Thực trạng và một số giải pháp nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế hà nội

B GIÁO DCăVÀăÀOăTO
TRNGăI HC NGOIăTHNG
o0o


Công trình tham d Cuc thi
Sinh viên nghiên cu khoa hcăTrngăi hc Ngoiăthngă2013


Tên công trình: THC TRANG VÀ MT S GII PHÁP NHMăTHÚCăY
TNGăTRNG KINH T HÀ NI




Nhóm ngành: KD3







Hà Ni,ăthángă5ănmă2013


i

DANH MC T VIT TT ivv
DANH MC CÁC BNG, HÌNH v

LI M U 1
1. Tính cp thit caăđ tài 1
2. Mcăđíchănghiênăcu 2
3.ăiătng và phm vi nghiên cu 3
4.ăPhngăphápănghiênăcu 3
5. Kt cu caăđ tài 3
CHNGă1:ăLụăTHUYTăTNGăTRNG KINH T 5
1.1 Mt s khái nimăătngătrng kinh t 5
1.2 Các nhân t tácăđngăđnătngătrng kinh t 7
1.2.1 Các nhân t kinh t 7
1.2.2 Quyt đnh chi tiêu công ca chính ph 12
1.3 Các ch tiêuăđoălngătngătrng kinh t 23
CHNGă2:ăTHC TRNGăăTNGăTRNG KINH T HÀ NIăGIAIăON 2008 - 2011 . 24
2.1 Các yu t tácăđngăđnătngătrng kinh t Hà Ni 24
2.1.1 V trí đa lý 24
2.1.2 t đai 24
2.1.3 Giao thông vn ti 27
2.1.4 Ngun nhân lc 29
2.1.5 Vn đu t 35
2.1.6 Du lch 40
2.1.7 Tài nguyên thy sn 40
2.1.8 Tài nguyên rng 42
2.1.9 Tài nguyên khoáng sn 42
2.1.10 Nhân t phi Kinh t 43
2.2 Thc trngătngătrng Hà Ni 43
2.2.1 Tng trng chung ca nn kinh t 43
2.2.2 Tng trng các nhóm ngành trong nn kinh t 45
2.3 ánhăgiáăthuăchiăngơnăsách 52
2.3.1 C cu các khon thu chi ngân sách 52
2.3.2 Tình hình thu chi ngân sách trên đa bàn Hà Ni 52

ii

2.3.3 C cu thu, chi Ngân sách Nhà nc 55
2.3.4 Thc trng chi thng xuyên và chi đu t 56
Chngă3:ăGIIăPHÁPăăTHÚCăYăTNGăTRNG KINH T HÀ 58
3.1ănhăhngătngătrng Hà Ni 58
3.2 Gii pháp phát trin ngun nhân lc 58
3.2.1 Xóa b trn hc phí, phân cp mc hc phí 59
3.2.2 Ci tin chng trình ging dy 59
3.2.3 iu chnh ch đ lng cho giáo viên, ging viên 60
3.2.4 Tng cng gi sinh viên đào to  nc ngoài 61
3.2.5 Tng cng hc ngoi ng 62
3.3 Gii pháp phát trin khoa hc công ngh 63
3.3.1 Tng cng đu t, sao chép và phát trin công ngh 63
3.3.2 Nâng cao cht lng nghiên cu khoa hc ti các trng i hc - Xây dng các mô hình
i hc nghiên cu 63
3.4 Gii pháp phát trin Công nghip 64
3.5 Gii pháp phát trin nông nghip, thy sn 64
3.5.1 Gii pháp nâng cao nng sut nông nghip 64
3.5.2 Kt hp nông nghip và thy sn 65
3.5.3 Phát trin nông nghip trên đt gò đi 65
3.6 Gii pháp phát trin du lch 66
3.7 Gii pháp chng tham nhng 66
3.7.1 Lut pháp phi nghiêm minh hn 67
3.7.2  xut sa đi lut phòng, chng tham nhng Vit Nam 68
3.7.3 Minh bch hóa 68
3.8 Mt s gii pháp khác 68
3.8.1 Gii pháp chng tc đng và gia tng tng sn phm ca T - Tng cng các hot đng
công nghip và dch v v đêm 69
3.8.2 Gii pháp thu hút đu t 69

3.8.3 Gii pháp gim tình trng đu c đt và tng ngun vn đu t cho giáo dc 70
3.8.4 Gii pháp thu hi đt nông nghip cho các mc đích s dng khác hiu qu hn 71
3.8.5 Gii pháp cho chi tiêu công 72
3.8.6 Tp trung thúc đy tng trng kinh t Hà Ni theo k hoch kinh t 72
iii

3.8.7 Nâng cao nng lc điu hành ca chính quyn thành ph 74
Kt Lun 76
Tài liu tham kho 78

iv

DANHăMCăTăVITăTT
Kýăhiuătăvitătt
TênăđyăđătingăVit
GRDP
Tng sn phmă trênă đa bàn (Gross Regional Domestic
Product)

TP
TP
BSH
ng bng sông Hng
T
T
CNTT
Công Ngh Thông Tin
CNH, HH
Công Nghip Hóa, Hin i Hóa
THCS
Trung hcăcăs
TFP
Nngăsut các nhân t tng hp
GDP
Tng sn phm niăđa (Gross Domestic Product)
SV
Sinh viên

KCCN
khu cm công nghip
KCN
Khu công nghip

Luăý:ăGRDPălƠăt vit ttăắTng sn phmătrênăđaăbƠn”ătheoăthôngătă02/2011/TT-
BKHT.ă








v

DANHăMCăCÁCăBNG,ăHÌNH
Săhiu
Tênăbng/biuăđ
Trang
Bng


2.1
Thuăchiăngơnăsáchătrênăđa bàn Hà Niăgiaiăđon 2008-2011
53
2.2
Thu chi ngân sách Qun, Huyn
53

2.3
Thc trng chi ngân sách ca Hà Ni Tính theo % GDP
54
2.4
CăcuăđóngăgópăngơnăsáchănhƠănc khu vc kinh t trong
nc và khu vc có vnăđuătănc ngoài
55
Hình


2.1
Tng s vnăđuătăthc hin khu vcănc ngoài (cng dn
đn 31/12 hƠngănm)ăgiaiăđon 2008 - 2011
37
2.2
Căcu tng s vnăđuătăthc hin khu vc có vnăđuătă
nc ngoài phân theo ngành kinh t.
38
2.3
GRDP Hà Ni giaiăđon 2008 - 2011
44
2.4
Căcu giá tr sn xut công nghipătrênăđa bàn phân theo khu
vc kinh t giaiăđon 2008 - 2011
46
2.5
Tng giá tr sn xut Nông - Lâm nghip - Thy sn Hà Ni
giaiăđon 2008 - 2011
49
2.6

Giá tr sn xut Nông nghip, Lâm nghip và Dch V giai
đon 2008 - 2011
50
2.7
Doanhăthuăthngănghip, dch v
51
2.8
T l chi ngân sách qun huyn/chi ngân sách toàn thành ph
56
2.9
Tălăchiăđuătăsoăviătngăchiăngơnăsáchăđaăphng
57



vi

1

LIăMăU
Là mt trung tâm ln v kinh t, chính tr,ăvnăhóaăậ xã hi ca Vit Nam, Hà
Niăđangăđngătrc mtăcăhi lnăđ nơngăcaoăđi sng ca nhân dân Th đô và hin
điăhóaăcăs h tng nhmăđa nn kinh t bt kp các thành ph ln trên th gii.
Vy nhng yu t nƠoătácăđng ti tngătrng kinh t? Yu t nào là quan trng nht
thúcăđyătngătrng kinh t? Nguyên nhân ti sao mt s nn kinh t nhăƠiăLoan,ă
Singapore, Hng Kông, Nht Bn, Trung Quc,ăc,ầ. trong mt s giaiăđon nht
đnh liăđtăđc s tngătrng kinh t khó tin, thn k đn vy, trong khi nhiu khu
vc, nn kinh t khác mãi dm chân ti ch hocătngătrng rt thp? Chính ph nên
chiătiêuănhăth nƠoăđ tiăuăhóaătngătrng? Cùng mt mc chi tiêu chính ph nht
đnh, liuăcóăcáchăchiătiêuănƠoăđ tiăuăhóaătngătrng trong dài hn hay không? Và
làm th nƠoăđ n kinh t Th đô có th tngătrng nhanh và trong dài hn, đ là đu
tƠuă đaă nn kinh t Vit Nam ct cánh? Qua nhng nghiên cu v lý thuytă tngă
trng kinh t, thc trngătngătrng kinh t ca các quc gia, thành ph trên th gii,
kt hp vi thc trng nn kinh t Th đô, bài vit hy vng s gii quytăđc các câu
hiătrên,ăđng thi tìm ra các giiăphápăđ thúcăđyătngătrng kinh t Th đô.

1.ăTínhăcpăthităcaăđătƠi
Tngătrng kinh t là mcătiêuăuătiênăhƠngăđu ca các qucăgia,ăcngănhă
ca các khu vc, tnh Thành ph (TP).  nn kinh t phát trin nhanh, mnh, hiu
qu, bn vng, lâu dài thì cn có nhng gii pháp thích hp phù hp viăđcătrngăkinhă
t caănó.ăTngătrng kinh t Hà NiăđangălƠăvnăđ ht sc nóng hi hinănayăvìătngă
trng là yu t tiên quytăđu tiên ca phát trin kinh t, nâng cao thu nhp,ăđaămc
sng caă nhơnă dơnă Tă tină đn gnă hnă mc sng ca các nn kinh t phát trin
phngătơy.ăTrcăđơyătngă trng cao và dài hn là mcătiêuă mongăđi ca nhiu
nc trên th gii. Tuy nhiên, gn đơyă nhiu nhà kinh t mà tiêu biu là Amartya
(1999) cho rng mc tiêu trên s là không hoàn chnh.ăTngătrng s lng phi gn
lin vi chtălng mi là mcătiêuămongăđi trong bi cnh hinănay.ăiu này có

nghaălƠătngătrng phi daăvƠoătngăTFP (Nngăsut các nhân t tng hp) thông

2

quaăđuă tăchoă R&Dă(nghiên cu và phát trin) và phát trin ngun nhân lc,ă tngă
trng phi có s h tr ca th ch dân ch và phúc li xã hiăđcănơngăcao.ă đt
đc các yêu cu k trên qu thc là ht sc khó khnănn kinh t Hà Ni,ănhngăcngă
không phi là không th thc hinăđc.
Vic nghiên cuătngătrng kinh t cho Th ôă(T) mt cách có h thngăđ
phân phi, khai thác hiu qu các ngun lc phc v choătngătrng; chi tiêu công
hp lý hnănhmăhng ti mc tiêu cao nht là nn kinh t T đt mcătngătrng
cao hn, trong thi gian dài hn; điăkèmăvi nâng cao mc sng ngi dân, trong giai
đonă2008ăđnă2012ălƠăchaănhiu. Các bài báo cáo, bài vit hocălƠăđưăcăhoc mi ch
lt qua b mt các các con s thngăkêămƠăchaăđiăsơuăvƠoăphơnătíchăđ áp dng cho
T.ăNgoƠiăraăcácăgii pháp mà các nghiên cuăđ ra, còn khá chung chung và mang
nng tính lý thuyt.
Trong khongă50ănmătr liăđơy,ăc th gii đc chng kin s phát trin kinh
t vt bc ca nhiu nn kinh t đc gi là nhngăắConărngăchơuăÁ”.ăNhng nn
kinh t nƠyăđưăthƠnhăcôngătrongăvic phát trin kinh t mt ngon mc,ăđaăthuănhp
bìnhăquơnăđuăngi t mc thpăđn mc ngang bng vi mc thu nhp ca các quc
gia phát trinăphng Tây. Nhiu câu hiăđc tác gi đt ra là liu Hà Ni có th tngă
trng nhanh và mnhănhănhngăắConărngăChơuăÁ”ănƠyăhayăkhông. Nhân t nào là
quan trng nhtătácăđngăđnătngătrng kinh t? Liu có giiăphápănƠoăgiúpăTătngă
trngănhanhăhnăhayăkhông? Cùng mt mcăchiătiêuăcôngănhăhin nay, có bin pháp
nƠoăgiúpăTPăđtăđc mcătngătrngăcaoăhnăhayăkhông?ăCó gii pháp nào nhm
chm dtăthamănhngăhayăkhông? Làm th nƠoăđ nâng cao chtălng giáo dc? Ni
dung bài nghiên cu này s c gng gii quytăđc nhng câu hi trên, góp phnăđaă
nn kinh t Hà Ni ctăcánh,ă đaăthuă nhp,ăđiu kin sng caă ngiă dơnă Tăsánhă
ngang vi các nn kinh t phngăTơy, xngăđángălƠăđu tàu ca nn kinh t Vit Nam.

2.ăMcăđíchănghiênăcu
Tng kt các nghiên cu ca các tác gi nghiên cu v tngătrng kinh t v
mtăđnhălngăvƠăđnhătính.ăQuaăđó,ătìmăđc lý thuytătngătrng kinh t thích hp

3

nhtăđ áp dngăchoăT.ăNgoƠiăra,ăđ tài cngănghiênăcu thc tin phát trin kinh t
T giaiăđon 2008 - 2012 vƠăđaăraăcácăgii pháp nhmăgiúpăTăđtăđc mcătngă
trngăcaoăhn,ăđ ra các gii pháp thích hp cho vic chi tiêu công, gii pháp nhm
chm dtă thamă nhng,ăgii pháp cho vnă đ giáo dc cngănhă cácă gii pháp khác
nhmăhng ti mc tiêu cao nhtăđóălƠăđtăđc mcătngătrng kinh t nhanh và
trong thi gian dài.

3.ăiătngăvƠăphmăviănghiênăcu
- iătng nghiên cu
iătng nghiên cu ca đ tài bao gm: nhng vnăđ lý thuyt v các nhân
t tácăđng tiătngătrng kinh t, tácăđng ca chi tiêu chính ph tiătngătrng kinh
t, thc trngătngătrng kinh t giaiăđon 2008 - 2012 ca Hà Ni. Ngoài ra gii pháp
phát trin ngun nhân lc, phát trin công nghip, nông nghip, du lch, tngăhiu qu
chi tiêu chính ph, chm dtăthamănhng và mt s gii pháp tng hp khác cngăđc
đ xut nhm giúp nn kinh t Tăắctăcánh”
- Phm vi nghiên cu ca đ tài là nn kinh t Hà Niăgiaiăđon 2008-2012.
Tuyănhiênădoăđiu kin v thng kê s liu, nhiu s liu Cc thng kê Hà Ni, Tng
cc thng kê Vit Nam và Tng ccăđoălng chtălng mi ch cp nhpăđn ht
ngày 31/12/2011, nên nhiu phân tích s đc thc hinătrongăgiaiăđon 2008 ậ 2011.
4.ăPhngăphápănghiênăcu
 tài
k tha và phân tích khách quan các nghiên cu ca các tác gi trong và
ngoàiănc v tngătrng kinh t. Ngoài ra tác gi còn s dngăphngăphápăthng kê,
thc chng, phân tích, và s dng mt s phn mm tin hcănhăExcelăđ tính toán,

tng hp s liu và v các biuăđ trong đ tài.
5.ăKtăcuăcaăđătƠi
Ngoài phn m đu, kt lun, danh mc các t vit tt, danh mc bng, hình và
danh sách tài liu tham kho, đ tài đc chia làm baăchng:
CHNG 1: LÝ THUYTăTNGăTRNG KINH T

4

CHNG 2: THC TRNGăTNGăTRNG KINH T HÀ NIăGIAIăON
2008-2012
CHNG 3: GII PHÁP THÚCăYăTNGăTRNG KINH T HÀ NI

5

THC TRNG VÀ MT S GII PHÁP NHMăTHÚCăYăTNGăTRNG
KINH T HÀ NI
CHNGă1:ăLụăTHUYTăTNGăTRNGăKINHăT
Trong phn niă dungă chngă mtănƠy,ăngi vit thông qua các nghiên cu,
thc trng tngătrng ca mt s nn kinh t nhm chng minh nhân t quan trng
nhtătácăđng tiătngătrng là ngun nhân lc.ăThêmăvƠoăđó,ătácăgi dn chiu các
kt qu nghiên cu thc nghim  các qucăgiaăđangăphátătrinăcngănhăphátătrin
nm tìm ra mc chi tiêu chính ph đ đtăđc mcătngătrng tiăuăchoănn kinh t;
vic phân cp chi tiêu cho cp chính quynăđaăphng; hay cùng mt khon chi ngân
sách, nu chính ph gimăchiăđuătăvƠătngăchiăthng xuyên s lƠmătngătcăđ tngă
trng kinh t. Các nhân t phi kinh t nhăắýăchíădơnătc”;ăhayăcácăyu t kinh t khác
chng hnă nh:ăngun nhân lc, vn, khoa hc công ngh,ăTFP,ă đtă đaiă tƠiănguyênă
cngăgópăphnătácăđng ti tcăđ tngătrng kinh t.
1.1ăMtăsăkháiănimăătngătrngăkinhăt
Tng trng kinh t là mt phm trù kinh t, nó phn ánh quy mô tng lên hay
gim đi ca nn kinh t  nmănày so vi nm trc đó hoc ca thi k này so vi
thi k trc đó. Tng trng kinh t có th biu hin bng qui mô tng trng và tc
đ tng trng. Qui mô tng trng phn ánh s gia tng lên hay gim đi nhiu hay ít,
còn tc đ tng trng đc s dng vi ý ngha so sánh tng đi và phn ánh s
gia tng nhanh hay chm ca nn kinh t gia nmăhay các thi k.  đo lng
tng trng kinh t ngi ta thng dùng hai ch s ch yu: phn tng, gim tuytăđi

quy mô ca nn kinh t (tính theo GDP), hoc tc đ tng trng kinh t (tính theo
GDP) (VăTh Thu Hi 2009).
TheoăGS.TSăVăTh Ngc Phùng (2005), Giáo trình kinh t phát trin; Nxb Lao
đng ậ Xã hi, trang 23-24 thì:
ắTngătrng kinh t là s tngăthêmă(hayăgiaătng)ăv quy mô snălng ca nn
kinh t trong mt thi k nhtăđnh.ăóălƠăkt qu ca tt c các hotăđng sn xut và
dch v ca nn kinh t to ra.”

6

Theo tác phm
Macroeconomics
19th Edition, ca tác gi McConnell, Brue,
and Flynn,
2012 trang 150
thìătngătrng kinh t (economicăgrowth)ăđnhănghaănhă
sau:
ắEconomists define and measure economic growth (1) An outward shift in the
production possibilities curve that results from an increase in resource supplies or
quality or an improvement in technology; (2) an increase of real output (gross domestic
product) or real output per capita. as either:
- An increase in real GDP occurring over some time period.
- An increase in real GDP per capita occurring over some time period.”
Vyă tngă trng kinh t đcă đc các nhà kinh t McConnell, Brue, and
Flynn đnhănghaălƠ:(1)ămt s dch chuynăđng kh nngăsn xut xut phát t s
tngăv cung hoc chtălng ca các ngun lc, hoc s tin b trong công ngh; (2)
s tngăđu ra thc t (tng sn phmătrongănc - GDP) hocătngăsn phmăđu ra
trênăđuăngiătheoăđc hiu theo mt trong hai cách sau:
- Mt s tngălênăv GDP thc t xy ra trong mt khong thi gian nhtăđnh.
- S tngăGDPăthc t trênăđuăngi xy ra trong mt khong thi gian nhtăđnh.

Mt s lng caătngătrng kinh t là biu hin bên ngoài ca s tngătrng,
nó th hin ngay trong khái nim v tngătrng nhăđưăđ cp  trênăvƠăđc phn ánh
thông qua các ch tiêuăđánhăgiáăquyămôăvƠătcăđ tngătrng thu nhp.ăng trên góc
đ toàn nn kinh t, thu nhpăthngăđc th hinădi dng giá tr: có th là tng giá
tr thu nhpăhocăcóăth là thu nhpăbìnhăquơnătrênăđuăngi. Có nhiu ch tiêu giá tr
tngătrng kinh t đaăphng,ătuyănhiênăch tiêu GRDP - giá tr tính bng tin ca tt
c sn phm và dch v cuiăcùngăđc sn xut ra trong phmăviăđaăphngătrongă
mt khong thi gian nhtăđnh,ăthng là mtănmă- thngăđcădùngăđ đoălng
tngătrng nht (McConnell 2012).
Theoăthôngătăs 02/2011/TT-BKHTăngƠyă10/1/2011ăca B trng B K
hochăvƠăuăt,ăchiătiêuătng sn phmătrongănc tính trên phmăviăđa bàn tnh, TP
đc giălƠăắTng sn phmătrênăđaăbƠn”ăvƠăvit tt là GRDP. Trong đ tài này, tác

7

gi s s dngăGRDPănhălƠămtăthcăđoăđ đoălng mt s lng caătngătrng
kinh t.
1.2ăCácănhơnătătácăđngăđnătngătrngăkinhăt
Trong nghiên cu v tngătrng kinh t thì ngun gc ca s tngătrng hay
nhng yu t gì to ra s tngătrng là mt vnăđ đc các nhà kinh t ht sc quan
tơm.ăưăcóărt nhiu lý thuyt kinh t khác nhau v ngun gc ca s tngătrng kinh
t đc các nhà kinh t c đin, tân c đin và hinăđiăđaăra.
K t khi có s tri dy tr li ca ca lý thuyt tng trng vào cui nhng
nm 1980 đã có mt khiălng khng l các phân tích thc nghim v tng trng
kinh t đc thc hin. Các mô hình tân c đin đư có đc nhng bng chng thc
nghim ng h mt khi tính đn các nhân t quan trng khác đi vi tng trng kinh
t, ví d nh t bn nhân lc (Mankiw, Romer và Weil, 1992), tích lu bí quyt công
ngh (Nonnerman và Van, 1996). Có th nói nghiên cu ca Mankiw, Romer và Weil
(1992) đư đt nn tng cho nhng phân tích thc nghim sau này da trên mô hình
lý thuyt tng trng tân c đin. Nmă 1992, Levine và Renelt còn tng kt các

nghiên cu trc đó và kt lun rng có ít nht 50 bin đc phát hin là có tngă
quan vi tng trng kinh t (Levine trang 942 đn 963 1992). Lý thuyt v tng
trng kinh t cho rng, tng trng trong dài hn có th là mt hàm s ca nhiu bin
nh t l tit kim, hành vi đu t, tích lu t bn vt cht ln con ngi, tin b công
ngh, s t do kinh t,ầ (Phm Th Anh trang 18, 2008).
1.2.1 Các nhân t kinh t
Ngun nhân lc, vn,ăđtăđai,ătƠiănguyênăthiên nhiên, thành tu k thut và công
ngh mi là các nhân t kinh t mà s bin đi ca nó trc tip làm bin đi sn lng
đu ra. Các nhân t này cònăđc gi là các yu t sn xut. Ta có th biu din mi
quan h đó bng dng hàm s sau:
Y
= F (X
i
)
Trong đó Y là giá tr sn lng, X
i
(i = 1,2,ầ,n) là các bin s biu th giá tr

8

ca các nhân t kinh t trc tip bao gm ngun nhân lc, vn,ăđtăđai,ătƠiănguyên,ă
thành tu k thut và công ngh mi, to ra giá tr sn lng. Xut phát t thc t ca
các nc đang phát trin, các nhà kinh t hc đi đn kt lun: vic gia tng sn lng 
các nc này bt ngun t s gia tng đu vào ca các yu t sn xut theo quan h
hàm s vi sn lng, các yu t này bao gm ngun nhân lc, vn, đt đai, tài
nguyên, công ngh và k thut.
Có th thy ngun tng trng do nhiu yu t hp thành, vai trò ca nó ph
thuc vào hoàn cnh và thi k phát trin ca mi khu vc, mi quc gia.
i
vi

các nc nghèo, vn vt cht đóng vai trò quan trng trong thi gian btăđu tngă
trng kinh t. Ngc li, đi vi các nc công nghip thì vai trò ca TFPăđc
đánhăgiáăquan trng hn nhiu.
1.2.1.1 Ngun nhân lc – nhân t quan trng nht
1.2.1.1.1 Các nghiên cu v vai trò ca ngun nhân lc vi tng trng kinh t
Giáoăs Gary Becker, nhà kinh t hc ni ting caăi hc Chicago, Hoa K
đưă đc giiă thngă Nobelănmă 1992ăchoă mt công trình nghiên cu khoa hc mà
trongăđóăôngăkhngăđnh:ăắMc dù có rt nhiu nhân t tácăđng tiătngătrng kinh t
nhng ngun nhân lc là yu t quan trong nhtăđi vi s tngătrng kinh t.ăuătă
vƠoăconăngi chính là s đuătăchoătngălai,ăđuătăcƠngăln bao nhiêu thì thu nhp
càng nhiu byănhiêu.”ă
Vai trò quan trng ca ngun nhân lc cngăđc th hin qua các nghiên cu
ca Kaldor và Sung Sang Park, h cngăchoărngămôăhìnhătngătrng kinh t da vào
tin b khoa hc k thut và ngun nhân lc chtălng cao s lƠmătngăsc cnh tranh
ca nn kinh t vƠăđaănn kinh t tngătrngănhanhăhn.ă
Mt nghiên cuăđángăchúăýăkhác v ngun nhân lc naăđóălƠăMôăhìnhăắHc
hay làm - learning-or-doingămodel”ăcaăLucasă(1988).ăÔngăđưăchng minh rng mt
ncă đuătă nhiu vào ngun nhân lcăhnăs có tcăđ tngătrngăcaoă hn.ă Ông
khngăđnh, tc đ tng trng ph thuc vào giáo dc, thi gian dành cho giáo dc
càng ln thì nn kinh t tng trng càng cao (T.S Nguyn Duy Thc trang 55 và 56,

9

2007). ThêmăvƠoăđó,ăcác công trình nghiên cu v ngun gc tng trng ca Romer
(1986) và Leviner (1992) đu cho rng trong bi cnh chuyn đi nn kinh t t hu
công nghip sang kinh t tri thc hin nay thì ngun nhân lc (vn con ngi) và
khoa hc công ngh vt tri hn các yu t truyn thng khác nh tài nguyên thiên
nhiên, vn vt cht và lao đng thô s.ă
1.2.1.1.2 Tng trng da vào ngun nhân lc cht lng cao ca c và
Nht Bn sau chin tranh th gii th hai

Thc t nghiên cu các nn kinh t b tàn phá sau Chin tranh th gii ln th II
cho thy mc dù hu htătăbn b phá hyănhngănhngănc có ngun nhân lc cht
lng cao vn có th phc hi và phát trin kinh t mt cách ngon mc. in hình đóă
lƠănc c sau chin tranh th gii th hai. Sau chin tranh, mtălng lnătăbn ca
ncăc b tàn phá, tuy nhiên vn nhân lc ca lcălngălaoăđng chtălng cao
ca ncăc vn tn ti. Vi nhngă đi ngă nhơnălcă nƠy,ăncă căđưă phc hi
nhanhăchóngăsauănmă1945,ăh tin hành khôi phc kinh t mt cách thn k,ăđaăđt
nc tr thành mt trong nhng nn kinh t công nghipăhƠngăđu th gii mt thi
gian ngn sau chin tranh và là nn kinh t đng hàng th tătrênăth gii (Eleanor L.
Turk, The history of Germany, trang 141-150) và ln nht châu Âu thiăđim hin ti
(theo IMF 2013). Nu không có s vn nhân lc này thì s không bao gi có s thn k
caăncăc thi hu chin.
Ngoài ra, nn kinh t Nht BnăcngălƠămt minh chng rõ nét v vai trò ca
ngun nhân lc chtălng cao tiătngătrng kinh t.ăCngătngăt c, Nht Bn
thm hi sau th chin, nn kinh t b tàn phá nng n sau th chin th 2. Tuy nhiên
vi ngun nhân lc chtălngăcaoăvƠăđcăđƠoăto bài bn, Nht Bn nhanh chóng
vtăquaăcácănc Châu Âu tr thành nn kinh t đng th 2 th gii t nmă1968ăđn
2010 (McCurry 2011).
1.2.1.1.3 Tng trng da và ngun nhân lc giá r
Thc tin hin nay cho thy,ălaoăđng giá r đangălƠămt trong nhngăđng lc
quan trng giúp mt s nn kinh t đtăđc mcătngătrng cao. Mtătrng hp

10

đinăhìnhăđóălƠăTrungăQuc. Do có ngunăcungălaoăđng di dào t nên giá laoăđng
ca Trung Quc rt r. ơy là mt yu t quan trngăhƠngăđu trong vic to ra nhng
sn phm mi, r, d cnh tranh, d kim li trên th trng toàn cu. Nhân công giá r
đưăthuăhútăcácă nhƠăđuă tă ncăngoƠiăđuăt mnh m vào nn sn xut ca Trung
Quc. Bin quc gia 1,3 t dơnănƠyăthƠnhăắcôngăxng ca th gii”,ăđng thiăđt
đc mcătngătrng cao và liên tc trong thi gian dài. Trung Qucăđư thay th v trí

cng quc kinh t s hai ca Nht Bn t nmă2010ăvƠăd kin s vt Hoa K tr
thành nn kinh t s mt th gii vào trong vòng hai thp k ti (NBC News 2013).
Tóm li, theo qua các nghiên cu lý thuyt, thc nghim đc thc hin bi các
nhà kinh t trên th giiăcngănhăthc trngătngătrng ti mt quc gia trên th gii
thì ngun nhân lc là nhân t quan trng bc nht trong vicăthúcăđyătngătrng kinh
t.
1.2.1.2 Vn
Vn là mt yu t đc trc tip s dng vào quá trình sn xut. Nó bao gm
các máy móc, thit b, phng tin vn ti, nhà kho và c s h tng k thut nhng
không tính đn các tính tài nguyên thiên nhiên nh đt đai và khoáng sn. Trong điu
kin các yu t khác không đi thì tng tng s vn s làm sn lng tng (TS Nguyn
Duy Thc 2007).
1.2.1.3
t
đai, tài nguyên
t đai là mt yu t đu vào quan trng trong sn xut nông nghip. Mc dù
ngày càng có nhiu thành ph có nn kinh t công nghip hin đi nhngăcngăcn
phi có qu đt rngăvƠăcăcu hpălýăđ tngătrngănhanhăhn. Do din tích đt đai là
c đnh, ngi ta phi thng xuyên nâng cao hiu qu s dng đt đai bng cách
đu t thêm lao đng và vn trên mt đn v din tích đt. Các tài nguyên cng là đu
vào trong quá trình sn xut: các sn phm t trong lòng đt, t rng và bin, ngun tài
nguyên thiên nhiên di dào, phong phú đc khai thác s làm tng sn lng mt cách
nhanh chóng, nht là đi vi các khu vc, nn kinh t đang phát trin. Ngun tài
nguyên là khan him tng đi so vi nhu cu vô hn caăconăngi, doăđóăvic tit

11

kim và nâng cao hiu qu s dng ngun tài nguyên trong sn xut đ nn kinh t có
th tngătrng bn vng trong dài hn.
1.2.1.4 Khoa hc, công ngh

Nhng thành tu k thut và công ngh mi lƠă mtă nhơnă tă quană trngă
giúpănnăkinhătă đtă đcănngăsutălaoăđngăcaoă hn.ăQuaăđó,ănnăkinhă tă
miă cóă th đtă đcă mc tngă trngă caoă hnă trongă thiă giană dƠi.ă Nhngă
thƠnhătuăđóălà kt qu có đc nh s tích ly kinh nghimătrong lch s, nh vică
ápădngănhngăsángăch mi, hocăápădngănhngăcôngănghătiênătinătăcácăqucăgiaă
phátătrin. Công ngh và kăthut mi ngày càng trăthành mt trong nhng yu t sn
xut quan trng đi vi tng trng kinh t. Hin nay, các nc phát trin đang tích
cc nghiên cu và trin khai, nhmăáp dng các thành tu khoa hc và k thut tiên
tin, đyănhanh tc đ tng trng kinh t. Trong khi đó, các nnăkinhăt đang phát
trin thng chu săph thuc vào công ngh, kăthut đc chuyn giao t các nc
phát trin. Bn thân các nc phátătrin này cng tích cc trong vicătrin khai áp dng
khoa hc k thut tiên tin nhmăđy nhanh tc đ tng trng kinh t.
1.2.1.5 T l tit kim và hiu qu đu t
DaăvƠoătătngăcaăKeynes,ăvƠoănhngănmă40ăviăsănghiênăcuămtăcáchă
đcălp,ăhaiănhƠăkinhătăhcălƠăRoyăHarrodăăAnhăvƠăEvsayăDomarăăMăđưăcùngăđaă
raămôăhìnhăgiiăthíchămiăquanăhăgiaătngătrngăvƠăcácănhuăcuăvăvn. Mô hình
nƠyăcoiăđuăraăcaăbtăkămtăđnăvăkinhătănƠo,ădùălƠămtăcôngăty,ămtăngƠnhăcôngă
nghipăhayătoƠnăbănnăkinhătăphăthucăvƠoătngăsăvnăđuătăchoănó.
NuăgiăđuăraălƠăY,ătălătngătrngăcaăđuăraălƠăg,ătaăsăchngăminhătălă
tngătrngăđuăraăsăphăthucăvƠoătălătíchălăcaănnăkinhătă(s)ăvƠătăsăgiaătngă
giaăvnăvƠăsnălngă(k - ICOR)

Chng minh

12

Nuăgiă(St) lƠămcătíchălyăcaănnăkinhătăthìătălătíchălyă(s)ătrongăđuătăsă
là:

VìătităkimălƠăngunăgcăcaăđuătăcaăđuăt,ănênăvămtălýăthuytăđuătă(It)

luônăbngătităkimă(Stă=ăIt),ădoăđóăcngăcóăthăvit:
(1)
McăđíchăcaăđuătălƠăđătoăraăvnăsnăxută(Kt),ănênătaăcóălngăvnăđuătă
choănnăkinhătăsălƠmăgiaătngămtăconăsătngăngătrongătngăngunăvnăsnăxută
nênă Ită=ă ∆Kt.ăNuă giăkă lƠă tă să giaă tngă giaă vnăvƠă snă lngă (cònă giă lƠă hăsă
ICOR), ta có:
(2)
Tă(1)ăvƠă(2) chúng ta có điuăphiăchngăminh:
(3)
Trongăđóăk còn đcăgiălƠăhăsăICORă(hăs giaătngăvnăđuăra).ă
Tăcôngăthcă(3), ta có tngătrngăkinhătăphăthucăvƠoăhaiăyuătăđóălƠătălă
tích luăcaănnăkinhătăvƠăhăsăgiaătngăvnăđuăra.ăTălătíchăly càngăcaoăvƠăhăsă
giaătngăvnăđuăraăcƠngăthpăthìănnăkinhătăcƠngădădƠngăđtăđcătcăđătngătrngă
caoăhn.
1.2.2 Quyt đnh chi tiêu công ca chính ph
Ngoài các nhân t kinh t thì các quytăđnh ca Chính ph đc coi là có nh
hng rt lnăđnătngătrng kinh t.ăNhăSamuelsonătrongătácăphmăắKinhăt Hc”ă

13

xut bnăvƠoănmă1948ăđưănóiăắiu hành nn kinh t không có ca s điu hành ca
chính ph hocăcăch th trngăthìăcngănhăđnh v tay bng mtăbƠnătay”.ăTc là
mun nn kinh t vn hành tt thì phi yêu cu c ắhaiăbƠnătay”ăđóălƠăs qun lý ca
nhƠănc và căch th trng. Nghiên cu v cách qun lý kinh t caănhƠănc là ht
sc quan trng vì kinh t NhƠănc và các quytăđnh chi tiêu công đangăđóngăkháă
quan trngătrongătngătrng kinh t Hà Ni. Câu hi: Nên ắv bàn tay chính ph” nhă
th nào nhm kt hp vi ắbàn tay th trng” đ thúcăđy tngătrng chung ca nn
kinh t? s đc tr li trong phn tip theo.
1.2.2.1 Mi quan h gia tc đ tng trng kinh t và quy mô chi tiêu ca
chính ph

1.2.2.1.1 ng Rahn và mt s bng chng thc nghim
Trong hn hai thp k qua đư có nhiu nghiên cu kinh t, c lý thuyt ln thc
nghim, tp trung xem xét vai trò ca chi tiêu côngăđi vi tng trng kinh t  các
nc trên th gii. Các nhà kinh t cng nh các nhà hoch đnh chính sách đôi khi
không thng nht vi nhau v vic liu chi tiêu chính ph có vai trò thúc đy hay làm
chm tng trng kinh t. Nhng ngi ng h quy mô chi tiêu chính ph ln cho
rng, các chng trình chi tiêu ca chính ph giúp cung cp các hàng hoá công
cng quan trng nh c s h tng và giáo dc. H cng cho rng s gia tng chi
tiêu chính ph có th đy nhanh tng trng kinh t thông qua vic làm tng tng cu
ca nn kinh t. Tuy nhiên, nhng ngi ng h quy mô chi tiêu chính ph nh li
có quan đim ngc li. H gii thích rng chi tiêu chính ph quá ln và s gia tng
chi tiêu chính ph s làm gim tng trng kinh t, bi vì nó s chuyn dch ngun
lc t khu vc sn xut hiu qu trong nn kinh t sang khu vc chính ph kém hiu
qu.
Câu hi đt ra là chi tiêu chính ph có tác đng ti tng trng kinh t hay
không, đng thi chi tiêu chính ph chim t trong bao nhiêu so vi GDP là hp lý
đ nn kinh t đt mc tng trng kinh t cao nht?
Lý thuyt kinh t thng không ch ra mt cách rõ ràng v tác đng ca chi

14

tiêu chính ph đi vi tng trng kinh t. Tuy nhiên hu ht các nhà kinh t đu
thng nht vi nhau rng, trong mt s trng hp s ct gim quy mô chi tiêu chính
ph có th thúc đy tng trng kinh t, và trong mt s trng hp khác s gia tng
chi tiêu chính ph li có li cho tng trng kinh t. C th, các nghiên cu đư ch rõ
ra rng nu chi tiêu chính ph bng không s dn đn tng trng kinh t rt thp, bi
vì vic thc thi các hp đng kinh t, bo v quyn s hu tài sn, phát trin c s h
tngầ s rt khó khn nu không có chính ph. Nói cách khác, mt s khon chi tiêu
ca chính ph là cn thit đ đm bo cho s tng trng kinh t.
Tuy nhiên, chi tiêu chính ph - mt khi đư vt quá ngng cn thit nói

trên - s cn tr tng trng kinh t do gây ra s phân b ngun lc mt cách không
hiu qu. ng cong phn ánh mi quan h gia quy mô chi tiêu chính ph và tng
trng kinh t đư đc xây dng bi nhà kinh t Richard Rahn (1986), và đc các
nhà kinh t s dng rng rãi khi nghiên cu vai trò ca chi tiêu chính ph đi vi tng
trng kinh t. ng cong Rahn hàm ý tng trng s đt ti đa khi chi tiêu chính
ph là va phi và đc phân b ht cho nhng hàng hoá công cng c bn nh c s
h tng, bo v lut pháp và quyn s hu. Tuy nhiên chi tiêu chính ph s có hi đi
vi tng trng kinh t khi nó vt quá mc gii hn này.












15

Tc đ tng trng kinh t


Quy mô ti u Chi tiêu chính ph theo
phn trm GDP
Hình 1.1: ng Rahn
Ngoài ra nm 1998 Gwartney và các cng s tin hành nghiên cu đnhălng
trênăhnă60ăquc gia phát trinăvƠăđangăphátătrinăđaăraănhnăđnh rng mc chi tiêu

chính ph daoăđng trong khong t 15ăđn 20% GDP thì nn kinh t s tngătrng
nhanh nht (trang 4).
1.2.2.1.2 Mi quan h tiêu cc giaăchiătiêuăcôngăvƠătngătrng kinh t
Các nhà kinh t theo trng phái Keynes trcănmă1970 vn tin rng chi tiêu
chính ph - đc bit là các khon chi tiêu thông qua vay n - có th thúc đy tng
trng kinh t nh làm tng sc mua (tng cu) ca nn kinh t. Các chính tr gia,
chính ph thng u thích lý thuyt ca Keynes bi vì nó cho h nhng lý do hp lý
đ chi tiêu. Mt s nhà nghiên cu đưăc lng đc mi quan h t l thun gia
chi tiêu chính ph và mc sn lng ca nn kinh t, tuy nhiên các phng pháp c
lng ca h thng mc nhiu sai lm. Nhngăphngăpháp c lng phc tp hn
đư ch ra rng, trong nhiuătrng hp, vic chi tiêu chính ph không có tác dng thúc
đy tng trng (T.S Phm Th Anh 2008). Lý thuyt ca trng phái Keynes đã b
qua s tht là chính ph không th bmăsc mua vào nn kinh t trc khi làm gim nó
ra thông qua thu và vay n. Vì vy lý thuyt ca trng phái Keynes trong nhiu
trng hp không thc s phn ánh chính xác mi quan h gia chi tiêu chính ph và

16

tngătrng kinh t.
Phn dc xung ca đng Rahn trong Hình 1.1 hàm ý chi tiêu chính ph khi
vt qua mt mc tiăuănhtăđnh s làm nn kinh t tngătrng chm li, đc gii
thích bi nhiu lý do sau đây:
- Chi tiêu chính ph cn có nhng ngun tài tr nht đnh. Chính ph không
th thc hin chi tiêu mà không ly tin ca mt ngi nào đó trong nn kinh t. Mi
la chn bin pháp tài tr chi tiêu đu gây ra nhng hu qu tiêu cc. Chng hn tng
thu s cn tr các hành vi thúc đy sn xut nh lao đng, tit kim, đu tầ
Vay n s làm gim ngun vn đáng l ra dành cho đu t t nhân, và trong nhiu
trng hp còn làm tng lãi sut doăđóănhăhng tiêu ccăđnăđuătăca toàn nn
kinh t, dnăđn tng cu gim, dnăđn GDP ca c nn kinh t s gim. Hay in tin
tài tr cho chi tiêu chính ph s gây ra lm phát, bt n kinh t v mô, và bóp méo các

hành vi kinh t.
- Mi đng chi tiêu tng thêm ca chính ph đng ngha vi mt đng chi
tiêu b ct gim ca khu vc sn xut t nhân trong nn kinh t. iu này làm gim
tng trng kinh t bi vì mc dù mt s khon chi tiêu ca chính ph nh chi cho s
vn hành tt ca h thng pháp lut có th có li ích ln, tuy nhiên nhìn chung chính
ph thng không s dng các ngun lc mt cách hiu qu nh khu vc t nhân.
Nhiu bng chng  các nc trên th gii cho thy, khu vc t nhân có th cung cp
các dch v y t, giáo dc, sân bay, buăchínhầăchtălng hnăvƠ vi chi phí thp
hn.
- Mt s khon chi tiêu chính ph khuyn khích vic la chn nhng hành vi
tiêu cc. Nhiu chng trình tr cp ca chính ph dn đã dn đn nhng quyt đnh
không mong mun v mt kinh t. Các chngătrình phúc li khuyn khích mi ngi
la chn ngh ngi thay vì lao đng. Các chng trình bo him tht nghip làm
gimăđng c tìm vic. Các chngătrình bo him thiên tai có th khuyn khích ngi
dân làm nhà  nhng vùng hay có thiên taiầ Nhng ví d này cho thy các chng
trình chi tiêu ca chính ph có th làm gim tng trng kinh t và làm gim sn

17

lng quc gia bi vì chúng thúc đy s phân b và s dng ngun lc mt cách sai
lm.
- Chi tiêu chính ph bóp méo vic phân b ngun lc vì nhng ngi hng
li t các chngătrình chi tiêu ca chính ph có th ít quan tâm đn tính hiu qu ca
vic s dng ngun lc mà h nhn đc t chính ph. iu này làm gim vai trò ca
các th trng cnh tranh và gây ra s kém hiu qu ca các khu vc nh giáo dc và y
t.
Ngoài ra, mô hình ca Robert Barro (1990)ăcngăch ra rng vic tng chi tiêu
chính ph hay tng thu ch thúc đy tng trng kinh t khi tác đng tích cc ca
vic tng chi tiêu ln hn tác đng tiêu cc ca vic tng thu, hay nói cách khác
khi thu sut nh hn hiu sut biên ca khon chi tiêu chính ph đi vi tng sn

lng ca nn kinh t. Kt lun này cng tng t nhănhng gìăđng Rahn hàm ý.
1.2.2.2 Tính tp trung ca chính sách tài khóa

Davoodi và Zou (1998) đư da trên mô hình ca Barro (1990) và Devarajan,
Swaroop, và Zou (1996) đ xem xét mi quan h, c v lý thuyt ln thc nghim,
gia tính tp trung ca chính sách tài khoá và tng trng kinh t. Davoodi và Zou s
dng hàm sn xut vi hai đu vào là t bn t nhân và chi tiêu chính ph. Chi tiêu
chính ph đc chia thành ba cp: trungăng, bang, và đa phng. Nghiên cu ch
ra rng nu t trng chi tiêu hin ti ca chính ph khác vi ắcác giá tr ti u”ăphơnăb
chi tiêu gia các cpătrungăng, bang,ăđaăphng, thì vic thayăđi phân b chi tiêu
gia các cp có th thúc đy tng trng mà không cn phi tng t trng chi tiêu
chính ph trong GDP (Nghiên cu ca chi tiêu chính ph vƠătngătrng kinh t, kho
lun tng quan, Phm Th Anh trang 14).
Phân cp tài khoá, chuyn sc mnh ca chính quyn cp trên ti chính quyn
cpădi, là mt phn trong nhóm gii pháp ci cách khu vc nhƠănc,ătngătínhăcnh
tranh ca các chính quyn cp di trong vic cung cp hàng hoá dch v công và thoát
khi tình trngă tngă trng kinh t chm (Bahl & Linn, 1992 và Bird & Wallich,
1993). Thc t  các nn dân ch, chính quynăđaăphngădoănhơnădơnăđaăphngă

18

bu ra. Chính quyn này hiu rõ nhng nhu cu và nguyn vng caăngi dân, nhng
đcăđim ca tình hình kinh t ậ xã hi  đa bàn mình qun lý. Nhng quytăđnh ca
chính quynă đaă phngă cóă th phnă ánhă đúngă nhuă cu caă đôngă đo nhân dân
đa phngăvƠăphùăhp vi tình hình kinh t - xã hi caăđaăphngăđó.ăCácăquyt
đnh trên có th cóătácăđng rt ln tiătngătrng kinh t tiăcácăđaăphng.ăNênăvic
phân cp chi tiêu v đa phngăcóăth thúcăđyătngătrng kinh t lnăhnălƠăđ tp
trung các khon chi  chính quyn cp cao. Phân cp chi ngân sách xung cp chính
quynă đaăphngă khinăngi dân quan tâm hnă ti nhngă ngiă đi din cho h.
Nhngăngiăđi dinăcóănngălc tt thì các khon chi mi thc s đemăli nhiu li

íchăchoăngiădơnăđaăphng.ăNhăvy, trong công tác phân cp tài chính cho các cp
chính quyn, hiu qu phân phi các dch v công cng ph thuc vào hiu qu và
trách nhim caă că quană hƠnhă chínhă (Geetaă vƠă cng s,ă 2004).ă Ngi dân s thn
trng vic bu chính quynăđaăphngămình.ăDn ti, các chính quynăđaăphngăyu
kém có th đc thay th bng chính quynăcóănngălc ttăhn.ăNhăvy, phân cp chi
ngơnăsáchăđa phngăcóăýănghaăc v mt kinh t và v mt chính tr - xã hi. Nó va
giúp s dng có hiu qu hnă ngun lc hn hp caă ngơnă sáchănhƠănc, va xây
dngăđc ý thc dân ch giám sát các hotăđng caăcăquan hành chính và dn xây
dngăđc mt chính quyn tht s cóănngălc. Tuy nhiên, các hàng hóa công cng
cngănhăcácăkhon thu ngân sách có nh hng ln ra ngoài phm vi caăđaăphngă
đóăthìănênăđ chính quynătrungăngăđm nhim. Cngăphi chú ý rng, nu mt nn
kinh có ch đ kém dân ch và vic qun lý giám sát chính quynăđaăphngăkém,ă
chính sách này có th làm nhăhng xu tiătngătrng kinh t. Vì các khon chi tiêu
ca chính quyn đaăphngăsaiămcăđíchăhayăkémăhiu qu doăthamănhng.ă phân
cp qun lý tht s phát huy cao nht nhng nhăhng tích cc tiătngătrng kinh t
caăcácăđaăphng, cn có th ch qunălýăngơnăsáchăđaăphngătt, căcu phân b
hp lý và nhtăđnh phi chngăđcăthamănhngă cpăđaăphng (Hoàng Th Chinh
Thon, Verp 2011).
1.2.2.3 Chi thng xuyên có tác đng ln hn ti tng trng kinh t so vi chi đu t