(SKKN mới NHẤT) kinh nghiệm hướng dẫn học sinh tìm hiểu nhân vật tự sự ở chương trình ngữ văn 11 từ phương diện nội tâm nhân vật nhằm nâng cao hiệu quả dạy học ngữ văn

Sáng kiến kinh nghiệm

A. MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài

Ngữ văn là một mơn học có tác dụng rất lớn trong việc giáo dục, giáo dưỡng
tình cảm thẩm mĩ, tư tưởng đạo đức của người học thông qua nghệ thuật, ngơn từ,
thơng qua những hình tượng nghệ thuật nhân vật của tác phẩm văn chương. Chính
từ nghệ thuật ngơn từ, từ hình tượng nghệ thuật nhân vật có sức truyền cảm và
khái quát cao, người học, người dạy như được tiếp thêm chất liệu hình thành nên
những phẩm hạnh cao đẹp của nhân cách. Ngoài việc giáo dục, giáo dưỡng tình
cảm thẩm mĩ, tư tưởng, đạo đức, mơn ngữ văn cịn có tác dụng rất to lớn trong
việc truyền đạt cho con người tri thức phong phú và đồ sộ của cuộc sống.
Dạy văn trong trường phổ thông đang là một thử thách lớn đối với giáo viên
hiện nay. Dạy như thế nào cho hay, cho hiệu quả, tạo sự hưng phấn, say mê cho
học sinh quả thực là cả một vấn đề lớn. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến học sinh
khơng thích học văn. Bởi:
Mơn văn là mơn khó học, việc học mơn văn phải trực tiếp dựa trên ngơn từ
( cịn gọi là bản văn) của tác phẩm văn chương. Việc đọc tác phẩm trở nên
một yêu cầu cấp thiết của cả người học và người dạy. Bởi vì thơng qua q trình
đọc, đọc sáng tạo, đọc kĩ, cảm và hiểu, người học và người dạy mới có thể cảm
nhận được giá trị thẩm mĩ vốn có của tác phẩm văn chương. Về mặt phương
pháp chăm học, đọc nhiều, đọc thường xuyên ở nhà, đọc trên lớp để nắm bắt
được nội dung và nghệ thuật của tác phẩm văn chương. Từ đó người học mới có
thể trả lời các câu hỏi hướng dẫn học bài còn người dạy có thể khai thác và sắp
xếp được bài dạy trên lớp của mình. Phải chăng cách học và cách dạy như thế
mãi mãi là giáo học pháp cơ bản của môn học này.
Số lượng học sinh học ban khoa học xã hội nhân văn và thi khối C ngày
càng ít đi, chất lượng ngày càng giảm. Vấn đề này đang là mối lo chung của
toàn nghành, toàn xã hội.
Đáng tiếc là hiện nay với chương trình học quá nặng, chưa có phương pháp

thích hợp kích thích sự say mê học, sáng tạo, cảm thụ văn học của học sinh.
2. Mục đích nghiên cứu
Như chúng ta đã biết tác phẩm tự sự đặc biệt là thể loại văn xuôi chiếm một
số lượng lớn trong chương trình văn học ở trường phổ thơng. Việc tìm hiểu,
khám phá tác phẩm tự sự một cách đúng đắn, có hiệu quả cao vẫn đang là một
thử thách lớn với giáo viên và học sinh.
Trong trường THPT học sinh thường lúng túng trong việc khai thác tác
phẩm tự sự. Đặc biệt là khó khăn trong việc tìm hiểu các nhân vật trong tác
Giáo viên: Nguyễn Thị Hòa

download by :

1


Sáng kiến kinh nghiệm

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HĨA
TRƯỜNG THPT QUẢNG XƯƠNG IV

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MƠN NGỮ VĂN
Đề tài: HƯỚNG DẪN HỌC SINH TÌM HIỂU NHÂN VẬT TRONG TÁC
PHẨM TỰ SỰ TỪ PHƯƠNG DIỆN NỘI TÂM NHÂN VẬT
Người thực hiện: Nguyễn Thị Hòa
Tổ Văn, Trường THPT Quảng Xương IV

phẩm tự sự. Học sinh thường thể
hiện
một cách chung chung mà không
Năm

họcnhân
2011vật
- 2012
làm nổi bật được nhân vật. Trong tác phẩm tự sự nhân vật thường thể hiện chủ
đề của tác phẩm. Hơn nữa trong khai thác nhân vật học sinh thường khó khăn
trong việc tìm hiểu thể hiện nội tâm nhân vật. Chính vì vậy việc tìm hiểu nhân
vật từ phương diện nội tâm nhân vật luôn được giáo viên và học sinh chú trọng
tiếp cận sâu hơn, và tiếp cận tác phẩm theo khuynh hướng "mở". Học ít hơn
nhưng tiếp cận tri thức được nhiều hơn sâu hơn. Nhằm nâng cao hiệu quả dạy
học ngữ văn trong nhà trường.

download by :


Sáng kiến kinh nghiệm

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HĨA
TRƯỜNG THPT QUẢNG XƯƠNG IV

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MƠN NGỮ VĂN
Đề tài: HƯỚNG DẪN HỌC SINH TÌM HIỂU NHÂN VẬT TRONG TÁC
PHẨM TỰ SỰ TỪ PHƯƠNG DIỆN NỘI TÂM NHÂN VẬT
Người thực hiện: Nguyễn Thị Hòa
Tổ Văn, Trường THPT Quảng Xương IV

III. Hướng dẫn học sinh tìmNăm
hiểu học
nhân2011
vật tự
sự từ góc độ nội tâm

- 2012
1. Nội tâm nhân vật trong tác phẩm tự sự.
a. Khái niệm: Theo từ điển thuật ngữ văn học: nội tâm nhân vật là những
tâm tư tình cảm bên trong của nhân vật.
b . Vai trị của nội tâm nhân vật.

download by :


Sáng kiến kinh nghiệm

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HĨA
TRƯỜNG THPT QUẢNG XƯƠNG IV

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MƠN NGỮ VĂN
Đề tài: HƯỚNG DẪN HỌC SINH TÌM HIỂU NHÂN VẬT TRONG TÁC
PHẨM TỰ SỰ TỪ PHƯƠNG DIỆN NỘI TÂM NHÂN VẬT
Người thực hiện: Nguyễn Thị Hòa
Tổ Văn, Trường THPT Quảng Xương IV

Nội tâm nhân vật sẽ có vai trị
rất học
lớn 2011
trong -việc
thể hiện một cách toàn diện về
Năm
2012
nhân vật. Qua nội tâm nhân vật độc giả sẽ hiểu được diễn biến tâm lí nhân vật từ
đó sẽ hiểu được tính cách nhân vật.
2. Hướng dẫn học sinh tìm hiểu nhân vật thông qua nội tâm nhân vật.

a- Lựa chọn nhân vật để phân tích .
Nhân vật trong tác phẩm tự sự rất đa dạng phong phú. Dựa trên phương diện
kết cấu và ý thức hệ có thể chia nhân vật ra thành các loại sau: Nhân vật chính,

download by :


Sáng kiến kinh nghiệm

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HĨA
TRƯỜNG THPT QUẢNG XƯƠNG IV

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MƠN NGỮ VĂN
Đề tài: HƯỚNG DẪN HỌC SINH TÌM HIỂU NHÂN VẬT TRONG TÁC
PHẨM TỰ SỰ TỪ PHƯƠNG DIỆN NỘI TÂM NHÂN VẬT
Người thực hiện: Nguyễn Thị Hòa
Tổ Văn, Trường THPT Quảng Xương IV

nhân vật phụ, nhân vật trung tâm,
vật chính
diện, nhân vật phản diện ... các
Nămnhân
học 2011
- 2012
nhân vật sẽ góp phần thể hiện tư tưởng chủ đề và nội dung của tác phẩm.
Tuy nhiên trong giờ học ở trường phổ thơng chúng ta khơng có đủ thời gian
để hướng dẫn học sinh phân tích hết các nhân vật được nên chúng ta phải lựa
chọn các nhân vật để phân tích. Ví dụ trong "Đời thừa" của Nam Cao xuất hiện
rất nhiều nhân vật nhưng chỉ có nhân vật nhà văn Hộ thể hiện tư tưởng của tác
phẩm. Cho nên khi phân tích tác phẩm này cần chú ý khai thác kĩ hai nhân vật

Hộ. Hay trong tác phẩm“Hai đứa trẻ" của Thạch Lam cũng xuất hiện nhiều

download by :


Sáng kiến kinh nghiệm

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HĨA
TRƯỜNG THPT QUẢNG XƯƠNG IV

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MƠN NGỮ VĂN
Đề tài: HƯỚNG DẪN HỌC SINH TÌM HIỂU NHÂN VẬT TRONG TÁC
PHẨM TỰ SỰ TỪ PHƯƠNG DIỆN NỘI TÂM NHÂN VẬT
Người thực hiện: Nguyễn Thị Hòa
Tổ Văn, Trường THPT Quảng Xương IV

nhân vật nhưng nhân vật Liên,Năm
An học
mới2011
là hình
tượng nhân vật chính cần phân
- 2012
tích.
b- Xác định nội tâm nhân vật.
Nội tâm nhân vật được thể hiện trong nhiều thời điểm, có thể trong quá khứ,
hiện tại hoặc trong nhiều hoàn cảnh khác nhau.
Trong tác phẩm " Đời thừa" nhân vật Hộ bộc lộ nội tâm trong những hoàn
cảnh đời thường của cuộc sống mưu sinh, trong mối quan hệ với bạn văn
chương, gia đình.

download by :


Sáng kiến kinh nghiệm

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HĨA
TRƯỜNG THPT QUẢNG XƯƠNG IV

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MƠN NGỮ VĂN
Đề tài: HƯỚNG DẪN HỌC SINH TÌM HIỂU NHÂN VẬT TRONG TÁC
PHẨM TỰ SỰ TỪ PHƯƠNG DIỆN NỘI TÂM NHÂN VẬT
Người thực hiện: Nguyễn Thị Hòa
Tổ Văn, Trường THPT Quảng Xương IV

Trong tác phẩm " Hai đứaNăm
trẻ"học
nội 2011
tâm của
Liên và An được bộc lộ khá rõ
- 2012
qua tâm trạng của hai chị em Liên trong khung cảnh tối tăm, tù đọng của đời
sống phố huyện nghèo và tâm trạng đợi tàu, tư thế nhìn ngắm con tàu của hai chị
em Liên và niềm mong ước được sống với một thế giới khác.
Như vậy qua hai tác phẩm trên chúng ta sẽ tập trung khai thác nội tâm hai
nhân vật Hộ và Liên để tìm hiểu tồn diện về nhân vật.

download by :


Sáng kiến kinh nghiệm

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HĨA
TRƯỜNG THPT QUẢNG XƯƠNG IV

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MƠN NGỮ VĂN
Đề tài: HƯỚNG DẪN HỌC SINH TÌM HIỂU NHÂN VẬT TRONG TÁC
PHẨM TỰ SỰ TỪ PHƯƠNG DIỆN NỘI TÂM NHÂN VẬT
Người thực hiện: Nguyễn Thị Hòa
Tổ Văn, Trường THPT Quảng Xương IV

IV. Hướng dẫn học sinh
tìmhọc
hiểu
nội- 2012
tâm nhân vật trong một số tác
Năm
2011
phẩm tự sự
1. Tác phẩm " Đời thừa" của Nam Cao
a. Hoàn cảnh ra đời
Văn học Việt Nam 1930 - 1945 có rất nhiều biến động. Có thể nói nhân dân
Việt Nam phải chịu một cổ ba trịng áp bức bóc lột: Phong kiến, thực dân, phát
xít. Nhân dân rơi vào hồn cảnh sống đầy rẫy những khó khăn, quẫn bách mà

download by :


Sáng kiến kinh nghiệm

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HĨA

TRƯỜNG THPT QUẢNG XƯƠNG IV

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MƠN NGỮ VĂN
Đề tài: HƯỚNG DẪN HỌC SINH TÌM HIỂU NHÂN VẬT TRONG TÁC
PHẨM TỰ SỰ TỪ PHƯƠNG DIỆN NỘI TÂM NHÂN VẬT
Người thực hiện: Nguyễn Thị Hòa
Tổ Văn, Trường THPT Quảng Xương IV

điển hình ở hai giai cấp là: Người
nơng
dân- và
người trí thức tiểu tư sản. Nhà
Năm học
2011
2012
văn Nam Cao đã nhìn thấu được hồn cảnh xã hội và hiện thực cuộc sống đó,
cho nên những sáng tác trước cách mạng tháng Tám tác giả chủ yếu khai thác
hai đề tài này. Nhà văn đã thâm nhập vào những bí ẩn trong tâm hồn người trí
thức bằng những độc thoại nội tâm trong tâm hồn đau khổ của họ. Tác giả để
cho nhân vật tự ngẫm lại mình, tự nhận thức mình, tự mổ xẻ nội tâm của mình,
tự phê phán mình, từ đó tác giả khai thác sâu sắc những bi kịch tinh thần của họ:
Bi kịch của những con người có những hồi bão ước mơ cao đẹp về cuộc sống

download by :


Sáng kiến kinh nghiệm

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HĨA
TRƯỜNG THPT QUẢNG XƯƠNG IV

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MƠN NGỮ VĂN
Đề tài: HƯỚNG DẪN HỌC SINH TÌM HIỂU NHÂN VẬT TRONG TÁC
PHẨM TỰ SỰ TỪ PHƯƠNG DIỆN NỘI TÂM NHÂN VẬT
Người thực hiện: Nguyễn Thị Hòa
Tổ Văn, Trường THPT Quảng Xương IV

và nghề nghiệp nhưng do hoàn
cảnh
cùng
cực
của cuộc sống mà phải sống một
Năm
học
2011
- 2012
đời thừa, cuộc sống mịn và có nguy cơ bị xói mịn về nhân phẩm.
Có thể xem " Đời thừa " là một trong những sáng tác tiêu biểu của Nam Cao
trước cách mạng về đề tài người trí thức tiểu tư sản nghèo. Trong tác phẩm nhà
văn đã xây dựng thành công nhân vật nhà văn Hộ với những mảng nội tâm
phong phú phức tạp để từ đó nổi lên những bi kịch trong cuộc đời của Hộ. Nội
tâm của Hộ được bộc lộ trong cuộc sống đời thường thông qua hai bi kịch là: Bi
kịch lí tưởng nghề nghiệp và bi kịch tình thương.

download by :


Sáng kiến kinh nghiệm

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HĨA

TRƯỜNG THPT QUẢNG XƯƠNG IV

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MƠN NGỮ VĂN
Đề tài: HƯỚNG DẪN HỌC SINH TÌM HIỂU NHÂN VẬT TRONG TÁC
PHẨM TỰ SỰ TỪ PHƯƠNG DIỆN NỘI TÂM NHÂN VẬT
Người thực hiện: Nguyễn Thị Hòa
Tổ Văn, Trường THPT Quảng Xương IV

b. Nội tâm của nhà văn HộNăm
qua học
bi kịch
về-lí2012
tưởng và nghề nghiệp.
2011
Để thấm thiá tấn bi kịch tinh thần của nhân vật Hộ, cần hiểu thật đầy đủ về
tài năng và hồi bão cao cả của người trí thức tiểu tư sản này. Lí tưởng nghệ
thuật mà Hộ theo đuổẩm tinh thần nhân đạo. Hộ vốn là một nhà văn một trí thức
trẻ say mê nghệ thuật: " Đói rét khơng có nghĩa lí gì với gã tuổi trẻ say mê lí
tưởng" Hắn say mê sáng tác, lao động nghệ thuật một cách miệt mài, cần cù,
nhẫn nại. Hắn viết lách một cách thận trọng, hắn đọc, suy nghĩ tìm tịi bình luận
về văn chương khơng biết chán. Hắn có những quan điểm đẹp đẽ, đúng đắn về

download by :


Sáng kiến kinh nghiệm

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HĨA
TRƯỜNG THPT QUẢNG XƯƠNG IV

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MƠN NGỮ VĂN
Đề tài: HƯỚNG DẪN HỌC SINH TÌM HIỂU NHÂN VẬT TRONG TÁC
PHẨM TỰ SỰ TỪ PHƯƠNG DIỆN NỘI TÂM NHÂN VẬT
Người thực hiện: Nguyễn Thị Hòa
Tổ Văn, Trường THPT Quảng Xương IV

nghề văn:" Văn chương khôngNăm
cầnhọc
đến2011
những
người thợ khéo tay làm theo một
- 2012
vài kiểu mẫu đưa cho mà văn chương chỉ dung nạp những người biết khơi
những nguồn chưa ai khơi và sáng tạo những cái gì chưa có". và " Một tác
phẩm thật có giá trị phải chứa đựng một cái gì lớn lao mạnh mẽ, vừa đau đớn
lại vừa phấn khởi, nó ca tụng lịng thương, tình bác ái, sự cơng bình, nó làm cho
người gần người hơn". Nhưng vì gánh nặng cơm áo mà hắn đã vi phạm vào
những nguyên tắc, quan niệm về nghề văn: " Hắn viết vội vàng cẩu thả, nhạt
nhèo" để cho người ta có thể quên ngay sau khi đọc. Để rồi mỗi lần nhìn lại tác

download by :


Sáng kiến kinh nghiệm

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HĨA
TRƯỜNG THPT QUẢNG XƯƠNG IV

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MƠN NGỮ VĂN
Đề tài: HƯỚNG DẪN HỌC SINH TÌM HIỂU NHÂN VẬT TRONG TÁC

PHẨM TỰ SỰ TỪ PHƯƠNG DIỆN NỘI TÂM NHÂN VẬT
Người thực hiện: Nguyễn Thị Hòa
Tổ Văn, Trường THPT Quảng Xương IV

phẩm của mình hắn lại tự mắng
mình"
Khốn- nạn!
Năm
học 2011
2012 Khốn nạn thay cho hắn! Bởi
ví chính hắn là một thằng khốn nạn, sự cẩu thả trong bất cứ nghề nghiệp gì
cũng là một sự bất lương rồi. Nhưng sự cẩu thả trong văn chương thì thật là đê
tiện". Hắn là một kẻ vơ ích, một đời thừa. Hắn nghĩ thế và buồn lắm. Cịn gì
buồn hơn một con người tự mình lại chán chính mình, một con người ln khao
khát làm một cái gì đó để nâng cao giá trị đời sống nhưng kết cục chẳng làm
được gì cả phải sống một đời thừa vô nghĩa trong cuộc đời.

download by :


Sáng kiến kinh nghiệm

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HĨA
TRƯỜNG THPT QUẢNG XƯƠNG IV

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MƠN NGỮ VĂN
Đề tài: HƯỚNG DẪN HỌC SINH TÌM HIỂU NHÂN VẬT TRONG TÁC
PHẨM TỰ SỰ TỪ PHƯƠNG DIỆN NỘI TÂM NHÂN VẬT
Người thực hiện: Nguyễn Thị Hòa
Tổ Văn, Trường THPT Quảng Xương IV

Có thể nói bằng những lời Năm
nói nội
gay- gắt
Hộ đã lâm vào bi kịch đau đớn
họctâm
2011
2012
giằng xé giữa một bên là lương tâm và khát vọng nghề nghiệp với một bên là vịng
kim cơ khắc nghiệt của sự mưu sinh hàng ngày.
c. Nội tâm của nhà văn Hộ qua bi kịch về tình thương:
Hộ có những suy nghĩ về tình thương rất đúng đắn :" Kẻ mạnh khơng phải
là kẻ giẫm lên vai người khác để thoả mãn lòng ích kỉ mà kẻ mạnh là kẻ nâng đỡ
người khác trên đơi vai của mình". Với Hộ tình thương chính là một nguyên tắc
sống, một lẽ sống cao đẹp, một tiêu chuẩn để xác định tư cách làm người. Hắn

download by :


Sáng kiến kinh nghiệm

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HĨA
TRƯỜNG THPT QUẢNG XƯƠNG IV

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MƠN NGỮ VĂN
Đề tài: HƯỚNG DẪN HỌC SINH TÌM HIỂU NHÂN VẬT TRONG TÁC
PHẨM TỰ SỰ TỪ PHƯƠNG DIỆN NỘI TÂM NHÂN VẬT
Người thực hiện: Nguyễn Thị Hòa
Tổ Văn, Trường THPT Quảng Xương IV

có thể hi sinh tình u, thứ tình
uhọc
vị 2011
kỉ nhưng
hắn khơng thể bỏ lịng thương.
Năm
- 2012
Có lẽ hắn nhu nhược hèn nhát tầm thường nhưng hắn vẫn được coi là người.
Phải đặt giữa lí tưởng và tình thương hắn chọn tình thương " Ta đành phí đi một
vài năm để kiếm tiền, đến khi Từ có một số vốn con để làm ăn...." Nhưng cuối
cùng hắn điên lên vì kiếm tiền, điên lên vì con khóc, ốm đau.... Hắn thấy mình
khổ quá, bực bội quá, hắn trở lên cáu gắt. Nhiều khi không chịu được hắn bỗng
đứng phắt lên, nước mắt chan chứa, mặt hắn hầm hầm, hắn vùng vằng bỏ đi ra
phố, vừa đi vừa uất nghẹn. Hắn nhớ đến một cái gì xa xơi ....những mộng đẹp

download by :


Sáng kiến kinh nghiệm

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HĨA
TRƯỜNG THPT QUẢNG XƯƠNG IV

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MƠN NGỮ VĂN
Đề tài: HƯỚNG DẪN HỌC SINH TÌM HIỂU NHÂN VẬT TRONG TÁC
PHẨM TỰ SỰ TỪ PHƯƠNG DIỆN NỘI TÂM NHÂN VẬT
Người thực hiện: Nguyễn Thị Hòa
Tổ Văn, Trường THPT Quảng Xương IV

ngày xưa...một con người rấtNăm

đánghọc
yêu2011
đã chẳng
- 2012là mình nữa. Hắn lắc đầu tự
bảo:" Thôi thế là hết, ta đã hỏng, ta đã hỏng đứt rồi". Hắn quay về với quá khứ
nhưng những hồi ức đó càng làm cho hắn đau hơn, bứt rứt hơn trước cuộc sống
của hiện tại. Trong nỗi đau đớn đó Hộ đã trở thành một người chồng vũ phu một
người cha tàn nhẫn. Rồi sau khi tỉnh rượu :" Hắn bẽn lẽn kêu mình quá chén"
xin lỗi vợ con. Nhưng rồi hắn lại vi phạm vào những lỗi lầm đó sâu hơn. Nhìn
dáng nằm của vợ hắn ân hận, hắn đã làm được gì cho đời Từ đỡ khổ hay hắn chỉ
làm cho người đàn bà đó khổ hơn. Hắn khóc:" Nước mắt hắn bật ra như nước

download by :


Sáng kiến kinh nghiệm

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HĨA
TRƯỜNG THPT QUẢNG XƯƠNG IV

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MƠN NGỮ VĂN
Đề tài: HƯỚNG DẪN HỌC SINH TÌM HIỂU NHÂN VẬT TRONG TÁC
PHẨM TỰ SỰ TỪ PHƯƠNG DIỆN NỘI TÂM NHÂN VẬT
Người thực hiện: Nguyễn Thị Hòa
Tổ Văn, Trường THPT Quảng Xương IV

một quả chanh mà người ta bóp
mạnh".
Hắn -cố
nói qua tiếng khóc: " Anh chỉ là

Năm
học 2011
2012
một thằng khốn nạn". Đây là những giọt nước mắt của tình thương, của sự hối
hận, của giây phút xám hối chân thành, và cũng là những giọt nước mắt bất lực.
Những giọt nước mắt hói hận ấy đã giữ cho anh khơng trượt xuống vực thẳm
của cuộc đời tăm tối.
Như vậy qua nội tâm ta nhận thấy sự giày vò đến chảy máu trong tâm hồn
Hộ: Một con người lấy tình thương làm lẽ sống mà hàng ngày lại vi phạm
nghiêm trọng vào lẽ sống tình thương ấy.

download by :


Sáng kiến kinh nghiệm

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HĨA
TRƯỜNG THPT QUẢNG XƯƠNG IV

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MƠN NGỮ VĂN
Đề tài: HƯỚNG DẪN HỌC SINH TÌM HIỂU NHÂN VẬT TRONG TÁC
PHẨM TỰ SỰ TỪ PHƯƠNG DIỆN NỘI TÂM NHÂN VẬT
Người thực hiện: Nguyễn Thị Hòa
Tổ Văn, Trường THPT Quảng Xương IV

Từ tấn bi kịch tinh thần đauNăm
đớnhọc
của2011
nhân -vật
Hộ ta nhận thấy kiếp sống mịn,

2012
sống thừa của người trí thức tiểu tư sản đang quằn quại trước cuộc sống của chế
độ thống trị phong kiến thực dân. Xã hội nghiệt ngã hủy hoại tài năng, bóp nghẹt
ước mơ chân chính của người trí thức. Hộ được xây dựng là một phần những suy
nghĩ cũng như cuộc sống của Nam Cao. Nhà văn đã gửi gắm nhiều quan niệm
tiến bộ, nhân đạo về nghệ thuật. Ông thường mượn các nhân vật để gửi gắm
những suy nghĩ đầy tâm huyết của mình. Khi diễn tả tấn bi kịch tinh thần của
nhân vật Hộ, ngòi bút của Nam Cao thể hiện khả năng miêu tả, phân tích tâm lí

download by :


Sáng kiến kinh nghiệm

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HĨA
TRƯỜNG THPT QUẢNG XƯƠNG IV

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MƠN NGỮ VĂN
Đề tài: HƯỚNG DẪN HỌC SINH TÌM HIỂU NHÂN VẬT TRONG TÁC
PHẨM TỰ SỰ TỪ PHƯƠNG DIỆN NỘI TÂM NHÂN VẬT
Người thực hiện: Nguyễn Thị Hòa
Tổ Văn, Trường THPT Quảng Xương IV

nhân vật thật tài tình như Hộ. Năm
Nội dung
của Đời
thừa không mở ra ở bề rộng mà
học 2011
- 2012
đi vào chiều sâu. Qua nội tâm một người trí thức tiểu tư sản như Hộ, truyện ngắn

khiến người đọc hình dung ra một bối cảnh xã hội, cảm nhận được sự quẩn quanh
bức bối và sự cần thiết phải thay đổi xã hội. Vấn đề lớn mà nhà văn đặt ra ở đây
là: Trong cuộc sống đó con người phải làm thế nào để giữ gìn được nhân cách và
phẩm giá của mình. Đó chính là tiếng nói nhân đạo sâu sắc trong tư tưởng của
Nam Cao.
2. Tác phẩm “Hai đứa trẻ” của Thạch Lam:

download by :


Sáng kiến kinh nghiệm

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HĨA
TRƯỜNG THPT QUẢNG XƯƠNG IV

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MƠN NGỮ VĂN
Đề tài: HƯỚNG DẪN HỌC SINH TÌM HIỂU NHÂN VẬT TRONG TÁC
PHẨM TỰ SỰ TỪ PHƯƠNG DIỆN NỘI TÂM NHÂN VẬT
Người thực hiện: Nguyễn Thị Hòa
Tổ Văn, Trường THPT Quảng Xương IV

a. Hoàn cảnh ra đời
Năm học 2011 - 2012
Trong văn xuôi Việt Nam những năm 30 của thế kỷ XX, có lẽ khó ai tìm ra
được những nét đẹp tiềm ẩn trong cái bình thường giỏi như Thạch Lam. Thạch
Lam dành tấm lịng ưu ái xót thương cho những lớp người nghèo trong xã hội
thời đó. Đời sống cơ cực, bế tắc,số phận tăm tối của những người bình dân hiện
lên xót xa, sinh động qua những trang viết đượm buồn của Thạch Lam. Ông viết
về lớp người nghèo bằng một nổi buồn man mác, mênh mông, một niềm cảm
thông sâu sắc và bằng cả một thái độ mến yêu, trân trọng. Ngòi bút Thạch Lam

download by :


Sáng kiến kinh nghiệm

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HĨA
TRƯỜNG THPT QUẢNG XƯƠNG IV

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MƠN NGỮ VĂN
Đề tài: HƯỚNG DẪN HỌC SINH TÌM HIỂU NHÂN VẬT TRONG TÁC
PHẨM TỰ SỰ TỪ PHƯƠNG DIỆN NỘI TÂM NHÂN VẬT
Người thực hiện: Nguyễn Thị Hòa
Tổ Văn, Trường THPT Quảng Xương IV

đã đi sâu vào nội tâm các nhân
vậthọc
với2011
những
tình cảm, cảm xúc mơ hồ, mong
Năm
- 2012
manh và qua đấy ta thấy ở ông một tâm hồn đôn hậu tinh tế, hết sức nhạy cảm
với mọi đổi thay của lòng người và tạo vật.
Hai đứa trẻ là một truyện ngắn rất tiêu biểu cho sáng tác của Thạch Lam cả
về phương diện nội dung lẫn nghệ thuật. Cũng như nhiều tác phẩm truyện ngắn
khác của ông, đây là một truyện ngắn khơng có xung đột, rất ít hành động. Xun
suốt từ đầu đến cuối truyện là tâm trạng mơ hồ, khắc khoải của hai chị em Liên,
An trước cái mốc chuyển thời gian của một ngày, trong khung cảnh sinh hoạt đơn

download by :


Sáng kiến kinh nghiệm

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HĨA
TRƯỜNG THPT QUẢNG XƯƠNG IV

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MƠN NGỮ VĂN
Đề tài: HƯỚNG DẪN HỌC SINH TÌM HIỂU NHÂN VẬT TRONG TÁC
PHẨM TỰ SỰ TỪ PHƯƠNG DIỆN NỘI TÂM NHÂN VẬT
Người thực hiện: Nguyễn Thị Hòa
Tổ Văn, Trường THPT Quảng Xương IV

điệu, buồn tẻ ở một phố huyện
nghèo.
Từ các
chi tiết cho đến giọng kể chuyện
Năm
học 2011
- 2012
nhỏ nhẹ, bình thản của nhà văn đều thấm đượm nổi buồn thương khi mênh mông,
khi da diết.
b.Tâm trạng hai chị em Liên trong khung cảnh tối tăm, tù đọng của đời
sống phố huyện nghèo.
*Tâm trạng của hai chị em lúc chiều tà:
Buổi chiều nơi phố huyện thật lặng lẽ và cô quạnh. Không gian êm ả,vả
chăng có tiếng động là tiếng của cơn trùng nỉ non ngoài bãi cỏ.”Chiều,chiều rồi.

download by :

Sáng kiến kinh nghiệm

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HĨA
TRƯỜNG THPT QUẢNG XƯƠNG IV

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MƠN NGỮ VĂN
Đề tài: HƯỚNG DẪN HỌC SINH TÌM HIỂU NHÂN VẬT TRONG TÁC
PHẨM TỰ SỰ TỪ PHƯƠNG DIỆN NỘI TÂM NHÂN VẬT
Người thực hiện: Nguyễn Thị Hòa
Tổ Văn, Trường THPT Quảng Xương IV

Một chiều êm ả như ru,văng vẳng
ếch nhái
kêu ran ngồi đồng ruộng theo
Nămtiếng
học 2011
- 2012
gió nhẹ đưa vào”. Nhịp điệu câu văn như buông chùng, kéo dài gợi nổi buồn
mênh mang khó lí giải. Khơng phải tác giả giật mình nhận ra chiều đang tới mà
có lẽ hình ảnh buổi chiều đã in đậm sâu trong tâm hồn người nên câu văn “
chiều, chiều rồi” chỉ đọc ba tiếng nhưng tiết tấu của nó ngân vang tồn tác
phẩm. Âm thanh của thiên nhiên biểu hiện qua tiếng muỗi vo ve, tiếng ếch nhái
bên bờ ruộng xa xa; màu đỏ rực của chân trời phía tây, đám mây hồng như hòn
than sắp tàn, màu đen của lũy tre làng đang cắt hình rõ rệt trên nền trời…Âm

download by :

Sáng kiến kinh nghiệm

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HĨA
TRƯỜNG THPT QUẢNG XƯƠNG IV

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MƠN NGỮ VĂN
Đề tài: HƯỚNG DẪN HỌC SINH TÌM HIỂU NHÂN VẬT TRONG TÁC
PHẨM TỰ SỰ TỪ PHƯƠNG DIỆN NỘI TÂM NHÂN VẬT
Người thực hiện: Nguyễn Thị Hòa
Tổ Văn, Trường THPT Quảng Xương IV

thanh nào, màu sắc nào cũngNăm
gợi lên
tàn lụi, cũng khơi sâu vào nổi
học cảm
2011giác
- 2012
buồn Thạch Lam đã lấy ngày tàn làm nền, bóng tối là gam màu chủ yếu, bóng
tối quê nhà như phủ đầy phố huyện, phủ lên số phận cô đơn tủi cực của một
kiếp người. Liên ngồi yên lặng mà cảm nhận nổi buồn mờ, buồn lặng đang lan
tỏa khắp không gian ấy“ đôi mắt chị bóng tối ngập đầy dần và cái buồn của chiều
quê thấm thía vào tâm hồn ngây thơ của chị. Liên khơng hiểu sao, nhưng chị thấy
lịng buồn man mác trước cái giờ khắc của ngày tàn”.

download by :


Sáng kiến kinh nghiệm

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HĨA

TRƯỜNG THPT QUẢNG XƯƠNG IV

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MƠN NGỮ VĂN
Đề tài: HƯỚNG DẪN HỌC SINH TÌM HIỂU NHÂN VẬT TRONG TÁC
PHẨM TỰ SỰ TỪ PHƯƠNG DIỆN NỘI TÂM NHÂN VẬT
Người thực hiện: Nguyễn Thị Hòa
Tổ Văn, Trường THPT Quảng Xương IV

Tuy nhiên, dưới ngịi bút Năm
tinh tếhọc
và2011
nặng-lịng
2012gắn bó với quê hương thì bức
tranh quê hiện lên bình dị và có phần nên thơ. Đó là đời sống phố huyện nghèo
được miêu tả rất mực chân thực với cảm xúc trữ tình đã gây cho ta buồn thương
day dứt về số phận con người .
*Tâm trạng của hai chị em khi màn đêm buông xuống:
Trong khung cảnh tàn vắng trên, lần lượt xuất hiện những kiếp người bé
nhỏ, tội nghiệp, đang luẩn quẩn trong nếp sống buồn tẻ của mình. Bên cạnh hình
ảnh gian hàng tạp hóa tồi tàn của gia đình Liên ( ngay đến cái chõng tre cũng đã

download by :