Tổ chức dạy học ngoại khóa trong dạy học phần điện học vật lý lớp 11 trung học phổ thông theo hướng tích cực hóa hoạt động nhận thức và bồi dưỡng năng lực sáng tạo của học sinh

Tổ chức dạy học ngoại khóa trong dạy học
phần " Điện học" Vật lý lớp 11 trung học phổ
thông theo hướng tích cực hóa hoạt động nhận
thức và bồi dưỡng năng lực sáng tạo
của học sinh


Nguyễn Thị Chinh


Trường Đại học Giáo dục
Luận văn ThS. ngành: Lý luận và phương pháp dạy học (Bộ môn Vật lý)
Mã số: 60 14 10
Người hướng dẫn: TS. Ngô Diệu Nga
Năm bảo vệ: 2012


Abstract. Nghiên cứu cơ sở lí luận về hoạt động ngoại khóa nói chung và ngoại
khoá vật lí nói riêng. Nghiên cứu cơ sở lí luận của phương pháp dạy học Vật lí để
phát huy tính tích cực và bồi dưỡng năng lực sáng tạo của học sinh. Nghiên cứu nội
dung kiến thức phần “Điện học” trong chương trình vật lí phổ thông. Điều tra thực
trạng và đề xuất giải pháp việc tổ chức dạy học ngoại khóa Vật lí tại các trường
Trung học phổ thông (THPT). Xây dựng nội dung ngoại khóa phần “Điện học”
thuộc chương trình Vật lí lớp 11 THPT. Tổ chức thực nghiệm, đánh giá kết quả thực
nghiệm, rút ra các kết luận về tính khả thi của các biện pháp đã đề xuất.

Keywords. Hoạt động ngoại khóa; Điện học; Vật lý; Hoạt động nhận thức; Năng lực
sáng tạo


Content

MỞ ĐẦU
1. Lý do nghiên cứu
Bước vào thế kỷ 21, sự bùng nổ thông tin và khoa học kỹ thuật đã làm thay đổi mục
tiêu giáo dục truyền thống, từ mục tiêu chủ yếu trang bị kiến thức sang chủ yếu đào tạo kỹ
năng, năng lực. Sự nghiệp công nghiệp hoá - hiện đại hoá và tiến trình hội nhập quốc tế của đất
nước đòi hỏi nguồn nhân lực có trình độ cao, năng động, sáng tạo và phẩm chất đạo đức tốt. Trước
tình hình đó, yêu cầu ngành giáo dục phải có những thay đổi về chương trình, nội dung, đặc biệt là
đổi mới mạnh mẽ về phương pháp giáo dục. Báo cáo chính trị Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI
của Đảng nêu rõ: “Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã
hội hóa; đổi mới chương trình, nội dung, phương pháp dạy học; đổi mới cơ chế quản l í giáo dục,
phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản l í giáo dục, đào tạo. Tập trung nâng cao chất lượng giáo
dục, đào tạo, coi trọng giáo dục đạo đức, lối sống, năng lực sáng tạo, kỹ năng thực hành”. Điều 28.2
Luật giáo dục cũng quy định: “Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự
giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng
phương pháp tự học, khả năng làm việc nhóm; rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn;
tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh”.
Do sự hạn chế của thời gian trên lớp trong chương trình chính khóa, đồng thời với sự
gia tăng không ngừng của tri thức đã làm xuất hiện mâu thuẫn giữa nhu cầu nhận thức của
học sinh với tính kế hoạch của chương trình. Thực tế cho thấy, dạy học nội khoá vẫn còn rất
nặng nề, chưa kích thích được sự hứng thú học tập và chưa phát triển được năng lực sáng tạo
của học sinh. Thời gian để học sinh thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn là quá ít so
với kiến thức học sinh đã được học. Do vậy, để đạt được mục tiêu đã đề ra của nền giáo dục,
cần phải đa dạng hoá các hình thức tổ chức hoạt động học tập của học sinh, cần phải khẳng
định vai trò quan trọng của hoạt động ngoài giờ lên lớp (hay hoạt động ngoại khoá). Đây là
một hình thức dạy học có ý nghĩa và vai trò hết sức quan trọng, mang lại hiệu quả cao, nó
không những giúp học sinh củng cố các kiến thức đã học ở nội khoá mà còn giúp đào sâu, mở
rộng kiến thức, phát huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh nhưng hiện nay chưa được chú
trọng ở các trường phổ thông nước ta.
Đặc biệt, do đặc thù của vật lí học là một khoa học thực nghiệm nên trong giảng dạy
và học tập môn vật l í, thực nghiệm là một khâu có vai trò quan trọng. Nó không chỉ làm tăng

tính hấp dẫn của môn học, giúp học sinh hiểu sâu sắc hơn các kiến thức lí thuyết đã học và
rèn kỹ năng thực nghiệm của học sinh, từng bước tạo cho học sinh một trực giác nhạy bén đối
với các hiện tượng vật lí. Một trong những khâu quan trọng của quá trình đổi mới phương
pháp dạy học vật lí là tăng cường các hoạt động thực nghiệm của học sinh trong quá trình học
tập. Thông qua thực nghiệm, học sinh sẽ được rèn luyện kĩ năng, kĩ xảo, giáo dục tổng hợp,
hình thành tư duy sáng tạo và tinh thần làm việc tập thể. Qua đó, học sinh có được một số kĩ
năng sử dụng các máy móc thiết bị cơ bản làm cơ sở cho việc sử dụng những công cụ trong
công việc cũng như trong cuộc sống. Tuy nhiên, số tiết thực hành còn quá ít nên việc tổ chức
hoạt động ngoại khóa vật lí là thực sự cần thiết.
Qua quá trình trực tiếp giảng dạy vật lí nhiều năm ở trường THPT, chúng tôi nhận
thấy: phần “Điện học” chiếm một tỉ lệ lớn trong chương trình vật lí 11. Kiến thức phần này
tương đối khó, có nhiều hiện tượng vật lí l í thú, khả năng ứng dụng trong khoa học kĩ thuật
và trong đời sống rất lớn mà trong quá trình tổ chức dạy học chưa khai thác được. Dẫn đến
việc vận dụng chúng để giải thích các hiện tượng thực tế hay việc vận dụng vào thực tiễn đời
sống đối với học sinh là tương đối khó khăn. Ngoài ra, phần này cũng có những thiết bị điện
đơn giản mà học sinh có thể tự chế tạo được hoặc khai thác từ những thiết bị đã có sẵn trong
thực tế để tạo ra các thiết bị điện phục vụ cuộc sống nhưng giáo viên đã không tổ chức cho
học sinh tự thiết kế. Do vậy, trong học nội khóa, học sinh không có cơ hội được rèn luyện các kĩ
năng, chưa khơi dậy được sự hứng thú, tích cực trong học tập và tư duy sáng tạo của học sinh.
Với mong muốn góp phần vào việc nâng cao chất lượng, hiệu quả dạy và học vật lí ở
trường THPT, chúng tôi chọn đề tài: Tổ chức hoạt động ngoại khóa trong dạy học phần
“Điện học” Vật lý lớp 11 trung học phổ thông theo hướng tích cực hóa hoạt động nhận
thức và bồi dưỡng năng lực sáng tạo của học sinh.
2. Mục tiêu nghiên cứu
Nghiên cứu việc tổ chức hoạt động ngoại khóa phần “Điện học ” Vật lí lớp 11 nhằm
kích thích hứng thú học tập, phát huy được tính tích cực và bồi dưỡng năng lực sáng tạo của
học sinh, đồng thời củng cố kiến thức đã học trong chương trình nội khóa và giúp học sinh hiểu
rõ hơn cách thức ứng dụng vật lí vào đời sống, kĩ thuật.
3. Phạm vi nghiên cứu
+ Tổ chức hoạt động ngoại khoá phần "Điện học'' vật lí lớp 11 THPT.

+ Thực nghiệm sư phạm tại một số trường THPT Thạch Thất – Hà Nội.
4. Đối tƣợng nghiên cứu
Hoạt động ngoại khóa vật lí trong dạy học Vật lí ở trường phổ thông.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lí luận về hoạt động ngoại khóa nói chung và ngoại khoá vật lí nói riêng.
- Nghiên cứu cơ sở lí luận của phương pháp dạy học Vật lí để phát huy tính tích cực và bồi
dưỡng năng lực sáng tạo của học sinh.
- Nghiên cứu nội dung kiến thức phần “Điện học” trong chương trình vật lí phổ thông.
- Điều tra thực trạng và đề xuất giải pháp việc tổ chức dạy học ngoại khóa Vật lí tại các
trường THPT.
- Xây dựng nội dung ngoại khóa phần “Điện học” thuộc chương trình Vật lí lớp 11 THPT.
- Tổ chức thực nghiệm, đánh giá kết quả thực nghiệm, rút ra các kết luận cần thiết.
6. Giả thuyết nghiên cứu
Nếu tổ chức dạy học bằng hoạt động ngoại khoá có nội dung phù hợp với mục tiêu
dạy học và đối tượng học sinh, có hình thức hoạt động phong phú sẽ không những giúp học
sinh ôn tập, củng cố, vận dụng kiến thức một cách hiệu quả mà còn phát huy được tính tích
cực, tự chủ và bồi dưỡng năng lực sáng tạo cho họ.
7. Dự kiến luận cứ
7.1. Luận cứ lí thuyết
- Các cơ sở lí luận về dạy học tích cực.
- Các phương pháp tổ chức hoạt động ngoài giờ lên lớp.
- Các biện pháp phát huy tính tích cực hóa hoạt động nhận thức và bồi dưỡng năng lực sáng
tạo của học sinh.
7.2. Luận cứ thực tế
- Phiếu điều tra, trao đổi với giáo viên; phiếu điều tra, khảo sát trên học sinh.
- Minh chứng của diễn biến dạy học ngoại khóa phần “Điện học” và các kết quả học tập của
học sinh.
8. Phƣơng pháp chứng minh luận điểm
Sử dụng các nhóm phương pháp sau:
- Phương pháp nghiên cứu lí thuyết.

- Phương pháp điều tra.
- Phương pháp thực nghiệm sư phạm.
- Phương pháp thống kê toán học.
9. Đóng góp của đề tài
- Góp phần đưa cơ sở lí luận của hoạt động ngoại khóa vào thực tiễn.
- Có thể làm tài liệu tham khảo cho hoạt động ngoại khóa ở các trường THPT.
- Góp phần vào công cuộc đổi mới phương pháp dạy học.
10. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, khuyến nghị, tài liệu tham khảo luận văn dự kiến được trình bày
trong 3 chương:
Chương 1. Cơ sở lí luận và thực tiễn của hoạt động ngoại khóa vật lí ở trường phổ thông.
Chương 2. Tổ chức hoạt động ngoại khóa phần “Điện học” vật lí 11 nhằm phát huy tính tích
cực và bồi dưỡng năng lực sáng tạo cho học sinh.
Chương 3. Thực nghiệm sư phạm.


CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA
VẬT LÍ Ở TRƢỜNG PHỔ THÔNG
1.1. Cơ sở lí luận của hoạt động ngoại khóa vật lí ở trƣờng phổ thông
1.1.1. Các vấn đề chung về hình thức tổ chức dạy học ở trường phổ thông
* Các dạng tổ chức dạy học cơ bản: Dạng toàn lớp; dạng nhóm; dạng cá nhân
* Các hình thức tổ chức dạy học ở trường phổ thông: Hình thức lớp – bài; hình thức thảo
luận tập thể; hình thức hoạt động ngoại khóa;
1.1.2. Các nhiệm vụ cơ bản của dạy học Vật lí ở trường phổ thông
- Trang bị cho học sinh hệ thống kiến thức vật lí phổ thông, cơ bản, ở mức độ hiện đại.
- Phát triển tư duy khoa học ở học sinh: rèn luyện những thao tác, hành động, phương pháp
nhận thức cơ bản, nhằm chiếm lĩnh kiến thức vật lí, vận dụng sáng tạo để giải quyết vấn đề
trong học tập và hoạt động thực tiễn sau này.
- Bồi dưỡng cho học sinh thế giới quan duy vật biện chứng, giáo dục lòng yêu nước, thái độ

đối với lao động, đối với cộng đồng,…
- Góp phần giáo dục kỹ thuật tổng hợp và hướng nghiệp cho học sinh.
1.1.3. Hoạt động ngoại khóa
1.1.3.1. Khái niệm hoạt động ngoại khóa
Hoạt động ngoại khóa là hoạt động được tổ chức ngoài giờ học các môn văn hóa ở trên lớp,
là một trong những mảng hoạt động giáo dục quan trọng ở nhà trường phổ thông. Hoạt động này
có nghĩa hỗ trợ cho giáo dục nội khóa, góp phần phát triển và hoàn thiện nhân cách, bồi dưỡng
năng khiếu và tài năng sáng tạo của học sinh.
1.1.3.2. Vị trí của hoạt động ngoại khóa trong hệ thống các hình thức tổ chức dạy học ở
trường phổ thông
Nhà trường phổ thông có ba hình thức tổ chức đào tạo là: Dạy học trên lớp, giáo dục lao động
kỹ thuật tổng hợp và hướng nghiệp dạy nghề và công tác giáo dục ngoài giờ lên lớp. Công tác
ngoại khóa thuộc lĩnh vực thứ hai của công tác giáo dục ngoài giờ lên lớp ở trường phổ
thông.
1.1.3.3. Tác dụng của hoạt động ngoại khóa trong hệ thống các hình thức tổ chức dạy học ở
trường phổ thông
 Về giáo dục nhận thức: giúp học sinh củng cố, đào sâu, mở rộng những tri thức đã học trên
lớp, ngoài ra giúp học sinh vận dụng tri thức đã học vào giải quyết những vấn đề thực tiễn đời sống.
 Về rèn luyện kỹ năng: hoạt động ngoại khóa rèn luyện cho học sinh khả năng tự quản,
kỹ năng tổ chức, điều khiển, làm việc theo nhóm, ngoài ra còn góp phần phát triển kỹ năng
giao tiếp, giải quyết vấn đề, chế tạo dụng cụ,…
 Về giáo dục tinh thần thái độ: hoạt động ngoại khóa tạo hứng thú học tập, khơi dậy
lòng ham hiểu biết, lôi cuốn học sinh tự giác tham gia nhiệt tình các hoạt động, phát huy tính
tích cực, nỗ lực của học sinh.
 Về rèn luyện năng lực tư duy: các loại tư duy có thể rèn luyện cho học sinh trong dạy
học là: tư duy logic, tư duy trừu tượng, tư duy kinh nghiệm, tư duy phân tích, tư duy tổng
hợp, tư duy sa
́
ng ta
̣

o,….
1.1.3.4. Các đặc điểm của giờ học ngoại khóa
- Việc tổ chức hoạt động ngoại khóa dựa trên tính tự nguyện tham gia của học sinh và có sự
hướng dẫn của giáo viên.
- Số lượng học sinh tham gia không hạn chế, có thể là theo nhóm nhưng cũng có thể là tập thể
đông người, không phân biệt trình độ học sinh.
- Có kế hoạch cụ thể về mục đích, nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức, lịch hoạt động
cụ thể và thời gian thực hiện.
- Kết quả hoạt động ngoại khóa của học sinh không không đánh giá bằng điểm số như đánh
giá kết quả học tập nội khóa.
- Việc đánh giá kết quả của hoạt động ngoại khóa vật lí thông qua tính tích cực, sáng tạo của học
sinh và sản phẩm của quá trình hoạt động. Ngoài ra, kết quả của hoạt động ngoại khóa được đánh
giá một cách công khai thông qua cả giáo viên và học sinh.
- Nội dung và hình thức tổ chức hoạt động ngoại khóa phải đa dạng, phong phú, mềm dẻo,
hấp dẫn để lôi cuốn được nhiều học sinh tham gia.
1.1.4. Nội dung, hình thức tổ chức và phương pháp dạy học ngoại khóa vật lí
1.1.4.1. Nội dung ngoại khóa vật lí
- Đào sâu nghiên cứu những kiến thức lí thuyết về vật lí và kĩ thuật.
- Nghiên cứu những lĩnh vực riêng biệt của vật lí học ứng dụng như kỹ thuật điện, kỹ thuật vô
tuyến, kỹ thuật chụp ảnh
- Nghiên cứu thiết kế, chế tạo và sử dụng các dụng cụ, làm thí nghiệm vật lí, nghiên cứu
những ứng dụng của vật lí trong cuộc sống.
Việc lựa chọn nội dung nào để tổ chức hoạt động ngoại khóa vật lí, giáo viên phải dựa vào
một số yếu tố, đó là:
- Vai trò của hoạt động ngoại khóa vật lí.
- Xuất phát từ đặc điểm nội dung kiến thức vật lí có tính trừu tượng, có nhiều ứng dụng trong
thực tiễn nhưng trong nội khóa chưa đáp ứng được.
- Nội dung ngoại khóa phải hấp dẫn để thu hút được đông đảo học sinh tự nguyện tham gia,
kết hợp các nội dung để tổ chức ngoại khóa sẽ làm cho hoạt động phong phú hơn và thu hút
được nhiều học sinh tham gia hơn

1.1.4.2. Các hình thức hoạt động ngoại khóa về vật lí
Có thể phân ra các hình thức hoạt động ngoại khóa về vật lí theo số lượng học sinh
tham gia, cũng có thể phân theo nội dung ngoại khóa, cách thức tổ chức hoặc theo thời gian
và địa điểm diễn ra hoạt động ngoại khóa… Chẳng hạn:
- Dựa vào số lượng học sinh tham gia ngoại khóa, có: hoạt động ngoại khóa theo các nhóm và hoạt
động ngoại khóa có tính quần chúng rộng rãi.
- Dựa vào cách thức tổ chức cho học sinh tham gia ngoại khóa, có: tham quan các công trình
kỹ thuật ứng dụng vật lí, câu lạc bộ vật lí, hội vui vật lí,
- Dựa vào cách thức tham gia hoạt động ngoại khóa của học sinh, có:
+ Học sinh đọc sách báo về vật lí và kĩ thuật.
+ Học sinh tổ chức các buổi báo cáo và dạ hội về các vấn đề vật lí – kĩ thuật.
+ Học sinh tổ chức triển lãm, giới thiệu những kết quả tự học, tự nghiên cứu, chế tạo hoặc
làm báo tường hoặc tập san về vật lí – kĩ thuật.
+ Tham gia thiết kế, chế tạo và sử dụng các dụng cụ vật lí, các mô hình kỹ thuật.
+ Luyện tập giải các bài tập vật lí.
1.1.4.3. Phương pháp dạy học bằng hoạt động ngoại khóa vật lí
Phương pháp dạy học hoạt động ngoại khóa vật lí thường có tính mềm dẻo, không cứng nhắc,
phụ thuộc vào nội dung của hoạt động ngoại khóa và trình độ của giáo viên cũng như học
sinh. Trong dạy học ngoại khóa, việc hướng dẫn của giáo viên theo các kiểu định hướng: định
hướng tìm tòi, định hướng khái quát chương trình hóa, định hướng tái tạo.
1.1.5. Quy trình tổ chức hoạt động ngoại khóa về vật lí
Bước 1: Lựa chọn chủ đề ngoại khoá và đặt tên cho hoạt động ngoại khóa
Bước 2: Lập kế hoạch ngoại khoá
Bước 3: Tiến hành hoạt động ngoại khoá theo kế hoạch
Bước 4: Tổ chức cho học sinh báo cáo kết quả, tham gia hội vui, rút kinh nghiệm, khen thưởng.
1.1.5.1. Quy trình tổ chức hội thi vật lí
Bước 1: Xác định chủ đề, mục tiêu, nội dung và đặt tên cho hội thi
Bước 2: Xác định thời gian, địa điểm tổ chức hội thi
Bước 3: Tổ chức công tác thông tin, tuyên truyền, vận động cho hội thi
Bước 4: Thành lập ban tổ chức hội thi

Bước 5: Thiết kế chương trình hội thi
Bước 6: Dự trù kinh phí, chuẩn bị cơ sở vật chất cho hội thi
Bước 7: Tổ chức hội thi
Bước 8: Tổng kết hội thi
1.1.5.2. Một số yêu cầu cần đáp ứng khi tổ chức hội thi
+Nên mời những người có kinh nghiệm tổ chức vào BTC; những người có chuyên môn
trong lĩnh vực thi vào BGK; người có khả năng sử dụng máy tính vào BTK.
+ Người dẫn chương trình: chọn người có kiến thức vững vàng, thông minh, nhanh nhẹn
trong ứng xử, đối đáp, có chất giọng truyền cảm, phát âm rõ ràng, biết cách pha trò để
không khí hội thi được sôi nổi.
+ Hội trường, âm thanh, ánh sáng, phương tiện kĩ thuật: phải được chuẩn bị chu đáo, bố
trí hợp lí.
+ Nội dung các câu hỏi trong hội thi phải: ngắn gọn, rõ ràng, chính xác, dễ hiểu, phù hợp với
năng lực và trình độ nhận thức của học sinh, thời gian trả lời phải hợp lí.
1.1.5.3. Một số hình thức của hội thi vật lí
- Thi trả lời nhanh.
- Thi giải thích hiện tượng.
- Thi giải bài tập.
- Thi giải ô chữ.
- Thi chơi một số trò có sử dụng kiến thức vật lí,…
1.1.6. Cơ sở đánh giá hiệu quả hoạt động ngoại khóa trong việc phát huy tính tích cực
và bồi dưỡng năng lực sáng tạo của học sinh trong dạy học vật lí
1.1.6.1. Tính tích cực của học sinh trong hoạt động học tập
 Khái niệm về tính tích cực của học sinh trong học tập
Tính tích cực trong học tập là một hiện tượng sư phạm biểu hiện ở sự cố gắng cao về nhiều
mặt trong học tập. Tích cực học tập thực chất là nói đến tích cực nhận thức. Tính tích cực nhận
thức là trạng thái hoạt động nhận thức của học sinh, đặc trưng ở khát vọng học tập, cố gắng trí tuệ
và nghị lực cao trong quá trình nắm vững kiến thức.
 Các biểu hiện của tính tích cực trong học tập
Tính tích cực của học sinh trong học tập biểu hiện qua các hành động cụ thể như:

- Học sinh sẵn sàng, hồ hởi đón nhận các nhiệm vụ mà giáo viên giao cho.
- Học sinh tự nguyện tham gia vào các hoạt động học tập.
- Học sinh tự giác thực hiện các nhiệm vụ mà mình đã nhận mà không cần phải để giáo viên
đôn đốc, nhắc nhở.
- Học sinh yêu cầu được giải đáp thắc mắc về những lĩnh vực còn chưa rõ.
- Học sinh mong muốn được đóng góp ý kiến với giáo viên, với bạn bè những thông tin mới mẻ
hoặc những kinh nghiệm có được ngoài sách vở, từ những nguồn khác nhau.
- Học sinh tận dụng thời gian rỗi của mình để cố gắng hoàn thành công việc, hoặc hoàn thành
công việc sớm hơn thời hạn hoặc xin nhận thêm nhiệm vụ
- Học sinh thường xuyên trao đổi, tranh luận với bạn bè để tìm phương án giải quyết vấn đề, mong
muốn được giáo viên giúp đỡ, chỉ dẫn mà không nản chí khi gặp khó khăn,
1.1.6.2. Năng lực sáng tạo của học sinh trong hoạt động học tập
 Khái niệm năng lực sáng tạo
Năng lực sáng tạo có thể hiểu là khả năng tạo ra những giá trị mới về vật chất hoặc tinh
thần, tìm ra cái mới, giải pháp mới, công cụ mới, vận dụng thành công những hiểu biết đã có
vào hoàn cảnh mới. Năng lực sáng tạo gắn liền với kĩ năng, kĩ xảo và vốn hiểu biết của chủ thể.
 Đặc điểm của sự sáng tạo
Sự sáng tạo xuất hiện trong quá trình tư duy trực giác. Trong sáng tạo, tri thức được thu
nhận một cách nhảy vọt, một cách trực tiếp. Tư duy trực giác thể hiện như một quá trình ngắn
gọn, chớp nhoáng mà ta không thể nhận biết được diễn biến.
 Các biểu hiện của sự sáng tạo trong học tập vật lí
Những hành động của học sinh trong học tập có mang tính sáng tạo như:
- Từ những kinh nghiệm thực tế, từ các kiến thức đã có, học sinh nêu được mô hình. Trong chế
tạo thiết bị điện thì học sinh đưa ra được các phương án thiết kế, chế tạo dụng cụ và có thể đưa ra
được nhiều cách chế tạo khác nhau. Đề xuất được những sáng kiến kĩ thuật để tạo ra các thiết bị
hoạt động chính xác hơn, dụng cụ bền đẹp hơn,…
- Đề xuất được những phương án cụ thí nghiệm, dùng các dụng cụ đã tự chế tạo được để làm
thí nghiệm kiểm tra dự đoán và kiểm nghiệm lại lí thuyết đã học.
- Vận dụng kiến thức đã học vào thực tế một cách linh hoạt như giải thích một số hiện tượng vật lí,
giải thích các ứng dụng của vật lí trong kĩ thuật có liên quan,

1.1.6.3. Phương pháp đánh giá
* Quan sát: Giáo viên sử dụng các giác quan (chủ yếu bằng mắt) để theo dõi, tri giác mọi diễn biến
hoạt động của học sinh nhằm thu thập thông tin phản ánh về các biểu hiện của hành vi, thái độ, kĩ
năng, tính tích cực của học sinh làm cơ sở đánh giá. Quan sát được thực hiện trong suốt quá trình hoạt
động, từ khâu chuẩn bị, diễn biến đến kết thúc hoạt động.
* Điều tra
+ Điều tra bằng cách trao đổi ý kiến trực tiếp với giáo viên, học sinh (phỏng vấn).
+ Sử dụng “Phiếu điều tra”.
1.2. Thực trạng hoạt động ngoại khóa và tình hình dạy học phần "Điện học" trong nhà
trƣờng phổ thông hiện nay
1.2.1. Mục đích điều tra
Tìm hiểu thực trạng hoạt động ngoại khóa và tình hình dạy học phần “Điện học” ở một số
trường THPT ở Hà Nội, đối chiếu với mục tiêu dạy học các kiến thức này trong chương trình
Vật lí lớp 11 để phát hiện ra những điểm còn hạn chế của cả giáo viên và học sinh khi dạy và
học phần kiến thức này. Những kết quả tìm hiểu được về thực trạng hoạt động ngoại khóa và
tình hình dạy và học là một cơ sở để chúng tôi xây dựng nội dung, phương pháp và hình thức
tổ chức hoạt động ngoại khóa về “Điện học” trong chương trình Vật lí lớp 11 THPT.
1.2.2. Phương pháp điều tra
+ Điều tra giáo viên: thông qua phiếu điều tra (phụ lục 2), trao đổi trực tiếp, tham khảo giáo
án, dự giờ dạy trên lớp.
+ Điều tra học sinh: thông qua phiếu điều tra (phụ lục 3), trao đổi trực tiếp, tìm hiểu thông qua
các bài kiểm tra của học sinh, quan sát học sinh trong các giờ học trên lớp.
1.2.3. Đối tượng điều tra
Điều tra 146 giáo viên (trong đó có 28 giáo viên vật lí) và 176 học sinh của các trường:
Trường THPT Thạch Thất; Trường THPT Hai Bà Trưng - Huyện Thạch Thất – Hà Nội và
trường THPT Ngọc Tảo - Huyện Phúc Thọ - Hà Nội.
1.2.4. Kết quả điều tra
1.2.4.1. Thực trạng hoạt động ngoại khóa trong nhà trường phổ thông hiện nay
Hầu hết giáo viên nhận thức rất rõ tầm quan trọng của hoạt động ngoại khóa nói chung,
ngoại khóa vật lí nói riêng. Trong những năm gần đây, hoạt động này đã được quan tâm

nhưng thực tế thì việc tổ chức hoạt động ngoại khóa ở các trường phổ thông rất hạn chế hoặc
nếu có thì tổ chức chỉ mang tính hình thức.
1.2.4.2. Tình hình dạy và học phần "Điện học"
* Tình hình dạy
- C\ác giáo viên có đưa ra các câu hỏi hoặc các tình huống có vấn đề cho học sinh, nhưng các
tình huống chưa gắn liền với thực tế.
- Phương pháp dạy học chưa phát huy được tính tích cực và sáng tạo của học sinh.
- Hầu hết các giáo viên được hỏi đều cho rằng: phần kiến thức này khá trừu tượng, có nhiều
ứng dụng trong thực tế và kĩ thuật nhưng số giờ học nội khóa lại rất hạn chế nên sự liên hệ
thực tế với nội dung bài học bị hạn chế.
- 100% các giáo viên không tận dụng khả năng của học sinh THPT trong việc thiết kế và chế tạo
các dụng cụ điện đơn giản có ý nghĩa thực tiễn cao.
- Hầu hết các giáo viên không tổ chức hoạt động ngoại khóa về vật lí cho học sinh, do không
biết tổ chức thế nào cho hiệu quả trong điều kiện eo hẹp về kinh phí, thời gian mà công sức
bỏ ra lại quá nhiều.
- Đa số giáo viên cho rằng để dạy học phần kiến thức này có hiệu quả hơn thì cần phải tổ
chức thêm các hoạt động ngoại khóa.
* Tình hình học tập của học sinh
- Do giờ học nội khoá còn nặng nề, chưa tạo được hứng thú học tập cho học sinh cho nên có
nhiều học sinh thụ động trong việc tiếp thu kiến thức.
- Kĩ năng vận dụng kiến thức vật lí đã học vào giải thích các hiện tượng vật lí trong đời sống
và ứng dụng kĩ thuật còn kém.
- Cơ hội để các em hiểu sâu kiến thức, rèn luyện kĩ năng cũng như phát triển năng lực sáng
tạo là không nhiều.
- Học sinh chưa từng được giao nhiệm vụ thiết kế, chế tạo dụng cụ vật lí, chưa bao giờ được
tham gia các hoạt động mang tính chất vừa học vừa chơi về vật lí.
- Học sinh ít có khả năng vận dụng kiến thức một cách sáng tạo vào thực tiễn mà chủ yếu chỉ
vận dụng được vào những tình huống quen thuộc.
- Khả năng diễn đạt của học sinh về một vấn đề còn rất kém, thường lúng túng khi diễn đạt ý
tưởng của mình.

- Tất cả học sinh được hỏi đều cho biết các em ít được tham gia hoạt động ngoại khóa về vật
lí (1 thậm chí 2 năm/1 lần) và đều mong muốn được tham gia.
1.2.4.3. Nguyên nhân của những hạn chế trong việc dạy và học phần “Điện học”, những biện
pháp nhằm khắc phục của những hạn chế đó
* Nguyên nhân của những hạn chế trong việc dạy và học
- Về mặt nội dung chương trình:
+ Mỗi tiết học có nhiều nội dung kiến thức nên ít thời gian dành cho sự trao đổi giữa giáo
viên và học sinh hay việc hướng dẫn học sinh hướng nghiên cứu ở nhà.
+ Mục tiêu dạy học còn chú trọng nhiều các yêu cầu về kiến thức mà ít chú trọng mục tiêu kĩ
năng, đặc biệt là các kĩ năng rèn luyện ngôn ngữ vật lí, chưa chú trọng đến việc rèn luyện khả
năng thiết kế, chế tạo dụng cụ điện đơn giản gắn với bài học và thực tiễn.
- Về phía giáo viên:
+ Nhiều giáo viên vẫn trung thành với phương pháp dạy học truyền thống, chưa chú ý đến
việc tổ chức, định hướng hoạt động thế nào để phát huy tích cực nhận thức và bồi dưỡng
năng lực sáng tạo cho học sinh.
+ Giáo viên ít khi suy nghĩ, tìm tòi để tự làm hoặc hướng dẫn học sinh cách thức có được một
thiết bị, dụng cụ vật lí.
- Về phía học sinh:
+ Chịu ảnh hưởng của cách học thụ động, lại ít được thâm nhập kiến thức vào thực tế.
+ Kiến thức của học sinh không đầy đủ, sâu sắc, trình độ toán học của học sinh còn kém nên
ảnh hưởng nhiều đến việc học vật lí.
+ Học sinh ít được tham gia hoạt động ngoại khóa vật lí về thiết kế và chế tạo nên các em còn
rất khó khăn khi giáo viên ra nhiệm vụ thiết kế, chế tạo dụng cụ điện.
* Đề xuất những biện pháp nhằm khắc phục những hạn chế của học sinh:
+ Cần tổ chức cho học sinh vừa học vừa chơi, giáo viên có thể tổ chức các buổi hoạt động ngoại
khóa cho phần này để phát huy được tính tích cực, tự lực và sáng tạo của học sinh trong học tập.
+ Tăng cường tổ chức cho học sinh hoạt động học tập theo nhóm.
+ Đa dạng hóa các hình thức dạy học: phối kết hợp các hình thức dạy học như dạy học dự án;
dạy học theo nhóm, tổ chức hoạt động ngoại khóa,…
+ Nên tận dụng một số giờ học tự chọn để tổ chức các hoạt động ngoại khóa cho học sinh nhằm

kích thích hứng thú học tập, phát huy tính tích cực và phát triển năng lực sáng tạo cho các em.

Kết luận chƣơng 1
Trong chương này, chúng tôi trình bày cơ sở lí luận về phương pháp hoạt động ngoại khóa
trong dạy học vật lí, thực trạng của hoạt động ngoại khóa và tình hình dạy học phần "Điện học"-
Vật lí 11 trong trường phổ thông hiện nay và. Để giải quyết nhiệm vụ của luận văn, chúng tôi chú
trọng những cơ sở lý luận sau:
- Vị trí, vai trò, tác dụng của hoạt động ngoại khoá trong trường phổ thông.
- Đặc điểm của giờ học ngoại khóa.
- Nội dung, hình thức và phương pháp tổ chức dạy học ngoại khoá.
- Cơ sở đánh giá hiệu quả hoạt động ngoại khóa trong việc phát huy tính tích cực và phát
triển năng lực sáng tạo của học sinh.
Do thực trạng dạy học vật lí ở các trường phổ thông hiện nay, phương pháp dạy học thực
nghiệm và hình thức tổ chức hoạt động học tập theo nhóm còn yếu nên việc tổ chức hoạt
động ngoại khoá vật lí sẽ làm cho quá trình dạy học thêm phong phú, sâu sắc hơn, toàn diện
hơn và khắc phục được nhiều điểm yếu của dạy học nội khoá. Nếu tổ chức tốt hoạt động
ngoại khoá về vật lí đặc biệt là hoạt động chế tạo dụng cụ vật lí, các thiết bị điện phục vụ
cuộc sống; kết hợp với báo cáo các sản phẩm mà học sinh đã chế tạo được và các trò chơi vật
lí, sẽ bổ sung rất tốt cho dạy học nội khoá trong việc rèn luyện kĩ thuật tổng hợp, phát huy
tính tích cực và phát triển năng lực sáng tạo. Đồng thời, nó cũng giúp cho học sinh mạnh dạn
hơn, tự tin hơn, rèn luyện kĩ năng giao tiếp, tạo ra một tiền đề tốt cho quá trình học tập và
nghiên cứu của học sinh sau này.


CHƢƠNG 2
TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA PHẦN "ĐIỆN HỌC" VẬT LÍ 11 NHẰM
PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC VÀ BỒI DƢỠNG NĂNG LỰC
SÁNG TẠO CHO HỌC SINH
2.1. Ý tƣởng sƣ phạm khi soạn thảo tiến trình tổ chức hoạt động ngoại khóa phần “Điện
học ” vật lí 11

- Nội dung của hoạt động ngoại khóa cho học sinh hướng vào việc thiết kế, chế tạo dụng cụ
điện từ những vật liệu đơn giản, rẻ tiền, dễ kiếm, gắn liền với thực tiễn.
- Dự kiến giao cho học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm. Mỗi nhóm lớn có 9 hoặc 12 học
sinh, cho học sinh thực hiện các nhiệm vụ tại nhà theo lịch mà các nhóm tự bố trí.
- Trong quá trình các nhóm thực hiện nhiệm vụ, giáo viên thường xuyên theo dõi tiến độ
thực hiện nhiệm vụ của học sinh, kịp thời có sự hỗ trợ cần thiết qua trao đổi điện thoại hoặc
các buổi gặp nhanh giữa giáo viên với các nhóm.
- Chúng tôi dự kiến tổ chức một buổi tổng kết để học sinh báo cáo sản phẩm mình chế tạo
được kết hợp với hội vui vật lí.
2.2. Mục tiêu của hoạt động ngoại khóa phần “Điện học”
2.2.1. Về kiến thức
- Củng cố và khắc sâu các kiến thức về:
+ Các cách nhiễm điện của một vật; tương tác giữa các điện tích; thuyết electron; tụ điện
(nguyên tắc cấu tạo và điện dung của tụ điện)
+ Tác dụng của dòng điện; cấu tạo và nguyên tắc hoạt động của nguồn điện; đoạn mạch mắc nối tiếp
và song song; điện năng và công suất điện; định luật Jun- Lenxơ; định luật Ôm đối với đoạn mạch,
với toàn mạch; ghép các nguồn thành bộ.
+ Bản chất dòng điện trong các môi trường: kim loại, chất điện phân, chất khí, chân không và
bán dẫn; các hiện tượng: hiện tượng nhiệt điện, hiện tượng dương cực tan, các hiện tượng
phóng điện trong chất khí ở điều kiện thường.
- Vận dụng các kiến thức để:
+ Giải thích được các hiện tượng điện có liên quan như: sự nhiễm điện của một vật, hiện
tượng đoản mạch, tia lửa điện,…
+ Giải thích cấu tạo và nguyên tắc hoạt động của Pin và Acquy, giải thích được các mạch
điện kín dùng nguồn một chiều trong thực tế.
2.2.2. Về kĩ năng
- Nhận biết được trong thực tế các điện trở hoặc các nguồn mắc nối tiếp hay song song.
- Rèn luyện các kĩ năng: thiết kế và chế tạo các dụng cụ điện; kĩ năng sử dụng một số dụng cụ đo
như ampe kế, vôn kế, điện kế …; kĩ năng vận dụng các kiến thức vào giải thích các hiện tượng
thực tế; kĩ năng giao tiếp, trình bày ý kiến, thảo luận và báo cáo kết quả.

2.2.3. Về phát triển tư duy
- Phát huy tính tích cực và sự hứng thú của học sinh trong các hoạt động: học sinh tự thành
lập nhóm theo ý nguyện, tự nhận nhiệm vụ mà cảm thấy mình có khả năng, tự giác và cố
gắng thực hiện nhiệm vụ đã nhận, tự lên lịch hoạt động của nhóm và bố trí các hoạt động của
nhóm một cách hợp lí, hiệu quả
- Phát triển năng lực sáng tạo của học sinh thông qua các hoạt động như: học sinh đưa ra các
phương án thiết kế, chế tạo các dụng cụ điện; đánh giá các phương án và chọn phương án phù
hợp nhất; chọn vật liệu, tìm vật liệu để chế tạo và lắp đặt thành phẩm; đưa ra được các giải pháp
kĩ thuật để chế tạo được dụng cụ bền, đẹp và có độ chính xác cao.
- Rèn luyện kĩ năng làm việc theo nhóm, sự hợp tác trong công việc. Giáo dục tinh thần đoàn
kết, lối sống hợp tác và giúp đỡ lẫn nhau để cùng hoàn thành nhiệm vụ.
2.3. Nội dung của hoạt động ngoại khóa phần “Điện học” vật lí 11
* Nội dung thứ nhất: Thiết kế, chế tạo các dụng cụ điện sử dụng nguồn một chiều.
Nhiệm vụ 1: Tạo ra nguồn điện bằng các vật liệu đơn giản, có sẵn trong tự nhiên từ các loại củ,
quả, từ dung dịch hoá học, từ cặp nhiệt điện.
Nhiệm vụ 2: Thiết kế, chế tạo mạch điện trang trí dùng đèn LED.
+ Thiết kế, chế tạo mạch trang trí lọ hoa bằng đèn LED.
+ Thiết kế, chế tạo mạch điện quảng cáo bằng đèn LED.
+ Thiết kế, chế tạo các mạch điện hình bản đồ Việt Nam.
Nhiệm vụ 3: Thiết kế, chế tạo đèn chiếu sáng bằng đèn LED
+ Chế tạo đèn pin dùng đèn LED.
+ Chế tạo quả cầu LED nhím.
+ Chế tạo đèn bàn bằng đèn LED.
Nhiệm vụ 4: Thiết kế, chế tạo động cơ điện một chiều như máy bơm nước “mini”, quạt điện
“mini”, tàu thủy công suất nhỏ.
Nhiệm vụ 5: Thiết kế và tiến hành lắp đặt trên bảng gỗ mạch đèn chiếu sáng cầu thang.
Nhiệm vụ 6: Lắp đặt mạch điện cho trò chơi du lịch Hà Nội- Huế - TP Hồ Chí Minh.
* Nội dung thứ hai: Các đội tham gia phần thi ”Đƣờng lên đỉnh Olympia”
Các đội chơi sẽ tham gia vào các phần thi mà ban tổ chức đưa ra. Luật chơi, nội dung các
phần thi và đáp án, biểu điểm đã được xây dựng. Các phần thi gồm:

Phần thi: Màn chào hỏi của các đội
Phần thi: Khởi động- Trả lời nhanh
Phần thi: Vượt chướng ngại vật- Giải ô chữ
Phần thi: Về đích
2.4. Hình thức và phƣơng pháp tổ chức hoạt động ngoại khóa phần “Điện học” vật lí 11
2.4.1. Hình thức tổ chức
Chúng tôi dự kiến tổ chức cho học sinh tham gia hoạt động ngoại khóa: từ 15/02 đến
30/3/2012. Cuối đợt có một ngày tổ chức Hội vui vật lí
2.4.2. Phương pháp dạy học
Chúng tôi dự kiến dạy học các nội dung ngoại khóa theo các bước như sau:
Bước 1: Giáo viên giao nhiệm vụ cho học sinh
Bước 2: Giáo viên hướng dẫn từng nhóm thảo luận
Bước 3: Các nhóm học sinh tích cực, tự lực thực hiện nhiệm vụ
Bước 4: Các nhóm báo cáo kết quả và tham gia hội vui vật lí
2.5. Hƣớng dẫn thiết kế, chế tạo các dụng cụ điện sử dụng nguồn một chiều, đáp ứng các
nhiệm vụ hoạt động ngoại khoá phần “Điện học” vật lí 11
2.5.1. Thiết kế, chế tạo các dụng cụ điện sử dụng nguồn một chiều, đáp ứng các nhiệm vụ
hoạt động ngoại khoá phần “Điện học” - Vật lí lớp 11
Để tổ chức hoạt động ngoại khóa đạt hiệu quả cao thì trước tiên, chúng tôi tiến hành chế tạo
các dụng cụ điện theo dự kiến sẽ giao cho học sinh để xác định những khó khăn mà học sinh có
thể gặp phải khi thực hiện. Từ đó, dự kiến cách thức hướng dẫn cụ thể để các em vượt qua khó
khăn, hoàn thành nhiệm vụ.
2.5.2. Dự kiến những khó khăn của học sinh khi thực hiện thiết kế, chế tạo các dụng cụ điện sử
dụng nguồn một chiều và phương pháp hướng dẫn học sinh
2.6. Tổ chức ngày Hội vui vật lí
2.6.1. Mục tiêu
* Về kiến thức:
- Mở rộng, đào sâu, làm phong phú thêm kiến thức đã được học ở phần “Điện học”:
- Giới thiệu những ứng dụng của Vật lý vào khoa học và kỹ thuật.
- Giúp học sinh hiểu rõ hơn các hiện tượng điện, thấy được vai trò to lớn của điện học trong

thực tế đời sống, trong sản xuất và khoa học công nghệ.
* Về rèn luyện kỹ năng, phát triển tư duy:
Rèn luyện kỹ năng thực hành, tư duy logic chặt chẽ, phát huy hoạt động nhận thức tự chủ,
tích cực, phát huy năng lực sáng tạo của học sinh.
* Về giáo dục tư tưởng:
Sự hứng thú, tham gia nhiệt tình của tập thể học sinh, của cá nhân.
2.6.2. Chuẩn bị Hội thi
+ Thành lập ban tổ chức, Ban giám khảo, Ban thư ký của Hội thi
+ Bộ phận hỗ trợ kỹ thuật hội thi; bộ phận hỗ trợ âm thanh, ánh sáng sân khấu.
+ Cơ sở vật chất, các phương tiện và kinh phí phục vụ hoạt động ngoại khóa.
+ Khen thưởng.
2.6.3. Tổ chức Hội thi
* Thời gian, địa điểm, đối tượng tham gia
* Thành phần tham dự
* Chương trình Hội thi
Cuộc thi tiến hành theo các nội dung sau:
Phần 1. Các đội chơi trưng bày và tự giới thiệu về các sản phẩm mà đội đã chế tạo được
Phần 2. Các đội tham gia phần thi ”Đường lên đỉnh Olympia”
Phần 3. Tổ chức các trò chơi dành cho khán giả
Trò chơi “ Du lịch Hà nội - Huế - Thành phố Hồ Chí Minh”.
Kết luận chƣơng 2
Kế hoạch tổ chức ngày hội vật lí, chúng tôi hướng đến những tiêu chí sau:
- Tạo sân chơi thật bổ ích, thú vị cho học sinh.
- Đa dạng hóa các hình thức dạy học để củng cố, khắc phục sai lầm, mở rộng kiến thức đồng
thời phát huy được tính tích cực, phát triển năng lực sáng tạo của học sinh để giúp các em
tăng khả năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn.
Để đạt được mục tiêu thu hút được nhiều nhất số học sinh tham gia chơi, chúng tôi đã lựa
chọn hình thức tổ chức hoạt động ngoại khóa với nội dung chủ yếu là thiết kế, chế tạo. Trong
ngày hội vui vật lí, chúng tôi cũng đã tạo ra được nhiều phần chơi dành cho khán giả; việc làm
này giúp tạo cơ hội cho nhiều học sinh có điều kiện ôn tập, củng cố, đào sâu, mở rộng kiến

thức, rèn luyện các kĩ năng, rèn tính tự chủ, năng lực sáng tạo.
CHƢƠNG 3
THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM
3.1. Mục đích của thực nghiệm sƣ phạm
Đánh giá tính khả thi của việc tổ chức hoạt động ngoại khóa vật lí trong dạy học; đánh giá
hiệu quả của việc tổ chức hoạt động ngoại khóa nhằm mục đích phát huy tính tích cực và phát
triển năng lực sáng tạo của học sinh.
3.2. Đối tƣợng và thời gian thực nghiệm sƣ phạm
- Đối tượng: học sinh khối lớp 11 trường THPT Thạch Thất- Hà Nội
- Thời gian thực nghiệm từ 15/02 đến 30/3/ 2012.
- Thời gian: tổ chức hội vui vật lí kết hợp với trưng bày sản phẩm vào ngày 26/3/2012
3.3. Phƣơng pháp thực nghiệm sƣ phạm
+ Hướng dẫn học sinh thực hiện các nội dung hoạt động ngoại khóa theo kế hoạch.
+ Theo dõi, chụp hình, ghi chép lại diễn biến các hoạt động của học sinh; thường xuyên trao đổi,
gặp gỡ học sinh để đánh giá mức độ phù hợp của nội dung các hoạt động ngoại khóa, phương
pháp hướng dẫn hoạt động ngoại khóa của giáo viên và để đánh giá mức độ hứng thú, sự tích cực
của học sinh khi tham gia hoạt động ngoại khóa.
+ Đánh giá kết quả của hoạt động ngoại khóa qua kết quả đã theo dõi, quan sát được; qua sản
phẩm mà học sinh đã chế tạo ra; qua buổi tổng kết hoạt động; qua trao đổi ý kiến với học sinh
sau khi tham gia ngoại khóa.
3.4. Phân tích diễn biến và đánh giá kết quả thực nghiệm sƣ phạm phần học sinh thiết
kế, chế tạo dụng cụ điện
3.4.1. Phân tích diễn biến
Bước 1: Giáo viên làm việc chung với các học sinh tham gia hoạt động ngoại khóa, phân
nhóm học sinh theo nhiệm vụ
Bước 2: Giáo viên hướng dẫn từng nhóm thảo luận
Sau thời gian gia hạn cho các nhóm, giáo viên hẹn gặp và làm việc cụ thể với các nhóm vào
các ngày 20/02 và 21/02/2012.
Bước 3: Các nhóm thực hiện nhiệm vụ và giáo viên giúp đỡ khi các nhóm gặp khó khăn
Bước 4: Chuẩn bị cho buổi báo cáo kết quả và hội vui vật lí

+ Thời gian: buổi sáng ngày 13/3/2012.
+ Địa điểm: Tại trường THPT Thạch Thất.
Nội dung công việc gồm:
- Dự kiến buổi tổng kết diễn ra từ 7h30phút đến 10h30phút, ngày 26/3/2012, tại trường THPT
Thạch Thất.
- Các nhóm học sinh hoàn thiện sản phẩm của mình, chuẩn bị lời giới thiệu về nhóm và về
sản phẩm của nhóm.
3.4.2. Đánh giá
Với cách thức tổ chức ngoại khóa này, chúng tôi nhận thấy được rằng nó không những củng
cố cho học sinh các kiến thức về điện học mà còn tạo được điều kiện phát triển tư duy sáng
tạo của học sinh. Tư duy sáng tạo ấy thể hiện rất rõ trong việc học sinh lựa chọn vật liệu, cách
bố trí, lắp đặt sản phẩm, tạo kiếu dáng, cải tiến các bộ phận, những vấn đề mà từ trước đến
giờ học sinh chưa từng gặp phải.
3.5. Phân tích diễn biến và đánh giá kết quả thực nghiệm sƣ phạm phần học sinh báo
cáo kết quả và tham gia hội vui vật lí
3.5.1. Phân tích diễn biến
Phần thứ nhất: Các đội chơi trưng bày và tự giới thiệu về các sản phẩm đã chế tạo được
Các em say sưa giới thiệu các sản phẩm và trình bày một cách rất tự nhiên. Khi giới
thiệu sản phẩm các em cũng đã nêu rất rõ ràng mục đích, các vật liệu, cách lắp ráp của đội và
nhận được sự cổ vũ nhiệt tình. Sau khi các đội giới thiệu xong sản phẩm đã có rất nhiều câu
hỏi cho mỗi đội từ phía ban giám khảo, các đội khác và khán giả. Các nhóm cũng cố gắng
phân tích, giải thích hết sức cặn kẽ các câu hỏi đó.
Phần thứ hai: Phần thi “Đường lên đỉnh Olympia”
Ba đội chơi, mỗi đội gồm 5 thành viên: đội Culông, đội Ôm, đội Farađây. Sau màn chào hỏi rất
hài hước, ấn tượng là các phần thi kiến thức vật lí. Ở phần thi này chủ yếu là các câu hỏi về
phần kiến thức điện học gắn liền với những bài học và có sự liên hệ với thực tế. Các em đã rất
cố gắng suy nghĩ thật nhanh để dành quyền trả lời và ghi điểm.
3.5.2. Đánh giá
Kết quả của buổi tổng kết sản phẩm và tổ chức hội vui vật lí đã cho thấy sự phù hợp
cả về mặt nội dung, cách thức tổ chức hoạt động ngoại khóa.

3.5.2.1. Đánh giá tính khả thi của quy trình đã lập
+ Về nội dung của hoạt động ngoại khóa nhìn chung là thiết thực, phong phú, hấp dẫn, phù hợp
với kiến thức mà học sinh đã được học trong giờ nội khóa.
+ Về cách thức tổ chức đã đạt được hiệu quả cao.
3.5.2.2. Đánh giá tính hiệu quả của hoạt động ngoại khóa
Để đánh giá hiệu quả của quy trình hoạt động ngoại khoá, chúng tôi dựa vào các tiêu chí đánh giá
tính tích cực và năng lực sáng tạo của học sinh qua quá trình thực nghiệm.
* Những biểu hiện của tính tích cực trong hoạt động của học sinh
+ Với các nhóm thiết kế, chế tạo
- Các em đều tự nguyện tham gia một cách tích cực, thoải mái, nhiệt tình, hoàn thành tốt công
việc được giao.
- Các em đều tích cực suy nghĩ, cố gắng vận dụng kiến thức đã học để thực hiện nhiệm vụ, khi gặp
khó khăn không giải quyết được, các em đã mạnh dạn nhờ giáo viên giúp đỡ.
- Khi được giáo viên hướng dẫn, các em rất chăm chú lắng nghe và tích cực suy nghĩ theo
hướng gợi mở và đa số các nhóm đều tự tìm ra cách giải quyết cho mình.
- Có nhiều dụng cụ điện chế tạo khó thành công, như: chế tạo tàu thủy, máy bơm nước mini,
quả cầu led nhím, lọ hoa,…nhưng các em cũng không nản chí. Các em cố gắng tìm kiếm vật
liệu, lắp đặt nhiều lần và cố tìm ra nguyên nhân.
- Tất cả các nhóm đều cố gắng để hoàn thành nhiệm vụ được giao, cố gắng để có sản phẩm đẹp,
bền và có thể sử dụng trong giờ học của các em khóa sau.
- Các em cũng chuẩn bị hết sức chu đáo cho buổi tổng kết và rất háo hức mong đợi được ra
mắt các sản phẩm mà các em đã chế tạo được và giao lưu với các bạn.
- Trong khi tham dự hội vui, các nhóm rất say sưa báo cáo sản phẩm của nhóm mình, cố gắng
hết khả năng , tích cực tham gia đặt câu hỏi cho đội bạn hoặc nhờ các bạn giải thích những
điều mà các em chưa hiểu.
+ Với các đội thi ”Đường lên đỉnh olympia”
- Các em thể hiện hết mình, ai cũng giỏi và có điểm mạnh riêng, có kiến thức và bản lĩnh thi
đấu tốt. Các em đối mặt với mọi việc rất bình tĩnh, tự chủ và lạc quan.
- Các em chăm chú lắng nghe câu hỏi, nghĩ nhanh, tích cực thảo luận với các thành viên trong
đội để lựa chọn ra câu trả lời chính xác nhất và sớm nhất.

- Dù kết quả thế nào các em cũng rất thoải mái, vì qua đó mình đã biết thêm được nhiều điều
và vẫn cố gắng thi đấu hết mình.
- Khán giả nhiệt tình cổ vũ, hăng hái tham gia trả lời câu hỏi do hội thi đưa ra.
* Những biểu hiện của tính sáng tạo của học sinh
- Hầu hết các nhóm đều đưa ra được một hoặc vài phương án thiết kế, chế tạo dụng cụ.
- Tư duy sáng tạo thể hiện rất rõ trong việc học sinh lựa chọn vật liệu, tạo kiểu dáng, cải tiến
các bộ phận và cách lắp đặt, đề xuất được sáng kiến để dụng cụ rất đơn giản mà lại bền và đẹp
hơn.


Kết luận chƣơng 3
Qua quá trình thực nghiệm sư phạm, chúng tôi nhận thấy nội dung, hình thức tổ chức và
phương pháp dạy học ngoại khóa như đã dự kiến là có hiệu quả.
- Nội dung của hoạt động ngoại khóa đã khắc phục được nhược điểm trong dạy học nội
khóa. Học sinh đã được tự tay thiết kế, chế tạo được các dụng cụ và diễn đạt được các việc đã
làm.
- Hình thức tổ chức hoạt động ngoại khóa mà chúng tôi đã xây dựng khá hấp dẫn, thu
hút được nhiều học sinh tham gia nhiệt tình, có hiệu quả. Quá trình hoạt động cũng chính là
quá trình học sinh học tập và rèn luyện nhưng do hình thức tổ chức mang tính mới lạ nên học
sinh thấy rất thoải mái, không bị gò bó, không bị áp lực như các giờ học nội khóa. Điều này
khiến cho các em chiếm lĩnh tri thức một cách tự nhiên, hiệu quả đồng thời tìm được sự liên
hệ giữa lí thuyết và thực tiễn. Ngoài ra, còn rèn luyện tác phong làm việc khoa học, tinh thần
đoàn kết và tinh thần làm việc tích cực cho các em.
- Phương pháp hướng dẫn học sinh theo hướng gợi mở nên kích thích học sinh tham
gia vào các hoạt động một cách chủ động, tích cực. Qua việc các em đề xuất các phương án,
chế tạo dụng cụ, tìm ra các giải pháp kĩ thuật độc đáo,… đã giúp cho các em phát triển được
khả năng sáng tạo.
Tuy nhiên, chúng tôi nhận thấy còn một số khó khăn và hạn chế sau:
- Đối tượng thực nghiệm còn ít, cần phải mở rộng hơn nữa, không những trong phạm vi nhà
trường chúng tôi công tác mà còn ở cơ sở giáo dục khác. Thời gian nghiên cứu còn ngắn nên

chưa khai thác hết được các loại hình hoạt động ngoại khóa.
- Cơ sở vật chất của nhà trường chưa đầy đủ, kinh phí hỗ trợ cho ngoại khóa còn eo hẹp nên
khi tổ chức gặp khó khăn.


KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
Qua quá trình thực hiện đề tài, đối chiếu với mục đích nghiên cứu và nhiệm vụ của đề
tài chúng tôi đã đạt được những kết quả sau:
- Hệ thống hóa được cơ sở lý luận về việc tổ chức hoạt động ngoại khóa trong dạy học vật lí
phổ thông.
- Tìm hiểu tình hình dạy và học phần "Điện học" ở một số trường nhằm sơ bộ xác định được
những khó khăn, hạn chế chủ yếu khi dạy, học phần này, đặc biệt chú ý đến việc tổ chức hoạt
động ngoại khóa trong dạy học vật lí.
- Trên cơ sở vận dụng lí luận về tổ chức hoạt động ngoại khóa, chúng tôi đã xây dựng được nội
dung, tổ chức hoạt động ngoại khóa theo hướng nhằm phát huy tính tích cực và phát triển năng
lực sáng tạo của học sinh, bước đầu đã thu được kết quả tốt. Chúng tôi đã chế tạo thành công
một số dụng cụ điện từ những vật liệu đơn giản, rẻ tiền, dễ kiếm để phục vụ cho quá trình dạy
học, bổ sung tốt cho cho phòng thí nghiệm của nhà trường.
- Kết quả của quá trình thực nghiệm sư phạm cho thấy việc tổ chức hoạt động ngoại khóa vật
lí về “Điện học” ở lớp 11 trung học phổ thông là khả thi và đạt được những mục tiêu mà đề
tài đã đặt ra.
Tuy nhiên, do thời gian thực hiện đề tài không nhiều, tài liệu về tổ chức hoạt động
ngoại khóa còn ít, điều kiện cơ sở vật chất, kinh phí ở trường phổ thông dành cho hoạt động
ngoại khóa còn hạn hẹp…nên đề tài không tránh khỏi những hạn chế như: các phương án
thiết kế chưa nhiều, sản phẩm học sinh làm ra có tính thẩm mĩ hoặc tính chính xác chưa cao,
chưa đa dạng; chưa có điều kiện thực nghiệm trên nhiều đối tượng khác nhau. Để cho việc tổ
chức hoạt động ngoại khóa phát huy hết tác dụng của nó trong việc dạy và học vật lí, cần vận dụng
quy trình tổ chức hoạt động ngoại khóa với các nội dung khác trong chương trình vật lí phổ thông
để kích thích hứng thú của học sinh trong học tập vật lí, giúp phát huy tính tích cực và phát triển
năng lực sáng tạo của học sinh. Cần mở rộng mở rộng phạm vi thực nghiệm sư phạm để có được sự

đánh giá tổng quát.



References
1. Lƣơng Duyên Bình (Tổng chủ biên), Vũ Quang (Chủ biên), Nguyễn Xuân Chi, Đàm
Trung Đồn, Bùi Quang Hân, Đoàn Duy Hinh (2009). Vật lí 11. Nxb Giáo dục.
2. Trƣơng Đức Cƣờng (2007). Nghiên cứu xây dựng và tổ chức một số chủ đề ngoại khóa
phần điện học lớp 12 trung học phổ thông nhằm góp phần giáo dục kĩ thuật tổng hợp cho học
sinh. Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục.
3. Nguyễn Quang Đông (2009). Phương pháp tổ chức hoạt động ngoại khóa vật lí. Đại học
Thái Nguyên.
4. Nguyễn Văn Đồng(1980). Phương pháp giảng dạy vật lí ở trường phổ thông. Nxb Giáo
dục.
5. Đặng Vũ Hoạt (1997). Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp ở trung học cơ sở. Nxb Giáo
dục Hà Nội.
6. Nguyễn Ngọc Hƣng. Thiết kế, chế tạo và sử dụng các dụng cụ thí nghiệm đơn giản trong
dạy học vật lí ở trường phổ thông. ĐHSP Hà Nội.
7. Nguyễn Văn Khải (Chủ biên), Nguyễn Duy Chiến, Phạm Thị Mai (2007). Lí luận dạy
học vật lí ở trường phổ thông. Tài liệu dùng cho cao học.
8. Nguyễn Thế Khôi (Tổng chủ biên), Nguyễn Phúc Thuần (Chủ biên), Nguyễn Ngọc
Hƣng, Vũ Thanh Khiết, Phạm Xuân Quế, Phạm Đình Thiết, Nguyễn Trần Trác (2009).
Vật lí 11 nâng cao. Nxb Giáo dục.
9. Hồ Văn Liên, Vũ Thị Sai (2006). Hoạt động ngoài giờ lên lớp ở trường trung học phổ thông.
Tài liệu bồi dưỡng giáo viên cốt cán trường trung học phổ thông.
10. Ngô Diệu Nga (2005). Bài giảng chuyên đề phân tích chương trình vật lí phổ thông.
11. Nguyễn Ngọc Nhị, Hoàng Văn Sơn (1981). Hội vui vật lí. Nxb Giáo dục.
12. Nguyễn Trọng Sửu (Chủ biên), Nguyễn Hải Châu, Nguyễn Văn Phán, Nguyễn Sinh
Quân (2010). Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức, kĩ năng môn Vật lí lớp 11. Nxb Giáo
dục Việt Nam.

13. Nguyễn Đức Thâm, Nguyễn Ngọc Hƣng, Phạm Xuân Quế (2003). Phương pháp dạy
học vật lí ở trường phổ thông. Nxb ĐHSP Hà Nội.
14. Nguyễn Cảnh Toàn, Nguyễn Văn Lê, Châu An (2004). Khơi dậy tiềm năng sáng tạo.
Nxb Giáo dục.
15. Phạm Hữu Tòng (2001). Lí luận dạy học vật lí. Nxb Giáo dục.
16. Phạm Hữu Tòng (2003). Dạy học vật lí ở trường phổ thông theo định hướng phát triển
hoạt động tích cực, tự chủ, sáng tạo và tư duy khoa học. Nxb ĐHSP Hà Nội.
17. Đỗ Hƣơng Trà. Phát triển năng lực học tập vật lí cho học sinh thông qua phương
pháp và phương tiện dạy học mới. Tài liệu tham khảo cho học viên cao học.
18. Đỗ Hƣơng Trà, Nguyễn Đức Thâm (2006). Lô gic học trong dạy học vật lí. Nxb ĐHSP
Hà Nội.
19. Viện Hàn lâm Khoa học Giáo dục Liên Xô, Viện Hàn lâm Khoa học Giáo dục
CHDC Đức. Phương pháp giảng dạy vật lí trong các trường phổ thông ở Liên Xô và CHDC
Đức,tập 1. Nxb Giáo dục- 1983.
20. A0_g %C3AC