Chuyên đề: Qui luật biến đổi tuần hoàn một số đại lượng vật lí và tính chất hóa học cơ bản của các nguyên tố hóa học trong bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học28722

CHUYÊN ĐỀ: QUI LUẬT BIẾN ĐỔI TUẦN HOÀN MỘT SỐ ĐẠI LƯỢNG
VẬT LÍ VÀ TÍNH CHẤT HĨA HỌC CƠ BẢN CỦA CÁC NGUN TỐ HĨA
HỌC TRONG BẢNG TUẦN HỒN CÁC NGUYÊN TỐ HÓA HỌC
GV: ĐỖ THỊ LOAN
I.

LỊCH SỬ PHÁT MINH RA BẢNG TUẦN HỒN CÁC NGUN TỐ
HĨA HỌC

Đ.I.Mendêleeep tốt nghiệp đại học năm 21 tuổi, ông từng là giáo viên trung học,
sau đó đến giảng dạy tại trường đại học Petecbua ( Nga ), chuyên ngành hóa học.
Cống hiến lớn nhất của ơng là nghiên cứu ra bảng tuần hồn các ngun tố hóa học
vào năm 1869 (lúc ơng 35 tuổi), sau đó khoa học đã bổ sung các nguyên tố mới tìm
ra. Một trong những ngun tố mới đó là nguyên tố thứ 101-đã được điều chế lần
đầu tiên năm 1955 và gọi là Menddeeleevi để tỏ lịng kính trọng nhà bác học Nga
vĩ đại.
Khi Mendeleeep viết:” nguyên lý hóa học”, ơng nghĩ đến lúc này tổng số các
ngun tố đã phát hiện trên thế giới là 63 nguyên tố, giữa chúng nhất định có
những qui luật biến hóa thống nhất, vì sự vật đều có liên quan với nhau. Để phát
hiện qui luật này ơng đã đăng kí 63 nguyên tố vào 63 chiếc thẻ, trên thẻ ông viết
tên ngun tử, tính chất hóa học của chúng. Ơng xếp đi xếp lại trên bàn, bỗng một
hôm ông phát hiện ra rằng: nếu xếp chúng theo thứ tự tăng dần của điện tích hạt
nhân thì có sự biến đổi diệu kì-đó là qui luật biến đổi tuần hồn.
Việc phát hiện về qui luật tuần hồn các ngun tố khơng chỉ có thể dự đốn vị trí
các ngun tố chưa tìm ra mà cịn có thể biết trước được tính chất quan trọng nhất
của chúng. Thật ra, bảng tuần hoàn đó khơng đều lắm vì có những chỗ trống trong
bảng la nguyên tố chưa biết. Mendeleleep dự đoán rằng cuối cùng khoa học sẽ
khám phá ra nguyên tố lấp đầy chỗ trống đó. Bảng tuần hồn này là sự phân loại
đầu tiên các nguyên tố có mối liên hệ chặt chẽ và hệ thống, định hướng cho việc
nghiên cứu tiếp tục các nguyên tố mới.
Năm 1875, Viện Hàn Lâm Khoa Học Pari nhận được thư của một nhà khoa học,

rằng ông đã tìm ra được một nguyên tố mới trong quặng kẽm trắng là gali. Tính
chất của gali giống nhơm, nguyên tử khối là 59,72 và tỷ trọng là 4,7. Ngun tố
mới này cùng nhóm với nhơm, cũng là điều mà Mendeleep đã dự đoán trước đây 4
năm. Theo cách tính tốn của BTH thì ngun tử gali phải khoảng 68 và tỷ trọng
5,9-6,0. Mendêleeep tin rằng mình đúng và ngay lập tức viết thư cho viện Hàn
Lâm Khoa Học Pari về ý kiến của mình. Bức thư được chuyển tới tay nhà bác học
tìm ra nguyên tố gali, ngay lập tức, ông ta đã xác định lại một lần nữa những số

ThuVienDeThi.com


liệu trên. Kết quả làm ông ngạc nhiên, bởi đúng theo dự đoán của Menđeleep: tỷ
trọng của gali là 5,94. Bốn năm sau, một nhà khoa học Thụy Điển phát hiện ra một
nguyên tố mới khác và đặt tên là scandi. Khi mọi người nghiên cứu sâu hơn một
ngóm Bo mà Mendeleep đã dự đoán. Năm 1886-15 năm sau dự đốn của nó,
ngun tố germani (Ge) đã được tách li và có nguyên tử khối là 72,3. Nhiều
nguyên tố khác tiếp tục được dự đốn và tìm ra theo cách như vậy. Tuy nhiên, khi
có thêm nhiều nguyên tố bổ sung vào bảng tuần hồn hóa học, người ta thấy nếu
một số nguyên tố được đặt trong những cột thích hợp do những phản ứng giống
nhau của chúng, thì chúng không tuân theo trật tự đúng của trọng lượng nguyên tử
tăng dần.
II.
CƠ SỞ LÍ THUYẾT
1. Nguyên tắc sắp xếp các ngun tố trong bảng tuần hồn
Các ngun tố hóa học được sắp xếp vào một bảng, gọi là BTH, dựa trên các
nguyên tắc sau:
- Theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân ngun tử
- Các ngun tố có cùng số lớp electron trong nguyên tử được xếp cùng một
hàng
- Các nguyên tố có cùng số electron “hóa trị “ được xếp cùng một cột.

2. Cấu tạo BTH

a. Ô nguyên tố

ThuVienDeThi.com


Mỗi ơ ngun tố hóa học được sắp xếp vào một ô của bảng, gọi là
nguyên tố. Số thứ tự của ô nguyên tố đúng bằng số hiệu nguyên tử của
ngun tố đó

-

-

-

Ví dụ:
b. Chu kì
Là dãy các ngun tố mà nguyên tử của chúng có cùng số lớp electron
được xếp theo chiều điện tích hạt nhân tăng dần.
Số thứ tự chu kì = số lớp electron
Chu kì 1 gồm 2 nguyên tố là: H (Z=1) và He (Z=2)
Chu kì 2 gồm 8 nguyên tố: Li (Z=3) Ne (Z=10)
Chu kì 3 gồm 8 nguyên tố: Na (Z=11) Ar (Z=18)
Chu kì 4 gồm 18 nguyên tố: K (Z=19) Kr (Z=36)
Chu kì 5 gồm 18 nguyên tố: Rb (Z=37)Xe (Z=54)
Chu kì 6 gồm 32 nguyên tố: Cs (Z=55) Rn (Z=86)
Chu kì 7 chưa hồn thànhc
 Các chu kì 1, 2, 3 là các chu kì nhỏ

 Các chu kì 4, 5, 6, 7 là các chu kì lớn
c. Nhóm ngun tố
Nhóm ngun tố là tập hợp các nguyên tố mà nguyên tử của chúng có số
eclectron lớp ngồi cùng bằng nhau và do đó có tính chất hóa học gần tương
tự nhau được xếp thành cột theo chiều tăng của điện tích hạt nhân nguyên tử
Nguyên tử các nguyên tố trong cùng một nhóm có số eclectron hóa trị bằng
nhau và bằng số thứ tự của nhóm.

III. Vận Dụng Qui Luật Biến Đổi Tuần Hồn Các Đại Lượng Và Tính chất
1. Cách học thuộc bảng tuần hồn





Nhóm IA: Hi rơ; li; na; khơng; rời bỏ; cộng sản; Pháp.(H,Li,Na,K,Rb,Cs,Fr)
Nhóm :IIA : Banh; miệng; cá; sấu; bẻ; răng.(Be,Mg,Ca,Sr,Ba,Ra)
Nhóm :IIIA : Ba; anh lấy; gà; trong; tủ lạnh.(B,Al,Ga,In,Tl)
Nhóm :IV : Chú; sỉ; gọi em; sang nhậu , phỏ bò.(C,Si,Ge,Sn,Pb)

ThuVienDeThi.com


Nhóm :V : nicơ; phàm tục; ắc; sầu; bi.(N,P,As,Sb,Bi)
 Nhóm :VI : ơng; say; sỉn; té; bị. (O,S,Se,Te,Po)
 Nhóm :VII : Phải; chi; bé; yêu; anh. (F,Cl,Br,I,At)
 Nhóm :VIII : Hằng; nga; ăn; khúc; xương; rồng .(He,Ne,Ar,Kr,Xe,Rn)
Thơ về thứ tự 30 nguyên tố hóa học đầu tiên trong bảng tuần hồn các ngun tố
hóa học


Hồng Hơn Lặng Bóng Buổi Chiều
(H:1) (He:2) (Li:3) (Be:4) (B:5) (C:6)
Nắng Oi Fía Núi Nhạt Màu Ánh Siêu
(N:7)(O:8)(F:9)(Ne:10)(Na:11)(Mg:12)(Al:13)(Si:14)
Phong Sương Cịn Ám Khói Chiều
(P:15)(S:16)(Cl:17)(Ag:18)(K:19)(Ca:20)
Sao

Tinh Vân Cũng Mn Fương Chiếu Nhòa

(Sc:21)(T:22)(V:23)(Cr:24)(Mn:25) (Fe:26) (Co:27) (Ni:28)
Cu: 29 và Zn: 30
Thơ về thứ tự 20 ngun tố đầu
Hồng hơn lặng bờ Bắc.
Chợt nhớ ở phương Nam.
Nắng mai ánh sương phủ.
Song cửa ai không cài

ThuVienDeThi.com