Thực trạng và giải pháp phát triển hoạt động tài chính vi mô ở việt nam

1 |
P a g e























B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC NGOI THNG
o0o

Công trình tham d Cuc thi

Sinh viên nghiên cu khoa hc Trng i hc Ngoi thng 2013

Tên công trình:
THC TRNG VÀ GII PHÁP PHÁT TRIN HOT NG TÀI CHÍNH
VI MÔ  VIT NAM


Nhóm ngành: Kinh doanh và Qun lý 1 (KD1)



Hà Ni, tháng 5 nm 2013





2 |
P a g e


Mc lc
Danh mc vit tt 4
Danh mc bng 5
Danh mc hình và biu đ 5
Danh mc hp 6
Chng 1. Nhng vn đ lý lun c bn v Tài chính vi mô 10
1.1. Tng quan v Tài chính vi mô 10
1.1.1. Khái nim 10
1.1.2. c đim 11

1.2. Mô hình Grameen Bank 14
1.2.1. Lch s phát trin ca Grameen Bank 14
1.2.2. Mô hình hot đng Tài chính vi mô ca ngân hàng Grameen 15
1.2.3. Hiu qu ca các chng trình tín dng t ngân hàng Grameen 19
1.3. Kinh nghim cho s phát trin Tài chính vi mô  Vit Nam qua thành công
ca mô hình Ngân hàng Grameen và mt s nc 20
1.3.1. Chính sách lưi sut linh hot 20
1.3.2. Chính sách thu hp lý 21
1.3.3. C ch vay hot đng theo nhóm 22
1.3.4. a dng hóa ngun vn 23
1.3.5. Chú ý phát trin c s h tng Tài chính vi mô 23
Chng 2. Thc trng Tài chính vi mô  Vit Nam hin nay 25
2.1. Tng quan v dân s nông thôn  Vit Nam và chng trình xóa đói gim
nghèo 25
2.2. Các đn v cung cp Tài chính vi mô  Vit Nam 27
2.3. Hot đng Tài chính vi mô  Vit Nam 34
2.2.1. Tình hình ngun vn ca Tài chính vi mô  Vit Nam 34
2.2.2. Phân chia khách hàng Tài chính vi mô  Vit Nam 40

3 |
P a g e

2.2.3. Các hot đng Tài chính vi mô  Vit Nam 47
2.3.4. Chính sách lưi sut ca h thng Tài chính vi mô Vit Nam 53
Chng 3: Gii pháp phát trin Tài chính vi mô  Vit Nam 60
3.1. Môi trng pháp lý ca Vit Nam đi vi Tài chính vi mô 60
3.1.1. Tng quan môi trng pháp lý 60
3.1.2. Chuyn đi và chính thc hóa hot đng Tài chính vi mô di s qun lý
ca Ngân hàng Nhà nc 64
3.2. Quan đim v phát trin hot đng Tài chính vi mô  Vit Nam 68

3.2.1. Tách bch và cân bng mc tiêu xư hi và mc tiêu kinh doanh 68
3.2.2. Phát trin tài chính vi mô trên nguyên tc th trng 69
3.2.3. Phát trin hot đng theo hng hin đáp ng yêu cu hi nhp và toàn cu
hóa 70
3.2.3. H thng chính sách và các điu kin môi trng v mô đng b đ to điu
kin công bng cho các T chc Tài chính vi mô phát trin 70
3.3. Gii pháp phát trin hot đng Tài chính vi mô  Vit Nam 70
3.3.1. Nhn thc đúng đn hn v tm quan trng ca Tài chính vi mô 71
3.3.2. a dng hóa sn phm và dch v Tài chính vi mô 71
3.3.3. Nâng cao cht lng ngun nhân lc hot đng trong Tài chính vi mô 75
3.3.4. Ci thin các hình thc Tài chính vi mô phi chính thc 76
Kt lun 78
Danh mc tài liu tham kho 79
Ph lc 82





4 |
P a g e

Danh mc vit tt
AGRIBANK
Ngân hàng Nông nghip và Phát trin Nông thôn Vit
Nam
BRI
Ngân hàng Bank Rakyat Indonesia
CEP-HCM
Qu tr vn cho ngi nghèo t to vic làm Tp H

Chí Minh
M7
T chc Tài chính vi mô Trách nhim hu hn M7
NGO
T chc phi chính ph
NHCSXH
Ngân hàng Chính sách Xư hi Vit Nam
QTDND
Qu tín dng nhân dân
TCTCVM
T chc Tài chính vi mô
TCVM
Tài chính vi mô
Tk
n v tin t taka ca Bangladesh
TNTG
T chc Tm Nhìn Th gii
TYM
T chc Tài chính Quy mô nh Trách nhim hu hn
Mt thành viên Tình Thng
WU
Qu h tr ph n phát trin kinh t

5 |
P a g e

Danh mc bng
Bng 1. T l tng dân s đô th và nông thôn, 2000-2010 25
Bng 2. Huy đng tit kim ca mt s TCTCVM tiêu biu ti 31/12/2010 37
Bng 3. Tng thu nhp, chi tiêu và tit kim ca các h tham gia TCVM trong nm
2012 42
Bng 4: Bng phân chia khách hàng theo gii tính 43
Bng 5: Trình đ hc vn ca khách hàng vay vn TCVM 45
Bng 6: S lng khách hàng tham gia các sn phm, dch v tài chính vi mô 48
Bng 7.  tip cn khách hàng đi vi các khon vay Tài chính vi mô 50
Bng 8. Hình thc vay ca các khon vay TCVM 51
Bng 9. Lưi sut và đi tng cho vay ca Ngân hàng Chính sách Xư hi ( 3/2013) . 54
Bng 10. Mc lãi sut tit kim ca Ngân hàng chính sách xã hi( 3/2013) 56

Danh mc hình và biu đ
Hình 1. Các đn v cung cp tài chính vi mô  Vit Nam 28
Hình 2.Tng quan các TCTCVM dn đu trên th trng Vit Nam đn nm 2010 29
Hình 3. Biu đ c cu vn ca qu TYM (2011) 36
Hình 4. Phân đon th trng tài chính vi mô Vit Nam hin nay 41
Hình 5.T l khách hàng là h nghèo trong danh sách các h nghèo  đa phng 46
Hình 6.Phân chia mc đích s dng các khon vay ca khách hàng TCVM 52
Hình 7. Thành tu gim nghèo theo các h thng theo dõi ca TCTK-NHTG ca B
Lao đng Thng binh xư hi (B L, TB&XH) 58
Hình 8. Mô hình hot đng ca KIVA 73



6 |

P a g e

Danh mc hp
Hp 1. Quy đnh vn ca T chc Tài chính vi mô theo Thông t Hng dn ch đ tài
chính đi vi T chc Tài chính vi mô s : 06/2013/TT-BTC 39
Hp 2. Thông tin cho vay nông thôn theo quyt đnh s 67/1998/Q-TTg 53
Hp 3. Phn ánh ca mt lưnh đo t chc tài chính vi mô v tính pháp lý ca hot
đng Tài chính vi mô 61
Hp 4. Mt s ni dung trong đ án xây dng và phát trin h thng tài chính vi mô
Vit Nam đên 2020 63
Hp 5. TYM sau chính thc hóa hot đng: c hi và thách thc 65
Hp 6. Các quy đnh c th ca Thông T : Hng dn c th hn v Ch đ tài chính
đi vi các t chc Tài chính vi mô sô 06/2013/TT-BTC 67












7 |
P a g e

Li m đu
1. Tính cp thit ca đ tài

Trên th gii, t cui th k 20 đn nay, hot đng tài chính vi mô (TCVM) đóng
vai trò chin lc toàn cu v xóa đói gim nghèo thông qua vic cung cp dch v tài
chính phù hp cho các h gia đình nghèo có vn đu t sn xut, kinh doanh làm dch
v, đng viên h nâng cao nng lc bn thân và gia đình, thoát khi đói nghèo mt
cách bn vng. Tm quan trng ca Tài chính vi đư đc khng đnh thông qua Gii
thng Nobel hòa bình dành cho Giáo s Muhammad Yunus – ngi sáng lp ra Ngân
hàng Grameen phc v vì ngi nghèo.
ng và Chính ph Vit Nam cng xem chính sách xóa đói gim nghèo là mt
trong nhng nhim v hàng đu, là ni dung quan trng, đng thi là mt trong nhng
bin pháp nhm thc hin thng li chin lc phát trin kinh t-xã hi. Hot đng Tài
chính vi mô đư xut hin  Vit Nam t rt lâu, phc v mc tiêu xóa đói gim nghèo
và phát trin trong cng đng dân c. Trong bi cnh nn kinh t th trng và công
nghip hóa, hin đi hóa, Tài chính vi mô  Vit Nam đang bc đu khng đnh đc
vài trò ca mình, khi nó đc xem là cn câu cá giúp ngi nghèo thoát khi đói
nghèo. Chính ph Vit Nam đang có nhng n lc ht mình đ phát huy sc mnh to
ln ca Tài chính vi mô, đc bit là quá trình chuyn đi và chính thc hóa các hot
đng Tài chính vi mô di s qun lý ca Ngân hàng Nhà nc là mt bc tin quan
trng trong quá trình xây dng h thng Tài chính vi mô bn vng vi thành công ban
đu ca hai t chc là Qu tình thng (TYM) và T chc Tài chính vi mô Trách
nhim hu hn M7. Ngoài ra, Quyt đnh Phê duyt  án xây dng và phát trin h
thng Tài chính vi mô ti Vit Nam đn nm 2020 là đng lc to ln đ các T chc
Tài chính vi mô và các thành viên quyt tâm xây dng h thng Tài chính vi mô an
toàn , bn vng, hng ti phc v ngi nghèo, ngi có thu nhp thp, các doanh
nghip nh. ây là n lc to ln góp phn thc hin ch trng ca ng và Nhà nc
v đm bo an sinh xã hi và gim nghèo bn vng.

8 |
P a g e

Chính vì vy, sinh viên đư la chn vn đ : “Thc trng và gii pháp phát trin

hot đng Tài chính vi mô” làm đ tài nghiên cu khoa hc ca mình.
2. Mc tiêu nghiên cu
(i) C s lý lun v Tài chính vi mô và mô hình Ngân hàng Grameen, kinh
nghim thành công Tài chính vi mô trên th gii và t mô hình Ngân hàng Grameen.
(ii) Phân tích và đánh giá thc trng Tài chính vi mô  Vit Nam hin nay
(iii)  xut gii pháp phát trin Tài chính vi mô  Vit Nam trong thi gian
ti.
3. i tng và phm vi nghiên cu
i tng nghiên cu
i tng đ tài tp trung nghiên cu là các t chc tài chính vi mô: hot đng, t
chc, h thng, quy mô.
Phm vi nghiên cu
- Nghiên cu s phá trin ca các hot đng Tài chính vi  Vit Nam trong thi
gian t 2001 đn 2012.
- Các T chc Tài chính vi mô đc đ cp nghiên cu là : Ngân hàng Nông
nghip và Phát trin Nông thôn Vit Nam, Ngân hàng Chính sách Xã hi, Qu tín dng
nhân dân, T chc Tài chính Quy mô nh Trách nhim hu hn Mt thành viên Tình
Thng, T chc Tài chính vi mô Trách nhim hu hn M7 và các t chc Tài chính
vi mô phi chính thc khác.
4. Phng pháp nghiên cu
Bài nghiên cu đư s dng các phng pháp nghiên cu bao gm:
- Phân tích tng hp, kt hp phân tích đnh lng và đnh tính đ gii thích s
liu, liên h vi các nguyên nhân t thc tin.
- Thng kê so sánh
- iu tra kho sát
5. Kt qu nghiên cu
Kt qu nghiên cu ca đ tài bao gm:

9 |
P a g e

- Làm rõ đc các vn đ c bn ca Tài chính vi mô, mô hình Ngân hàng
Grameen và nhng bài hc kinh nghim cua các nc thành công và mô hình
Grameen.
- Phân tích đc thc trng ca Tài chính vi mô  Vit Nam qua các hot đng
ca các T chc Tài chính vi mô
-  xut đc các gii pháp phát trin Tài chính vi mô  Vit Nam
6. Kt cu ca đ tài
Ngoài phn m đu, kt lun, phn chú thích, đ tài đc kt cu thành 3 chng.
Chng 1. Nhng vn đ lý lun c bn v Tài chính vi mô
Chng 2. Thc trng Tài chính vi mô  Vit Nam hin nay
Chng 3. Gii pháp phát trin Tài chính vi mô  Vit Nam











10 |
P a g e

Chng 1. Nhng vn đ lý lun c bn v TƠi chính vi mô
1.1. Tng quan v TƠi chính vi mô
1.1.1. Khái nim
Xư hi ngày càng phát trin, nhu cu tài chính ca con ngi cng ngày mt tng

lên theo nhp phát trin ca nn kinh t. Cng ging nh các cá nhân khác, ngi
nghèo cng có nhu cu s dng các dch v tài chính đ có mt cuc sng thoi mái và
tin nghi hn.Tuy nhiên, các nhà cung cp dch v tài chính e ngi ri ro và chi phí khi
đu t phát trin các dch v và sn phm hng đn đi tng khách hàng là ngi
nghèo. Vì ngi nghèo, vi ngun thu nhp thp eo hp, không th tr thành khách
hàng tim nng ca các t chc tài chính. Do đó, các đn v cung cp dch v tài chính
cho đi tng khách hàng này thng tính lưi sut cao, cho vay ngn hn, yêu cu th
chp, s lng hn ch đ đm bo khon đu t ca mình.
Jonathan Smith là ngi đu tiên đa ra khái nim tài chính vi mô vào đu th k
17. Sau đó, F.W.Raiffeisen đư thit k và áp dng các hình thc cung cp dch tài chính
vi mô di dng bán chính thc trong lnh vc nông nghip t nhng nm 1860. Theo
F.W. Raiffeisen, ông hình thành các nhóm tit kim và vay vn da trên nguyên tc
giúp đ ln nhau t nhng ngun lc tài chính và k thut ca chính các thành viên
trong nhóm. Các thành viên ch yu là nông dân và nhà sn xut nh trong nông
nghip. Thông qua hình thc h tr theo nhóm, các thành viên giúp đ ln nhau đi
phó vi các ngun lc bên ngoài nh các khon vay chu lưi sut cao và phi th chp
tài sn. C th là các thành viên tham gia góp vn cho nhóm, các thành viên khác đc
vay, đc đu t vào sn xut và cho các chi tiêu khác. Vì th,bn thân nhng ngi
góp vn cng có thu nhp.
Gn đây, tài chính vi mô ph bin rng hn nh s phát trin ca mô hình Ngân
hàng Grameen. Giáo s Muhammad Yunus, ngi Bangladesh, đư thit k và ng

11 |
P a g e

dng rng khp mô hình Ngân hàng Grameen. Mô hình đư có nhng tác đng tích cc
trong công cuc xóa đói gim nghèo  nc này và trên th gii.
Hin nay, có rt nhiu quan đim v tài chính vi mô. Theo J.Ledgerwood thì tài
chính vi mô “là mt phng pháp phát trin kinh t nhm mang li li ích cho dân c
có thu nhp thp ”. Theo Nhóm t vn h tr nhng ngi nghèo nht (CGAP) thì tài

chính vi mô “cung cp các dch v tài chính c bn đáp ng nhu cu ca ngi nghèo
bao gm: dch v gi tit kim, tín dng, lng hu, chuyn tin, bo him…". Ngân
hàng Phát trin Châu Á (ADB) đnh ngha "Tài chính vi mô là cung cp các dch v tài
chính tin gi, cho vay, dch v thanh toán, chuyn tin và bo him cho ngi nghèo,
các h gia đình có thu nhp thp và các doanh nghip nh ca h." Tng hp t nhng
khái nim trên có th hiu TCVM là mt cách thc phát trin kinh t bng cách đa các
dch v tài chính nh tín dng, thanh toán và bo him tip cn vi các đi tng có
thu nhp thp trong xư hi đ phc v nhu cu chi tiêu và đu t. Chính vì th, không
nên bó hp TCVM trong tín dng vi mô là cung cp các khon vay nh cho ngi
nghèo. Quan đim này phù hp vi quan đim ca chính ph Vit Nam v TCVM
trong Ngh đnh 28/2005/N – CP ngày 09/3/2005 đnh ngha: “Tài chính quy mô nh
là hot đng cung cp mt s dch v tài chính, ngân hàng nh, đn gin cho các h gia
đình, cá nhân có thu nhp thp, đc bit là h gia đình nghèo và ngi nghèo”.
1.1.2. c đim
Các ngân hàng thng mi truyn thng đu phc v khách hàng có thu nhp n
đnh và mc đ ri ro thp, nên ngi nghèo luôn gp khó khn khi tip cn vi các
dch v tài chính t các ngân hàng truyn thng. TCVM trái ngc vi điu này vì
khách hàng ca TCVM là ngi nghèo và s mnh ca nó là cung cp cn câu cá cho
ngi nghèo thoát khi cnh nghèo kh. Vì th, TCVM có nhiu đc đim khác bit so
vi tài chính truyn thng.
Th nht, đi tng khách hàng ca TCVM là ngi nghèo có thu nhp thp, đc
bit là ph n nghèo. N gii luôn là khách hàng chim t l cao ca các t chc tài

12 |
P a g e

chính vi mô vì h là nhng ngi có khát khao mnh m đa gia đình thoát khi đói
nghèo. iu này ngc li vi khi ngân hàng thng mi vi s lng khách hàng có
thu nhp n đnh và thng là nam gii. Các đn v cung cp tài chính vi mô tin tng
vào ngi nghèo, c th ph n s là nhng khách hàng xut sc vi các khon vay

hiu qu và thun li  mc lưi sut sinh li. H có th là nông dân, lao đng tht
nghip hoc bán tht nghip và các h kinh doanh không chính thc nh bán rong, các
h chn nuôi gia súc, gia cm quy mô va và nh… H tp trung thành các nhóm
khách hàng trong mt khu vc đa lý, hay cùng nhóm xư hi nh hi ph n, hi nông
dân… Nhng khách hàng này thng thiu thông tin và hiu bit v các dch v tài
chính, và h cng e ngi nhng khon vay ln vì không th hoàn tr li khon vay.
Chính vì th, tài chính vi mô rt linh hot trong vic cung cp sn phm và dch v vi
khách hàng. Tài chính vi mô cung cp các phng tin bn vng giúp ngi nghèo
tng thu nhp, gây dng vn ling, gim bt nhng tn thng do nhng tác đng
ngoi cnh. Ví d, trong tín dng vi mô, các khon vay thng có các đc đim nh:
giá tr nh, thi hn ngn và không th chp tài sn. Tuy nhiên, chu k tr n ca
khon vay li thng xuyên hn vi mc lưi sut áp dng thng cao hn so vi các
khon vay thông thng. Có th gii thích điu này là do các t chc tài chính vi mô
phi bù đp chi phí điu hành và hot đng, đc bit là chi phí dành cho ngun nhân
lc hot đng trong lnh vc này nên các khon vay thng chu lưi sut cao hn.Vi
nhng khon vay nh này, ngi nghèo có đng lc tích ly cho tng lai, ci thin
điu kin sng, chm sóc sc khe và giáo dc cho tr em. Nói cách khác, hot đng
tài chính vi mô là xây dng h thng tài chính phc v ngi nghèo và có tác đng
mnh chng đói nghèo.
Th hai, chi phí giao dch ca các hot đng TCVM cao hn đi vi các t chc
cung cp dch v, sn phm và khách hàng. Khách hàng ca tài chính vi mô ch yu 
khu vc nông thôn vi mt đ dân s phân tán, c s h tng cng (đng sá, dch v
vin thông) và c s h tng mm (giáo dc, y t) có cht lng kém. Do đó, khách
hàng rt khó tip cn thông tin, dch v giáo dc và đào to. Thêm na, khách hàng là

13 |
P a g e

nhng ngi nghèo thng tip cn nhng khon vay nh l và các khon tit kim
không đáng k, nên chi phí giao dch cao vì cán b tín dng phi thng xuyên thm

hi các gia đình ti các đa phng. c đim này nh hng rt nhiu ti kh nng
phát trin ca các đn v cung cp dch v tài chính vi mô, hay đ phát trin hot đng,
các t chc tài chính vi mô phi gii quyt đc bài toán gim chi phí giao dch vi
khách hàng.
Th ba, các đn v cung cp tài chính vi mô phi đi mt vi ri ro cao. Bi vì
khách hàng ca tài chính vi mô là  nông thôn vi th trng tài chính và hàng hóa 
khu vc này thng bin đng mnh dù ch có s thay đi nh v cung và cu. Thu
nhp ca ngi nghèo ch yu t nông nghip, các ngun thu nhp t làm n, kinh
doanh nh nh bán rong, m ca hàng tp hóa… ch chim t trng nh. Ri ro xy ra
cho ngành nông nghip s nh hng ti đi sng ngi nông dân rt nhiu. Mt s
hot đng nông nghip mang tính t cung t cp, tính tin t hàng hóa thp, nên thu
nhp  nông thôn không cao. Ngoài ra, ri ro còn th hin ngay trong quá trình thm
đnh h s vay vn TCVM vì cán b tín dng phi thu thp nhiu thông tin khách hàng
thông qua nhng ln đn thm gia đình hoc đa đim kinh doanh ca doanh nghip.
Còn ngi đi vay thng xuyên thiu kin thc v báo cáo tài chính và tình hình cho
các t chc tài chính vi mô (ngc li vi các khách hàng ca các t chc tài chính
khác) vì h thiu hiu bit và cha quen vi các th tc báo cáo vi ngi cho vay, nên
cán b tín dng phi giúp đ khách hàng chun b tài liu đ đánh giá các dòng tin
tng lai và giá tr ròng ca các khon tin, qua đó xác đnh thi hn và mc khon
vay.
Th t, các khon vay trong TCVM thng không có tài sn th chp, nu có thì
giá tr tài sn đó rt thp (nh ti vi, rung vn…), trong khi các ngân hàng truyn
thng yêu cu th chp tài sn trong vay vn. Do đó, quy trình vay vn ca TCVM đn
gin hn.TCVM đc xem nh là quyn ca ngi nghèo, đc tip cn các khon
vay vn nh đ t mình gii phóng mình thoát khi đói nghèo. Do đó, trong mt s
trng hp, các khon vay vn có th chp tài sn, nhng tài sn y đc xem là mt

14 |
P a g e

cách ràng buc ngi đi vay phi tr n, hn là s đc s dng đ bù đp các khon
n xu.
Th nm, TCVM là vay theo nhóm, hình thành các nhóm khách hàng nh - các cá
nhân trong nhóm cam kt cùng đm bo thanh toán cho nhau. Phng thc này đc
xây dng da trên gi thit áp lc nhóm s nâng mc đm bo tr n, vì mt cá nhân
tr n chm s nh hng đn kh nng nhn tín dng ca nhóm.Thc t cho thy áp
lc nhóm đư mang li t l tr n cao hn rt nhiu. Tuy nhiên , hiu ng Domino cng
gây nên nhng bt li nh nhng tin đn không tt v t chc có th nh hng đn c
nhóm, khi h t chi thanh toán khon vay khi bit rng t chc đang ri vào tình trng
gia tng n quá hn và có kh nng không th cung cp khon vay tip cho h. Trong
thi gian qua, hình thc vay theo nhóm đư đc chng minh làm tng hiu qu các
khon vay và tng t l thanh toán thành công các khon n ca ngi vay, t đy to
đng lc đ tin rng TCVM là cn câu giúp ngi nghèo thoát khi đói nghèo.
Th sáu, cách tính lãi sut ca tín dng vi mô là cách tính lãi sut đn,
còn lãi sut ca các khon vay truyn thng thng là lưi kép tính theo quý và do đó
lãi sut tính bi các t chc tài chính truyn thng có th là bi s ca khon vay gc,
và ph thuc vào đ dài ca khon vay. Vi các t chc TCVM không th có trng
hp tng tin lãi trên khon vay li vt quá tng s tin vay, cho dù các khon vay đó
cha đc hoàn tr trong thi gian bao lâu đi chng na; và s không tính lãi na sau
khi tin lãi bng vi tin vay gc.
1.2. Mô hình Grameen Bank
1.2.1. Lch s phát trin ca Grameen Bank
Ngân hàng Grameen (ting Bengali: ) là mt t chc tài chính vi mô
xut hin đu tiên ti Bangladesh vi mc đích cho vay vn nh cho ngi nghèo mà
không cn điu kin bo đm. H thng đc phát trin da trên ý tng ngi nghèo
có các k nng mà không đc tn dng vì h thiu nhng ngun vn h tr. Ngân

15 |
P a g e

hàng Grameen đư chng minh ngi nghèo cng có c hi tip cn các dch v tài
chính. S phát trin ca ngân hàng Grameen trên th gii khng đnh tm quan trng
và s phát trin ca TCVM trên th gii. T chc này và ngi sáng lp, giáo s
Muhammad Yunus, đc nhn gii thng Nobel Hòa bình nm 2006.
ụ tng sáng lp nên ngân hàng Grameen khi ngun t nm 1974, khi giáo s
Muhammad Yunus đư giúp đ mt nhóm 43 h gia đình vi mt khon vay nh là 27
đô la M không cn th chp đ h có th to ra nhng vt dng mang đi bán. Giáo s
tin rng nhng khon vay nh nh vy s ci thin cng đng và gim đói nghèo nu
đc áp dng rng rưi  Bangladesh. Chính điu này là đng lc đ ngân hàng
Grameen ( ting Bangla ngha là " Ngân hàng ca làng quê") đư đc thành lp và
chuyn thành mt ngân hàng đc lp di quyt đnh ca c quan lp pháp
Bangladeshvào nm 1983.
Ngân hàng Grameen tip tc phát trin và m rng trên nhiu quc gia. Tính đn
tháng 10 nm 2011, ngân hàng Grameen có 2.565 chi nhánh làm vic ti 81.379 đa
phng vi tng s ngi vay là 8,35 triu và đc bit 97% s ngi vay vn là ph
n.

1.2.2. Mô hình hot đng TƠi chính vi mô ca ngơn hƠng Grameen

Các hot đng TCVM ca ngân hàng Grameen th hin qua h thng phân phi
tín dng hiu qu và phù hp.
H thng tín dng vi mô và các nhóm t giúp (self-help group) ca ngân hàng
Grameen hin hot đng trên hn 40 quc gia. Thông thng, mi nhóm gm nm
thành viên vi nhng nét tng đng trong hot đng sn xut kinh doanh và đa lý
đc vay mt khon tin.C nhóm s cùng giúp đ và thúc gic ln nhau hoàn thành
khon vay đúng hn, vì c nhóm s b t chi nhn tín dng tip nu mt cá th v
n.Vì th, các nhóm t giúp có đng lc kinh t và trách nhim trong vic hoàn thành
các khon vay, góp phn tng tính kh thi kinh t ca mô hình Grameen.

16 |

P a g e

Th nht, khách hàng mc tiêu ca Ngân hàng Grameen là nhng ngi
nghèo.Theo quan nim ngân hàng truyn thng thì ngi nghèo không có nn tng thu
nhp n đnh và hn ch kin thc nên h không cn nhng dch v tài chính, dch v
tín dng. u t các dch v và sn phm cho ngi nghèo không sinh li và mang tính
t thin nên h không quan tâm đn nhóm khách hàng ngi nghèo.
Ngân hàng Grameen đư làm cuc cách mng thay đi hoàn toàn quan nim tín
dng cho ngi nghèo. H quan nim có quá nhiu ngi nghèo, ngi nghèo va là
vn đ phi gii quyt và cng là phng tin đ gii quyt. H tin các tín dng vi mô
là nhng cn câu giúp ngi nghèo thoát nghèo trong thi gian dài, không mang nhng
con cá tm thi cho ngi nghèo. Tit kim và bo him vi mô s đm bo cuc sng
ca ngi nghèo. Theo quan đim mi, các hot đng tài chính cho ngi nghèo sinh
li và phát trin bn vng, đt tin tng vào ngi nghèo.
Ngân hàng Grameen tin tng rng tín dng vi mô nên đc chp nhn nh mt
quyn con ngi, và xây dng mt h thng tp hp nhng con ngi bt hnh y u
tiên tip cn tín dng, đng viên bn thân h t tìm cách gii quyt cho vn đ ca
mình. Các chi nhánh ca ngân hàng Grameen có mt  các khu vc đa phng, tip
cn trc tip vi ngi nghèo đ h tr và t vn h trong vic tip cn đn các dch v
tài chính vi mô hiu qu.
iu này đư đc chng minh qua nhng thành công ca ngân hàng Grameen:
 Ngân hàng Grameen thit lp mt cách rõ ràng các tiêu chun cho vic la chn
nhóm khách hàng muc tiêu nhm hng ti quy trình thc hin các dch v ngày càng
đn gin và hiu qu. H cng sàng lc ra nhng khách hàng không đt tiêu chun đ
tránh nh hng đn các khách hàng khác.
 Hin nay, th t u tiên dành cho khách hàng n ngày càng đc khng đnh
vi khong 96% khách hàng vay vn ca Grameen là n gii. Ngi ph n là ngi
có trách nhim và khao khát cháy bng đa gia đình thoát khi đói nghèo và đm bo
giáo dc cho con cái.

17 |
P a g e

 Các dch v tài chính vi mô ngày càng đa dng, ban đu, ngân hàng Grameen
ch tp trung vào nhng khon tín dng vi mô, nhng ngày nay, có rt nhiu các
chng trình và các dch v tài chính vi mô ngày càng đa dng gn lin vi s phát
trin ca xư hi và nhu cu ca ngi nghèo nh bo him vi mô, tit kim vi mô…
Th hai,nhng ngi nghèo s đc t chc li thành nhng nhóm nh cùng thc
hin các khon vay. Do ngi nghèo có thu nhp thp, không n đnh cng nh thiu
tài sn th chp (nu có tài sn th chp thì giá tr không ln) nên vic vay tin theo
nhóm s là đng lc đ các thành viên cùng h tr, đng viên các thành viên hoàn
thành khon vay. Các đc đim ca vay theo nhóm là các thành viên có nhng nét
tng đng v điu kin kinh t, xư hi, k thut và đa lý tng s đoàn kt ca nhóm
và tng tác gia các thành viên giúp các khon vay hot đng hiu qu hn. Ngân
hàng Grameen tin rng nhng hot đng theo nhóm s nâng cao cht lng các khon
tín dng vi mô vì các thành viên cùng nhau hp mt, gp g, trao đi thng xuyên.
H có trách nhim giúp nhau hoàn thành các khon vay đ tránh nh hng đn nhng
ngi khác trong nhóm. Ngay t đu, ngân hàng Grameen đư cng c mt cách có t
chc các nhóm khác hàng đ h có kh nng lên k hoch và áp dng các quyt đnh
và k hoch phát trin  cp đ vi mô.
Vì th, mt trong nhng điu kin đ tip cn đc các khon vn vay ca ngân
hàng Grameen là các ph n nghèo t chc theo nhóm 5 thành viên sng trong cùng
mt khu vc dân c, có hoàn cnh kinh t gn ging nhau. Hàng tun, nhóm s t chc
hp hành đ xem xét tình hình thc hin các khon vn vay, xem xét kh nng tài
chính, tình hình hoàn tr….Nu mt thành viên trong nhóm gp khó khn, các thành
viên khác phi có trách nhim giúp đ, mt thành viên không hoàn tr n đúng hn,
hay không tr đc n s làm nh hng đn tt c nhng thành viên còn li.
Th ba là ngân hàng Grameen cung cp các điu kin vay vn thun li vi
ngi nghèo. Ngân hàng Grameen cho rng các chng trình TCVM cho ngi nghèo
phi linh hot thay đi phù hp và thun tin nht cho ngi nghèo. Ngân hàng

Grameen đư đa ra các điu kin khon vay phù hp đc bit vi ngi nghèo nh:

18 |
P a g e

 Các khon vay rt nh không cn th chp
 Phng thc thanh toán có th theo tun, theo tháng và tri rng ra c nm
 Kh nng đc vay các khon vay tip theo hoàn toàn ph thuc vào vic hoàn
tr khon vay đu tiên.
 S giám sát cht ch tín dng ca nhóm và nhân viên tín dng.
 Ngân hàng Grameen nhn mnh tính k lut đáng tin cy và trách nhim ca
các thành viên trong nhóm vay vn tín dng vi mô.
 Các nhóm vay vn yêu cu các thành viên thc hin tit kim bt buc và t
nguyn đ ti thiu hóa các ri ro
Th t, ngân hàng Grameen đa ra các chng trình phát trin xã hi gn lin
vi nhng nhu cu c bn ca nhóm khách hàng. Ngân hàng Grameen khuyn khích
ngi vay theo đui các mc tiêu trong các lnh vc xư hi, giáo dc và sc khe.
Nhng mc tiêu này phn ánh trong " Mi sáu quyt đnh" (The 16 decision)

nh
khuyn khích con cái đn trng, v sinh nc sch, phn đi vic to hôn
Mt trong nhng chng trình đin hình ca ngân hàng Grameen là chng trình
các thành viên xóa đói gim nghèo tp trung phân b vn nh cho ngi n xin. Các
quy đnh hin hành ca ngân hàng không đc áp dng  đây nh:
 Vn vay hoàn toàn không có lưi sut
 K hoàn vn có th kéo dài, ví d, mt ngi n xin có th nhn mt khon vay
nh khong 100 taka (tng đng US $1.50) có th tr ch 2.00 taka (tng đng
3.4 US cents) mt tun
 Ngi vay đc hng bo him tính mnh hoàn toàn min phí.
Ngân hàng Grameen không yêu cu ngi vay phi ngng n xin, thay vì đó ngân

hàng khuyn khích h s dng vn đ to thu nhp t vic bán các vt phm h giá.
Vào nm 2005, khong 45.000 ngi n xin đư nhn khong Tk 28.7 triu (tc khong
US$441.538) và đư hoàn tr Tk. 13.66 triu (tc US$210.154).


19 |
P a g e

Chng trình đin thoi nông thôn đc thc hin ti Bangladesh ni có mt đ
đin thoi thp nht th gii. Trên tng s hn 85.000 thôn bn, phn ln đu không có
mng đin thoi kéo dây ca các công ty vin thông thuc s hu nhà nc.  phá b
tình trng này, Ngân hàng Grameen đư có chng trình mang đin thoi ti các thôn
bn xa xôi. Grameen Phone , mt công ty ch em vi ngân hàng, hin đư là nhà cung
cp đin thoi di đng ln nht nc Bangledesh. Grameen Telecom s dng mng
li trên toàn quc ca mình và các công ty ch em khác ca Ngân hàng Grameen đư
mang đin thoi di đng và vô tuyn đ gn mt na thôn bn ti Bangladesh. Ngân
hàng đng thi cng phân b vn vay đn khong 139.000 ph n nghèo ti nông thôn
đ h mua đin thoi. Nhng ngi ph n này thit lp ti nhà mình trung tâm liên lc
ni nhng ngi dân làng có th đn và tr mt khon phí nh đ s dng đin thoi.
Chng trình này đc gi là Polli Phone.
1.2.3. Hiu qu ca các chng trình tín dng t ngơn hƠng Grameen
 Bangledesh, ph n ít có kh nng vay vn t các ngân hàng thng mi ln,
thì ngân hàng Grameen đư làm nên mt thc t đáng ngc nhiên vi phn ln (96%)
ngi vay vn là ph n.c bit, hn mt na nhng ngi vay vn ca ngân hàng
Grameen ti Bangladesh (gn ti 50 triu) đư thoát khi nghèo đói nh khon vay ca
ngân hàng. Nhng ngi vay vn đc đánh giá bng các tiêu chun nh có tt c con
trong tui đn trng đc đi hc, tt c các thành viên gia đình đc n ba ba mt
ngày, mt nhà v sinh, mt nhà có mái tránh dt, nc ung sch và kh nng hoàn
vn mt khon 300 taka (8 USD) mt tun.
Ngân hàng Grameen đc s hu bi nhng ngi nghèo vay vn mà phn ln

trong s h là ph n đư bin nó tr thành mt “Ngân hàng ca ngi nghèo” đích
thc. Hin nay, trong tng s c phiu ca ngân hàng, ngi vay s hu 90% và 10%
còn li thuc s hu ca Chính Ph Bangladesh. Vào tháng 10 nm 2011:
+ Tng s ngi vay là 8.35 triu và 97% trong s này là ph n (6.61 triu thành
viên vào nm 2006 )

20 |
P a g e

+ Ngân hàng có 2,565 chi nhánh, bao ph 81,279 đa phng, vi tng s nhân
viên là 22,124. (71,371 thôn bn vào nm 2006)
+ T l hoàn vn là 96,67%
+ Tính t khi bt đu tng s vn đc phân b cho vay là taka 684,13 t (tng
đng US$ 11,35 t). Trong s này, taka 610,81 t (tng đng US$ 10,11 t) đư
đc hoàn tr.

1.3. Kinh nghim cho s phát trin TƠi chính vi mô  Vit Nam qua thành
công ca mô hình Ngơn hƠng Grameen vƠ mt s nc
1.3.1. Chính sách lƣi sut linh hot
Mt trong nhng chính sách v mô đu tiên quyt đnh đn thành công hot đng
Tài chính vi mô là chính sách lưi sut, lưi sut phi bù đp đc chi phí hot đng, tình
trng mt vn, tình trng lm phát. Vì các khon tín dng cho ngi nghèo có giá tr
nh, nhng mang ri ro ln, các TCTCVM vn cn mt ngun nhân lc nht đnh đ
giám sát và thc hin các khon vay, nên bên cnh các chi phí duy trì hot đng, h
cng phi quan tâm đn các chi phí bù đp nhng khon n xu do ngi nghèo không
có kh nng hoàn tr. Hin nay, lưi sut cho vay đi vi các khon tín dng vi mô  các
nc đu hng mt s u đưi nht đnh, mc dù mc đ u đưi luôn cn có s linh
hot đ phn ng hiu qu vi mc lưi sut th trng. Lưi sut phi đm bo đm bo
tính bn vng và tránh nhng tác đng bt li t cho vay vi lưi sut quá u đưi to ra.
Ví d, các Hp tác xư Tín dng ca Cng hoà liên bang c có quyn t do đt mc

lưi sut đi vi tng khon cho vay và tng khon tin gi. iu này đư giúp h cnh
tranh hiu qu vi các ngân hàng khác và đư to nên s linh hot trong các hot đng
hiu qu ca các Hp tác xư Tín dng  c nhng nm qua. Nh kinh nghim t
Indonesia, các TCTCVM đc quyn quyt đnh lưi sut cho vay theo đi tng khách
hàng. Nhng khon vay nh, ri ro ln thng đc tính lưi sut cao hn còn nhng
khon vay ln, ri ro thp đc tính lưi sut thp hn. Tng nhóm khách hàng khác

21 |
P a g e

nhau v các đc đim kinh t xư hi khác nhau thì chu lưi sut khác nhau và phù hp
vi tng đi tng. Theo Nhóm t vn h tr nhng ngi nghèo nht (CGAP) các
hot đng TCVM din ra ngày càng đc lp và lưi sut cho tín dng vi mô cng thng
cao hn so vi các ngân hàng thng mi. Bi vì, các TCTCVM phi tính toán ba loi
chi phí chính khi thc hin các khon vay vi mô: chi phí thc hin khon vay (cán b
tín dng phi tin hành kho sát, thm đnh trc khi quyt đnh cho vay), chi phí bù
đp các khon n xu, và các chi phí giao dch, chi phí duy trì các khon vay. Chính vì
th lưi sut s cao hn so vi lưi sut th trng, nhng vn trong kh nng chi tr ca
ngi nghèo.
Mt ví d là Ngân hàng Bank Rakyat Indonesia ( BRI) thuc s hu ca Nhà
nc. T nm 1983, BRI đư chia khách hàng thành hai b phn chính: b phn khách
hàng doanh nghip nh và va; b phn khách hàng nghèo vi mi cách riêng bit và
hch toán đc lp. BRI áp dng các mc lưi sut linh hot tùy tng đi tng, ví d đi
vi các doanh nghip, khách hàng ln, mc lưi sut khong 9-12%; lưi sut cho vay
khu vc nông thôn khong 20-24%. Mc lưi sut đc xác đnh da vào mc ri ro,
chi phí hot đng và không có s bao cp.
1.3.2. Chính sách thu hp lý
i tng khách hàng ca TCVM là ngi nghèo có mc thu nhp thp, trong
khi chi phí hot đng ca các t chc không h gim. Vì th, s không công bng nu
Chính ph vn đánh thu Doanh nghip cho các đn v cung cp TCVM ngang bng

vi các doanh nghip khác. c bit, trong giai đon mi hình thành và phát trin tài
chính vi mô thì các t chc cng cn s h tr ca Nhà nc, đc bit là u đưi v
chính sách thu cho các t chc tài chính vi mô. Cho dù các đn v đang n lc xóa b
quan nim ” Tài chính vi mô là làm t thin cho ngi nghèo”, thì nhng bc ban
đu, h cn nhng chính sách u đưi ca nhà nc v thu và lưi sut đ n đnh xây
dng và qun lý các hot đng tài chính vi mô.

22 |
P a g e

Ví d ti Argentina, hot đng ca các TCTCVM không thành công nh nhng
khu vc khác trên th gii là do chính sách thu giá tr gia tng ca nc này quá cao,
lên ti 21% đư làm tng chi phí các khon vn vay, ngi nghèo khó có kh nng tip
cn. Trong khi  nhng nc khác, mc thu giá tr gia tng thng thp hn rt nhiu,
thm chí còn đc min thêm các khon thu nh thu nhp, đi vi các t chc TCVM
theo đui mc tiêu xư hi, hoc đa ra thêm các dch v không tính lưi hay mc lưi sut
s đc mt s Chính ph xem xét min thu giá tr gia tng và thu thu nhp doanh
nghip.
1.3.3. C ch vay hot đng theo nhóm
Hu ht  các nc trên th gii, nht là các nc đang phát trin  Châu Á, vic
cung cp tín dng cho ngi nghèo đu đc thc hin theo nhóm, hay hình thành các
Nhóm t giúp (the self-hep). Có hai nhóm vay gm: nhóm đu t ri ro cao và nhóm
đu t an toàn. Di góc nhìn ca các t chc thì không bit ai thuc nhóm nào, nhng
đi t phía ngi đi vay thì h bit ai ging mình và ai khác mình, nên nhng ngi đi
vay s t lp nhóm, t tìm kim nhng ngi có nét tng đng vi mình đ tr thành
nhóm vay vn vi mô.
Nhóm t giúp (SHG) là mt nhóm t qun gm t 10 đn 20 thành viên, trong đó
đa phn là ph n. Ban đu, nhóm hot đng da trên các khon tit kim ca nhóm,
ngoài ra còn các khon nh doanh thu, lưi, phí ca hi viên. SHG còn tìm kim t các
ngun tài tr t các ngân hàng thng mi, các t chc quc t, tài tr ca chính ph.

 Trung Quc và n , nhóm đi vay có th t 10 đn 20 ngi. Mi thành viên
s đc cho vay mt khon tin nh nht đnh và b quy đnh là hàng tháng phi đóng
góp vào qu nhóm mt khon tin nào đy. Các thành viên đc t quyt đnh quy ch
hot đng và cách thc s dng qu. Các thành viên có trách nhim tuân theo nhng
quy đnh hot đng ca nhóm và có trách nhim đng viên nhau cùng hoàn thành các
khon vay đúng hn.

23 |
P a g e

Trong khi đó  M, quy mô nhóm đi vay có th ch t 3-5 ngi. Trong mô hình
Ngân hàng Grameen thì mt nhóm ch có 5 ngi. Các thành viên trong nhóm vay 
Mđu đc nhn khon vay cùng mt lúc. Trong mô hình ngân hàng Grameen, các
thành viên sng trong cùng mt khu vc dân c, có hoàn cnh kinh t ging nhau.
Hàng tun, nhóm t chc hp đ trao đi và tho lun các vn đ vay vn và chia s
kinh nghim. Nhóm vay phi tuân th nhng quy đnh bt buc v tài chính, quy đnh
ca ngân hàng, và t tuân th các quy đnh xã hi khác nh: gia đình sinh ít con, tr em
đu đc đi hc…
1.3.4. a dng hóa ngun vn
Nhóm t giúp (SHG)  n  là mt nhóm t qun gm t 10 đn 20 thành viên,
trong đó đa phn là ph n. Ban đu, nhóm hot đng da trên các khon tit kim ca
nhóm, ngoài ra còn các khon nh doanh thu, lưi, phí ca hi viên. SHG còn tìm kim
t các ngun tài tr t các ngân hàng thng mi, các t chc quc t, tài tr ca chính
ph. Các SHG liên kt vi các t chc phi chính ph, các ngân hàng đ có thêm các
ngun tài chính, nâng cao trình đ qun lý và kh nng s dng hiu qu ngun vn.
Kinh nghim t mô hình Grameen và các nc cho thy, đ tín dng h tr mt
cách có hiu qu cho đi tng nghèo thì to ra phng tin hp lý là rt quan trng,
các loi hình tín dng vi mô đ cp vn cn phi đc đa dng. Vic h tr có th đc
thc hin thông qua các Hp tác xã tín dng nh  c, Ireland ; thông qua các T
chc t thin nh  Anh hot đng ch yu thông qua huy đng vn đóng góp t

thin ; hay thông qua mô hình Ngân hàng làng xã (Grameen Bank) ; Ngun cho TCVM
cng có th đc to thông qua các Ngân hàng nông nghip nh  Trung Quc, n
 ; hoc các Liên minh tín dng nh  Australia.
1.3.5. Chú ý phát trin c s h tng Tài chính vi mô
Các nc đu chú ý tp trung h tr nâng cp c s h tng TCVM – bao gm h
thng thông tin, các điu kin v đào to, h thng lut pháp. Bi c s h tng tài

24 |
P a g e

chính là nhân t quan trng có tính quyt đnh s phát trin ca mt t chc. Nu c s
h tng tài chính đc nâng cp s góp phn phát trin toàn b tín dng vi mô, ch
không phi ch riêng mt t chc.

25 |
P a g e

Chng 2. Thc trng TƠi chính vi mô  Vit Nam hin nay
2.1. Tng quan v dân s nông thôn  Vit Nam vƠ chng trình xóa đói
gim nghèo
Trong nhng nm gn đây,  Vit Nam, TCVM đc xem là cn câu cá giúp
ngi nghèo thoát khi đói nghèo. Mt trong nhng mc tiêu ca TCVM  Vit Nam
là đóng góp vào quá trình xóa đói gim nghèo, mang li cuc sng tt đp cho ngi
nghèo.  Vit Nam, các chng trình TCVM thng tp trung  khu vc nông thôn,
bi vì ngi nghèo tp trung  khu vc này.
Bng di đây là bc tranh dân s  thành th và nông thôn ca Vit Nam t nm
2000- 2010.
Bng 1. T l tng dơn s đô th vƠ nông thôn, 2000-2010

Tng
s (%)
T l tng dơn s
đô th (%)
T l tng dơn s nông
thôn (%)
2000
1,35
3,32
0,74
2001
1,27
3,06
0,71
2002

1,17
2,97
0,58
2003
1,17
4,29
0,13
2004
1,20
4,23
0,16
2005
1,17
3,38
0,38
2006
1,12
3,20
0,34
2007
1,09
3,04
0,34
2008
1,07
3,90
-0,04