot Hanson Robotics chế tạo ra tại Hong Kong, nơi mà
ông cùng gia đình đã dời đến để phát triển sự nghiệp, vì có chi phí thấp và đội ngũ
kỹ sư chất lượng.
Và dưới đây là một số khía cạnh mà cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đã
tác động lên thị trường chứng khốn ở các nghiên cứu của nước ngồi:
Về chỉ số chứng khoán
Theo Bozena Chovancova, Michaela Dorocakova, Vera Malacka (2018),
nửa cuối thế kỷ 20 mang lại những đột phá trong lĩnh vực khoa học và cơng nghệ,
nó khơng chỉ ảnh hưởng đáng kể đến tăng năng suất lao động và tăng trưởng kinh
tế, mà còn mang lại những thay đổi về cơ cấu công nghiệp và thay đổi về tỷ trọng
của từng ngành trong GDP. Đáng chú hơn, những thay đổi này đã được phản ánh
trên thị trường chứng khoán. Và trong giai đoạn nào của nền kinh tế thì các chỉ số
trao đổi chứng khoán thường được sử dụng như một chỉ báo về sức khỏe nền kinh
tế. Sự khởi đầu của cái gọi là nền kinh tế internet với Big Data, Internet of Things
(IoT) vào đầu những năm 1990 cũng làm thay đổi đáng kể cấu trúc của các chỉ số
chứng khốn theo một hướng tích cực hơn. Và bài báo đã phân tích hiện trạng
cùng các tác động của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đến các chỉ số chứng
khốn. Cụ thể là nhóm tác giả đã phân tích định lượng mối liên hệ giữa GDP và
chỉ số chứng khoán tại nền kinh tế Mỹ, Đức và Nhật Bản, từ đó nhóm tác giả kết
luận việc sử dụng internet và số hóa, trí tuệ nhân tạo, người máy, kết nối vạn vật,
in 3D, công nghệ sinh học, lưu trữ năng lượng và tính tốn lượng tử đã đóng góp
trong việc tăng năng suất lao động 30-40%. Đồng thời đây cũng là thời kỳ mạnh
mẽ cho các cổ phiếu nhóm ngân hàng (những ngân hàng áp dụng Fintech) cùng
các công ty công nghệ cũng như các công ty vật liệu xây dựng, … (Robot hóa sản
9

xuất) có giá cổ phiếu tăng vì doanh nghiệp làm ăn có lãi, chỉ số EPS tăng. Trong
một nghiên cứu khác của Xue-Ming Yuan (2019), ông cũng chỉ ra rằng công
nghiệp 4.0 đang giúp hoạt động của chuỗi cung ứng trở nên hiệu quả hơn. Bởi các
công ty hợp tác và chia sẻ dữ liệu giữa khách hàng, nhà sản xuất, nhà cung cấp và
các bên khác trong chuỗi cung ứng dễ dàng hơn. Chính vì lợi nhuận tăng mạnh
mà giá cổ phiếu tăng theo đã làm cho chỉ số chứng khoán của các quốc gia đã tăng
nhanh và mạnh mẽ hơn so với giai đoạn trước nền công nghiệp 4.0.
Về tính thanh khoản trên thị trường chứng khốn
Theo Daniel Kiel, & Julian. M Muller, & Christian Arnold, & Kai-ingo
Voigt (2017), cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 với cốt lõi là Internet of Things,
Big data, Trí tuệ nhân tạo (AI) cùng công nghệ blockchain đã tác động đến nền
kinh tế, xã hội và hệ sinh thái ở cả hai chiều tích cực và tiêu cực. Trong đó, nghiên
cứu chỉ ra rằng kết nối vạn vật chính là chìa khóa để làm cho nền kinh tế tăng
trưởng, tạo ra giá trị và tăng khối lượng hàng hóa cũng như tăng tính thanh khoản
cho thị trường chứng khốn. Tính thanh khoản được xem là một trong những yếu
tố thể hiện sự linh hoạt và an tồn của thị trường giao dịch. Tính thanh khoản của
chứng khốn ở đây có thể hiểu là khả năng chuyển đổi tiền mặt thành chứng khoán
và ngược lại. Chứng khốn có tính thanh khoản cao là chứng khoán dễ dàng mua
đi bán lại, giá cả ổn định theo thời gian. Và tính thanh khoản của chứng khốn
càng cao sẽ cho thấy thị trường giao dịch đó càng năng động và hiệu quả. Và khi
kết quả kinh doanh và tình hình tài chính của doanh nghiệp tốt, cho thấy những
tín hiệu tích cực thì các nhà đầu tư sẽ giao dịch nhiều và tính thanh khoản của
doanh nghiệp đó sẽ càng cao. Allaudeen Hameed, & Wenjin Kang, &
Viswanathan (2010) cũng có quan điểm khá tương đồng về tính thanh khoản do
ảnh hưởng của tình hình kinh doanh. Nhóm tác giả này cũng cho rằng khi lợi
nhuận thị trường âm sẽ làm giảm tính thanh khoản của cổ phiếu.
Tuy nhiên, tính thanh khoản cũng giống như con dao hai lưỡi, thời kỳ cuộc
cách mạng công nghiệp 4.0 lên ngôi là thời kỳ tất cả các tin tức của doanh nghiệp
chỉ cần mất vài giây để đến với các nhà đầu tư trên thị trường. Nhiều nhà đầu tư

10


thường mắc phải tâm lý FOMO (Fear of Missing Out – hội chứng sợ bỏ lỡ cơ
hội), khi thị trường khởi sắc nhà đầu tư có xu hướng tích cực tham gia vào thị
trường. Khi thị trường ở trạng thái downtrend, nhà đầu tư thường có tâm lý hoang
mang. Chính vì những tâm lý đám đơng này cũng làm cho khối lượng lệnh khớp
bên mua – bên bán chênh lệch lớn, làm cho tính thanh khoản gặp sự biến động,
khơng ổn định. Sẽ có những thời điểm, có những cổ phiếu trắng bên mua, tình
trạng bán tháo, …
Về rủi ro giao dịch
Theo Hendrik S. Birkel, & Johannes W.Veile, & Julian M.Muller, & KaiIngo Voit (2019), nhóm tác giả này đã nêu ra hai rủi ro chính mà cuộc cách mạng
cơng nghiệp 4.0 mang lại. Đó là rủi ro đầu tư và rủi ro kỹ thuật. Trong bối cảnh
cuộc cách mạng 4.0 tạo ra vơ số lợi ích cho ngành cơng nghiệp nói chung, nó cịn
có sự rủi ro liên quan đến các khoản đầu tư, các mơ hình kinh doanh và sự cạnh
tranh gia tăng từ những người mới tham gia thị trường, rủi ro về vấn đề như mất
việc làm,... Nhưng nghiên cứu này được phát triển từ một tài liệu trước đó và phát
triển từ các cuộc phỏng vấn chuyên gia chuyên sâu nhưng nó chỉ nói sơ qua về
các rủi ro kỹ thuật trong nền kinh tế vận hành nói dung và thị trường chứng khốn
nói riêng. Ví dụ, tích hợp kỹ thuật, các rủi ro liên quan đến công nghệ thông tin
như bảo mật dữ liệu, …
Về cơ hội đầu tư và sự dễ dàng trong quá trình thu thuế thu nhập cá nhân
Theo số liệu từ World Bank, ở Việt Nam, cuộc cách mạng công nghiệp
4.0 đã thúc đẩy cơng nghệ tài chính (Fintech). Thơng qua fintech, các cộng đồng
yếu thế và các nhóm dân tộc thiểu số vùng sâu vùng xa có thêm cơ hội tiếp cận
các dịch vụ và sản phẩm tài chính từ xa với chi phí thấp và tốc độ nhanh hơn. Đặc
biệt, chỉ với chiếc smartphone có mạng internet, mọi người không cần đến các
ngân hàng để giao dịch, không cần xếp hàng để mua cổ phiếu, trái phiếu hay các
chứng chỉ quỹ mà có thể giao dịch trực tuyến từ xa. Những người Việt Nam ở
nước ngồi cũng có thể giao dịch trên thị trường chứng khoán một cách dễ dàng.

11


Ngồi ra, blockchain có thể được sử dụng để tăng hiệu quả và bảo vệ quyền riêng
tư của dữ liệu. Việc thu thuế của Nhà nước đối với thuế thu nhập cá nhân sẽ được
sao kê trực tuyến và được lưu trữ trong một ổ dữ liệu lớn và dễ dàng truy cập được
mã số thuế, việc thu thuế này cũng trở nên hiệu quả hơn vì bớt kồng kềnh trong
các khâu trung gian
Tổng kết chung:
Nhìn chung, các nghiên cứu về thị trường chứng khốn ở nước ngồi khá
nhiều. Đặc biệt là các nghiên cứu về mối liên hệ giữa GDP và các chỉ số chứng
khoán, thị trường chứng khoán. Ngồi ra, chưa có một cơng trình nghiên cứu tổng
quan nào về cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 và ảnh hưởng của nó lên thị trường
chứng khốn. Các bài báo khoa học, các nghiên cứu về tác động của cuộc cách
mạng 4.0 chủ yếu đang tập trung vào các khía cạnh riêng rẽ và cụ thể của thị
trường giao dịch. Hoặc các bài báo sẽ tập trung phân tích những cơ hội và thách
thức mà cuộc cách mạng 4.0 với tâm điểm là kết nội vạn vật, blockchain, big data
mang lại cho nền kinh tế nói chung.
Thị trường chứng khốn vẫn luôn là một kênh đầu tư hấp dẫn với mức lãi
suất cao với khoảng 20%/năm, cao hơn so với lãi suất ngân hàng và các kênh đầu
tư tài chính khác. Và mặc dù cuộc cách mạng đem đến không ít cơ hội cho các
nhà đầu tư để tiếp cận với thị trường nhưng nó khơng dành cho những tay mơ và
yêu cầu các nhà đầu tư phải có kiến thức tốt về thị trường cũng như hiểu biết về
các phương pháp phân tích cơ bản và kỹ thuật. Có như vậy, các nhà đầu tư mới
có thể tối đa hóa dịng vốn của mình trên thị trường.
1.1.2. Nghiên cứu trong nước
Hiện nay trong nước đã có những nghiên cứu liên quan đến chiến lược
phát triển thị trường chứng khoán để giải quyết khó khăn thách thức và tận dụng
thành công những cơ hội mà CMCN 4.0 mang lại. Để đưa ra được một chiến lược
phát triển phù hợp, các nhà nghiên cứu khoa học, các tổ chức nghiên cứu trong và

ngoài nước đều bắt đầu từ việc chỉ ra các tác động của cuộc CMCN 4.0 tới nền
kinh tế, đến thị trường chứng khoán. Cuối cùng các nghiên cứu sẽ đề xuất những
12


giải pháp hợp lí để có thể phát triển thị trường thành một thị trường mới có tiềm
năng và có giá hơn.
Về tổng quan của CMCN 4.0 tại Việt Nam
Theo Nguyễn Hồng Anh, 2020, Cách mạng công nghiệp 4.0 (CMCN 4.0),
đó là sự kết hợp cao độ giữa hệ thống siêu kết nối vật lý và kỹ thuật số với tâm
điểm là internet, vạn vật kết nối (IoT) và trí tuệ nhân tạo. Công nghiệp 4.0 với hệ
thống kỹ thuật số hóa, hướng đến giải phóng con người khỏi cơng việc trí tuệ.
Trong bài viết này, tác giả giới thiệu về: Cơng nghiệp 4.0 và tầm ảnh hưởng của
nó; xu hướng phát triển công nghiệp 4.0 trên thế giới, chủ yếu là ở châu Á; Việt
Nam và mức độ kỹ thuật số hóa, cùng một số ý kiến về vai trò của nhà nước trong
việc thúc đẩy doanh nghiệp kỹ thuật số hóa sản xuất.
Theo Trọng Đạt, 2017, cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư này là xu
thế tất yếu để đáp ứng chính xác nhu cầu của từng khách hàng, làm tăng năng
suất, chất lượng, hiệu quả, tốc độ, giảm tiêu hao nguyên nhiên liệu, chi phí sản
xuất và vận hành. Đồng thời với việc bảo vệ môi trường sống, giúp phát triển bền
vững. Bên cạnh đó, Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư cũng mang đến nhiều
thách thức về đảm bảo việc làm, quản trị xã hội, an tồn và an ninh thơng tin. Đối
với các nước đang phát triển như Việt Nam, thách thức lại càng lớn hơn khi các
điều kiện về hạ tầng công nghệ và nguồn nhân lực chưa sẵn sàng để thích ứng và
tận dụng cơ hội mà Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư mang đến.
Ở Việt Nam, ngay từ cuối năm 2016, Bộ TT&TT đã sớm có nghiên cứu
về xu thế của cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư. Bộ sẽ cùng các bộ ban
ngành tiếp tục hoàn thiện các chính sách để thúc đẩy hạ tầng băng rộng ở Việt
Nam, tạo nền tảng vững chắc, sẵn sàng đón nhận các cơ hội mà cuộc Cách mạng
Công nghiệp lần thứ tư mang đến.

Về tính cấp thiết của thị trường chứng khoán
Với xu hướng hội nhập kinh tế quốc tế cùng với các hiệp định tự do thương
mại đa phương lẫn song phương, đòi hỏi các quốc gia trên thế giới phải thúc đẩy
nền kinh tế của mình phát triển hiệu quả và mang tính bền vững. Để có nền kinh
tế phát triển hiệu quả ngoài nỗ lực của nhà nước thì bản thân các doanh nghiệp
13


phải không ngừng nỗ lực để tồn tại và phát triển. Với một nền kinh tế đang phát
triển như Việt Nam thì các doanh nghiệp cần có một nguồn vốn lớn để đầu tư cho
hoạt động sản xuất kinh doanh của mình. Ngồi các nguồn đi vay truyền thống
như ngân hàng, cổ đơng,… thì cịn có một nguồn vốn huy động vô cùng hiệu quả
cho lẫn doanh nghiệp và người cho vay, đó là nguồn vay trên Thị trường chứng
khốn. Có thể nói Thị trường chứng khốn là kênh huy động, tập trung và phân
phối vốn đặc biệt quan trọng của thị trường tài chính và hoạt động trên Thị trường
chứng khoán cũng tăng giảm theo từng thời điểm khác nhau
Những vấn đề cần hoàn thiện trên thị trường chứng khoán Việt Nam
Năm 2020, TTCK Việt Nam được đánh giá là 1 trong 10 thị trường có sức
chống chịu và phục hồi tốt nhất thế giới trong đại dịch, nhà đầu tư khép lại một
năm trong trạng thái “thăng hoa” khi giá trị danh mục đầu tư đã tăng trưởng đáng
kể.
Về quy mơ thị trường chứng khốn Việt Nam, mặc dù tăng trưởng mạnh
qua từng năm, song vẫn còn khá nhỏ so với các nước trong khu vực và tính ổn
định chưa cao. Do đó, cần tiếp tục mở rộng quy mơ thị trường.
Tính ổn định của thị trường chưa cao thể hiện qua việc vẫn còn bị tác động
mạnh, bởi những diễn biến tiêu cực trong và ngoài nước như giá dầu, tỷ giá, giá
vàng, biến động trên thị trường tài chính - tiền tệ quốc tế hay những tin đồn…
Hiện nay, thị trường chứng khoán Việt Nam chỉ mới được Tổ chức tính tốn chỉ
số chứng khốn tồn cầu (FTSE) đưa vào danh sách theo dõi nâng hạng từ thị
trường cận biên lên thị trường mới nổi.

Do đó thị trường chứng khốn cần được hồn thiện, đồng bộ và tiệm cận
thông lệ quốc tế hơn nữa, nhất là các hướng dẫn triển khai Luật chứng khoán sửa
đổi (2019) và Chiến lược phát triển thị trường chứng khoán 2021-2030, trong đó
cần chú trọng xây dựng chiến lược cấu phần về số hóa ngành chứng khốn (trí tuệ
nhân tạo, chuỗi khối – blockchain và dữ liệu lớn - big data sẽ là những cơng cụ
quan trọng). Ngồi ra, cơng cụ quản lý, giám sát vẫn chủ yếu là giám sát tuân thủ,
cần tiến đến giám sát dựa trên mức độ rủi ro; quy định về công bố, minh bạch
14


thông tin cần nhất quán giữa các văn bản pháp luật; chế tài xử phạt, cưỡng chế
cần thực sự đủ mạnh…
Ngồi ra, nguồn cung hàng hóa, sản phẩm trên thị trường cịn chưa phong
phú, đa dạng, chất lượng các cơng ty niêm yết và các cơng ty chứng khốn chưa
cao. Trong số 1.723 mã cổ phiếu và chứng chỉ quỹ niêm yết trên 2 Sở GDCK (Hà
Nội và TP. Hồ Chí Minh) vẫn cịn một số doanh nghiệp nhỏ, hoạt động chưa hiệu
quả, năng lực quản trị còn ở mức thấp. Các mảng khác của thị trường như sản
phẩm quỹ đầu tư, sản phẩm liên kết bảo hiểm, hợp đồng quyền chọn, đầu tư có
cam kết bảo tồn vốn,… chưa được cung cấp.
Cơ sở nhà đầu tư chưa đa dạng, chủ yếu vẫn là nhà đầu tư cá nhân, các
nhà đầu tư tổ chức (nhất là các quỹ đầu tư) cịn chưa nhiều. Thị trường cổ phiếu
vẫn dễ có những biến động lớn trước nhiều yếu tố như tâm lý, thơng tin, biến động
trong và ngồi nước. Nhà đầu tư trên thị trường trái phiếu vẫn còn phụ thuộc nhiều
vào ngân hàng thương mại, bảo hiểm xã hội, công ty bảo hiểm…
Về rủi ro tiềm ẩn trên thị trường chứng khốn
Theo ơng Nhữ Đình Hịa, thị trường chứng khốn Việt Nam trong năm
2021 vẫn còn các rủi ro tiềm ẩn có thể xảy ra như: các điểm nóng trong đối đầu
quan hệ Mỹ - Trung, lạm phát tăng nhanh và Ngân hàng Trung ương các nước lớn
tăng lãi suất sớm hơn dự kiến, giảm bơm tiền, nếu kinh tế không hồi phục như kỳ
vọng sẽ khiến nợ xấu ngân hàng tăng mạnh. “Thách thức đối với thị trường chứng

khoán Việt Nam cịn đến từ việc gia tăng quy mơ thị trường để có thể hấp thụ
được dịng vốn nước ngồi chảy vào thị trường khi Việt Nam được nâng hạng lên
thị trường mới nổi. Bên cạnh đó, khi kinh tế ổn định hơn, nhiều cơ hội đầu tư mở
rộng sản xuất kinh doanh, kênh thị trường bất động sản cũng đang có dấu hiệu ấm
lên và thu hút sự quan tâm của nhiều nhà đầu tư, các lĩnh vực khác xuất hiện khiến
dòng tiền sẽ chảy ngược từ thị trường chứng khốn sang các kênh đầu tư khác”
Ngồi ra, tiến trình cổ phần hố doanh nghiệp Nhà nước và thối vốn nhà
nước trong các doanh nghiệp đã cổ phần hoá khá chậm. Ngồi yếu tố do thị trường
chứng khốn biến động mạnh, cịn có yếu tố quan ngại, sợ rủi ro pháp lý liên quan
15


đến bán tài sản nhà nước. Qua đó, làm chậm quá trình đưa doanh nghiệp lên sàn
niêm yết để tạo sự minh bạch và huy động vốn phát triển.
Theo ông Nguyễn Sơn, Chủ tịch Hội đồng Quản trị Trung tâm Lưu ký
Chứng khoán Việt Nam cho biết (04/2021): “Vấn đề nâng hạng thị trường từ thị
trường cận biên lên thị trường mới nổi vẫn gặp nhiều trở ngại về pháp lý và chính
sách, cần nhiều thời gian để tháo gỡ. Rủi ro lan truyền từ các khu vực thị trường
liên thông (bất động sản; ngoại hối; tiền kỹ thuật số...) gây nên những cơn sốt ảo
về bất động sản cũng như về chứng khốn và hệ thống cơng nghệ thơng tin cho
tồn thị trường chứng khốn cịn có những trở ngại nhất định cho sự tăng trưởng
của thị trường”
Để có thể vừa chủ động nắm bắt cơ hội, tiềm năng tăng trưởng của thị
trường chứng khốn vừa phịng ngừa rủi ro, hướng tới phát triển bền vững thì cần
phát triển thị trường chứng khoán theo chiều sâu, tăng năng lực chống chịu với
các cú sốc bên ngoài, chú trọng nâng cao năng lực quản lý, giám sát, an toàn và
ổn định hệ thống tài chính và thị trường chứng khốn, hiện đại hóa các cơng cụ,
hình thức thanh tra, giám sát, thực thi chế tài nghiêm minh đối với các vi phạm
trên thị trường chứng khốn.
Ngồi ra, Việt Nam cần có những bước tiến mạnh mẽ hơn về thể chế, công

nghệ, nguồn nhân lực, mức độ chuyên nghiệp, minh bạch, khả năng chống chịu,
ứng phó với các cú sốc bên ngồi trong bối cảnh kinh tế số, tài chính số phát triển
ngày càng mạnh mẽ để thị trường chứng khoán Việt Nam có thể bắt nhịp xu hướng
tài chính số, tài chính xanh và chứng khốn xanh của khu vực và thế giới
Cuộc cách mạng 4.0 đẩy mạnh việc áp dụng cơng nghệ, số hóa trên thị trường
chứng khốn
Áp dụng cơng nghệ, trực tuyến hóa hoạt động đầu tư chứng khoán là xu
thế tất yếu trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0 đang tác động mạnh mẽ tới
tất cả các nhóm nhà đầu tư. Khi mà dịch Covid-19 xảy ra, yếu tố cơng nghệ trong
đầu tư chứng khốn càng trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Cuộc cách mạng cơng
nghiệp 4.0 đang dần biến đổi tồn thế giới và tác động đến từng ngóc ngách của
nền kinh tế cũng như cuộc sống hàng ngày. Ngành chứng khoán cũng vậy.
16


Số hóa và xây dựng nền tảng kinh doanh trực tuyến tạo cơ hội bứt phá
doanh nghiệp. Với sự phát triển của mạng lưới vạn vật kết nối (Internet of Things
IoT) và dữ liệu lớn (Big Data), hệ thống công nghệ thơng tin đóng vai trị quan
trọng trong sự phát triển của các cơng ty chứng khốn. Cơng nghệ phát triển đã
thay đổi tồn nền tảng giao dịch chứng khốn. Quay về thời điểm 2005 – 2007,
thời điểm Thị trường Chứng khốn Việt Nam lên cơn sốt, hàng trăm nghìn nhà
đầu tư xếp hàng tại sàn giao dịch để đặt phiếu lệnh mỗi ngày khiến các nhân viên
tất bật với các yêu cầu. Giờ đây, việc áp dụng công nghệ, trực tuyến hóa hoạt động
đầu tư chứng khốn là xu thế tất yếu, tác động mạnh mẽ tới tất cả các nhóm nhà
đầu tư và mơi giới.
Khi Internet phủ sóng khắp mọi nơi, các thiết bị thông minh trở nên phổ
biến, các nhà đầu tư đã khơng cịn phải “lên sàn” theo cách xưa cũ, việc đặt lệnh
được thực hiện trên điện thoại, máy tính, các chun viên mơi giới cũng không
nhất thiết hàng ngày phải đến gặp khách hàng mà có thể sử dụng các phương thức
liên lạc thuận tiện hơn như Facebook, Zalo, Viber,… Dường như mọi tin tức đều

đang nằm “trong tay” của các nhà đầu tư và chuyên viên môi giới, luôn sẵn sàng
để sử dụng cho các quyết định đầu tư. Việc giao dịch qua ứng dụng trên điện thoại
và máy tính cịn được khuyến khích tối đa. Khi các cơng ty chứng khốn liên tục
giảm phí giao dịch. Thậm chí miễn phí hồn tồn khi khách hàng sử dụng hình
thức giao dịch này.
Xu hướng FinTech và Wealthtech được đẩy mạnh tại nhiều công ty chứng
khốn. Nếu FinTech đề cập đến việc sử dụng cơng nghệ để làm cho các dịch vụ
tài chính dễ tiếp cận hơn, thì WealthTech tập trung hơn vào việc tạo ra các công
cụ để quản lý tài sản và tư. Chiến lược ưu tiên thiết bị di động cùng với việc ứng
dụng công nghệ hàng đầu AI, Big Data sẽ là chìa khóa giúp doanh nghiệp gắn kết
với khách hàng và trở nên tranh hơn, hiệu quả hơn.
Xu hướng này cũng đã tạo áp lực buộc các công ty chứng khoán lâu đời.
Dù lãi khủng nhờ hoạt động tư vấn đầu tư vẫn phải cho ra mắt những sản phẩm
công nghệ riêng. Trong đó, tư vấn viên là những Robot để ngăn ngừa khách hàng
chuyển đi công tác khác giao dịch. Tại Việt Nam, nhà đầu tư giờ đây đang có xu
17


hướng lựa chọn những cơng ty chứng khốn có nền tảng hệ thống hiện đại. Ứng
dụng tích hợp nhiều cơng nghệ cao. Đồng thời đưa ra những chính sách ưu đãi về
chi phí giao dịch để mở tài khoản và tiến hành giao dịch
Tuy nhiên, thuận lợi trong việc tiếp cận đầu tư không đồng nghĩa với thuận
lợi trong việc kiếm tiền. Nguồn thơng tin từ q nhiều phía và khơng được sàng
lọc kỹ càng đơi khi có thể gây nên những tính tốn sai lệch hoặc sự hoang mang.
Do đó, bên cạnh những kiến thức và kinh nghiệm về tài chính, cần trang bị thêm
những vũ khí đầu tư trong thời đại 4.0 này.
Tổng kết chung:
Các nghiên cứu ở Việt Nam cho thấy một số điểm đáng chú ý như sau:
Thị trường chứng khoán là kênh huy động, tập trung và phân phối vốn đặc biệt
quan trọng của thị trường tài chính giúp các nhà đầu tư có nhiều sự chọn lựa các

loại cổ phiếu (chứng khoán) phù hợp với khả năng và nhu cầu của mình. Thị
trường chứng khoán Việt Nam đã phát triển vượt bậc trong những năm gần đây
tuy nhiên vẫn còn nhiều vấn đề cần được cải thiện: tính ổn định của thị trường
chưa cao, nguồn cung hàng hóa, sản phẩm trên thị trường cịn chưa phong phú, đa
dạng, thị trường cổ phiếu vẫn dễ có những biến động lớn trước nhiều yếu tố như
tâm lý, thơng tin, biến động trong và ngồi nước, nhà đầu tư trên thị trường trái
phiếu vẫn còn phụ thuộc nhiều vào ngân hàng thương mại, bảo hiểm xã hội, cơng
ty bảo hiểm…Bên cạnh đó vẫn tồn tại nhiều rủi ro tiềm ẩn. Trong cuộc cách mạng
4.0 khi nền kinh tế số, tài chính số phát triển ngày càng mạnh mẽ, Việt Nam cần
có những bước tiến mạnh mẽ hơn về thể chế, công nghệ, nguồn nhân lực, mức độ
chuyên nghiệp, minh bạch, khả năng chống chịu, ứng phó với các cú sốc bên
ngoài.
Nhận thấy được tầm ảnh hưởng quan trọng của cuộc cách mạng công nghệ
4.0 cũng như sự ảnh hưởng của nó lên thị trường chứng khốn thế giới nói chung
và thị trường chứng khốn Việt Nam nói riêng, vì thế chúng em quyết định đi sâu
nghiên cứ đề tài này để tiếp thu những lý thuyết có thể kế thừa và những khoảng
trống trong nghiên cứu để phát triển đề tài.
18


1.1.3. Những lý thuyết có thể kế thừa, những khoảng trống trong nghiên cứu
Với sự phát triển của CN 4.0 đã tạo ra môi trường làm việc năng suất và
hiệu quả, các thông tin trao đổi giữa nhà đầu tư và khách hàng được xử lý nhanh
hơn mang lại lợi ích lâu dài về hiệu quả và năng suất lao động, từ đó giúp cho các
giao dịch được xử lý nhanh chóng hiệu quả, giúp giảm đáng kể chi phí. Các mơ
hình kinh doanh mới, mơ hình chăm sóc khách hàng từ xa được áp dụng để tăng
quy mô và doanh thu cho các nhà đầu tư.
Tuy nhiên vẫn còn nhiều vấn đề cần tranh luận, chưa được nghiên cứu:
1. Các nghiên cứu hiện nay vẫn chưa đưa ra được một khung lý thuyết hoàn
chỉnh và đầy đủ cho việc xây dựng chiến lược mơ hình phát triển thị trường

chứng khốn.
2. Các tác nhân ảnh hưởng đến mơ hình, chiến lược phát triển thị trường chứng
khoán vẫn chưa được nghiên cứu toàn diện và đầy đủ. Các nghiên cứu này
mới chỉ dừng lại ở một hoặc vài yếu tố nhưng chưa đi vào nghiên cứu sâu.
Vì thế cần có một nghiên cứu có thể đánh giá được một cách tồn diện các
tác nhân quan trọng tác động đến việc xây dựng chiến lược phát triển thị
trường chứng khoán trong thời đại công nghệ 4.0 hiện nay.
3. Nghiên cứu trong thời đại cách mạng công nghiệp 4.0 chưa thực sự đề ra
được chiến lược mơ hình phát triển thị trường chứng khoán phù hợp
4. Các đề xuất và giải pháp tương ứng liên quan đến các mơ hình chiến lược
phát triển thị trường chứng khốn vẫn cịn hạn chế và khơng thể đảm bảo
tính tồn diện nếu khơng xem xét bối cảnh tương lai.
1.2. Khung phân tích
•

Bài tiểu luận là sự tổng hợp của nhiều nguồn nghiên cứu và tài liệu tham
khảo khác nhau. Bài tiểu luận của nhóm em xin tập trung vào các thông
tin, kiến thức, hiểu biết, tiếp thu ý kiến về tổng quan công nghiệp 4.0 và
ảnh hưởng của nó đối với thị trường chứng khốn.

•

Bài tiểu luận gồm 4 chương:

Chương I: Tổng quan nghiên cứu, khung phân tích và phương pháp nghiên cứu
19


Chương II: Cơ sở lý thuyết
Chương III: Ảnh hưởng của cuộc cách mạng cơng nghiệp 4.0 đến thị trường

chứng khốn
Chương IV: Đề xuất một số giải pháp kiến nghị và chính sách
1.3. Phương pháp nghiên cứu:
-Phương pháp nghiên cứu định tính: mục đích đưa ra được tổng quan cuộc cách
mạng cơng nghiệp 4.0 đối với thị trường chứng khốn
-Phương pháp thu thập, tổng hợp: dữ liệu được thu thập chủ yếu là dữ liệu thứ cấp.
Tiểu luận được lấy dữ liệu từ các báo cáo, phân tích về ảnh hưởng của cuộc cách mạng
công nghiệp 4.0 đến thị trường chứng khốn.
-Phương pháp phân tích, đánh giá: các kết quả sau khi thu thập, tổng hợp dữ liệu sẽ
được diễn giải để phân tích thực trạng, đánh giá các nguyên nhân, thuận lợi và hạn chế
nhằm đưa ra các giải pháp, kiến nghị.

20


CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT
2.1. Những lý luận chung về cuộc cách mạng 4.0

2.1.1. Khái niệm về cuộc cách mạng 4.0
“Cách mạng 4.0” hay còn được gọi là “Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4” được
nhắc đến nhiều trên các phương tiện thông tin đại chúng, truyền thông và cả trong mọi
khía cạnh của đời sống. Hiện nay là thời đại của cách mạng 4.0, đó là sự kết hợp cao
độ giữa hệ thống siêu kết nối vật lý và kỹ thuật số với tâm điểm là vạn vật kết nối
(IoT), Internet và trí tuệ nhân tạo. Tuy nhiên, vẫn chưa có một định nghĩa thống nhất
cho thuật ngữ này. Một số định nghĩa được mọi người biết đến rộng rãi nhất là định
nghĩa của Gartner (Công ty nghiên cứu và tư vấn công nghệ hàng đầu thế giới) và
Klaus Schwab (Chủ tịch điều hành Diễn đàn Kinh tế Thế Giới).

Theo quan điểm của Gartner, cách mạng 4.0 xuất phát từ thuật ngữ “Industrie
4.0”, cụm từ này được đề cập trong một báo cáo của chính phủ Đức năm 2013

nhằm nói đến chiến lược cơng nghệ tiên tiến, điện tốn hóa các ngành sản xuất
mà khơng cần tới sự tham gia của con người. “Industrie 4.0” là sự kết nối giữa
các cơ sở sản xuất có cơng nghệ thông minh với hệ thống nhúng nhằm tạo ra sự
hội tụ kỹ thuật số giữa kinh doanh, công nghiệp, chức năng và những quy trình
bên trong.
Tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) lần thứ 46, với chủ đề “Cuộc Cách
mạng Công nghiệp lần thứ 4”, Klaus Schwab - Chủ tịch Diễn đàn Kinh tế Thế
giới đã đưa ra một định nghĩa mới, đơn giản hơn. Theo đó, ơng nhận định:
“Cách mạng công nghiệp đầu tiên sử dụng năng lượng nước và hơi nước để cơ
giới hóa sản xuất. Cuộc cách mạng lần 2 diễn ra nhờ ứng dụng điện năng để sản
xuất hàng loạt. Cuộc cách mạng lần 3 sử dụng điện tử và công nghệ thông tin để
tự động hóa sản xuất. Bây giờ, cuộc Cách mạng Cơng nghiệp Thứ tư đang nảy
nở từ cuộc cách mạng lần ba, nó kết hợp các cơng nghệ lại với nhau, làm mờ
ranh giới giữa vật lý, kỹ thuật số và sinh học”.1

Nguồn:
nay.html
1

/>
21


2.1.2. Cấu trúc của cuộc CMCN 4.0
Cuộc CMCN 4.0 tập trung vào bốn mảng chính gồm cơng nghệ số; cơng
nghệ robot sinh học; công nghệ vật liệu; công nghệ năng lượng, môi trường. Và
dựa trên nền tảng công nghệ số, cuộc CMCN 4.0 đã có tác động mạnh mẽ đến
thị trường chứng khốn.

Hình 2 Cấu trúc của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0

2.1.3. Đặc trưng của cuộc cách mạng 4.0
Dựa theo một báo cáo tổng hợp được Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt
Nam thực hiện do GS.TS. Nguyễn Quang Thuấn chỉ đạo với chủ đề:“Cuộc cách
mạng công nghiệp lần thứ 4: Một số đặc trưng, tác động và hàm ý chính sách
cho Việt Nam”2, cách mạng 4.0 có những đặc trưng cơ bản sau:
Thứ nhất, kết hợp giữa các hệ thống ảo và thực thể.
Ngay từ đầu thế kỉ XXI, Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đã bắt đầu diễn
ra. Đặc trưng nổi bật nhất của cuộc cách mạng lần này chính là sự hợp nhất,
khơng có bất kỳ ranh giới nào giữa các lĩnh vực như kỹ thuật số, công nghệ, vật
lý và sinh học. Điều này đã tạo ra những điểm hoàn toàn mới trong khả năng sản
xuất và có tác động mạnh mẽ đến đời sống kinh tế, xã hội, chính trị của tồn thế

Nguồn: />2

22


giới. Đây chính là xu thế mà các hệ thống ảo và thực thể, các hệ thống kết nối
Internet (IoS) và vạn vật kết nối Internet (IoT) được kết hợp với nhau.
Cuộc cách mạng lần thứ tư đang làm thay đổi các phương thức sản xuất và
chế tạo. Ngày nay, các nhà máy hiện đại đã sử dụng Internet để kết nối các máy
móc với một hệ thống thơng minh để có thể hình dung và điều khiển tồn bộ quy
trình sản xuất. Các dây chuyền sản xuất trước đây sẽ dần bị thay thế bởi hệ
thống này. Bên cạnh đó, những tính năng xử lý thơng tin sẽ ngày càng được
nhân lên khi hàng tỷ người trên thế giới có thể kết nối với nhau thơng qua thiết
bị di động, khả năng tiếp cận các cơ sở dữ liệu lớn và đặc biệt là nhờ vào sự đột
phá công nghệ trong nhiều lĩnh vực như Internet kết nối vạn vật, trí tuệ nhân tạo,
khoa học vật liệu, cơng nghệ in 3 chiều, công nghệ người máy, công nghệ sinh
học, cơng nghệ nano, tính tốn lượng tử và lưu trữ năng lượng.
Thứ hai, quy mô và tốc độ phát triển – chưa có tiền lệ trong lịch sử nhân

loại
Những bước đột phá trong cuộc cách mạng lần này phát triển với tốc độ
chưa từng có trong lịch sử. Trước đây, nếu như tốc độ phát triển các cuộc cách
mạng công nghiệp diễn ra theo cấp số cộng, thì đối với lần này, nó phát triển
theo cấp số nhân. Khoảng thời gian từ lúc các sáng kiến về công nghệ, đổi mới
sáng tạo được phôi thai cho đến khi các ý tưởng đó được hiện thực hóa trong
phịng thí nghiệm và thương mại hóa ở quy mơ lớn các sản phẩm và quy trình
mới được tạo ra trên phạm vi tồn thế giới đã được rút ngắn một cách đáng kể.
Cuộc cách mạng đã tạo ra một thế giới được tự động hóa, số hóa và càng trở nên
thơng minh, hiệu quả hơn nhờ những bước đột phá công nghệ diễn ra trên nhiều
lĩnh vực với tốc độ đáng kinh ngạc và tương tác thúc đẩy nhau.
Thứ ba, tác động mạnh mẽ và toàn diện đến thế giới đương đại
Cách mạng Cơng nghiệp 4.0 có những tác động sâu sắc về kinh tế, xã hội,
môi trường ở tất cả các cấp, trong từng quốc gia, khu vực cho đến toàn cầu.
Những tác động này có hai mặt, trong dài hạn chúng mang tính rất tích cực,
song trong ngắn đến trung hạn chúng cũng tạo ra nhiều thách thức cần điều
chỉnh.
23


Về mặt kinh tế, cuộc cách mạng có ảnh hưởng đến sản xuất, tiêu dùng và
giá cả. Đứng từ góc nhìn của tiêu dùng và giá cả, mọi người dân thời nay có thể
tiếp cận với các sản phẩm, dịch vụ có chất lượng cao với chi phí thấp hơn. Bên
cạnh đó, áp lực chi phí đẩy đến lạm phát toàn cầu được giảm mạnh do các
nguyên vật liệu và chi phí lưu kho được tiết kiệm hơn so với cơng nghệ sản xuất,
chế tạo trước đây. Đó là nhờ những đột phá về công nghệ trong các một số lĩnh
vực như năng lượng, vật liệu, công nghệ 3D, vạn vật kết nối,… Trong dài hạn,
cuộc cách mạng cũng sẽ tác động tích cực đến sản xuất. Kinh tế tồn cầu đang
bước vào thời kỳ tăng trưởng chủ yếu dựa vào cơng nghệ và đổi mới sáng tạo
thay vì chủ yếu dựa vào các yếu tố đầu vào.

Ngoài những tác động tích cực kể trên thì cách mạng 4.0 cũng đang tạo ra
nhiều thách thức đến những chi phí điều chỉnh trong ngắn đến trung hạn. Đó là
bởi vì các ngành khác nhau chịu tác động không đồng đều đối với cuộc cách
mạng này. Tùy theo từng ngành, từng doanh nghiệp, những tác động này đều có
sự khác biệt. Có những doanh nghiệp thích nghi tốt, tạo ra nhiều cơng nghệ mới
sẽ tăng trưởng nhanh. Ngược lại, những doanh nghiệp lạc nhịp về cơng nghệ sẽ
có sự thu hẹp, thậm chí bị đào thải khỏi thị trường.
Do vậy, có thể nói rằng cuộc cách mạng thứ tư đang phác họa lại bản đồ
kinh tế thế giới. Trong đó, các quốc gia chủ yếu dựa vào công nghệ và đổi mới
sáng tác sẽ ngày càng gia tăng sức mạnh, còn các quốc gia phụ thuộc nhiều vào
khai thác tài nguyên sẽ suy giảm dần.
Đối với mơi trường cũng có nhiều tác động tích cực nhờ các cơng nghệ tiết
kiệm năng lượng thân thiện với môi trường. Việc giám sát môi trường đang
được hỗ trợ bởi Internet kết nối vạn vật, giúp thu thập và xử lý thơng tin liên tục
và chính xác.
Điều quan ngại nhất hiện nay chính là tác động đến xã hội thơng qua kênh
việc làm. Sự bất bình đẳng về thu nhập ngày càng tăng trong một vài thập niên
gần đây, có nghiên cứu cho rằng 1% người giàu nhất trên thế giới có tài sản xấp
xỉ 99% số người còn lại. Cuộc cách mạng 4.0 sẽ càng làm xu hướng này tăng
24


thêm khi đa số bộ phận người lao động là những lao động giản đơn, ít kỹ năng
đang dần bị thay thế bởi người máy.
2.1.

Lý thuyết cơ bản về chứng khoán và thị trường chứng khoán

2.1.3.

Khái niệm về chứng khoán

Theo Điều 4 Luật chứng khoán 2019, “Chứng khoán là tài sản, bao gồm
các loại sau đây: cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ; chứng quyền, chứng quyền
có bảo đảm, quyền mua cổ phần, chứng chỉ lưu ký; chứng khoán phái sinh; các
loại chứng khốn khác do Chính phủ quy định”.3
Chứng khốn có ba thuộc tính cơ bản sau:
Thứ nhất, chứng khốn có thể được chuyển đổi thành tiền mặt; hay cịn
được gọi là tính thanh khoản;
Thứ hai, chứng khốn có thể gia tăng thu nhập cho chủ sở hữu; đó gọi là
tính sinh lời.
Thứ ba, chứng khốn có tính rủi ro, nghĩa là việc sở hữu, mua bán chứng
khốn có thể gây ra một số rủi ro cho chủ sở hữu, chẳng hạn như làm giảm thu
nhập.
Thị trường chứng khoán là nơi người ta thực hiện các giao dịch chứng
khoán nhằm mục đích sinh lời, đó có thể là thị trường chứng khoán tập trung
hoặc phi tập trung.
Đối với thị trường chứng khoán tập trung, Sở giao dịch chứng khoán là
hình thái điển hình nhất. Tại đây, các giao dịch được tập trung tại một địa điểm,
giá giao dịch được hình thành khi các lệnh được chuyển đến sàn giao dịch và
tham gia vào quá trình ghép lệnh.
Đối với thị trường chứng khốn phi tập trung, nó cịn được biết đến là thị
trường OTC (Over the counter). Trên thị trường này, mạng điện tử sẽ kết nối các
công ty chứng khốn trên tồn quốc để tiến hành các giao dịch và giá sẽ được
hình thành theo phương thức thỏa thuận.
Theo Điều 4 Luật chứng khoán 2019: />3

25