H Ph ng Trình
Ơn Thi Đ I H
Tác gi : Nguy n Th Duy
ThuVienDeThi.com
www.MATHVN.com
Tuy n t p 42 H ph
ng trình ƠN THI Đ I H C 2015
Tác gi : Nguy n Th
L i nói đ u : Cũng nh tiêu đ c a bài vi t , thì
Đ I H C năm
g m:
bài vi t này g m 42 h ph
ng trình vơ t ơn thi
Ph n I. Các bài tốn s d ng ph ng pháp nhân t , liên h p , n ph , hàm s .
Ph n II. Các bài toán s d ng ph ng pháp đánh giá.
Ph n III Phân tích h ng đi hai bài tốn Kh i A và Kh i B năm
Tồn b các bài toán d i đây là do s u t m trên các m ng xã h i và l i gi i là do tác gi c a bài vi t
Nguy n Th Duy trình bày. Hi v ng và mong mu n các b n có đ c nhi u ph ng pháp gi i h cũng
nh nh ng ph ng án đ i m t khi g p nó đ bi n bài tốn h ph ng trình tr nên đ n gi n hóa và
gi i quy t nó m t cách d dàng.
n I. Các bài toán s d ng ph
ng pháp nhân t , liên h p , n ph , hàm s .
x 2 y 2
2
1
x y xy
Bài toán 1 Gi i h ph ng trình xy
x 2 y 2 1 1 x 2 2x
x y
L i gi i. Đi u ki n : x y 0 ; xy 0
Ph
ng trình đ u c a h ph
x y
2
ng trình đ
c vi t l i thành :
2xy
x, y
2
x y 1
2
1
2
0
2 0
xy
x y xy
xy
x y
x y 1
x y 1 x y 1 2 1x y
0 2
2
xy
x y
x y x y 0
V i x y 1 th xu ng ph ng trình hai ch’ng ta có
2 7
1 7
y
x
3
3
3x 2 4x 1 0
2 7
1 7
y
x
3
3
2
2
V i x y x y th xu ng ph ng trình hai ch’ng ta có
1 2x x 2 x 2 y 2
V y h ph
x 1
0 2
2
x y 1
1
2 x 1
2
x y2
2
x 1
ptvn
y 0
2 7 1 7 2 7 1 7
;
;
;
3
3
3
3
ng trình đã cho có nghi m : x , y
3
3
2
x y 3x 6x 3y 4 0
Bài tốn 2 Gi i h ph ng trình
x 1 y 1 x 6 y 6 x 2 5x 12y
L i gi i Đi u ki n : x ; y 1
Ph
ng trình m t t
Th vào ph
ng đ
ng v i :
3
x 3 3x 2 6x 4 y 3 3y x 1 3 x 1 y 3 3y y x 1
ng trình hai ta đ
c:
www.DeThiThuDaiHoc.com
ThuVienDeThi.com
x, y
www.MATHVN.com
2
x 1 x 2 x 6 x 7 x 7x 12
x 1 x 2 2 x 6 x 7 3 x
x 1
x 6
x 2
x 4 0
2
x 2 2
x 7 3
2x 8
x 2 0
suy ra :
x 6 0
Do x 2 nên
x 1
x 2
x 2 x 6
x 6
1
x 4
0
2 x 7 3
2
x 7 3
x 2 2
x 2 2
x 6
x 2 2
T đó suy ra x, y 2, 3 là nghi m duy nh t c a h ph
Bài toán 3 Gi i h ph
ng trình
2
2
2x xy x 1 x 3y y x y 2
ng trình 2
4x y 2 4xy 6x 3y 2 0
x, y
2
2
L i gi i Đi u ki n : 2x xy x 1 0 ; x 3y y 0
X lý ph
ng trình hai ch’ng ta có
y 2x 1
4x 2 y 2 4xy 6x 3y 2 0 2x 1 y 2x 2 y 0
y 2x 2
V i y 2x 2 th xu ng ph ng trình hai thì
3
4x 2 x 1 4x 2 x 2 3x
3x
4x 2 x 1 4x 2 x 2
1
1
4x 2 x 1 4x 2 x 2 2 4x 2 x 1 3x
x
x
x 0
2x 4x 2 x 1 3x 2 1 2
2 x 1
2
2
4x 4x x 1 3x 1
V i y 2x 1 th xu ng ph
4x 2 1 4x 2 3x 2 3x 1 . Ý
ng trình hai thì
2
3
2 1
Do đó h ph ng trình có nghi m x, y 1, 0 ; ,
3 3
xy 2 x y y
xy x y
Bài toán 4 Gi i h ph ng trình
x 1 y xy x x 2 4
t
ng gi i t
ng t tr
L i gi i Đi u ki n : x, y 0 ; xy x y
Chúng ta có :
xy x y
cx
ng h p trên ta đ
x, y
xy 2 0
xy 2 x y y xy x y
xy 2 y
x y 0
x y
x y
y xy 2
1
0
0
x
y
xy x y
xy 2 y
x
y
xy 2 y
xy x y
2
4
4
2
x 1 x 1
T ph ng trình hai y xy x x
2 2
x 1
x 1
www.DeThiThuDaiHoc.com
ThuVienDeThi.com
x y y xy 2
www.MATHVN.com
y xy 2
Hay nói cách khác : y xy 2 0
xy x y
Do đó t ph
V y h ph
1
x y
xy 2 y
ng trình m t x y 0 suy ra th xu ng ph
ng trình hai ta đ
0
c:
x y 1
x y 0
3
2
1 17
x
y
x 2x 3x 4 0
2
ng trình ban đ u có nghi m k trên
x 2 2 xy 1 2 y 2 6 2y 2
Bài toán 5 Gi i h ph ng trình
2
2
x y y 1 5
L i gi i Đi u ki n : xy 1 ; y 2
C ng chéo theo v c a h ph
ng trình ta đ
c:
x 5 2 xy 1 2 y 2 6 2y x y
2
2
x, y
y 1
2
2
x 2 5 2 xy 1 2 y 2 7 2y 2 x 2 2y 2 2xy 2y
xy 1 y 2 y xy 1
xy 1 y 2 xy y 1 0
1
xy y 1 0 xy y 1
1 0
xy 1 y 2
xy 1 y 2
V i xy y 1 k t h p v i ph ng trình hai ch’ng ta có
xy y 1
xy y 1
2
2
1
1
1 ; 2 1,
x y y 1 5 x , y 2,1 ; 1 2,
2
2 2
xy 1 ; y 2
V y h ph
ng trình ban đ u có nghi m k trên
2y 2 4xy 3y 4x 1 3 y 2 1 y 2x
Bài toán 6 Gi i h ph ng trình
y 1 y 2x 2 y x 1
L i gi i Đi u ki n : y 1 ; y 2x
Bình ph
Ph
ng ph
ng trình hai ta đ
ng trình m t đ
c: 2
c vi t l i thành : 2y 2
T hai đi u trên suy ra :
x, y
y 1y 2x 1 y 1y 2x 14
3y 1 4x y 1 3 y 1y 1y 2x
y 2
1
3
y 1
y 1 2y 1 3 y 1
2y 3y 1 2 y
y 5
2
4 y 1
4
41 5 23
Do đó h ph ng trình đã cho có nghi m x , y , ; , 2
72 4 24
2
x 3y 1 x y 2x 2y 1 8
Bài tốn 7 Gi i h ph ng trình
x 5 2 x y 9y
L i gi i. Đi u ki n : x y ; 2y 1
www.DeThiThuDaiHoc.com
ThuVienDeThi.com
x, y
www.MATHVN.com
a x y
2x 2a 2 b 2 1
2
x y a
Đ t b 2y 1
x 3y 2b 2 a 2 2 khi đó h ph ng trình tr
2
2y 1 b
a, b 0
x 9y a 2 4b 2 4
2
2
2
2
a 2b 1 a b 2a 1 b 8
a 2b 1
2
2
2
2
2
2
2
1
2
1
8
a
b
a
b
a
b
2
1
4
a
a
b
x y 1
x 2
Do đó suy ra
là nghi m duy nh t c a h ph ng trình
2y 1 1
y 1
y 1 x y x y 1 y x 2
Bài tốn 8 Gi i h ph ng trình
x, y
x y2 8 y x 2 8 8
L i gi i Đi u ki n : x y 0 và x
Ph
2
ng trình m t c a h ph
ng trình tr thành :
1 a a 2 1 b a 2 b2 2 a 1 b 1 a b 2 0
ng trình hai c a h ph
ng trình đ
c vi t l i thành :
x y 2 8 8 y x 2 8 x 2 y 2 8 16x y 2 8 64 y 2 x 2 8
x 2 2x y 2 8 y 2 8 0 x y 2 8
a
x
b
V i
x
V i
x
x
y2 8
1
y
ta
có
:
y2 8
x
1
ta có :
V i a b 2 0
K t h p v i đi u ta đ
2
ng trình m t đ
x y 1
x 4, 5
y 3, 5
y 1 y2 8
y2 8
y 1
1
x 3
y2 8
y 1
x y y 2 0 ph
9 7
2 2
ng trình là x, y 3,1 ; ,
c nghi m c a h ph
x y y 0
ng trình vơ nghi m vì
c vi t l i thành : x y 4 x 2 y 2 2xy x y 4 2xy
1
2x 2 y 1 x 2 4y 4
4x y 1 4y x 1 x 2 y 2 4 x y 8
2
2y 2 x 1 y 4x 4
T đi u trên và k t h p v i ph
ng trình hai đa đ
c:
4 x y 8 6 x y 2xy x y 16 12 x y 2
1 và 2 suy ra : x y 4x y 12 x y 16 0 x y 4 0 x y 4
xy x y 8 2 x y
2
2
2
T
x, y
Áp d ng b t đ ng th c Cauchy ta có :
0 x y2 8
x y 2 x y 2xy 4
Bài tốn 9 Gi i h ph ng trình
2
2
xy x y 8 x y 4x y 1 4y x 1
L i gi i Đi u ki n : x, y 1
Ph
a 1
b 1
8
a x y
Đ t
a 2 b 2 x khi đó ph
b y
b
thành :
www.DeThiThuDaiHoc.com
ThuVienDeThi.com
www.MATHVN.com
2x y 1
D u = x y ra khi và ch khi 2y x 1 x y 2 là nghi m duy nh t c a h ph
x y 4
x y 2y 1 x y 5
Gi i h ph
Bài toán
a x y
Đ t
b 2y 1
T cách đ t, ta có :
x, y
ng trình
y 2 2 xy y
L i gi i Đi u ki n : x y 0
a 2 b 2 x y 1 khi đó ph
ng trình
ng trình m t tr thành : a 2 b 2 a b 4
a x y
x y a 2
a 2b 2 a 2 b 2 x y 1 x y 2y 1 2xy 2y 2y 2 1
2
y
b
2
1
b 2y 1
M t khác , t ph ng trình hai 2xy 2y 2y 2 4 nên suy ra a 2b2 a 2 b 2 3 .
Do đó ta có h ph ng trình
a 2 b 2 a b 4
a b 1
2
a b 2 a 2b 2 3
x y
Gi i h ph
Bài toán
x 2
là nghi m duy nh t c a h ph
y 1
ng trình
ng trình ban đ u
y y x y 1 x xy y 2
x 2y 3x 2 2x 2 3x
x, y
y 1 0
L i gi i Đi u ki n : x y 1
a x y
khi đó ph
b y
Đ t
ab a b ab a b
ng trình m t tr thành :
2
1 ab a b 1 a b 1 a b 1 ab a b 1
V i ab a b 1 ta có :
y 1
xy y 2 1 x y y xy y 2 1 x x y 1 y 1 y 1 0
x y 1
Đ tt
y 1 0 y t 2 1 th xu ng ph
ng trình hai ch’ng ta có
x
x t 1 3x 2 2x 3x t 0 t 1 x 3 t 1 x 2 0
x
2
2
2
TH1. V i y 1 th vào ph
y 1 1 1
y 1 1 2
ng trình ta có :
2 y 1 0 y 1 0 y 1
y 1 y 1 1 1 y 1 y 1 2 y 1 1 0 vơ nghi m vì VT 0
y 1
y 1 1 2
y 1
3
3
2
ng trình ta có : x 1 ho c x 2
TH2. V i x y 1 th vào ph
2
V y h ph
y 1
2
2
ng trình đã cho có nghi m x, y 1,1 ; 2,1
www.DeThiThuDaiHoc.com
ThuVienDeThi.com
www.MATHVN.com
y 3 2 y 1 x y 2y 1
Bài tốn
Gi i h ph ng trình 3
y y 2 y 2 2y 2 y x y y 2x
L i gi i Đi u ki n : x y Khi đó ph ng trình hai có d ng :
X lý ph
y y x y
2
c:
y 1
x y 0 2
y y 1 2 x y
ng trình hai suy ra x 0
y 1 2 y 1
V i y 1 th xu ng ph
x, y
y y x y 1
y y x y 2 0
y y x y 2
2
ng trình m t ch’ng ta đ
y 1 y
V i y 2 y 1 2 x y ta có :
1.
H ph
2.
H ph
y 2 y 1 2 x y
y 2 y 1 2 x y
ng trình
y 2 y2 y 1 0
2y 2y x y 2
y 2 y 1 2 x y
y 2 y 1 2 x y
ng trình
3
y y 2 3y 4 0
2y 2y x y 4
K t h p v i đi u ki n, nghi m c a h ph
ng trình ban đ u th a mãn đi u trên
x 1 x y x y 1 x 9
Bài tốn
Gi i h ph ng trình
x 2 2x 4 x 2 xy xy y 17
L i gi i Đi u ki n : x y và x 0
a x y
Đ t
b x
M t khác ph
khi đó ph
ng trình hai đ
x, y
ng trình m t tr thành : a b 2 1 b a 2 1 9
c bi u di n d
i d ng :
a b 21
ab a b a b 9
Khi đó h ph ng trình đã cho t ng đ ng
ab 2 a b 21 2ab
t u 1 9
ut t 9
t a b
u 2
Đ t
do đó ta có :
u 2 t 21 2u
t 3
u ab
u 2 t 21 2u
x 2 xy 2
2
2x y 21 ab 2
2
2
V y nên
x y , x là nghi m c a ph
2
ng trình
X 1
X 2 3X 2 0
X 2
D a vào đi u ki n k t lu n h ph
2
2
2
2
2
2
x 1
x 4
or
y 3
y 3
x 3 3y 3 3x 2y xy 2 x 3y
Bài tốn
Gi i h ph ng trình
2x 1
3
2
3
3x 36y 1 x 3 27y
x
L i gi i Đi u ki n : x, y
Chúng ta có :
ng trình ban đ u có nghi m x, y 1, 3 ; 4, 3
www.DeThiThuDaiHoc.com
ThuVienDeThi.com
x, y
www.MATHVN.com
x 3 3y 3 3x 2y xy 2 x 3y x 3y x 2 y 2 x 3y 0
x 3y x y 1 0 x 3y x 9y x 3 27y 3
Th vào ph
2
2
ng trình hai ta đ
2
2
c:
3x 3 4x 2 1 3 x 6 2x 3 x 2 3x 3 3x 2 x 1 3 x 6 2x 3 x 2 x 2 x
x 1 3x 2 1
3
Do đó h ph
2
x 6 2x 3 x 2
x 1 3x 2 1 0
2
3 x 6 2x 3 x 2
x 1 3x 1 x
x 6 2x 3 x 2
3
x
ng trình có nghi m là : x, y 1,
2
x 6 2x 3 x 2
x
x x2 x
2
x2 0
ptvn
2
x x2 x
x 4 2x 2 y 2 y 3 16 2x 2
Bài tốn
Gi i h ph ng trình
2 x y x 1 2 x y 11
L i gi i Đi u ki n : x 0 ; x y 11 0
Ph
ng trình m t đã cho tr thành :
2
2
1 1
1
1 1
,
,
;
;
3 3 3 3
3 3 3
3
2
x, y
2x 6 x 4y 2 16y 3 2x 2y 3 2 x 6 8y 3 x 2y 2 x 2 2y 0
2 x 2y x 2x y 4y
2
V i x 2 2y th xu ng ph
4
2
2
x y x
2 2
2
2y 0 x 2 2y
ng trình hai ch’ng ta có
x 2 2x 1 x x 2 2x 22
x 0
x 2 2x 3 x 1 x 2 2x 22 5
x 1 x 3
x 1
x 1
x 1x 3
x 2x 22 5
2
0
M t khác :
x 3
x 3
1
x 3
x 2 2x 22 4
x 1
x 2 2x 22 5
x 2 2x 22 5
1
Do đó x 1 y là nghi m duy nh t c a h ph ng trình
2
2
y 1 2x y x x xy 0
Bài toán 16. Gi i h ph ng trình 2
x y 2 2xy 3x 2 0
L i gi i Đi u ki n : 2x y
Xét ph
ng trình m t , ta có :
y 1 2x y x
y 1 x 1
M t khác , t ph
2
x xy 0 y 1
2
x 1
0 x 0
x, y
2x y y 1 x 1 x 2 y 1
2x y x 1 2x y
ng trình hai 3x 2 x y
1
x 1
2x y
0 x 0 hay x 1 2x y 0 suy ra
x y
y 1 x 1 2x y x y 2x y 2
x y 2 2xy 2x y
www.DeThiThuDaiHoc.com
ThuVienDeThi.com
www.MATHVN.com
2
2
K t h p v i ph
x y 2xy 2x y
x 2
2
c : x y 2 2xy 3x 2 0
y 0
x y ; 2x y
ng trình hai ta đ
V y x, y 2, 0 là nghi m duy nh t c a h ph
Bài toán 17. Gi i h ph
ng trình
ng trình ban đ u
y 1
x2 1 y 1 2
2
2
2
x 4y x 1 6 5 x 1 1
x
2
x, y
1 y 1
L i gi i Đi u ki n : x 2 1 ; y 1
2
a x 1 0
x 2 a 2 1
h ph ng trình đã cho tr thành :
2
y
b
1
b
y
1
0
2
2
3
2
3
a b b 2
ab b 2
ab b 2
3
3
2
a 4ab 2 6 5a 2b
a 4ab 2 3ab 2 3b 3 5a 2b
a 4b 2 5 a 6 5a 1 ab
2
ab 2 b 3 2
a b a 3b 0
a 3b
a 3
3
2
2
3
2
2
3
ab b 2
ab b 3 2
b 1
a 7ab 5a b 3b 0
2
x2 1 3
a 3
x 10
khi đó ta có
V i
x, y 10, 2 ; 10, 2
b
1
2
y
1
1
y
Đ t
x, y
x x y x y 2y 2y 3 1
Bài tốn 18. Gi i h ph ng trình
8x 2 8y 2 x 3 y 3 3 8y 2x 2 3x 1
L i gi i Đi u ki n : x y 0 ; y 0
T ph
ng trình m t chúng ta có :
x x y x y 2y 2 2y x 2 xy 2y 2
x y 2y 0
x y
x y x 2y
0
1
0
x 2y
x y 2y
x
y
y
2
1
M t khác v i đi u ki n : x y 0 ; y 0 thì x y y
0 nên vô nghi m
x y 2y
V i x y 0 thì ph ng trình hai tr thành :
x y
8x 2 8x 3 8x 2x 2 3x 1 4 x 2x 2 3x 1
2x 1
2
1
3 13
x
4
x 1 7 1
4
3 13 3 13 7 1 7 1
;
;
;
ng trình ban đ u có nghi m : x , y
4
4
4
4
2 2x 2 3x 1 1
2 2x 2 3x 1 4x 1
V y h ph
2
www.DeThiThuDaiHoc.com
ThuVienDeThi.com
www.MATHVN.com
2
x y x 1 x 1 x y
ng trình
2
x 2 x 1 y y x 1 0
Bài toán 19. Gi i h ph
L i gi i Đi u ki n : x 1 ; x y x 1 0
Đ tt
x 1 0 x t 2 1 khi đó ph
x, y
ng trình m t tr thành :
t2 t y 1 t2 t 1 y2 t2 t y 1 t 1 t2 y2
2
t t y 1 t 1
2
T ph
t t y 1 t 1
ng trình hai chúng ta có :
2
x 1 1 y2 y
c: 1 y t
Do đó suy ra đ
ta có : y t y
y t
y t y t 0
2
t t y 1 t 1
2
y t y t 0
x 1 0 y y 2 0 y 0;1 y t 0
t 2 t y 1 t 1 0 hay nói cách khác t ph
x 1 th xu ng ph
ng trình hai thì
ng trình m t
y x 1 0
y x 1 0
5 5 5 1
,
3
x, y 1, 0 ;
2
2
2
2
y 2y 1 0
y 1 y y y 0
Do v y h ph
ng trình có nghi m k trên
y 3 y 4 3x x 2 x 2
Bài toán 20. Gi i h ph ng trình
x y 5 x y 2y 4 0
L i gi i Đi u ki n : x y ; x 2
x, y
a x y
a b 2 2y khi đó ph ng trình hai tr thành :
b x y 0
a 5 b a b 2 4 0 a b 1 b 2 5b 4
Đ t
a b 1 b 1 b 4 a b 4 x y 4 x y
M t khác xét ph
ng trình m t chúng ta có :
y3 y x 2 4
y
y3 y
y3
Do đó h ph
x 2 3 x 2 2
3 x 2 4 x 2 2
x 2 1 x 2 1 y x 2 1
x 2
3
2
3
ng trình ban đ u tr thành :
2
2
x y 4 x y
x 2 y 2 x 2 y 2
y 1 y 2 y 1 y 2
y 1 x 2
x 2 y 1 0
x 2 y 1 0
2
2
2
y 2 y 1 y 2 3y 3
x 3
y y 1 y 3y 3
y 2
x 2 y 1 0
y 2
x 2 y 1 0
x 2 y 1 0
K t h p v i đi u ki n , h ph
Bài tốn 21. Gi i h ph
ng trình có nghi m duy nh t x, y 3, 2
x y 1 x x y 2
4x 2 9y 2 16 9xy 7x 9y
ng trình
L i gi i Đi u ki n : x y 1www.DeThiThuDaiHoc.com
ThuVienDeThi.com
x, y
www.MATHVN.com
a x y
Đ t
a 2 b 2 1 x khi đó ch’ng ta có pt 1 a b a 2 b 2 1 2
b y 1
V i đi u ta đã đ t thì a 2b 2 xy y y 2 x m t khác t ph ng trình hai ta có
4x 2 16x 16 9 xy y y 2 x 4 x 2
2
9a 2b 2
2a 2 2b 2 2 3ab
2x 4 3ab
2
2
2a 2b 2 3ab 0
2x 4 3ab 0
Nh v y h ph
ng trình đã cho tr thành :
2
2
2
2
a b a b 1 2
a b a b 1 2
or
2
2
2a 2b 2 2 3ab
2a 2b 2 2 3ab 0
Gi i hai h trên b ng ph ng pháp n ph cho ta nghi m c a h ban đ u là : x, y 2, 2 ; 2,1
y 2 8x 9 3 xy 12 6x 1
ng trình
2
2 x y 10x 6y 12 y x 2
Bài toán 22. Gi i h ph
2
L i gi i Đi u ki n : x 2 ; y 0 ; y 8x 9
X lý ph
2 x y
ng trình hai ta có
2
10x 6y 12 y x 2 2 x y
2 x 2y
x 2y
2
2
2
x 2
2
2
2
y
x 2 y
2
V i y x 2 th nên ph
ng trình m t ta đ
10x 6y 12
x 2 y 0 x 2y x 2
2
x, y
2
2 x 2 y
x 2 y
2
2
x 2 y
2
0
y 0 y x 2 0
c:
x 2 4x 13 3 x 2 4x 12 1 x 2 y 4
S dĩ ph
ng trình cu i d‘ng ph
ng pháp đ t n ph ta s gi i quy t d dàng Do đó h ph
trình ban đ u có nghi m duy nh t x, y 2, 4
x y 1 y x 1 1
x 2y 2 16x 16y 12 20xy
Bài toán 23. Gi i h ph
a x 1 0
x a 2 1
khi đó ph
Đ t
y b2 1
b y 1 0
a
Xét ph
2
ng trình m t tr thành :
1 b b 2 1 a 1 ab a b a b 1 a b ab 1 1
ng trình hai
x y 16x 16y 12 20xy xy 2
2 2
x, y
ng trình
L i gi i Đi u ki n : x, y 1
ng
2
16 x y 1 16xy xy 2
2
16 xy x y 1
M t khác : a 2b 2 x 1 y 1 16 xy x y 1 16a 2b 2 nên ta có :
xy 2
2
Cu i c‘ng ta đ
V y h ph
c h ph
16a 2b 2 xy 2 4ab a 2 1 b 2 1 2 4ab
a 2b 2 a 2 b 2 4ab 1
ng trình
a b ab 1 1
ng trình có hai nghi m k trên
a 0, b 1
a 1, b 0
www.DeThiThuDaiHoc.com
ThuVienDeThi.com
x, y 1, 2
x, y 2,1
Bài tốn 24. Gi i h ph
www.MATHVN.com
ng trình
2x y 4x 2y 1 x 2y 2 xy x 3 y 3 7x 2
2
x y 2 x 2 y 2 xy 2 yx 2
x, y
L i gi i Đi u ki n : x 2 y 2 ; xy y x 0
T ph
ng trình m t ta có :
2 4x 2 y 2 2x y x 2y 2 xy x 3 y 3 7x 2
x 2y 2x y x 2y 2 xy x 3 y 3 0
2
2
x 2y 2x y x y y x 0
x y x y y x 2 y x 0
x 2 2y 2 2x y x 2 y 2 x y y 2 x 0
2
2
2
2
2
2
2
x 2 y y2 x
2
x 2 y 2 y2 x 0
x y 0
x 2 y y2 x 0 x 2 y y2 x
x y 1
TH1. V i x y 0 th xu ng ph ng trình hai ta có
x 0
x, y 0, 0 ; 1, 1
2x 2 2x 3 x x 1 0
x
1
TH2. V i y x 1 th xu ng ph
ng trình hai ta có
2x 1 2x 2 2x 1 x 2 x ptvn
Ph
ph
ng trình trên d dàng ch ng minh vô nghi m b ng ph
ng trình đã cho có hai nghi m k trên
x 7y
ng trình
2 1 y
Bài toán 25 Gi i h ph
L i gi i Đi u ki n : x
Ph
y x y
Đ ta
y 7x
x x y
x y
;b
y
x y 7x
y 8 2xy x y
x 2 2x 1 2x 1 y 2
8 2
x, y
x y
y
x y
x
6
6
8 2
y
x y
x
x y
x y
a 2 b 2 1 do đó ta có
x
2
2
1
a b 1
a b 2
2
a b
2
ab a b 6 a b 8 2ab
a b 1
2
V i x y và 0 x 1 th xu ng ph ng trình hai ta đ c :
ng hai l n do đó h
2 1 ; y 0
ng trình m t đã cho tr thành :
x 7y
ng pháp bình ph
x y
y
x y
x y
x
x 2 2x 1
2 2x
2
2
x
x
x
x
x 2 2x 5
2
1
2
5
x 2 2x 1 2
2
2 2x
2 2x
x 2 2x 1 2
2
2
x 2x 5 2x x 2x 1 0 x y 6 1
2 1x
V y nên h ph
x 2 2x 1 x 2 2x 1 x 2 2x 1
ng trình có nghi m duy nh t x, y
6 1, 6 1
www.DeThiThuDaiHoc.com
ThuVienDeThi.com
www.MATHVN.com
x x 2 x 1 y y2 y 1 1
Bài toán 26 Gi i h ph ng trình
2
2
x y 3
L i gi i Đi u ki n : x, y
Tr c h t x 1 nh n xét không là nghi m c a h ph ng trình do đó ta có
x
x, y
x 2 x 1 y y2 y 1 1 x 1 y y2 y 1 x 2 x 1 x
x
x2 x 1
x 1
x 1
c : y y2 y 1
ng trình cho x 1 ta đ
Chia c hai v c a ph
Rõ ràng đ n đây s x y ra hai tình hu ng :
2
x
x x
a) N u x 1 0 chúng ta có : y y y 1
1
x 1
x 1 x 1
2
x 1 y x 0 k t h
p v i ph
ng trình hai thì
x 1 0
1
1
x 1 5 y 1 5
2
2
x 1 y x 0
1
x 1 5 y 1 1 5
x 2 y 2 3
2
2
x 1
ng trình m t chúng ta có :
y x 1 x
1
1
1
nghi m x, y 1 5 ; 1 5 ; 1 5
2
2
2
Bài toán 27 Gi i h ph
1
y 1
ng trình đ
do đó h ph
x 1 1
1
x 1 1
x x 1 2 x 2
x2 x 2 x 2
x, y
x 1 1 y x 1
x 2 4x 1
x 2 4x 1
x 3 2
2
2
2
2
x x 2 x 2 x 4x 1
x 3 2
3
x 0
2
6x 16x 16x 0
ng trình ban đ u có hai
1
là hàm s đ ng bi n trên t p xác đ nh c a nó.
t
ng trình m t chúng ta có :
f y 1 f
x 1 th vào ph
c vi t l i thành :
S dĩ có đi u trên là ta đã đi xét hàm s f t t
V iy
0
xy 2 2 2y 2 x x 2 4y 2 3
ng trình
y x y 1 y2 2 x 1 1
ng trình hai c a h ph
y 1
; 21 1 5
L i gi i Đi u ki n : x 2 4y 2 3 ; x 1 0
Ph
c x 1 y x
ng h p x 1 0 ta cũng s kh ng đ nh đ
b) V i tr
Tóm l i t ph
x
suy ra
x 1
và f y f
Đ n đây xét hàm s f t t t 2 t 1 là hàm s đ n đi u trên
www.DeThiThuDaiHoc.com
ThuVienDeThi.com
Do đó h ph
www.MATHVN.com
ng trình ban đ u có nghi m duy nh t x, y 0,1
Bài toán 28 Gi i h ph
2
4x 2 1
2
2
2x 3 4x 2x y 3 2y
x
ng trình
3 3
2
2 3 2y x 2x x 2
2x 1
L i gi i Đi u ki n : x 0 ; x
V i đi u ki n x 0 thì ph
x, y
1 1
3
; y
2 2
2
ng trình m t tr thành :
4x 2 1
2x 3 4x 2x y 3 2y
x
3
4 1
2 2 4 2y 3 2y 3
x x
x
3 3
1
1
1 2 3 1 1 3 2y 3 2y
x x
x
x
3
3
1
1
1 1 3 2y 3 2y
x
x
2
2
2
Đ t a 1
1
; b 3 2y ph
x
ng trình đ
c vi t l i thành :
1
a 3 a b 3 b a b a 2 ab b 2 1 0 a b 1
x
2
a 21 b 43 b2 1 0
1
V i 2 3 2y 1 th xu ng ph ng trình hai ch’ng ta có
x
x 1
x
3 2y
x 3 2x 2 x 2
1
2x 1 1 3 x 3 2x 2 x 2
x
2x 1
3
3
1
1
2 3
2
1
1 3
2
2
2 1 1 1 1 1 1 3 1
x
x
x
x
x
x
x
x
L p lu n t
3
ng t nh trên ho c xét hàm s f t t 3 t trên
3
d dàng cho ta :
2
1
2
1
2
5 1
3 5
y
1 3 1 1 1 x
x
x
x
x
2
4
5 1 3 5
,
là nghi m duy nh t c a h ph ng trình
K t h p v i đi u ki n suy ra x , y
2
4
x 1 1 2y xy 2 xy y x 1
Bài toán 29 Gi i h ph ng trình
x, y
1 4 2x
2 2
x
y
x 1
L i gi i Đi u ki n : x 1 ; y 0
Ph
ng trình m t chia c hai v cho y x 1 ta đ
c:
x
x 1
1
2
y
L y pt 2 pt 3 chúng ta có :
www.DeThiThuDaiHoc.com
ThuVienDeThi.com
2x
x 1
2
3
www.MATHVN.com
x
1 4 2x
1
2x
x
2 2 2
2
y
x 1
x 1 y
x 1
x
1
4
2x
1
2x
x
4
y
x 1
x 1
x 1 y
x 1
4
x
x 4
x
4 x 4
0x 4
x 1
x 1
x 1
T đó d dàng tìm đ
c nghi m c a h ph
ng trình ban đ u
x 4 y x2 y 1
Bài tốn 30 Gi i h ph ng trình
2
2 x y 6x 2y 4 y x 1
L i gi i Đi u ki n : x 0 ; 4 y 0
Ta s đi x lý ph
x, y
ng trình hai nh sau
2 x y
2
6x 2y 4 y x 1
2x 2 4xy 2y 2 6x 2y 4 y x 1 2 y x 1
2 x 1 2y x 1 y 2 x 1 y 2 y x 1
2
2
2 x 1y
V i y x 1 0 thay vào ph
x 1 y
ng trình m t ta đ
2
0 y x 1 0
c:
x 3 x x2 x 2
x 1 x x 2 3 x x 2 3x 1 0
x 3x 1
2
x 1 x
x 3x 1
2
x 2 3x 1 0
x 2 3x
1
1
x 2 3x 1 1
0
x 1 x x 2 3 x
1
x 2 3x 1 0 x
3 5
2
3 5 5 5 3 5 5 5
,
,
;
ng trình có nghi m x , y
2
2
2
2
T đó suy ra h ph
n II. Các bài toán s d ng ph
ng pháp đánh giá.
3 2x 2y x 4y 2 x 4 1 2x 2 y 4
Bài toán 31 Gi i h ph ng trình :
2
1 1 x y x 3 x 3 x 2y 2
L i gi i Đi u ki n : x, y
Vi t h ph
L y ph
2
2
6
4
4
4 x y 1 2x x y
ng trình đã cho l i thành :
2
1 1 x y x 3 x 3 x 2y 2
ng trình hai tr cho ph
4 x y 1
4 x 2y 1
2
ng trình m t ta đ
2
x, y
1 1 x y
c:
2
x 3 y2
2
0
x y
2
x y 1
x y 1
www.DeThiThuDaiHoc.com
2
1 1 x y
2
ThuVienDeThi.com
Th l i , suy ra x y 1 là nghi m www.MATHVN.com
duy nh t c a h ph ng trình
y 2 4x 1 2 3 4x 8x 1
Bài toán 32 Gi i h ph ng trình
40x 2 x y 14x 1
L i gi i Đi u ki n : 14x 1 ; y
Chúng ta có :
3
2
4x 8x 1 2y 14x 1 y 2 4x 1 2 40x 2 x
M t khác theo b t đ ng th c AM GM ta đ
3
x, y
c:
4x 8x 1 2y 14x 1
8x 1 .1 2y
14x 1
2
1
8x 1
8x
1 y 2 14x 1
3
2
2
3
y 2 4x 1 2 40x 2 x 8x 1
2
2
2
2
y 4x 1 2 40x x
3
8x .
2
1
3
đây cũng là nghi m duy nh t c a h ban đ u
;y
8
2
1
1
2
2
1 2xy
1 2y 2
ng trình 1 2x
x, y
x 1 2x y 1 2y 2
9
Do đó d u = x y ra khi và ch khi x
Bài toán 33 Gi i h ph
L i gi i Đi u ki n : 0 x , y
Tr
1
1
2
c h t ta đi ch ng minh b t đ ng th c :
1
1 2x 2
1 2y 2
2
2xy 1
1 2xy
Th t v y , theo b t đ ng th c Bunhiacopxki chúng ta có :
1
1
1 2x 2
1 2y 2
2
1
1
4
2
2
2
1 2y 1 2xy
1 2x
2
2 x y 2xy 1
1
1
2
0
0
1 2x 2 1 2y 2 1 2xy
1 2x 2 1 2y 2 1 2xy
D u
hai :
đ tđ
c khi và ch khi x y v y thì nhi m v cịn l i khơng h khó khăn v i ph
ng trình
9 73 9 73 9 73 9 73
2
9 73
,
,
x
x, y
;
36
36
9
36
36
36
ng trình đã cho có hai nghi m k trên
x 1 2x x 1 2x
Do đó h ph
Bài toán 34. Gi i h ph
x 2 2x 2 y 2 4y 2
ng trình
6x y 11 10 4x 2x 2 0
L i gi i Đi u ki n : y 2 4y 2 0 ; 2x 2 4x 10 0
Áp d ng b t đ ng th c AM GM chúng ta có :
www.DeThiThuDaiHoc.com
ThuVienDeThi.com
x, y
www.MATHVN.com
y 6x 11 10 4x 2x
Rút g n ta đ
14 4x 2x
4 10 4x 2x 2
2
2
2
4
c : 4 y 6x 11 14 4x 2x x 10x 2y 15 0
Ti p t c cho ph
2
ng trình m t chúng ta có :
x 2 2x 2
y 2 4y 2
C ng v v i v c a hai ph
2
y 2 4y 2
2x 2 4x y 2 4y 3 0
2
ng trình trên ta có
2
3x 2 6x y 2 6y 12 0 3 x 1 y 3
K t h p v i đi u ki n suy ra h ph
2
x 1
0
y 3
ng trình có nghi m duy nh t k trên
x 2 xy 3y 2 y xy
2
Bài toán 35 Gi i h ph ng trình
2x
y2
1
1 y
1 2 x
L i gi i Đi u ki n : 2 x 0 ; y 0
Nh n xét y 0 khơng là nghi m c a h ph
ng trình nên chúng ta có :
2
x x
x
pt 1
3
y
y y
x, y
x
1x y
y
2 x
2
V i x y th vào ph
ng trình hai ta đ
Theo b t đ ng th c AM GM :
2x
c:
x2
1 2x
1 2x
2
1 x
vì v y ta đ
1
c:
2
25 x 1
2x 2
1 9
1 9
g x
x 1
x 1
5x 2 8
2 8
8 5x
1 2x
1 9
1 9
g x g 2 x x 1 2 x 1 1
2 8
2 8
D u = x y ra khi x 1 suy ra x y 1 là nghi m duy nh t c a h ph ng trình
x2
Bài toán 36 Gi i h ph
2 y 2 24
0
x 4 x 1 y
ng trình
2y 2 1
5x y 5 1 x y 6
x, y
L i gi i Đi u ki n : x 1 ; 5x y 5 0 ; 2y 2 1 ; 1 x y
Đ tt
x 1 0 tr
t 2
2
c h t ta có đánh giá sau
0 t 2 4t 4 t 2 4t
2y 2 1
2
2y 1
2
2y 1
2y 2 1
Ta vi t ph
49
49
y 4 2
y4
2
2y 1
2y 1
0
y 4 49
0
2y
2
1 y 4 49 y 5
y 4 49
5t y y t 6 , theo b t đ
www.DeThiThuDaiHoc.com
ThuVienDeThi.com
ng trình hai l i thành :
2
2
ng th c Bunhiacopxki ta có :
www.MATHVN.com
2
1
1
5t 2 y
5t y y t
5y 5t 2 1 .6y 36 5t 2 y y t 2 6
5
5
2
2
5t y 5 y t
t 2
x 5
là nghi m duy nh t
D u đ t đ c khi và ch khi :
y 5
y 5
y 5
c a h ph ng trình ban đ u
4
5 x2
x 3
x, y
Bài toán 37 Gi i h ph ng trình
x y
4y 2 3x 8 5xy 5y
L i gi i Đi u ki n : x, y 0
S d ng các đánh giá cho ph ng trình m t thì :
4
4
2
4
8
2
2 2
2x
2x
5 x2
2 1 x
2x
x y
x y
x y 4
x y
4 x y
2
2
2
4
8
5 x2
x 3 x y 4 2x x y 4 8
x 3 2x
x y
x y 4
x 2 xy 4x 3x 3y 12 2x 2 2xy 8x 8 0 x 2 xy x 3y 4 0
Ph
*
* *
ng trình hai đ thu n ti n đánh giá thì đ a thành 5xy 5y 4y 2 3x 8 0
L y * * * suy ra :
x 2 xy x 3y 4 5xy 5y 4y 2 3x 8 0 x 2y 2
2
0 x 2y 2
V i đi u ki n đ b t đ ng th c x y ra thì x y 2 là nghi m duy nh t c a h ph
2
7
1
2
2
x 1 2 x y 4
2 x y4
Bài toán 38 Gi i h ph ng trình
x x 2 3y 2 3
L i gi i Đi u ki n : x, y
Áp d ng đánh giá c a b t đ ng th c AM GM ta có : x 4 y 4
Do đó t ph
2
x
2
y2
Bình ph
2
ng trình m t ta có :
x
7 7
1
7
4
2 x 2 y2 2 x 2 y2
4
2 2 x y
2
ng ph
y2
2
2
x, y
2
2
ng trình
1
2
4
x y
x 2 y2
4
2 x 2 y2
3
2
x 2 y2 2
x 3
x 3
2
2
2
2
x 3y x 6x 9
y 3 2x
ng trình hai x x 2 3y 2 3
K t h p v i đánh giá x 2 y 2 2 x 2 2x 3 2 x 1
2
0x 1
Đ i chi u v i t t c đi u ki n đ d u = x y ra suy ra x y 1 là nghi m duy nh t c a h ban đ u
x 1 2 y 2 3 x 2x 1
Bài toán 39 Gi i h ph ng trình
1
3x 2 x y x 2 x
2
L i gi i Đi u ki n : x, y 0
H ph
ng trình đã cho t
ng đ
ng v i :
www.DeThiThuDaiHoc.com
ThuVienDeThi.com
x, y
x 1 2 y 2 3www.MATHVN.com
x 1 2 y 2 3 x 2x 1
x 2x 1
2
2
1
5x 2 x 1 2y x 2 x
3x x y x 2 x
2
Áp d ng b t đ ng th c AM GM chúng ta có :
2x 1 4x 2
2x 1
2x 1 x 2 2x 1 y 2
3
2
2x 2 4x 2 2y 2 2x 1 2x 2 6x 1 2y 2 0
3
Và t ph
2.4x . 2x 1
ng trình hai ta có đi u sau :
5x 2 x 1
2
2y x 2 x y 2 x 2 x 5x 2 3x 1 y 2 0
Do v y 2. 5x 2 3x 1 y 2 2x 2 6x 1 2y 2 0 2x 1
nghi m duy nh t c a h ph ng trình
Bài tốn 40 Gi i h ph ng trình
2x 2 4y 2
4
xy
2
x 1 xy
ng đ
ng v i :
2x xy 4y 4
2
2
2x 3y x x y y
4xy 4y 2 2x 2 3xy 4
Ph
ng trình hai đ
x, y
3x 2y 5 2x x y 3 x y 3
ng trình m t c a h đã cho t
1
3
y
. là
2
2
0x
2 3
x y 1
y x
L i gi i Đi u ki n : x 0 ; y 3 0
Ph
2
4xy 4y 2 2x 2 3xy
2
2x
2
3xy xy y 2
0
c vi t l i thành :
x x y3
2
2 x y 3 x y 3 2 x y 3
x y 32 x x y 3 2 x y 3
x y3
K t h p hai đi u trên suy ra x, y 4,1 là nghi m duy nh t c a h ph
n III. Phân tích ý
i A.2014. Gi i h ph
ng hai bài tốn kh i A và B năm
x 12 y y 12 x 2 12
ng trình
x 3 8x 1 2 y 1
2
0
ng trình
x, y
L i gi i. Nói chung trên m ng xu t hi n khá nhi u l i gi i cho bài này nh ng bài vi t này là c a
riêng tôi nên tôi s đem nh ng gì mà mình đã ph i đ i m t v i câu h này trong phòng thi. Và hi v ng
nó có ích cho các b n khi đ c bài bi t này Tr c h t , khi nhìn câu h này tơi ph i m t t i 1,2 phút
đ nh h ng c n ph i làm gì. Các b n cũng v y hãy dành vài ph’t đ nháp nó. Vi c quan tr ng đ u
tiên là tìm đi u ki n c a bài toán : x 2 12 2 3 x 2 3 ; y 1 m t công vi c nh nhàng
cho ta
đi m đ u tiên. Ti p theo ta nên làm gì đó là quan sát t ng ph ng trình và rõ ràng
ph ng trình hai khơng h có m i liên h gì nên tơi tìm h ng ph ng trình m t Đây là m t
ph ng trình đ i x ng là vì con s
đ ng th i cũng nh hai bi n x, y đ u có s xu t hi n x , x 2 và
y , y nên n u đ t z y thì ph
ng trình m t tr thành : x 12 z 2 z 12 x 2 12
www.DeThiThuDaiHoc.com
ThuVienDeThi.com
Đ n đây thì tơi nghĩ ngay đ n ý t ngwww.MATHVN.com
c a b t đ ng th c AM GM mà khơng quan tâm đi u gì khác
đ c bi t là đi u ki n đ dùng b t đ ng th c đó
x 2 12 z 2
2
12
x
z
x 2 12 z 2 z 2 12 x 2
2
2
2
12
12
x
z
z
x
12
2
2
12
z
x
2
2
2
z 12 x
2
D u = s x y ra khi và ch khi : x 2 z 2 12 y 12 x 2 th xu ng ph ng trình hai ta có
x 3 8x 1 2 10 x 2
Đ n đây l i khai thác m t trong nh ng k năng gi i h ph ng trình đó là nh m nghi m. Rõ ràng
đi u tôi nghĩ đ n luôn là căn ph i là m t s chính ph ng đó cũng là kinh nghi m đi thi Ta c n x lý
sao cho 10 x 2 là m t s chính ph ng V y thì có th x y ra hai tr ng h p sau : x 2 1 ; x 2 9
và th l i giá tr c a bi n s th y x 3 th a mãn nên tôi s nghĩ đ n vi c liên h p nh sau
x 3 8x 1 2 10 x 2 x 3 8x 3 2
x 3 x 2 3x 1
2 x 3 x 3
10 x 1
2
0
10 x 2 1
2x 6
x 3 x 2 3x 1
0
2
10 x 1
ng trình cịn l i s vơ nghi m là vì : x 2 3x 1 0 nh ng đ suy ra nó vơ nghi m chí
Nên cái ph
ít tơi c n đi u ki n x 3 0 nh ng b c đ u tiên tơi làm ch có : x 2 3 0 nên bài làm c a tơi
đ n đây đã có v n đ . V n đ
ch đi u ki n ch t c a x tôi ki m tra l i và d u h i đ c đ t ra cho
tôi là : Ch a có x 0 thì làm sao mà có th áp d ng b t đ ng th c AM GM và n u ch ng minh
đ c x 0 thì tơi đã g n nh hồn thành bài toán Th t v y :
y 12 y 12 x 2 12 x 12 y 12 y 12 x 2 0 x 0
V y là m i chuy n coi nh đã xong Trình bày vào gi y thi c n th n Tơi đ
tốn này
c đi m tr n v n cho bài
L i gi i Tr
1y x y x 2 x y 1 y
x, y
2y 2 3x 6y 1 2 x 2y 4x 5y 3
c h t , ta nên tìm đi u ki n c a bài tốn đó là x y 0 ; x 2y ; 4x 5y 3 .
đó Đ ý
ng trình m t xu t hi n hai căn th c
i B.2014 . Gi i h ph
ng trình
Ti p t c ta s đi phân tích bài tốn Quan sát t ng ph ng trình m t và nh n th y s đ c bi t
ph ng trình hai Nó khơng q r c r i nh
ph ng trình hai nên tơi hi v ng s tìm ra đ c đi u gì
ph
x y ;
y nên ý t
ng c a tôi s là đ a
a x y
nh ng cái ph c t p v đ n gi n qua phép n ph phá căn th c Đ t
và m t đi m đáng
b y
chú ý đây là h ng t x đ ng m t mình nên tơi s đ a m i liên h gi a a, b v x thì th t tình c ta
có đ
c : a 2 b 2 x do đó ph
ng trình m t đ
1 b a a
2
2
c vi t l i thành :
b 2 a2 1 b
2
Oh, m t ph ng trình hai n a, b có s đ i x ng rõ ràng nên ta s ti p t c đi tìm nhân t hay chính là
khám phá m i quan h gi a a, b Đ làm công vi c này tôi nghĩ r ng ki u gì nó cũng có d ng :
b ma n nên v i m i a b do đó s đi tìm đ c m, n Đ u tiên đ n gi n ch n a 1 hay b 1
thì th t tình c
đây tơi l i đ c đi u luôn đ’ng Ak ra ph ng trình kia s đ c vi t d i d ng :
a 1b 1 f a, b 0 nh
ng tôi ch a bi t f a, b nh th nào c Và cũng d a ph
www.DeThiThuDaiHoc.com
ThuVienDeThi.com
ng trình đó