KHẢO SÁT ẢNH HƯỞNG CỦA VIỆC BẤM RĂNG HEO CON LÚC 1 NGÀY TUỔI VÀ 3 NGÀY TUỔI TỚI SỰ SINH TRƯỞNG, TỶ LỆ BỆNH TRÊN HEO CON TỪ SƠ SINH ĐẾN CAI SỮA

TRƯ NG Đ I H C NƠNG LÂM TP. H

CHÍ MINH

KHOA CHĂN NI - THÚ Y

KHĨA LU N T T NGHI P

KH O SÁT NH HƯ NG VI C B M RĂNG HEO CON LÚC
1 NGÀY TU I VÀ 3 NGÀY TU I T I S
T L B NH TRÊN HEO CON T

SINH TRƯ NG,

SƠ SINH Đ N CAI S A

H và tên sinh viên : PHAN CHÍ NHÂN
Ngành

: Thú Y

L p

: Thú Y 29

Niên khóa

: 2003 – 2008

Tháng 09/2008

KH O SÁT NH HƯ NG VI C B M RĂNG HEO CON LÚC
1 NGÀY TU I VÀ 3 NGÀY TU I T I S
B NH TRÊN HEO CON T

SINH TRƯ NG, T L

LÚC SƠ SINH Đ N CAI S A

Tác gi

PHAN CHÍ NHÂN

Khóa lu n đư c đ trình ñ ñáp ng yêu c u c p b ng Bác s nghành Thú Y

Giáo viên hư ng d n:
Ths. PHAN QUANG BÁ

Tháng 09/2008
i


L IC MT
Su t ñ i nh ơn Cha - M
Là ngư i đã sinh thành, ni dư ng, đ ng viên cho con vư t qua nh ng khó khăn
trong h c t p ñ v ng bư c vươn lên trong cu c s ng.
Chân thành c m ơn
Ban Giám Hi u, cùng toàn th quý th y cơ trong khoa Chăn Ni - Thú Y và tồn
th cán b công nhân viên Trư ng Đ i H c Nơng Lâm Thành Ph H Chí Minh đã t n
tình gi ng d y, truy n đ t kinh nghi m, ki n th c quý báu và t o m i ñi u ki n t t cho

chúng tơi trong su t q trình h c t p.
Thành kính ghi ơn
Th y Phan Quang Bá đã t n tình giúp đ , hư ng d n t ng bư c, t ng chi ti t cho
em trong su t th i gian th c hi n ñ tài, hoàn thành lu n văn t t nghi p.
Thành th t cám ơn
T t c ngư i thân, b n bè và t p th các b n l p Thú Y 29 đã đ ng viên, giúp đ
tơi trong th i gian qua.

Phan Chí Nhân

ii


TÓM T T LU N VĂN
Đ tài: “Kh o sát nh hư ng vi c b m răng heo con lúc 1 ngày tu i và 3
ngày tu i t i s sinh trư ng, t! l b nh trên heo con t∀ lúc sơ sinh ñ%n cai s&a”.
Đ tài ñư c th c hi n trên 120 heo con, ñư c chia làm hai lô: b m răng 1 ngày tu i
và 3 ngày tu i. Kh o sát trên m t s ch tiêu: tăng tr ng bình quân, t l tiêu ch y, t
l heo còi, t l ni s ng t sơ sinh đ n cai s a, s l n bú, th i gian bú, t l b nh
khác. Các k t qu ñư c ghi nh n như sau:
-

Tr ng lư ng cu i kỳ và tăng tr ng tích lũy c a lơ II (410,5 kg;321,1 kg) cao
hơn lô I (374,6 kg; 284,8 kg).

-

M c tăng tr ng trung bình c a heo ! lô II (0,191 kg) cao hơn lô I (0,17 kg),
nhưng s khác bi t này khơng có ý nghĩa v i P > 0,05.

-

T l tiêu ch y trên lô I (63,8%) cao hơn lô II (50%) nhưng không có ý nghĩa
P > 0,05.

-

T l ngày con tiêu ch y ! lô I (9,73%) cao hơn lô II (7,14%), s khác bi t này
có ý nghĩa v i P < 0,05

-

T l heo cịi ! lơ I (39,66%) cao hơn lơ II (17,24%), s khác bi t này có ý
nghĩa v i P < 0,05.

-

T l heo con ch t ! 2 lơ thí nghi m đ u là (3,45%).

-

Th i gian bú ! lô II cao hơn lô I là 41,38%.

-

T l xây sát trên heo con ! lô I là (8,33%) và ! lô II là (38,33%).

iii

M∋C L∋C
Trang
Trang t a...........................................................................................................................i
L#I C∃M T% ................................................................................................................. ii
TÓM T&T LU∋N VĂN................................................................................................ iii
M)C L)C ..................................................................................................................... iv
Chương 1. M

Đ(U......................................................................................................1

1.1. Đ∗t v n ñ .................................................................................................................1
1.2. M+c ñích và yêu c u.................................................................................................2
1.2.1. M+c ñích ................................................................................................................2
1.2.2. Yêu c u ..................................................................................................................2
Chương 2. T NG QUAN..............................................................................................3
2.1. T ng quan .................................................................................................................3
2.1.1. V, trí tr−i chăn ni................................................................................................3
2.1.2.Cơ c u ñàn ..............................................................................................................3
2.2. Các ki u chu.ng .......................................................................................................3
2.2.1. Chu.ng nái khô......................................................................................................3
2.2.2. Chu.ng nái nuôi con..............................................................................................3
2.2.3. Chu.ng sàn cai s a ................................................................................................4
2.2.4. Chu.ng heo th,t .....................................................................................................4
2.3. Th c ăn, ngu.n nư c và x/ lý ch t th i. ..................................................................4
2.3.1. Th c ăn ..................................................................................................................4
2.3.2. Ngu.n nư c ...........................................................................................................6
2.3.3. X/ lý ch t th i .......................................................................................................6
2.4. Qui trình chăm sóc ni dư0ng ................................................................................6
2.4.1. Đ i v i heo nái ......................................................................................................6
2.4.2. Đ i v i heo con .....................................................................................................7

2.5. Các b nh thông thư ng.............................................................................................7
2.5.1. 1 heo nái................................................................................................................7
2.5.1.1. Viêm t/ cung ......................................................................................................7
2.5.1.2. Viêm vú - Kém s a.............................................................................................8
iv


2.5.1.3. B−i li t.................................................................................................................8
2.5.1.4. Sót nhau ..............................................................................................................9
2.5.2. Đ i v i heo con .....................................................................................................9
2.6. M t s ñ∗c ñi m sinh lý ! cơ th heo nái và heo con.............................................10
2.6.1. M t s ñ∗c ñi m sinh lý heo nái nuôi con...........................................................10
2.6.1.1. S n lư ng s a heo nái.......................................................................................10
2.6.1.2. Nh ng y u t

nh hư!ng ñ n s n lư ng s a ....................................................10

2.6.2. Đ∗c ñi m heo con theo m2 ..................................................................................11
2.6.2.1. Đ∗c ñi m sinh lý cơ th heo con theo m2.........................................................11
2.6.2.2. Đ∗c ñi m h th ng mi3n d,ch và s h p thu kháng th trong s a ñ u trên heo
con.........................................................................................................................12
2.7. B răng ...................................................................................................................14
2.7.1 C u t−o răng..........................................................................................................14
2.7.2. Các lo−i răng........................................................................................................15
2.7.2.1. Răng c/a ...........................................................................................................15
2.7.2.2. Răng nanh .........................................................................................................15
2.7.2.3. Răng ti n hàm và răng hàm ..............................................................................16
2.7.3. M t s nghiên c u trư c ñây liên quan ñ vi c c4t răng trên heo con sơ sinh ...16
Chương 3. N)I DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP TI N HÀNH ..................................17
3.1. Th i gian và ñ,a ñi m kh o sát...............................................................................17

3.2. Đ i tư ng kh o sát..................................................................................................17
3.3. D+ng c+ và n i dung kh o sát ................................................................................17
3.3.1. D+ng c+................................................................................................................17
3.3.2. N i dung ..............................................................................................................17
3.4. Phương pháp ti n hành ...........................................................................................18
3.4.1. Cách b m răng heo con .......................................................................................18
3.4.2. B trí thí nghi m..................................................................................................20
3.4.3. Tăng tr ng............................................................................................................21
3.4.4. T l tiêu ch y .....................................................................................................22
3.4.5. T l heo cịi ........................................................................................................22
3.4.6. T l ni s ng heo con sơ sinh t i cai s a.........................................................22
v


3.4.7. T l ch t heo con................................................................................................22
3.4.8. T l b nh khác ...................................................................................................22
3.5. Cách phân tích s li u.............................................................................................22
Chương 4. K T QU VÀ TH O LU N..................................................................23
4.1. So sánh tr ng lư ng cu i kỳ, tăng tr ng tích lũy gi a 2 lơ: 1 ngày tu i và 3 ngày
tu i ........................................................................................................................23
4.2. So sánh m c tăng tr ng trung bình gi a 2 lơ .........................................................24
4.3. So sánh t l tiêu ch y.............................................................................................27
4.3.1. T l tiêu ch y qu n th c a 2 lô..........................................................................27
4.3.2. T l ngày con tiêu ch y.......................................................................................28
4.4. So sánh t l heo còi................................................................................................30
4.5. So sánh t l ch t trên heo con ................................................................................30
4.6. So sánh th i gian bú và s l n bú ...........................................................................31
4.7. Các v n ñ khác......................................................................................................31
Chương 5. K T LU N VÀ Đ∗ NGH+ ......................................................................34
5.1. K t lu n...................................................................................................................34

5.2. Đ ngh, ...................................................................................................................34
TÀI LI U THAM KH O...........................................................................................35
PH∋ L∋C .....................................................................................................................37

vi


DANH SÁCH CÁC B NG
Trang
B ng 4.1. Tr ng lư ng cu i kỳ, tăng tr ng tích lũy gi a 2 lô.......................................23
B ng 4.2. So sánh m c tăng tr ng trung bình gi a 2 lơ................................................24
B ng 4.3. So sánh t l tiêu ch y c a 2 lô......................................................................27
B ng 4.4. So sánh t l ngày con tiêu ch y ! 2 lô..........................................................28
B ng 4.5. So sánh t l heo còi ......................................................................................30
B ng 4.6. T l ch t trên heo con...................................................................................30
B ng 4.7. So sánh t ng th i gian bú và t ng s l n bú trên 2 lô ...................................31
B ng 4.8. S l n bú và th i gian bú trung bình trên m5i heo con.................................31
B ng 4.9. So sánh t l tr y ñ u gi a 2 lô......................................................................32

vii


Chương 1
M

Đ(U

1.1. Đ,t v n đ−
Ngành chăn ni heo ! nư c ta hi n nay ñang r t phát tri n. Do đó ta c n ph i
áp d+ng nh ng bi n pháp khoa h c k thu t, chăm sóc và ni dư0ng t t nh t ñ tác

ñ ng ñ n s c kh6e và s sinh trư!ng c a heo nh m mang l−i hi u qu kinh t cao nh t.
Trong đó, vi c tác ñ ng ñ n heo trong giai ño−n t lúc sơ sinh ñ n cai s a là h t s c
quan tr ng.
Trong giai ño−n ñ u lúc sơ sinh, h mi3n d,ch c a heo con chưa ho−t ñ ng, heo
con khi m i sinh ra h u như trong máu khơng có kháng th . Song lư ng kháng th đó
tăng lên r t nhanh sau khi heo con bú s a ñ u. S a ñ u có t l protein r t cao trong
nh ng gi đ u, trong s a đ u có t i 18-19% protein trong đó lư ng γ-globulin chi m
s lư ng r t l n 34-35% trên t ng s protein, s c ñ kháng c a heo con trong vài ngày
ñ u là nh nh ng kháng th này. Chính vì v y mà nh ng tác ñ ng ñ n heo con trong
giai ño−n này s8 gây stress, làm gi m s h p thu ch t dinh dư0ng và kháng th .
Theo qui trình hi n t−i, đa s các tr−i chăn ni heo áp d+ng qui trình b m răng
cho heo con ngay th i ñi m v a m i sinh ra, vi c này có th gây stress cho heo con
d n ñ n vi c gi m s c bú và gi m h p thu kháng th t s a ñ u. M t s ý ki n hi n
nay ñ ngh, b m răng heo con sau 24-36 gi k t lúc sinh ra ñ c i thi n kh năng
h p thu kháng th trong 24 gi sau khi sinh.
Xu t phát t nh ng quan ñi m trên và ñư c s ñ.ng ý c a khoa CN-TY, b
môn Cơ Th Ngo−i Khoa trư ng ĐHNL, dư i s hư ng d n c a th y Phan Quang Bá
chúng tơi kh o sát đ tài: “Kh o sát nh hư ng vi c b m răng heo con lúc 1 ngày
tu i và 3 ngày tu i t i s sinh trư ng, t! l b nh trên heo con t∀ lúc sơ sinh ñ%n
cai s&a”.

1


1.2. M.c đích và u c/u
1.2.1. M.c đích
So sánh s khác bi t v s sinh trư!ng trên heo con gi a hai phương pháp b m
răng ! 1 ngày tu i và 3 ngày tu i.
1.2.2. Yêu c/u
Kh o sát s

nh hư!ng c a vi c b m răng heo con ! 1 ngày tu i và 3 ngày tu i

ñ n m t s ch ti u: tăng tr ng, t l tiêu ch y, t l heo cịi, t l heo con cịn s ng
đ n cai s a, th i gian bú, s l n bú.

2


Chương 2
T NG QUAN
2.1. T ng quan
2.1.1. V0 trí tr1i chăn nuôi
9p 1, xã Thư ng tân, Huy n Tân Un, T nh Bình Dương
2.1.2.Cơ c u đàn
Tính đ n ngày 28/05/2008, cơ c u ñàn như sau:
Nái sinh s n
Nái h u b,

60
9

Heo th,t

216

Heo cai s a

135

Heo con theo m2

130

T ng đàn

550

2.2. Các ki2u chu3ng
2.2.1. Chu3ng nái khơ
- Là chu.ng s4t, có máng ăn và núm u ng riêng
- Đư c s/ d+ng cho nái khô ch ph i và nái khơ s a, v i ưu đi m:
+ Cung c p th c ăn ñúng ñ,nh lư ng cho t ng cá th
+ Tránh ñánh nhau
+ D3 quan sát lên gi ng và x/ lý thu c thú y.
2.2.2. Chu3ng nái ni con
- Là d−ng chu.ng sàn đư c làm b ng s4t, sàn heo nái ñư c làm b ng bêtơng, cịn
sàn hai bên cho heo con làm b ng s4t, ñư c s d+ng cho nái ñ: và nuôi con trong su t
th i gian theo m2.

3


- Di n tích: 2,3 m x 1,7 m v i khung nái 0,6 m x 2,3 m và chi u cao là 1m, đư c
b trí m t máng ăn và hai núm u ng (m t cho nái, m t cho heo con), trong chu.ng cịn
b trí thêm bóng đèn 75-100W đ sư!i m heo con.
- Ưu đi m
+ H−n ch heo m2 ñè heo con.
+ Heo con bú t do trong su t th i gian theo m2.
+ Gi m b t b nh t t nh t là tiêu ch y trên heo con so v i chu.ng n n.

2.2.3. Chu3ng sàn cai s&a
Chu.ng sàn cai s a ñư c làm b ng s4t 1,9 m x 1,8 m, cao 0,4m, m5i ơ trung
bình là 10-12 con, có 1 máng ăn và 1 núm u ng t đ ng.
- Ưu đi m
+ Chu.ng ln khơ ráo.
+ Ti n cho vi c v sinh và chăm sóc.
2.2.4. Chu3ng heo th0t
Là chu.ng n n nuôi theo ki u t p th . N n ñư c xây d c 3 -5%, vách xây
tư ng. M5i ơ trung bình là 12 con. Chu.ng đư c b trí 1 máng ăn và 1 núm u ng t
ñ ng.
- Ưu ñi m
+ Ít t n cơng cho ăn.
+ Th c ăn ít b, rơi.
+ Heo ăn, u ng t do.
2.3. Th4c ăn, ngu3n nư c và x5 lý ch t th i.
2.3.1. Th4c ăn
- Cám dùng cho heo con t p ăn: Hiro 551 c a CP
+ Đ−m t i thi u

: 14%

+ Protein thô

: 20%

+ Xơ thô

: 5%

+ Năng lư ng trao ñ i t i thi u

: 3300 kcal/kg

+ Ca (t i thi u-t i ña)

: 0,6-0,9%

+P

: 0,6%

+ NaCl (t i thi u-t i ña)

: 0,4-0,75%
4


+ Colistin t i ña

: 88 mg/kg

- Cám cho heo cai s a: Hiro 552S c a CP
+ Đ−m t i thi u

: 14%

+ Protein thô

: 18,5%

+ Xơ thô

: 6%

+ Năng lư ng trao ñ i t i thi u

: 3150 kcal/kg

+ Ca (t i thi u-t i ña)

: 0,8-1%

+P

: 0,6%

+ NaCl (t i thi u-t i ña)

: 0,4-0,6%

+ Colistin t i ña

: 88 mg/kg

- Cám cho heo th,t: Hiro 353 c a CP
+ Đ−m t i thi u

: 14%

+ Protein thô

: 15%

+ Xơ thô

: 8%

+ Năng lư ng trao ñ i t i thi u

: 3000kcal/kg

+ Ca (t i thi u-t i ña)

: 0,8-1%

+P

: 0,6%

+ NaCl (t i thi u-t i ña)

: 0,4-0,6%

- Cám cho heo nái h u b, và mang thai: s 10 c a Thanh Bình
+
: 14%

+ Protein thơ

: 12%

+ Xơ thơ

: 8%

+ Năng lư ng trao ñ i t i thi u

: 3000kcal/kg

+ Ca (t i thi u-t i ña)

: 0,7-1,3%

+P

: 0,5%

+ NaCl (t i thi u-t i ña)

: 0,5-1%

- Cám cho nái ni con: D c a Thanh Bình
+
: 14%

+ Protein thô

: 16%

+ Xơ thô

: 6%

+ Năng lư ng trao ñ i t i thi u

: 3100kcal/kg
5


+ Ca (t i thi u-t i ña)

; 0,5-0,8%

+P

: 0,5%

+ NaCl (t i thi u-t i ña)

: 0,3-0,7%

+ Methionine + Cystine

: 0,45%

+ Lysine

: 0,9%

+ Threonine

: 0,5%

+ Aflatoxin

: 200(ppb)

2.3.2. Ngu3n nư c
Tr−i s/ d+ng nư c gi ng, gi ng nư c ñư c khoang sâu 40m, nư c ñư c ch a
trên b.n xây cao 6m và ñư c phân ph i xu ng tr−i b ng h th ng ng d n vào các dãy
chu.ng dùng cho heo u ng.
2.3.3.X5 lý ch t th i
Do tr−i làm mơ hình vư n – ao – chu.ng nên t t c phân hàng ngày ñ u ñư c
ñưa xu ng ao qua h th ng ng d n.
2.4. Qui trình chăm sóc ni dư6ng
2.4.1. Đ7i v i heo nái
Nái ch/a trư c khi sinh 7-10 ngày ñư c chuy n t chu.ng nái khơ và mang thai
sang l.ng nái đ:, ni con kèm theo th: nái và phi u ñi u tr, cho t ng nái. Chu.ng đ:
trư c đó ph i r/a s−ch và sát trùng b6 tr ng 7 ngày.
Nái ch/a s4p sinh ñư c t4m m5i ngày m t l n, cho ăn t 3,5-4 kg m5i ngày, sau
đó gi m d n t 2,5-3 kg ho∗c 2 kg/con, m5i ngày cho ăn hai b a: sáng vào lúc 6h30,
chi u vào lúc 14h.
3 ngày trư c khi sinh lư ng th c ăn ñư c gi m d n. sau đó tăng d n lên tùy
theo s lư ng heo con theo m2.
Áp d+ng công th c:
Nái nuôi con: 1,5 kg + (0,5*X)
X: s heo con theo m2.
Tuy nhiên tuỳ theo nái m p hay m mà ta có th thay đ i lư ng th c ăn cho phù

h p. Khi nái có d u hi u s4p sinh thì ng ng cho ăn.
Khi có d u hi u s4p sinh, các d+ng c+ c n chu=n b,: cân, khăn lau, ki m b m
răng, ki m c4t đi, c.n i t, thu c phịng ng a heo đ: khó. Nái sinh xong ki m tra có
6


sót nhau khơng, tiêm tr s c vitamin C, kháng sinh, Oxytoxin. Tuỳ thu c vào tình
tr−ng s c kho: c a nái mà áp d+ng phương pháp ñi u tr, h p lý.
M t ngày sau khi sinh nái ñư c c p:
Calcium B12
Vitamin C
Kháng sinh
C p liên t+c trong 3 ngày ñ u, m5i ngày m t l n.
Quy trình tiêm phịng:
+ 2 tu n sau khi sinh: tiêm t+ huy t trùng, d,ch t .
+ 3 tu n sau khi sinh: tiêm FMD.
+ Trư c khi cai s a 2 ngày: tiêm Parvo.
2.4.2. Đ7i v i heo con
- Heo con sau khi sinh ra ñư c lau khơ r.i b m răng, đ,nh vú cho heo con.
- M t ngày sau khi sinh: b m tai, c4t ñuôi, cân tr ng lư ng sơ sinh.
- Trong tu n l3 đ u tr−i ln chú tr ng vi c úm heo con b ng bóng đèn 100w.
- 3 ngày sau khi sinh tiêm s4t (m5i con 2cc).
- 7 ngày tiêm phịng Mycoplasma.
- 10 ngày thi n đ c
- 14 ngày tiêm phòng ba b nh và t p ăn.
- 21 ngày tiêm phòng FMD.
- 28 ngày cai s a.
2.5. Các b nh thông thư8ng
2.5.1.

heo nái

1 heo nái sau khi sinh thư ng xu t hi n m t s b nh như sau:
2.5.1.1. Viêm t5 cung
B nh xu t hi n trên nái sau khi sinh, nhi t ñ cơ th tăng lên 1,5 – 2 0C, s t cao, b6
ăn, có 2 d−ng:
- D−ng nh n: d,ch ch y ra t t/ cung l6ng, trong, l n c n, có mùi tanh, đơi khi
đ+c.

7


Đi u tr,:
Bơm r a t/ cung b ng dung d,ch thu c tím (KMnO4 1‰), 2 l n/ngày, liên ti p
3 ngày.
C p vitamin C, kháng sinh và glucose 5%.
- D−ng m : m ch y ra có màu tr4ng đ+c, có khi màu vàng xanh dính trên mép
âm h , s n s t, ñ ng vũng trên n n chu.ng. B nh xu t hi n 12 – 36 gi sau khi sinh.
Đi u tr,:
+ Th+t r a t/ cung b ng dung d,ch thu c tím (KMnO4 1‰), 2 l n/ngày.
+ Tiêm Oxytetracyclin.
+ C p glucose 5%.
+ C p vitamin C, B12.
2.5.1.2. Viêm vú - Kém s&a
- Vú đ6 h.ng, sưng nóng và có c m giác đau khi s n4n, nái khơng cho bú hay n m
s4p.
- Đi u tr,:
+ Tiêm Oxytetracyclin
+ Tiêm Pen – strep, 2 l n/ngày.
+ C p glucose 5% + Vitamin C

+ Riêng trư ng h p viêm vú thì v4t c−n s a vú viêm, dùng nư c ñá chư m
l−nh, dùng tay xoa bóp đ u vú.
2.5.1.3. B1i li t
- Nguyên nhân:
Thư ng do các cơn r∗n ñ: kéo dài, s co th4t c a t/ cung quá mãnh li t, do s
can thi p không c n thi t c a con ngư i như kéo thai nh t là kéo thai không d,ch
i, do s/ d+ng oxytocine khơng đúng th i đi m.
B nh thư ng x y ra trên thú sinh ñ: nhi u l n (trên l a th 3).
Gia súc cái ñã b, b−i li t t lúc mang thai ñ n lúc sinh.
Do t n thương dây th n kinh xương ch u (dây th n kinh b,t) khi sinh ñ: hay
can thi p.
Do thai quá l n, dây ch ng ñư ng sinh d+c b, dãn, các cơ mơng, cơ âm đ−o b,
nhão.
8


Do thú thi u v n ñ ng trong th i gian mang thai, thi u vitamin D, thi u khống
calcium và phospho.
- Tri u ch ng:
Thú có tri u ch ng đ ng d y khó khăn sau khi sinh kéo dài trong vài gi ho∗c
li t ph n chi sau trong vài ngày hay vài tu n.
B nh thư ng x y ra sau khi sinh t lúc ñ: ñ n 24h sau, th b−i li t, li t nh2
chi m t l cao kho ng 80%.
Thú thư ng h t ho ng, c b t ngư i ñ ng d y, thú ch t thư ng do ñ u ñ p
xu ng n n chu.ng.
Bi n pháp can thi p:
N u phát hi n k,p th i và ch=n đốn đúng b nh thì kh năng đi u tr, kh6i r t
cao (80%). Khi cơng tác đi u tr, chưa d t ñi m ñ b nh tái phát thì b nh s8 tr m
tr ng hơn.
Khi b−i li t k t h p chung v i b nh đ: khó hay sa t/ cung thì bi n pháp can

thi p s8 khó khăn và kém hi u qu .
N u do th n kinh xương ch u, c n s/ d+ng m t s thu c kích thích th n kinh.
Khi thú b−i li t do thi u Calcium và Phospho, nên cung c p các ch t có
Calcium như các lo−i dư c ph=m Gluconate calci, Calcium chloride.
2.5.1.4. Sót nhau
- Nguyên nhân:
Heo nái b, viêm niêm m−c t/ cung nên sau khi đ: nhau khơng ra h t, can thi p v i
vàng, thô b−o, khơng đúng k thu t nên nhau b, đ t và sót l−i, heo nái q già, đ:
nhi u đu i s c, t/ cung co bóp kém, khơng đ=y nhau ra đư c,….
- Bi n pháp kh4c ph+c:
Chăm sóc ni dư0ng heo nái đúng qui trình k thu t, ñáp ng nhu c u chu.ng
tr−i, v n ñ ng, th c ăn và dinh dư0ng, can thi p k,p th i và đúng k thu t,…. Tiêm
Oxytoxin đ kích thích co bóp t/ cung đ=y nhau ra h t. Sau khi nhau ra h t, dùng
thu c tím n.ng ñ 1‰ ho∗c nư c mu i 9‰ ñ r/a t/ cung trong 3 ngày liên t+c.

9


2.5.2. Đ7i v i heo con
Heo con trong giai ño−n theo m2 thư ng th y xu t hi n m t s b nh sau:
- Heo con còi, suy dinh dư0ng, xù lông, tiêu ch y. Heo con tiêu ch y do s a m2
thi u ch t, heo l: b y tiêu ch y khi m i nh p ñàn,….
- Đi u tr,:
+ Cho u ng:
Enzyme subtyl (men tiêu hoá)
Chlobactrium 1g/20 kg th tr ng.
+ Tiêm:
C p glucose 5% (xoang b+ng)
Anflox 10% injection t 0,5-1cc/10 kg th tr ng.
Multibio 1 ml/10 kg th tr ng

2.6. M9t s7 ñ,c ñi2m sinh lý

cơ th2 heo nái và heo con

2.6.1. M9t s7 đ,c đi2m sinh lý heo nái ni con
2.6.1.1. S n lư:ng s&a heo nái
Heo nái cũng như các loài khác, hàm lư ng lactose trong s a gia tăng nhanh lúc
g n sinh. Thành ph n c a s a cũng không khác nhau nhi u gi a các b u vú n u các
b u vú ñư c bú như nhau. S a heo thi u s4t và ñ.ng dù kh=u ph n c a heo m2 ñ ch t
này. M∗t khác n.ng ñ k8m và mangan trong s a tăng khi tăng các ch t này trong
kh=u ph n theo m2. S tích t các kháng th ch x y ra trong vòng 2 ngày cu i c a thai
kỳ. Hàm lư ng kháng th trong s a ñ u gia tăng theo l a ñ:. Heo nái đ: l a 1 có hàm
lư ng kháng th th p nh t trong s a ñ u (Tr n Th, Dân, Dương Nguyên Khang, 2006).
S a ñ u (colostrum) ch a nhi u ch t dinh dư0ng cung c p nhi u γ-globulin giúp
cho heo con ch ng ñ0 ñư c nhi u b nh t t.
S a ñ u ñư c ti t trong vòng 2-3 ngày sau khi sinh, có nhi u protein, ch t béo,
khống (đ∗c bi t Mg) và vitamin nhưng ít lactose hơn s a thư ng. Lư ng protein cao
trong s a ñ u là do s v n chuy n kháng th t máu vào s a. Hàm lư ng kháng th
kho ng 130 g/l trong t ng s lư ng protein 180 g/l c a l n v4t ñ u tiên sau sinh.

10


Thành ph n s a ñ u (Tr n Th, Dân, Dương Nguyên Khang, 2006)
Thành ph n (g/l)

S añ u

S a thư ng

T ng ch t r4n

290

180

Protein

190

50

Béo

70

70

Lactose

24

50

Tro

6

6-10

2.6.1.2. Nh&ng y%u t7 nh hư ng ñ%n s n lư:ng s&a
- Y u t di truy n.
- S con nuôi.
- Tu i và l a ñ:.
- Dinh dư0ng và ñi u ki n chăm sóc.
- V, trí vú.
- Th i kì h t s a trong chu kỳ và trong ngày.
- B nh t t.
- Ch t d tr trong th i gian mang thai.
2.6.2. Đ,c ñi2m heo con theo m;
2.6.2.1. Đ,c ñi2m sinh lý cơ th2 heo con theo m;
Heo con r t d3 b, tác ñ ng b!i các y u t ngo−i c nh như: nhi t đ , khí h u,
đi u ki n chăm sóc ni dư0ng.
B máy tiêu hóa heo con phát tri n nhanh nhưng chưa hồn thi n. Trong q
trình ni dư0ng thì m i hồn thi n d n. Do đó khi thay đ i th c ăn cho heo m2 nh
hư!ng r t l n đ n heo con. B máy tiêu hóa heo con có kh năng h p thu ch t béo cao
(béo chi m 1/3 v t ch t khô trong s a), các ch t b t ñư ng, protein… đư c tiêu hóa
nhi u t ngày 21 tr! ñi. Trong giai ño−n này, kh năng ñ kháng kém. Do đó chăm sóc
ni dư0ng heo con theo m2 tránh làm xao tr n ñàn heo và v sinh t t (Tr n Th, Dân,
Dương Nguyên Khang, 2006).

11


Heo con địi h6i nhu c u dinh dư0ng cao nên c n ph i ăn nhi u b a trong ngày.
Cơ ch đi u hịa thân nhi t kém, h th n kinh và cơ quan c m th+ bên ngồi
kém. Do v y, cơ ch đi u hịa thân nhi t không v ng ch4c. Cơ th heo con ph+ thu c
nhi t ñ m i trư ng r t l n d3 ñưa ñ n nhi u b nh lý.
L p m0 dư i da heo sơ sinh r t ít, kh năng gi thân nhi t ch ng l−nh kém, mà
di n tích b m∗t so v i 1kg th tr ng c a heo con l n g p 3 ñ n 5 l n nên t6a nhi t

nhi u.
Heo con sơ sinh g∗p nhi t đ mơi trư ng th p hơn nhi u so v i nhi t ñ trong
b+ng m2 nên thân nhi t heo con gi m r t nhanh. Do v y heo con sơ sinh c n ñư c úm,
chu.ng heo con theo m2 ph i m và khô. Qua 2 ñ n 3 ngày thân nhi t m i tr! l−i bình
thư ng. Ngu.n năng lư ng đ

n ñ,nh thân nhi t là s a ñ u quan tr ng là m0 s a

(trích d n Tr,nh H u Phư c, 1990).
T c đ sinh trư!ng nhanh.
Theo thí nghi m Alexandrovic cho th y heo con theo m2 có t c đ tăng nhanh.
- 10 ngày tu i tr ng lư ng g p 2 l n tr ng lư ng sơ sinh.
- 30 ngày tu i tr ng lư ng g p 5 l n tr ng lư ng sơ sinh.
- 56 ngày tu i tr ng lư ng g p 10 l n tr ng lư ng sơ sinh.
Ngu.n dinh dư0ng ñ heo con l n lên ch y u là s a m2. Nhưng ñ n 21 ngày tu i
lư ng s a m2 gi m d n trong khi nhu c u địi h6i c a heo con r t l n, do đó ph i t p
cho heo con ăn s m. Cám t p ăn ph i ñ m b o ch t lư ng 20 – 22% ñ−m và ph=m ch t
t t (Lê Văn Th , Đ m Đình Ti n, 1992).
2.6.2.2. Đ,c ñi2m h th7ng miheo con
H th ng mi3n d,ch trên heo g.m nhi u y u t , thành ph n khác nhau liên k t l−i
ñ giúp cơ th ch ng l−i các tác nhân gây b nh t ngoài vào như: vi khu=n, virus,
n m… kháng th là m t trong s đó.
Các kháng th do h th ng mi3n d,ch t−o ra là các protein đư c hình thành khi đáp
ng v i các kích thích c a m t kháng nguyên, ví d+ như khi có nhi3m trùng ho∗c khi
s/ d+ng vaccine. Mi3n d,ch có th đư c hình thành trong cơ th con v t ho∗c b ng m t
quá trình ch đ ng ho∗c m t q trình th+ ñ ng. Mi3n d,ch ch ñ ng mô t quá trình
c a con v t có đư c kháng th nh h th ng mi3n d,ch c a chính cơ th đó s n sinh ra.
12

Mi3n d,ch th+ đ ng mơ t các q trình mà nh các q trình đó con v t có ñư c các
kháng th mà nh ng kháng th ñó có ngu.n g c t các kháng th đư c t−o ra b!i m t
con v t khác và ñư c truy n cho con v t đó qua s a ñ u ho∗c kháng huy t thanh. Mi3n
d,ch ch ñ ng ñòi h6i r ng h th ng mi3n d,ch c a con v t b, nhi3m trùng ph i có
kho ng th i gian t 7-10 ngày đ kh!i phát s n xu t kháng th sau kích thích c a
kháng nguyên. Các con v t v a đư c s/ d+ng vaccine s8 khơng có s c mi3n d,ch đ y
đ cho đ n khi q trình mi3n d,ch đư c hồn ch nh. Trong khi đó kháng th ñư c
truy n m t cách tr c ti p trong ñáp ng mi3n d,ch thu ñư c b, đ ng nên có đáp ng
ngay l p t c.
M t s khác bi t r t có ý nghĩa khác là mi3n d,ch thu ñư c ch ñ ng sau khi b,
nhi3m trùng ho∗c sau khi dùng vaccine s8 t.n t−i trong m t th i gian dài hơn nên s
phòng h t 4-6 tháng. S nhi3m l−i b nh ho∗c tiêm phòng nh4c l−i s8 làm tăng m c
đ kháng th (ho∗c cịn g i là hi u giá kháng th ) cao hơn h>n so v i l n phơi nhi3m
ñ u tiên. Đi u này ñư c ñ,nh nghĩa là ph n ng h.i c (do trí nh mi3n d,ch) ho∗c
ph n ng mi3n d,ch tăng cư ng.
Hi u giá ch t.n t−i t 3-4 tu n đ u sau khi có đư c nh các bi n pháp mi3n d,ch
th+ đ ng. Vì th heo con sau khi sinh tr! nên m n c m ñ i v i các b nh truy n nhi3m
khi m t d n kh năng mi3n d,ch có t s a đ u. Các kháng th có trong s a đ u có th
ngăn c n h th ng mi3n d,ch khơng ph n ng v i kích thích ngay sau khi s/ d+ng
vaccine (Cary G. Pearl. S tháng 9/2005. Qu n lý và chăn nuôi l n ñ ñ−t hi u su t
cao t−i Vi t Nam. H i th o khoa h c, Hà N i và TP. H. Chí Minh, Vi t Nam).
Mi3n d,ch đ∗c hi u nh s a ñ u:
Mi3n d,ch qua trung gian t bào.
S a đ u c a heo có ch a 107 t bào b−ch c u/ml, trong đó có t i 26% là
Lymphocyte. Các t bào Lympho này có th h p thu mà khơng b, hư h−i, chúng cịn có
kh năng vư t qua niêm m−c ru t vào h tu n hồn b−ch huy t, góp ph n phòng v
cho cơ th .
Mi3n d,ch d,ch th .
Heo con đư c sinh ra h u như khơng có kháng th trong huy t thanh. IgG, IgA,

IgM đư c h p thu t s a ñ u c a heo nái (Porter, 1969: Curtis và Bourne, 1971).
Kho ng 95% kháng th trong s a ñ u b4t ngu.n t huy t thanh c a nái, trong khi 90%
13


kháng th trong s a ñ u ! giai ño−n sau (ñ∗c bi t là IgA) ñư c s n xu t t tuy n vú.
IgG là kháng th chi m ưu th (kho ng 80%) ñư c truy n m t cách th+ ñ ng và ñư c
h p thu ! ru t liên ti p 24-36 gi sau khi sinh. S h p thu kháng th ! ru t c a heo
x y ra trong kho ng th i gian tương ñ i ng4n, th i gian bán th i kho ng 3 gi (D n
li u t/ Porter, 1969).
S truy n kháng th th+ ñ ng trên heo (Baurne và Curtis, 1973)
Hàm lư ng kháng th (mg/l)
IgG

IgA

IgM

Huy t thanh nái

22

2

1

S añ u

64

16

4

S a thư ng

19

4

1

Kháng th t p trung trong huy t thanh heo con ph+ thu c vào m t vài ngày ñ u
vư t quá hàm lư ng ghi nh n ñư c trong huy t thanh c a heo m2 vì hàm lư ng kháng
th trong s a ñ u cao g p 3 l n so v i trong huy t thanh c a nái. L p kháng th chính
trong s a đ u là IgG, chi m 80% t ng s . Vi c s/ d+ng vaccine trên gia súc sinh s n
có t m quan tr ng đ i v i mi3n d,ch c a thú m2 và tình tr−ng kháng th th+ ñ ng trên
heo con. Kháng th trong s a ñ u ñư c ti t m t cách tr c ti p v i hàm lư ng kháng
th tùy thu c kháng th trong huy t thanh c a nái. Do v y, t t c IgG và 90% t ng s
kháng th trong s a ñ u là t huy t thanh (Baurne và Curtis, 1973).
Đ i v i heo con m i sinh thì s h p thu kháng th t s a ñ u là h t s c quan tr ng.
Theo Tr n Th, Dân, Dương Nguyên Khang (2006) thì γ–globulin trong s a ñ u
ñư c h p thu nh :
T bào bi u mô ru t cho phép h p thu protein nguyên tr−ng 24 gi sau khi sinh.
Enzyme phân h y protein trong tuy n t+y phát tri n chưa ñ ! gia súc non.
Trong s a đ u có anti-trypsin nên γ–globulin khơng b, tiêu hóa b!i trypsin.
Trong nh ng ngày ñ u sau khi sinh HCl, pepsinogen ti t ít do đó ho−t đ ng c a
pepsin ít nên γ–globulin d3 dàng h p thu.
Nh nh ng y u t này mà lư ng kháng th ñư c h p thu t ru t trong 24 gi sau
khi sinh giúp b o v heo con ch ng nhi3m trùng và m m b nh trong nh ng tu n ñ u

14


cu c s ng. Ngồi ra kháng th khơng đư c h p thu t s a s8 b o v

ng tiêu hóa

ch ng m m b nh.
Sau 36 gi thì kh năng h p thu gi m là do:
B máy tiêu hóa thú non phát tri n m−nh làm s phân ti t enzyme tiêu hóa tăng do
đó h p thu γ–globulin gi m.
S hi n di n c a th Deone trong s a ñ u ñã c ch h p thu γ–globulin ! th i gian
sau.
2.7. B9 răng
2.7.1 C u t1o răng
Theo Phan Quang Bá (2004), m5i răng chia làm 3 ph n:
-Vành răng là ph n nhô lên m∗t nư u.
-Chân răng là ph n sâu trong xương.
Ngoài ra, gi a vành răng và chân răng có m t đo−n g4n ch∗t vào trong niêm nư u
g i là ph n c răng.
Vành răng ñư c bao b c b!i l p men răng r t c ng, chân răng ñư c bao b c b!i
xương chân răng. Hai c u trúc này g∗p nhau ! c răng, ph n trong c a răng là c u trúc
vơi hố đư c g i là ngà răng, gi a răng có m t h c g i là tu răng ch a mô liên k t
m m, m−ch máu và dây th n kinh.
Tu răng kéo dài t n chân răng b!i ng chân răng thông v i mơ liên k t ngồi răng.
Răng đư c c ñ,nh ch4c vào c xương răng nh các dây ch ng nha chu.
2.7.2. Các lo1i răng
2.7.2.1. Răng c5a (Incosor, kí hi u I)
B răng heo m5i hàm có 3 c∗p răng c/a. Răng ñư c ñánh s t gi a mi ng ra phía
ngồi g i tên l n lư t là c∗p răng th nh t dư i hai l5 mũi là răng c/a s 1, răng c/a

gi a hay răng c/a s 2, răng c/a k ti p là răng góc hay răng c/a s 3. 1 lồi nhai l−i
có t i 4 c∗p răng c/a t c là c∗p răng c/a 1, c∗p răng c/a gi a 1, c∗p răng c/a 2 và c∗p
răng c/a góc.
Các răng c/a hàm trên nh6 hơn răng c/a hàm dư i. Răng c/a gi a l n nh t, nh?n
và cong, ch4c ch4n, đ u răng nh n, khơng có c răng rõ ràng. B m∗t cong phía mơi có
ph l p ngà. B m∗t cong phía lư0i có ph m t ph n nh6.

15


Răng k ng4n hơn nhi u, hơi cong, ñ u ng4n, góc trịn. Răng c/a góc nh6 hơn
nhi u, nh?n, trên đ u có 3 răng c/a.
Các răng hàm dư i h u h t th>ng ñ ng, nh n và sát nhau.
Răng c/a 1 và 2 b ng nhau, hình que, hơi cong, ăn sâu vào trong hàm, b m∗t phía
mơi hơi cong, b m∗t phía lư0i thì lõm, có m t g ! ph n chân răng.
Răng c/a 3 ng4n hơn nhi u, hơi nh?n, ñ u ng4n và h2p, có c răng rõ r t.
2.7.2.2. Răng nanh (Canine, kí hi u C)
Cịn g i là răng m4t, răng ki m hay răng ngà. 1 heo hàm ch có m t c∗p răng nanh.
Răng nanh c a heo ñ c r t phát tri n, l.i ra kh6i mi ng. Răng nanh hàm trên heo r ng
có th dài t i 8-10 cm. Đ u hình nón, hơi cong v phía ngồi, chân răng hơi cong và
có t y răng. Răng nanh hàm dư i có th dài t i 20 cm hay hơn n a. Đ u răng có hình
tr+, cong v phía sau và phía ngồi. Răng nanh heo cái nh6 hơn nhi u so v i heo ñ c.
2.7.2.3. Răng ti−n hàm và răng hàm (Premolar, Molar, ký hi u PM, M)
Răng ti n hàm có trư c răng hàm và đư c đánh s P1, P2, P3, P4, M1, M2, M3.
Răng ti n hàm 1 có 2 chân
Răng ti n hàm có kích thư c to d n v phía sau có đ u răng hình c ph c t−p, có
nh ng g ngà răng nhơ lên, đ u ng4n, có c , trịn, chân nh n.
Răng hàm có 4 chân, nh ng c∗p chân phía trư c cách xa nhau hơn.
Răng hàm là răng ñơn, nh6 và ch m c 1 l n, 2 răng hàm k ti p thì l n hơn, sát
nhau, hình qu−t.

2.7.3. M9t s7 nghiên c4u trư c đây liên quan ñ% vi c c=t răng trên heo con sơ sinh
M+c đích c a vi c c4t răng trên heo con nh m làm gi m v t thương trên vú nái,
tránh viêm vú, heo m2 ñau d n t i gi m ti t s a.
M t vài tác gi ñã ch ng minh ñư c r ng vi c c4t răng có nh hư!ng đ n sinh
trư!ng và phát tri n trên heo con t sơ sinh ñ n cai s a.
Theo Bùi Văn Trang, 2007 ñã làm thí nghi m trên 80 heo con trên 10 nái chia làm
2 nhóm: c4t răng 1 ngày tu i và 3 ngày tu i. K t qu ghi nh n ñư c như sau:
-

Tr ng lư ng cu i kỳ c a lô c4t răng 1 ngày tu i th p hơn lô 3 ngày tu i.

-

Tăng tr ng tích lũy c a lơ c4t răng 1 ngày tu i th p hơn lô 3 ngày tu i.

-

M c tăng tr ng trung bình c a lơ 1 ngày tu i cũng th p hơn lô 3 ngày tu i.

-

T l tiêu ch y ! lô 1 ngày tu i cao hơn lô 3 ngày tu i.
16


Theo Gaelle Bataille, 2002 đã làm thí nghi m trên 160 heo con thu c 32

đ: chia

làm hai nhóm: đ i ch ng là khơng c4t răng và thí nghi m là c4t răng.

Các k t qu ghi nh n đư c:
Trên nhóm heo đ i ch ng thì nh ng v t thương trên vú m2 ch b4t ñ u xu t hi n
vào ngày th 7.
Quan sát b ng camera cho th y nhóm thí nghi m có th i gian m5i l n bú ng4n hơn
lơ đ i ch ng và trong 12 gi ñ u sau khi c4t răng các heo con có m t s d u hi u
khơng n đ,nh (đau đ n, rên la).

17