(Luận án tiến sĩ) Trách nhiệm xã hội doanh nghiệp trong việc bảo đảm quyền con người ở Việt Nam hiện nay

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

NGUYỄN DIỆU LINH

TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI CỦA DOANH NGHIỆP
TRONG VIỆC BẢO ĐẢM QUYỀN CON NGƢỜI
Ở VIỆT NAM HIỆN NAY

LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC

HÀ NỘI - 2021


VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

NGUYỄN DIỆU LINH

TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI CỦA DOANH NGHIỆP
TRONG VIỆC BẢO ĐẢM QUYỀN CON NGƢỜI
Ở VIỆT NAM HIỆN NAY

Ngành: Luật hiến pháp và luật hành chính
Mã số: 9380102

LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Trần Thị Thúy Lâm

HÀ NỘI - 2021


LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu độc lập của cá
nhân tôi. Nội dung cũng như các số liệu trình bày trong Luận án hồn
tồn trung thực. Những kết luận khoa học của Luận án chưa được cơng
bố trong bất kỳ cơng trình nào khác.

NGƯỜI CAM ĐOAN

Nguyễn Diệu Linh


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1

Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI
LUẬN ÁN ......................................................................................................... 8
1.1. Tình hình nghiên cứu đề tài luận án .................................................... 8
1.2. Nhận xét về tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án ..... 20
1.3. Câu hỏi nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu về đề tài luận án .... 23
KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 .............................................................................. 24
Chƣơng 2: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ TRÁCH NHIỆM XÃ
HỘI CỦA DOANH NGHIỆP TRONG VIỆC BẢO ĐẢM QUYỀN
CON NGƢỜI ................................................................................................. 25
2.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò của trách nhiệm xã hội của doanh
nghiệp trong việc bảo đảm quyền con người ........................................ 25
2.2. Tiêu chí đánh giá trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp trong

việc bảo đảm quyền con người ............................................................. 45
2.3. Điều chỉnh pháp luật về trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp
trong việc bảo đảm quyền con người.................................................... 56
2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp
trong việc bảo đảm quyền con người.................................................... 71
KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 .............................................................................. 77
Chƣơng 3: THỰC TRẠNG TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI CỦA DOANH
NGHIỆP TRONG VIỆC BẢO ĐẢM QUYỀN CON NGƢỜI Ở VIỆT
NAM HIỆN NAY............................................................................................ 78
3.1. Thực trạng pháp luật và thực hiện pháp luật về trách nhiệm xã
hội của doanh nghiệp trong bảo đảm quyền con người trong lĩnh
vực lao động .......................................................................................... 78


3.2. Thực trạng pháp luật và thực hiện pháp luật về trách nhiệm xã
hội của doanh nghiệp trong việc bảo đảm quyền con người trong
lĩnh vực môi trường .............................................................................. 92
3.3. Đánh giá chung về trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp trong
việc bảo đảm quyền con người ở Việt Nam ....................................... 104
KẾT LUẬN CHƢƠNG 3 ............................................................................ 120
Chƣơng 4: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP TĂNG CƢỜNG TRÁCH
NHIỆM XÃ HỘI CỦA DOANH NGHIỆP TRONG VIỆC BẢO ĐẢM
QUYỀN CON NGƢỜI Ở VIỆT NAM HIỆN NAY ................................. 121
4.1. Quan điểm tăng cường trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp
trong việc bảo đảm quyền con người ở Việt Nam hiện nay ............... 121
4.2. Giải pháp tăng cường trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp
trong việc bảo đảm quyền con người ở Việt Nam hiện nay ............... 124
KẾT LUẬN .................................................................................................. 141
DANH MỤC CÁC CƠNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ
LUẬN ÁN ..................................................................................................... 143

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 152


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
1

TNXH của DN

Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp

2

BVMT

Bảo vệ môi trường

3

BLLĐ

Bộ luật lao động

4

DN CVĐTNN

Doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngồi

5

NLĐ

Người lao động

6

GRI

Sáng kiến báo cáo toàn cầu

7

QCN

Quyền con người

8

ILO

Tổ chức Lao động quốc tế

9

ISO 26000

Tiêu chuẩn 26000 của Tổ chức quốc tế

10

OECD

Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế

11

SA8000

Trách nhiệm giải trình xã hội 8000

12

LHQ

Liên Hợp Quốc

13

UNGC

Hiệp ước tồn cầu của Liên Hợp quốc

14

VCCI

Phịng Thương mại và Cơng nghiệp Việt Nam

15

WRAP

16

WTO

Tổ chức cơng nhận trách nhiệm xã hội trong
sản xuất tồn cầu
Tổ chức thương mại thế giới


DANH MỤC CÁC BẢNG, HÌNH

Bảng 1.1. Nội dung thực hiện TNXH của DN trong việc bảo đảm QCN
trong lĩnh vực lao động. ...................................................................... 63
Bảng 1.2. Nội dung thực hiện TNXH của DN đối với mơi trường ................ 66
Hình 1. Mơ hình TNXH của DN của Caroll Archie (1999) ......................... 29


MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài
Hiện nay, TNXH của DN là lĩnh vực đang thu hút rất nhiều sự quan tâm của
các nhà nghiên cứu, nhà hoạt động xã hội và nhà quản lý. Bởi lẽ, trong thực tế, xuất
hiện khá nhiều những hiện tượng liên quan đến hình ảnh tiêu cực của các doanh
nghiệp trong hoạt động, từ các thông tin về việc sử dụng thực phẩm bẩn, với hàng
tấn cá chết được vận chuyển vào miền nam làm nước mắm, các xe khách chở đầy
thịt bẩn tuồn vào các nhà hàng, các cửa hàng chế biến thức ăn sẵn,… đến sự
việc các công ty không xử lý chất thải nhà máy gây ô nhiễm, các vụ vi phạm lao
động, an toàn lao động, sử dụng lao động trẻ em trái phép… Liệu điều này có tiếp

tục diễn ra nếu như các doanh nghiệp, công ty ý thức được trách nhiệm và vai trị
của mình đối với xã hội, đối với cộng đồng và từng khách hàng sử dụng sản phẩm?
Tuy nhiên, TNXH của DN vẫn chưa thực sự được quan tâm thỏa đáng ở Việt Nam,
cả về quan điểm, nội dung và cách thức thực hiện. Phần lớn doanh nghiệp Việt
Nam chưa có nhận thức đầy đủ về TNXH của DN cũng như vai trò của nó đối với
việc nâng cao năng lực cạnh tranh và sự phát triển bền vững của doanh nghiệp
mình, thậm chí một số còn coi TNXH của DN là gánh nặng chi phí. Vì vậy, cần
phải sớm tạo lập được nhận thức lý luận đầy đủ về TNXH của DN, đặc biệt phần
trách nhiệm có liên quan đến vấn đề QCN nhằm tuyên truyền, phổ biến về TNXH của
DN một cách mạnh mẽ hơn với phạm vi và đối tượng rộng hơn.
TNXH của DN trong việc bảo đảm TNXH của DN có liên quan đến cả nhận
thức và hành động của doanh nghiệp, cả vai trò và trách nhiệm của nhà nước. Về phía
doanh nghiệp, các doanh nghiệp cần phải tơn trọng TNXH của DN và chủ động trong
việc bảo đảm TNXH của DN trong hoạt động kinh doanh của mình. Về phía nhà nước,
cần có sự giám sát, quản lý của nhà nước để xử lý các vi phạm về QCN do doanh
nghiệp gây ra. Theo đó, cần phân tích rõ vai trò, trách nhiệm của nhà nước, nhận diện rõ
trách nhiệm của doanh nghiệp để thúc đẩy việc bảo đảm QCN tối đa nhất.
Các doanh nghiệp và các bên liên quan cần nhận thức một cách tích cực về
TNXH của DN, nhất là trong bối cảnh hội nhập ngày càng rộng và sâu hơn. Cùng với
sự phát triển không ngừng của các tập đoàn xuyên quốc gia, đa quốc gia, hoạt động

1


của các doanh nghiệp đã vượt ra ngoài biên giới quản lý của quốc gia. Ngồi vai trị
tích cực trong kinh tế quốc tế và mang lại phúc lợi kinh tế và xã hội tại các quốc gia
nơi doanh nghiệp hoạt động, quá trình sản xuất kinh doanh của các tập đoàn kinh tế
cũng làm nảy sinh nhiều hiện tượng tiêu cực như: khuyến khích việc bán phá giá,
gián tiếp vi phạm tiêu chuẩn lao động, khai thác tài nguyên thiên nhiên tại các nước
đang phát triển... Bên cạnh đó, do đặc thù hoạt động kinh doanh của tập đoàn diễn

ra ở nhiều quốc gia khác nhau, dẫn đến có sự xung đột pháp luật, hoặc các tiêu
chuẩn pháp lý quốc gia mà các công ty con hoạt động không bảo đảm được QCN.
Do đó, vai trị của TNXH của DN, bản chất pháp lý và các công cụ TNXH của DN
có thể trở thành một khn khổ quan trọng để bảo đảm QCN trong luật pháp quốc
tế và quốc gia. Đồng thời, TNXH của DN cũng là một cánh cửa dẫn các doanh
nghiệp trong nước hội nhập quốc tế và góp phần nâng cao vị thế cạnh tranh, đem
lại lợi nhuận và sự phát triển bền vững cho các doanh nghiệp.
Ở Việt Nam hiện nay, xét cả trên phương diện nhận thức lý luận và hành
động thực tiễn vẫn đang tồn tại nhiều vướng mắc, bất cập liên quan đếnTNXH của
DN trong việc bảo đảm QCN. Các doanh nghiệp hầu như vẫn xem trách nhiệm
trong bảo đảm QCN thực chất chỉ đơn thuần là trách nhiệm đạo đức, khía cạnh
pháp lý chưa được chú ý đúng mức. Hệ quả rõ ràng là QCN trong mối quan hệ với
hoạt động của doanh nghiệp chưa được quan tâm thoả đáng, nhiều trường hợp
QCN bị xâm hại từ phía các doanh nghiệp trong quá trình doanh nghiệp triển khai
các hoạt động sản xuất kinh doanh. Trong bối cảnh đó, việc làm rõ các khía cạnh lý
luận, đánh giá thực trạng và đề xuất các giải pháp pháp lý nhằm tăng cường TNXH
của DN trong việc bảo đảm QCN là một nhiệm vụ quan trọng và thời sự hiện nay
của khoa học pháp lý Việt Nam. Trong khi đó, đặt trong tương quan với tình hình
nghiên cứu về vấn đề này, hiện vẫn cịn nhiều khoảng trống.
u cầu và bối cảnh nói trên là lý do và động lực thúc đẩy NCS lựa chọn đề
tài “Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp trong việc bảo đảm quyền con người ở
Việt Nam hiện nay” để triển khai nghiên cứu trong quy mô luận án tiến sĩ luật học,
với mong muốn tập trung làm rõ các khía cạnh lý luận cơ bản về TNXH của DN,
đánh giá một cách toàn diện thực trạng hoạt động và tác động của quá trình sản

2


xuất kinh doanh của doanh nghiệp tới QCN, xác định những hạn chế, bất cập và đề
xuất đổi mới nhận thức cũng như cơ chế pháp lý về TNXN của DN trong bảo đảm

QCN ở nước ta hiện nay.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án
2.1. Mục đích nghiên cứu
Luận án có mục đích tổng qt là xây dựng cơ sở khoa học cho việc đề xuất
các giải pháp nhằm tăng cường TNXH của DN trong việc bảo đảm QCN ở Việt
Nam hiện nay.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Thứ nhất, nghiên cứu làm sáng tỏ những khía cạnh lý luận cơ bản liên quan đến
khái niệm, đặc điểm, vai trò TNXH của DN trong việc bảo đảm QCN.
Thứ hai, nghiên cứu làm rõ nội dung, tiêu chí nhận diện TNXH của DN
trong việc bảo đảm QCN. Từ đó, xác định khung pháp lý điều chỉnh TNXH của
DN trong bảo đảm QCN.
Thứ ba, phân tích, đánh giá thực trạng TNXH của DN trong việc bảo đảm QCN
ở Việt Nam, trong đó điểm nhấn là thực trạng pháp luật và thực hiện pháp luật về
TNXH của DN trong bảo đảm QCN ở Việt Nam hiện nay.
Thứ tư, xây dựng định hướng và đề xuất các giải pháp tăng cường TNXH
của DN trong việc bảo đảm QCN ở Việt Nam, trong đó đặc biệt chú ý các giải pháp
hồn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật về TNXH của DN
trong việc bảo đảm QCN.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận án
3.1. Đối tượng nghiên cứu
- Các quan điểm khoa học liên quan đến TNXH của DN, QCN, TNXH của
DN trong việc bảo đảm QCN;
- Hệ thống các quy định pháp luật Việt Nam liên quan đến TNXH của DN
trong bảo đảm QCN thuộc hai lĩnh vực: lao động và môi trường;
- Thực trạng thực hiện TNXH của DN ở Việt Nam trong bảo đảm QCN
trong hai lĩnh vực: lao động và môi trường;

3

- Pháp luật quốc tế và thực tiễn thực hiện TNXH của DN ở một số quốc gia
trên thế giới.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi nội dung
TNXH của DN trong việc bảo đảm QCN là một chủ đề rất rộng, không thể
giải quyết trọn vẹn trong một luận án tiến sĩ.
Trách nhiệm của doanh nghiệp đối với xã hội bao gồm cả trách nhiệm đạo
đức và trách nhiệm pháp lý. TNXH của DN có thể nảy sinh trong tồn bộ quá trình
hình thành, hoạt động và giải thể của doanh nghiệp. TNXH của DN đối với bảo
đảm QCN có thể ảnh hưởng, tác động đối với tất cả các nhóm quyền cơ bản của
con người và ở các mức độ khác nhau, trực tiếp hoặc gián tiếp. TNXH của DN đối
với bảo đảm QCN có thể diễn ra trên bình diện quốc gia và quốc tế, liên quan tới
vai trò của nhiều chủ thể khác nhau….
Luận án “Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp trong việc bảo đảm quyền
con người ở Việt Nam hiện nay” tiếp cận nghiên cứu từ góc độ của khoa học pháp
lý, lĩnh vực chuyên ngành Luật Hiến pháp và Luật Hành chính, do vậy, trên cơ sở
làm rõ các khía cạnh lý luận cơ bản về TNXH của DN, luận án tập trung nghiên
cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến điều chỉnh pháp luật về TNXH
của DN trong việc bảo đảm QCN ở Việt Nam hiện nay. Nhóm lĩnh vực được lựa
chọn để đánh giá thực trạng TNXH của DN trong việc bảo đảm QCN ở Việt Nam
bao gồm lĩnh vực lao động và môi trường với các QCN có liên quan trực tiếp tới
hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp, chịu tác động mạnh mẽ từ thái
độ trách nhiệm của doanh nghiệp. Các lĩnh vực khác và TNXH của DN trong việc
bảo đảm các nhóm quyền khác sẽ được đề cập ở mức độ khái quát, mang tính chất
so sánh để làm sáng tỏ nội dung nghiên cứu chủ đạo của luận án.
- Phạm vi không gian
Luận án nghiên cứu TNXH của DN trong việc bảo đảm QCN ở Việt Nam,
trong phạm vi cả nước. Luận án có chú ý thích đáng đến việc tìm hiểu TNXH của
DN trong việc bảo đảm QCN ở một số quốc gia trên thế giới, xem đó là cơ sở để

4


nhận diện các tiêu chí xác định TNXH của DN và gợi mở một số kinh nghiệm cho
điều chỉnh và thực thi pháp luật ở Việt Nam hiện nay.
- Phạm vi thời gian
Luận án nghiên cứu TNXH của DN trong việc bảo đảm QCN ở Việt Nam từ
khi bắt đầu đổi mới đất nước. Tuy nhiên, liên quan đến giới hạn về nội dung, luận án
tập trung nghiên cứu giai đoạn từ năm 2012 đến nay, gắn với việc ban hành các Luật
Đầu tư 2020, Luật Doanh nghiệp 2014, Luật Bảo vệ môi trường 2014, Bộ Luật Lao
động 2012 và 2019, Luật BVMT năm 2020 …
4. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu
4.1. Phương pháp luận
Luận án được thực hiện bằng phương pháp luận của Chủ nghĩa Mác – Lênin;
tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước và pháp luật và trách nhiệm của các cơ sở sản
xuất, kinh doanh; đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước Việt Nam về phát
triển đất nước, về vai trò và trách nhiệm của doanh nghiệp, về bảo đảm QCN trong
giai đoạn hiện nay.
Cơ sở lý thuyết của luận án là học thuyết về quản trị quốc gia, học thuyết
phúc lợi chung, học thuyết kinh tế phát triển, học thuyết quyền con người…
Luận án tiếp cận nghiên cứu từ góc độ khoa học pháp lý, đồng thời sử dụng
cách tiếp cận dựa trên quyền.
4.2. Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp phân tích được sử dụng khi đánh giá, bình luận các học thuyết, quy
định pháp luật, thực tiễn áp dụng pháp luật về trách nhiệm xã hội doanh nghiệp ở nước ta
hiện nay trong mối tương quan, liên hệ với QCN.
Phương pháp tổng hợp được sử dụng khi đánh giá nhằm rút ra những kết
luận tổng quan, những quan điểm, các đề xuất, kiến nghị.
Phương pháp so sánh được sử dụng khi phân tích, đánh giá về tính pháp lý trách

nhiệm xã hội doanh nghiệp trong mối tương quan với QCN, xu thế nhìn nhận tính pháp
lý của TNXH của DN của các nước trên thế giới nhằm làm sáng tỏ những điểm chung,
sự khác biệt trong hệ thống pháp luật và quản lý nhà nước về TNXH của DN.

5


Phương pháp phân tích logic quy phạm được sử dụng khi đánh giá thực
trạng, xem xét về tính thống nhất, phát hiện mâu thuẫn trong nội dung quy định về
về TNXH của DN và bảo đảm QCN.
Phương pháp trao đổi với chuyên gia được sử dụng khi xây dựng đề xuất và
xây dựng chính sách (bộ nguyên tắc ứng xử chung) về TNXH của DN ở nước ta.
Phương pháp liên ngành và đa ngành khoa học xã hội được sử dụng trong
toàn bộ luận án nhằm làm sáng tỏ các mối quan hệ chủ đạo giữa phát triển kinh tế
và bảo đảm QCN.
5. Đóng góp mới về khoa học của luận án
Là cơng trình chun khảo về TNXH của DN trong việc bảo đảm quyền con
người ở Việt Nam, luận án có những điểm mới chủ yếu sau:
- Luận án tiếp tục phát triển nhận thức lý luận về TNXH của DN, về QCN
trong mối liên quan với sự tồn tại và hoạt động của doanh nghiệp, về trách nhiệm của
doanh nghiệp trong bảo đảm QCN. Khái niệm và đặc điểm TNXH của DN trong bảo
đảm QCN, nội dung điều chỉnh pháp luật liên quan đến nghĩa vụ của doanh nghiệp và
của nhà nước trong quản lý doanh nghiệp nhằm bảo đảm QCN, các yếu tố ảnh hưởng
đến TNXH của DN trong bảo đảm QCN là những khía cạnh lý luận mang tính mới
của luận án.
- Luận án xây dựng được bức tranh tương đối đầy đủ về TNXH của DN
trong việc bảo đảm QCN ở Việt Nam thuộc hai lĩnh vực chủ đạo: lao động và môi
trường. Luận án chỉ ra những ưu điểm và hạn chế cũng như nguyên nhân của thực
trạng điều chỉnh và thực thi pháp luật về TNXH của DN trong bảo đảm QCN thuộc
hai lĩnh vực nói trên chính là phát hiện mới, có ý nghĩa thực tiễn quan trọng của

luận án.
- Luận án xác định rõ định hướng thực hiện TNXH của DN trong bảo đảm
QCN một cách hiệu quả, mang lại những lợi ích lâu dài, bền vững cho doanh
nghiệp và sự phát triển chung của toàn xã hội. Luận án đề xuất được các giải pháp
tương đối toàn diện để hiện thực hố các định hướng. Các giải pháp có tính mới,
được luận giải sâu sắc hơn, có tính khả thi chính là đóng góp quan trọng, thể hiện
mục đích tổng quát của luận án.

6


6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của Luận án
Kết quả nghiên cứu của luận án góp phần làm phong phú thêm hệ thống lý
luận cơ bản trong khoa học pháp lý và khoa học nhân quyền về trách nhiệm của các
chủ thể trong bảo đảm QCN, trước hết là quyền của người lao động, quyền con
người với môi trường.
Kết quả nghiên cứu của luận án có thể ứng dụng trong xây dựng các phương
án lập pháp và thực tiễn quản lý nhà nước, quản lý điều hành doanh nghiệp ở Việt
Nam hiện nay.
Luận án có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo trong nghiên cứu và đào
tạo luật học và nhân quyền. Luận án cũng có thể là tài liệu tham khảo cho bất cứ ai
quan tâm đến bảo đảm QCN, vai trò và khả năng nâng cao TNXH của DN trong
bảo đảm QCN ở Việt Nam hiện nay.
7. Cấu trúc của Luận án
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Danh mục tài liệu tham khảo, luận án có
kết cấu bốn chương:
Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu đề tài luận án
Chương 2: Những vấn đề lý luận về trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp
trong việc bảo đảm quyền con người
Chương 3: Thực trạng trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp trong việc bảo

đảm quyền con người ở Việt Nam
Chương 4: Định hướng và giải pháp tăng cường trách nhiệm xã hội của
doanh nghiệp trong việc bảo đảm quyền con người ở Việt Nam hiện nay.

7


Chƣơng 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI LUẬN ÁN

1.1. Tình hình nghiên cứu đề tài luận án

1.1.1. Tình hình nghiên cứu những vấn đề lý luận của luận án
1.1.1.1. Nghiên cứu về khái niệm và đặc điểm của trách nhiệm xã hội của
doanh nghiệp
Thuật ngữ Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp - TNXH của DN
(Corporate Social Responsibility) được biết đến rộng rãi trong nhiều lĩnh vực hiện
nay. Theo hiểu biết chung, các doanh nghiệp hiện đại có trách nhiệm với xã hội
vượt quá nghĩa vụ của họ đối với cổ đông hoặc nhà đầu tư trong công ty để thiết lập
một định nghĩa rõ ràng đã thỏa thuận. Mặc dù nó khơng phải là một khái niệm mới,
TNXH của DN vẫn là một ý tưởng mới, khó nắm bắt đối với các học giả, và là vấn
đề gây tranh cãi cho các nhà quản lý doanh nghiệp và các bên liên quan của họ do
phạm vi của các định nghĩa rất rộng và cách sử dụng thuật ngữ khác nhau.
Đề cập nhiều đến khái niệm về TNXH của DN phải kể đến một số tác giả
sau: Freeman [64]; Crane và Matten [56]; Welford [103]; Habisch và Jonker [65].
Tuy nhiên, khái niệm về TNXH của DN được xem là xuất hiện lần đầu tiên vào
những năm 1950 (Carroll [52]; Freeman [64]; Carroll và Beiler [50]; Sturdivant
[95]). “Social Responsibilities of the Businessman” (1953) (Trách nhiệm xã hội
của doanh nhân) của Bowen, H.R là cuốn sách mà trong đó Bowen lần đầu tiên đưa
ra khái niệm về trách nhiệm xã hội nhằm mục đích tuyên truyền người quản lý tài

sản khơng làm tổn hại đến các quyền và lợi ích của người khác và kêu gọi lòng từ
thiện nhằm bồi hoàn những thiệt hại do các doanh nghiệp làm tổn hại cho xã hội.
Định nghĩa của Bowen tạo ra một cuộc thảo luận sâu sắc về TNXH của DN trong
nửa đầu thế kỷ 20. Trong cuốn A Three Dimensional Conceptual Model of
Corporate Performance (1979) - (Mơ hình khái niệm ba chiều về hiệu suất xã hội
doanh nghiệp) của Carroll, A.B đưa ra mơ hình khái niệm trong đó mơ tả tồn diện
các khía cạnh thiết yếu của hoạt động xã hội của doanh nghiệp, đồng thời, giải đáp
các câu hỏi: (1) TNXH của DN bao gồm những thành phần nào? (2) Tổ chức phải
giải quyết các vấn đề xã hội như thế nào (3) Mơ hình của tổ chức đáp ứng xã hội là
gì? Trong cuốn Measuring Corporate Social Responsibility: A Scale Development
Study (Đo lường trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp: Nghiên cứu quy mô phát
triển) (2008), Duygu Turker phân tích nguồn gốc, giá trị, và sự đo lường đáng tin

8