Thiết lập cơ quan tài phán hành chính góp phần hoàn thiện cơ chế giải quyết khiếu kiện hành chính ở nước ta hiện nay

Thiết lập cơ quan tài phán hành chính góp
phần hoàn thiện cơ chế giải quyết khiếu kiện
hành chính ở nước ta hiện nay

Trịnh Thị Hương Giang

Khoa Luật
Luận văn Thạc sĩ ngành: Lý luận và lịch sử Nhà nước và pháp luật
Mã số: 60 38 01
Người hướng dẫn: PGS.TS. Phạm Hồng Thái
Năm bảo vệ: 2007

Abstract: Trình bày cơ sở lý luận và thực tiễn của việc thiết lập cơ quan tài phán hành
chính (CQTPHC) ở nước ta, sự phân công quyền lực trong tổ chức bộ máy nhà nước
Việt Nam, về hành chính quản lý và hành chính tài phán; nêu tình hình khiếu kiện và
khiếu kiện hành chính, thực tiễn tổ chức và hoạt động của tòa án hành chính cũng như
cơ chế giải quyết khiếu kiện hành chính theo yêu cầu cải cách hành chính nhà nước.
Lý giải tính cấp thiết phải thiết lập CQTPHC ở Việt Nam trên cơ sở rút kinh nghiệm
từ mô hình CQTPHC một số nước trên thế giới. Đề xuất một mô hình về tổ chức
CQTPHC phù hợp với thực trạng nước ta. Kiến nghị một số giải pháp nhằm thiết lập
CQTPHC ở Việt Nam như: thành lập CQTPHC, hoàn thiện luật khiếu nại, tố cáo liên
quan đến cơ chế giải quyết khiếu nại, khiếu kiện hành chính, đào tạo về nhân sự của
các CQTPHC (tài phán viên và cộng tác viên).

Keywords: Khiếu nại hành chính; Luật hành chính; Pháp luật Việt Nam; Tài phán
hành chính

Content
LỜI NÓI ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Quản lý hành chính là một trong những hoạt động quan trọng của bộ máy nhà nước.

Khiếu nại là một quyền quan trọng của công dân được ghi nhận trong Hiến pháp và được thể
chế hoá trong các văn bản pháp luật có liên quan. Sau khi ký kết Hiệp định Thương mại song
phương Việt Nam – Hoa Kỳ, Việt Nam gia nhập WTO đưa nước ta hội nhập với nền kinh tế
thế giới khiến chúng ta phải đối mặt với không ít khó khăn, nhất là trong các tranh chấp, cần
nhờ đến sự can thiệp của cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Vì thế, hoàn thiện một cơ chế giải
quyết tranh chấp, đặc biệt là tranh chấp hành chính, là một yêu cầu cấp thiết.
Hiện nay, chúng ta đang giải quyết các tranh chấp hành chính (khiếu kiện hành chính)
theo kiểu “vừa đá bóng, vừa thổi còi”, khiến những hoạt động khiếu nại vượt cấp, đông người,
kéo dài diễn ra thường xuyên và để lại nhiều hậu quả xấu cho xã hội. Giải quyết tốt tình trạng
này sẽ góp phần nâng cao hiệu quả quản lý hành chính nhà nước.

2
Từ yêu cầu thực tiễn cũng như tình hình chung của thế giới, chúng ta cần xây dựng
một hệ thống cơ quan tài phán hành chính để tách chức năng tài phán hành chính khỏi cơ
quan hành chính. Vì những lý do đó, tôi đã chọn và nghiên cứu đề tài “Thiết lập cơ quan tài
phán hành chính góp phần hoàn thiện cơ chế giải quyết khiếu kiện hành chính ở nước ta
hiện nay” để làm Luận văn thạc sỹ.
2. Tình hình nghiên cứu
Sự quan tâm về vấn đề tài phán hành chính đã được đề cập đến ở Việt Nam ngay từ
những năm 1990, thể hiện trong rất nhiều công trình nghiên cứu của cá nhân và tập thể ở
nhiều cấp độ đã góp phần không nhỏ vào việc hoàn thiện cơ chế giải quyết khiếu kiện hành
chính ở nước ta trong thời gian đó với việc thành lập toà hành chính (thuộc hệ thống TAND)
và việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức TAND được Quốc hội khoá IX, kỳ
họp thứ 8 thông qua tháng 10/1995).
3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn
Luận văn nghiên cứu nhằm mục đích:
Lý giải tính cấp thiết phải thiết lập cơ quan tài phán hành chính trên cơ sở rút kinh
nghiệm từ mô hình cơ quan tài phán hành chính ở một số nước trên thế giới;
- Đề xuất một mô hình cơ quan tài phán hành chính thích hợp với thực trạng của Việt
Nam, cũng như những giải pháp nhằm hoàn thiện tổ chức, tăng cường chức năng của cơ quan

này trong điều kiện ở nước ta.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
- Thực trạng giải quyết khiếu hành chính ở Việt Nam và lý do phải thiết lập một hệ
thống cơ quan tài phán hành chính;
- Tổ chức, thẩm quyền, mối quan hệ với các cơ quan hành chính và Toà hành chính của
cơ quan tài phán hành chính ở Việt Nam.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu
Luận văn này được viết bằng các phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng,
chủ nghĩa duy vật lịch sử Mác – Lenin, tư tưởng Hồ Chí Minh, các quan điểm của Đảng và
Nhà nước về nhà nước pháp quyền XHCN, pháp luật, khiếu nại, khiếu kiện và cơ chế giải
quyết khiếu nại, khiếu kiện hành chính. Ngoài ra, luận văn còn được sử dụng phương pháp
tổng hợp, phân tích, so sánh, tổng kết thực tiễn để xem xét và đưa ra những kiến giải cụ thể về
lý luận và thực tiễn của việc thành lập cơ quan tài phán hành chính ở nước ta.
6. Nội dung mới và ý nghĩa của luận văn
Tài phán hành chính là một vấn đề không mới trong công tác nghiên cứu để hoàn thiện
cơ chế giải quyết khiếu kiện hành chính ở nước ta trong gần 2 thập kỷ qua, song thông qua
việc nghiên cứu thực trạng giải quyết khiếu kiện hành chính và mô hình cơ quan tài phán ở
một số nước trên thế giới, luận văn này hy vọng sẽ đưa ra được những kiến giải thích hợp cho
tính cấp thiết phải thành lập cơ quan tài phán hành chính ở Việt Nam, cũng như đưa ra được
một mô hình cơ quan tài phán thích hợp cho điều kiện hiện nay ở nước ta và quá trình hội
nhập quốc tế.
7. Kết cấu luận văn
Ngoài lời nói đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn được xây dựng theo
3 chương:

3
- Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc thiết lập cơ quan tài phán hành chính ở
Việt Nam
- Chương 2: Mô hình cơ quan tài phán hành chính ở Việt Nam dựa trên sự đúc kết kinh
nghiệm của nước ngoài và thực tiễn Việt Nam.

- Chương 3: Các giải pháp và đề xuất để thiết lập cơ quan tài phán hành chính ở Việt
Nam./.



4
CHƢƠNG 1:
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC
THIẾT LẬP CƠ QUAN TÀI PHÁN HÀNH CHÍNH
Ở VIỆT NAM
1.1. Cơ sở lý luận
1.1.1. Sự phân công quyền lực trong tổ chức bộ máy nhà nước Việt Nam
Để làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn của việc thiết lập cơ quan tài phán hành chính ở
Việt Nam, luận văn tập trung phân tích hai vấn đề căn bản có tính lý luận: Một là quan điểm
tổ chức thực hiện quyền lực trong Hiến pháp Việt Nam năm 1992 (sửa đổi, bổ sung năm
2001), tư tưởng phân quyền trong tổ chức quyền lực nhà nước, mà chủ yếu là tư tưởng của
Montesquieu và khẳng định rằng, tổ chức bộ máy nhà nước ta dựa trên cơ sở quan điểm
quyền lực nhà nước là thống nhất, nhưng đã tiếp thu những nguyên lý cơ bản của lý thuyết
phân quyền thể hiện ở sự phân công chức năng của các cơ quan nhà nước: Quốc hội – cơ quan
quyền lực cao nhất, có chức năng lập hiến, lập pháp và giám sát tối cao, Chính phủ - cơ quan
hành pháp cao nhất, có chức năng thi hành pháp luật trong quá trình quản lý và điều hành xã
hội, toà án – cơ quan xét xử và Viện Kiểm sát thực hiện chức năng công tố và kiểm sát việc
thực hiện pháp luật; Hai là phân biệt giữa hành chính quản lý và hành chính tài phán với tư
cách là những mặt hoạt động cơ bản của bộ máy hành chính nhà nước ở nước ta hiện nay.
1.1.2. Về hành chính quản lý và hành chính tài phán
Hành chính quản lý là chức năng chính của cơ quan hành chính nhà nước, quản lý mọi
mặt của đời sống xã hội… bằng pháp luật công, cụ thể là pháp luật hành chính, mà pháp luật
công mang tính một chiều, không bình đẳng giữa một bên là cơ quan nhà nước (hay người có
thẩm quyền) và một bên là công dân. Trong mối quan hệ đó sẽ có lúc phát sinh mâu thuẫn nên
cần có một cơ quan trung gian (mang tính hoà giải) nhằm kéo lợi ích hai bên lại gần nhau

hơn. Cơ quan đó về thực chất sẽ thực hiện chức năng tài phán hành chính.
“Tài phán hành chính” được xây dựng dựa trên học thuyết về trách nhiệm của Nhà
nước trước công dân (gắn liền với học thuyết nhà nước của dân, do dân và vì dân), nghĩa là
phủ nhận học thuyết về quyền miễn trừ cho Nhà nước trong các quyết định của mình. Hành
chính quản lý và hành chính tài phán có mối quan hệ mật thiết với nhau. Thực tiễn cho thấy,
khiếu kiện hành chính có nhiều điểm đặc biệt, rất khác so với các khiếu kiện khác. Vì thế, để
có cơ chế giải quyết tương ứng cần phân biệt rõ hai lĩnh vực này trên cơ sở có sự phân định
giữa luật công và luật tư.
1.1.3. Về khiếu kiện và giải quyết khiếu kiện hành chính ở Việt Nam.
Khiếu nại, tố cáo là một quyền hiến định của mọi công dân Việt Nam. Đảng và Nhà
nước ta rất chú trọng đến công tác giải quyết khiếu nại của công dân và đã ban hành nhiều văn
bản liên quan như: Luật Khiếu nại, Tố cáo 1998 (sửa đổi, bổ sung năm 2005), Pháp lệnh thủ
tục giải quyết các vụ án hành chính 1996 (sửa đổi, bổ sung năm 1998, 2006). Với cơ chế giải
quyết khiếu kiện hiện nay, cơ quan hành chính vừa là người ra quyết định hành chính trong
quá trình quản lý hành chính, vừa là người giải quyết các khiếu nại liên quan đến quyết định
của mình. Việc thực hiện đồng thời hai chức năng hành chính quản lý và hành chính tài phán
sẽ không thể đảm bảo tính vô tư, khách quan trong quá trình giải quyết khiếu kiện hành chính.

5
Từ những vấn đề lý luận được nêu trên, có thể thấy, việc thiết lập một cơ quan tài
phán hành chính để tách chức năng tài phán hành chính ra khỏi hoạt động của cơ quan hành
chính là một yêu cầu cấp thiết trong tình hình hiện nay ở nước ta.
1.2. Cơ sở thực tiễn
1.2.1. Tình hình khiếu kiện và khiếu kiện hành chính ở nước ta hiện nay
Thực tế cho thấy, tình hình khiếu nại hành chính ở nước ta đã có nhiều giai đoạn diễn
biến phức tạp. Theo Báo cáo xét khiếu tố của Thanh tra Chính phủ (2000 – 2004), từ năm
2000 đến năm 2001, số lượng các vụ khiếu nại năm sau luôn nhiều hơn năm trước, số vụ
khiếu nại vượt cấp, đông người gia tăng theo từng năm (trực tiếp khiếu nại, tố cáo lên trung
ương tăng 20%/năm), một số vụ trở thành “điểm nóng” … Từ năm 2002 đến 2004, tình hình
có biến chuyển, số vụ khiếu nại tăng, giảm khác nhau theo từng năm, nhưng nhìn chung là

giảm, đặc biệt là các vụ khiếu nại đông người, vượt cấp.
1.2.2. Thực tiễn tổ chức và hoạt động của toà hành chính
Hàng năm toà hành chính vẫn có nhiều cố gắng để đưa ra các vụ khiếu kiện hành
chính ra xét xử nhưng không đáng kể so với số lượng lớn đơn khiếu nại mà các cơ quan hành
chính nhà nước phải giải quyết nhưng tính chất của các vụ khiếu kiện hành chính ngày càng
phức tạp. Như vậy, thực tế hoạt động của toà hành chính còn nhiều bấp cập, quá mờ nhạt và
rõ ràng là không đáp ứng được những mong đợi ban đầu khi thiết lập cơ chế tài phán hành
chính này.
Do đó, cùng với việc hoàn thiện tổ chức và hoạt động của toà hành chính, việc thiết
lập một hệ thống cơ quan tài phán hành chính cùng tồn tại, độc lập với nhau để giải quyết các
vụ khiếu kiện hành chính (mang tính chuyên nghiệp) sẽ góp phần khắc phục những hạn chế
trong hoạt động của toà hành chính và hoàn thiện cơ chế giải quyết khiếu kiện hành chính ở
nước ta.
1.2.3. Yêu cầu giải quyết khiếu kiện hành chính ở Việt Nam sau khi ký Hiệp định
Thương mại song phương Việt Nam – Hoa Kỳ và gia nhập WTO.
Để đáp ứng yêu cầu của hội nhập kinh tế quốc tế, Việt Nam cần phải khẩn trương sửa
đổi, bổ sung một số văn bản pháp luật, trong đó có các văn bản pháp luật về khiếu kiện và giải
quyết khiếu kiện hành chính, bảo đảm phù hợp với các qui định của WTO, Hiệp định Thương
mại song phương Việt Nam – Hoa Kỳ và các thông lệ quốc tế.
Thực tế các nước cho thấy, việc thiết lập một cơ quan tài phán hành chính để giải
quyết kịp thời, nhanh chóng, khách quan các khiếu kiện của công dân đối với các quyết định
hành chính, hành vi hành chính là ưu tiên hành đầu của Nhà nước trong quá trình hoàn thiện
cơ chế giải quyết khiếu kiện hành chính.
1.2.4. Cải thiện cơ chế giải quyết khiếu kiện hành chính theo yêu cầu cải cách hành
chính nhà nước
Mục tiêu của chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước trong thời gian tới là
xây dựng nền hành chính dân chủ đòi hỏi nền hành chính phải được tổ chức thành một hệ
thống thống nhất, ổn định,… Trong các biện pháp để thực hiện yêu cầu trên, thành lập cơ
quan tài phán hành chính độc lập với cơ quan hành pháp và toà án là biện pháp để khắc phục
những bất cập trong cơ chế giải quyết khiếu kiện hành chính, đề cao “trách nhiệm công vụ”

của cơ quan hành chính, cán bộ, công chức; tăng cường sự giám sát của nhân dân (thông qua

6
quyền khiếu nại, tố cáo, khiếu kiện hành chính) đối với hoạt động của cơ quan hành chính nhà
nước. Việc thành lập cơ quan tài phán hành chính còn góp phần phân định rõ chức năng quản
lý và tài phán hành chính trong hoạt động của cơ quan hành chính nhà nước.
Như vậy, việc thành lập cơ quan tài phán hành chính là một yêu cầu phù hợp với tình
hình hiện nay của Việt Nam cũng như quá trình xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ
nghĩa và hội nhập kinh tế quốc tế.
- Thiết lập cơ quan tài phán hành chính song song nhưng độc lập với hệ thống cơ quan
hành chính nhà nước và toà án là một phương thức góp phần đảm bảo các quyền tự do, lợi ích
hợp pháp của công dân, tổ chức.
- Bên cạnh việc giải quyết các tranh chấp hành chính giữa công quyền và cá nhân, tổ
chức, cơ quan tài phán hành chính còn có vai trò góp phần tăng cường, củng cố pháp chế và
kỷ luật trong quản lý nhà nước.
- Thiết lập cơ quan tài phán hành chính như sự bổ sung cho cơ chế giải quyết khiếu nại,
tố cáo hành chính nhằm tạo ra một con đường bảo vệ các quyền, tự do, lợi ích hợp pháp của
cá nhân, tổ chức.

7
CHƢƠNG 2:
MÔ HÌNH CƠ QUAN TÀI PHÁN HÀNH CHÍNH Ở VIỆT NAM DỰA TRÊN
SỰ ĐÚC KẾT KINH NGHIỆM CỦA NƢỚC NGOÀI VÀ THỰC TIỄN VIỆT NAM
2.1. Sự cần thiết phải thành lập cơ quan tài phán hành chính ở Việt Nam trong
bối cảnh hiện nay
Theo qui định của pháp luật hiện hành, thủ tục giải quyết khiếu kiện hành chính được
chia thành 2 giai đoạn chính:
- Giải quyết khiếu nại của các cơ quan hành chính;
- Khiếu nại tiếp lên cơ quan hành chính cấp trên của cơ quan đã ban hành quyết định hoặc
khiếu kiện vụ án hành chính ra toà hành chính (thuộc hệ thống TAND).

Cơ chế giải quyết khiếu kiện hành chính trên đã được áp dụng một thời gian đủ dài để
bộc lộ rõ những ưu, khuyết điểm của nó trong thực tiễn. Giai đoạn giải quyết khiếu nại tại
chính cơ quan hành chính đã ban hành quyết định là giai đoạn có ý nghĩa thực tiễn đối với quá
trình giải quyết khiếu nại và khuyết điểm – có lẽ là nguyên nhân lớn nhất dẫn đến những bất
cập của cơ chế giải quyết khiếu kiện hành chính hiện nay ở nước ta là thực trạng “vừa đá
bóng, vừa thổi còi”. Trong khi đó, thủ tục giải quyết khiếu kiện tại toà hành chính lại phức tạp
và kéo dài, pháp luật về thủ tục giải quyết các vụ án hành chính vẫn chưa hoàn thiện, cộng với
thực trạng người dân chưa có thói quen nhờ Toà án can thiệp khi không thể tự giải quyết mâu
thuẫn khiến nhiều người ngại không muốn đưa vụ việc ra trước toà. Ngoài ra, mặc dù luật qui
định, toà án hoạt động độc lập, chỉ tuân theo pháp luật nhưng thực tế trong quan hệ xã hội,
tính độc lập này chỉ có thể được hiểu và thực hiện một cách tương đối, nhất là khi cơ quan
hành pháp trở thành bị đơn trước toà.
Cùng với sự phát triển của xã hội và nhu cầu giải quyết khiếu nại hành chính, vấn đề
thành lập một cơ quan tài phán hành chính đã thực sự trở nên cấp thiết và là mối quan tâm của
nhiều người. Cũng chính từ mục đích thành lập cơ quan này nên trình tự, thủ tục giải quyết
khiếu kiện hành chính tại cơ quan tài phán hành chính cũng sẽ phải đơn giản hơn so với toà
hành chính

2.2. Mô hình đề xuất về tổ chức cơ quan tài phán hành chính ở Việt Nam
Mỗi quốc gia trên giới đều lựa chọn một mô hình cơ quan tài phán hành chính để đảm
bảo phù hợp với tổ chức bộ máy nhà nước, thiết chế chính trị, truyền thống pháp lý, tình hình
kinh tế - xã hội. Từ đó, mô hình cơ quan tài phán hành chính rất đa dạng, nhưng có thể xem
xét dưới hai hệ thống sau:
- Nhất hệ tài phán (một hệ thống tài phán)
- Lưỡng hệ tài phán (hai hệ thống tài phán)
Trên cơ sở phân tích mô hình cơ quan tài phán hành chính điển hình ở Pháp, Đức
(theo mô hình lưỡng hệ tài phán) và Trung Quốc, Hàn Quốc (theo mô hình nhất hệ tài phán)
xây dựng một mô hình cơ quan tài phán hành chính thích hợp cho Việt Nam.
2.2.1. Tổ chức của cơ quan tài phán hành chính ở Việt Nam
2.2.1.1. Cơ cấu tổ chức

8
Nguyên tắc tổ chức của bộ máy nhà nước ta là thống nhất (từ trung ương đến địa
phương), có sự phân công, phân nhiệm hợp lý giữa các cấp các ngành. Việc thành lập cơ quan
tài phán hành chính dù theo yêu cầu nào cũng phải đáp ứng các nguyên tắc tổ chức trên.
Tham khảo mô hình cơ quan tài phán hành chính của Pháp và các nước theo mô hình
của Pháp, tiếp thu ưu điểm là có thể thành lập cơ quan tài phán hành chính theo nhu cầu, cơ
quan tài phán hành chính chuyên trách; khắc phục nhược điểm là thành lập một hệ thống cơ
quan độc lập chuyên xét xử các vụ án hành chính và coi quyết định giám đốc thẩm của Hội
đồng Nhà nước là quyết định cuối cùng, trong khi Hội đồng Nhà nước không phải là toà án
tối cao (cơ quan tư pháp). Như vậy không phù hợp với nguyên tắc hiến định cơ quan toà án là
cơ quan duy nhất nhân danh nhà nước có quyền xét xử theo tinh thần của Hiến pháp 1992. Do
đó, đối với mô hình cơ quan tài phán hành chính của các nước theo mô hình lưỡng hệ tài
phán, ta có thể học hỏi được việc tổ chức các cơ quan tài phán hành chính theo khu vực ở 3
cấp (trung ương, phúc thẩm và sơ thẩm), đặc biệt là các cơ quan tài phán hành chính chuyên
trách; tuân thủ triệt để nguyên tắc toà án là “cơ quan xét xử duy nhất”, phù hợp với quan điểm
tổ chức bộ máy Nhà nước ta. Tuy nhiên, điểm hạn chế của mô hình này đối với yêu cầu của
Việt Nam chính là về tổ chức.
Như vậy, cả hai mô hình nhất hệ và lưỡng hệ tài phán trên thế giới hiện nay đều có
những ưu và khuyết điểm về tổ chức. Nhưng xét trên bình diện chung thì tổ chức cơ quan tài
phán hành chính theo mô hình lưỡng hệ tài phán có nhiều ưu điểm phù hợp với Việt Nam hơn
cả. Theo đó, ta có thể xây dựng cơ quan tài phán hành chính theo mô hình cơ quan tài phán
hành chính tồn tại song song với toà án hành chính (thuộc TAND). Điều quan trọng là phải
phân định chức năng, thẩm quyền giữa hai cơ quan này cho hợp lý và đúng Hiến pháp, pháp
luật cũng như các qui định song phương, quốc tế mà nước ta đã tham gia ký kết. Hệ thống cơ
quan tài phán hành chính ở nước ta nên được tổ chức theo 3 cấp: trung ương, vùng, khu vực.
Ngoài ra, có thể thành lập các cơ quan tài phán hành chính chuyên ngành như mô hình của
Pháp đối với một số lĩnh vực phát sinh nhiều tranh chấp như đất đai, sở hữu trí tuệ, thuế…
2.2.1.2. Về nhân sự (tài phán viên)
Với mục tiêu thực hiện chức năng tài phán theo một thủ tục đơn giản, nhanh gọn nên

mỗi cấp cơ quan tài phán hành chính chỉ cần có từ 3-5 tài phán viên chuyên nghiệp, còn lại là
các “cộng tác viên” chuyên ngành. Các tài phán viên được đào tạo chuyên nghiệp về lĩnh vực
pháp luật, chuyên ngành xét xử và cả những lĩnh vực thường xảy ra khiếu kiện như đất đai,
đền bù giải phóng mặt bằng, chính sách người có công,… Còn đội ngũ “cộng tác viên” gồm
các thẩm phán, đại diện các tổ chức nghề nghiệp, các chuyên gia đầu ngành, cấp cao trong các
lĩnh vực chuyên môn liên quan đến khiếu nại hành chính… sẽ được mời tham gia Hội đồng
tài phán tuỳ vào từng trường hợp cụ thể. Khi giải quyết vấn đề chỉ liên quan đến pháp luật thì
Hội đồng tài phán chỉ cần 1 tài phán viên (có kiến thức pháp luật). Đối với các vụ khiếu nại
hành chính nói chung thì Hội đồng xét xử gồm 3 thành viên – trong đó 1 là tài phán viên, còn
lại là các “cộng tác viên” có chuyên môn trong lĩnh vực liên quan đến khiếu nại.
2.2.2. Thẩm quyền, chức năng của cơ quan tài phán hành chính ở Việt Nam
Thẩm quyền giải quyết khiếu nại tức là quyền xem xét để kết luận vấn đề mà chủ thể
của quyền khiếu nại đưa ra. Thẩm quyền giải quyết khiếu nại vốn là một vấn đề khá phức tạp
vì liên quan và tác động trực tiếp đến việc xem xét và giải quyết khiếu nại. Xem xét và phân

9
định rõ thẩm quyền, chức năng của các cơ quan tài phán hành chính là yêu cầu quan trọng để
tránh sự chồng chéo, đùn đẩy lẫn nhau trong quá trình hoạt động. Đồng thời, xác định một
cách rõ ràng thẩm quyền sẽ góp phần qui định quyền và nghĩa vụ của cơ quan tài phán hành
chính trong cơ chế giải quyết khiếu nại và khiếu kiện hành chính ở Việt Nam.
Ở các nước, thẩm quyền của các cơ quan tài phán hành chính được qui định khác
nhau, hoặc qui định theo nguyên tắc chung, hoặc qui định cụ thể về cơ quan có thẩm quyền
giải quyết trong các văn bản quản lý của các lĩnh vực.
Pháp luật Việt Nam hiện cũng qui định rõ những vụ việc thuộc thẩm quyền xét xử của
toà hành chính tại Điều 11 Pháp lệnh Thủ tục giải quyết các vụ án hành chính (sửa đổi, bổ
sung năm 2006). Tuy nhiên, để giải quyết số lượng vụ việc khiếu nại hành chính khổng lồ
này, Luật Khiếu nại, tố cáo qui định trách nhiệm cho thủ trưởng các cơ quan hành chính nhà
nước (từ Chủ tịch xã đến trưởng các phòng, ban, sở. ngành, quận, huyện, tỉnh thành, bộ
ngành) cùng thanh tra các cấp, các ngành và mọi lực lượng có thể để tham gia xác minh, thẩm
tra vụ việc khi cần thiết. Điều này gây ra cản trở không nhỏ cho hoạt động của cơ quan hành

chính nhà nước. Vì vậy, thiết lập một hệ thống cơ quan chuyên trách giải quyết các khiếu nại
hành chính sẽ góp phần “giải phóng” cho cơ quan hành chính khỏi nhiệm vụ “tài phán” bất
đắc dĩ và phức tạp này.
2.2.3. Thủ tục giải quyết khiếu kiện hành chính ở cơ quan tài phán hành chính
2.2.3.1. Thủ tục giải quyết khiếu kiện hành chính ở nước ta hiện nay.
Theo qui định hiện hành, thủ tục giải quyết khiếu nại hành chính ở nước ta phải thực
hiện qua nhiều khâu, mang nặng tính hành chính, quan hệ cấp trên - cấp dưới nên dù yêu cầu
khiếu nại được xem xét nhiều lần nhưng vẫn không thể giải quyết dứt điểm. Thực tế hiện nay
cho thấy, ngay trong quá trình tố tụng tại toà án và quá trình làm việc với các cơ quan tiến
hành tố tụng khi giải quyết một vụ khiếu kiện hành chính nói riêng và các vụ án khác, vai trò
của các luật sư cũng chưa thực sự được chú ý đúng mức. Từ đó càng nhấn mạnh nhu cầu phải
thay đổi cơ chế giải quyết khiếu kiện hành chính ở nước ta, mà cụ thể là phải thiết lập cơ quan
tài phán hành chính với vai trò là chủ thể chính giải quyết các khiếu kiện hành chính để các
khiếu kiện hành chính không phải là gánh nặng của các cơ quan hành chính cũng như tố tụng,
đồng thời, có thể giải quyết thoả đáng các tranh chấp giữa công dân và cơ quan công quyền
(cơ quan hành chính Nhà nước, người có thẩm quyền), đảm bảo lợi ích cao nhất của các bên.
Với hoạt động của cơ quan tài phán hành chính, tình trạng quan liêu trong quá trình giải quyết
khiếu nại sẽ được xoá bỏ, thay vào đó là những giải pháp có đầy đủ tính chất pháp lý và đáp
ứng được với những yêu cầu xã hội, yêu cầu chính trị của công tác giải quyết khiếu kiện hiện
nay.
Bên cạnh thủ tục giải quyết khiếu nại của cơ quan hành chính nhà nước, pháp luật về
khiếu nại, tố cáo và pháp luật về toà án nhân dân còn qui định thủ tục giải quyết khiếu kiện
hành chính tại toà hành chính. Mặc dù thủ tục giải quyết khiếu nại tại cơ quan hành chính còn
nhiều bất cập, song không thể phủ nhận ý nghĩa thực tế của giai đoạn này. Thực tế, tại Mỹ và
nhiều nước khác cũng vẫn áp dụng thủ tục giải quyết tranh chấp hành chính theo ba kênh: một
là bản thân người ra quyết định, tiếp đến là tư pháp hành chính, cuối cùng là xét xử theo trình
tự tố tụng tại Toà án theo hai cấp.

10
Như vậy, cả cơ quan hành chính và toà hành chính trong cơ chế giải quyết khiếu nại,

khiếu kiện hành chính ở nước ta đều đóng một vai trò nhất định. Tuy nhiên, do những yêu cầu
thực tế nên vai trò này đã không được phát huy hiệu quả, để lại nhiều bất cập trong quá trình
thực hiện. Do đó, việc thiết lập một cơ chế mới để giải quyết các khiếu nại, khiếu kiện hành
chính với sự tham gia của cơ quan tài phán hành chính là một yêu cầu chính đáng trong giai
đoạn phát triển hiện nay và lâu dài của nước ta trong quá trình hội nhập.
2.2.3.2. Thủ tục giải quyết khiếu kiện hành chính của cơ quan tài phán hành chính
Theo kinh nghiệm của các nước, đặc biệt là Mỹ, cơ quan tài phán hành chính được coi
như một cơ quan “hoà giải” – làm trung gian giữa người khiếu nại và cơ quan hành chính bị
khiếu nại để giải quyết những bức xúc, những tranh chấp phát sinh trong quá trình quản lý và
bị quản lý. Vì thế, có thể qui định thủ tục giải quyết khiếu kiện hành chính tại cơ quan tài
phán hành chính như sau:
- Khi nhận được khiếu kiện, cơ quan tài phán hành chính tiến hành thẩm tra, xác minh.
Trường hợp có căn cứ cho rằng quyết định hoặc hành vi hành chính trái pháp luật, cơ quan tài
phán hành chính sẽ tiến hành hoà giải hoặc yêu cầu cơ quan hành chính sửa chữa, khắc phục
hoặc huỷ bỏ quyết định sai trái. Nếu cơ quan hành chính chấp hành thành công, cơ quan tài
phán ra phán quyết công nhận chấm dứt việc khiếu kiện.
- Nếu việc hoà giải không thành hoặc cơ quan hành chính không chấp hành yêu cầu
sửa chữa của cơ quan tài phán hành chính thì đưa vụ việc ra giải quyết ở cơ quan tài phán
hành chính theo thủ tục riêng được áp dụng tại cơ quan này.
- Nếu việc giải quyết tại cơ quan tài phán hành chính có sai lầm thì vụ việc được đưa
ra toà hành chính để xem xét về mặt áp dụng pháp luật.
2.2.4. Mối quan hệ của cơ quan tài phán hành chính với cơ quan hành chính và với
toà hành chính.
Để đảm bảo được tính độc lập trong quá trình giải quyết khiếu nại hành chính, cơ
quan tài phán hành chính phải được thành lập là cơ quan thuộc Chính phủ, độc lập với cơ
quan hành chính quản lý, dưới sự lãnh đạo của Thủ tướng Chính phủ (hay người được Thủ
tướng uỷ quyền). Phán quyết cuả cơ quan tài phán hành chính phải chịu sự giám đốc của
TAND tối cao. Có như vậy mới đảm bảo nguyên tắc “Toà án nhân dân tối cao là cơ quan xét
xử cao nhất của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam” (Điều 134 Hiến pháp 1992) và
qui định tại Điều 109 của Hiến pháp: “Chính phủ là cơ quan hành chính nhà nước cao nhất”.

2.2.4.1. Mối quan hệ giữa cơ quan tài phán hành chính và cơ quan hành chính.
Khi cơ quan tài phán hành chính được thành lập thì sẽ đảm trách việc giải quyết các
khiếu kiện hành chính đã được giải quyết ở cơ quan hành chính mà không thành hoặc không
được giải quyết. Vì thế, cơ quan tài phán hành chính sẽ độc lập với cơ quan hành chính, chỉ
thực hiện chức năng tài phán, không thực hiện chức năng quản lý hành chính (thuộc chức
năng của cơ quan hành chính). Dù vậy, cơ quan tài phán hành chính thực chất vẫn sẽ là một
cơ quan hành chính (có quan hệ về ngân sách nhà nước trong quá trình hoạt động) nhưng hoạt
động theo thủ tục tài phán.
Mối quan hệ giữa cơ quan tài phán hành chính và cơ quan hành chính thực chất sẽ là
mối quan hệ giữa hai hệ thống cơ quan thuộc bộ máy nhà nước (nhánh quyền lực hành pháp),
với chức năng, thẩm quyền riêng biệt. Điều quan trọng là cơ quan tài phán hành chính hoàn

11
toàn độc lập với cơ quan hành chính (cơ quan, ngừơi ra quyết định hành chính, hành vi hành
chính bị khiếu nại). Có như vậy mới đảm bảo hiệu quả hoạt động của cơ quan tài phán hành
chính.
2.2.4.2. Mối quan hệ giữa cơ quan tài phán hành chính và toà hành chính thuộc
TAND tối cao.
Theo qui định của Điều 127 và Điều 134 Hiến pháp, chức năng xét xử chỉ thuộc về
một mình toà án. Do vậy, đối với toà hành chính, cơ quan tài phán hành chính chỉ là một cấp
giải quyết khiếu kiện hành chính về mặt nội dung. Khi quyết định hoặc việc giải quyết của cơ
quan tài phán có sai lầm thì mới phải đưa ra toà hành chính để xem xét về việc áp dụng pháp
luật với điều kiện một bên tranh chấp đưa ra yêu cầu xem xét lại phán quyết của cơ quan tài
phán hành chính trong một thời gian luật định. Như vậy, dù cơ quan tài phán có được thành
lập thì toà hành chính vẫn tồn tại với chức năng riêng, đặc trưng của hệ thống toà án là xét xử.
Tóm lại, với chức năng và thẩm quyền riêng biệt, cơ quan tài phán hành chính sẽ là
một khâu trung gian để giải quyết khiếu kiện hành chính, nhằm tách chức năng tài phán hành
chính ra khỏi cơ quan hành chính và giảm tải cho toà hành chính trong quá trình giải quyết
các tranh chấp hành chính đang ngày càng có xu hướng gia tăng về số lượng và tính chất phức
tạp.

- Các quyết định của cơ quan tài phán hành chính phải được đảm bảo thi hành bằng
những biện pháp cưỡng chế nhà nước (như đối với các quyết định của toà án).
- Thiết lập cơ quan tài phán hành chính là phù hợp với điều kiện hiện nay ở nước ta và
như là bước chuẩn bị cho quá trình mà mọi tranh chấp hành chính đều có thể được giải quyết
thông qua toà án.

12
CHƢƠNG 3:
CÁC GIẢI PHÁP VÀ ĐỀ XUẤT ĐỂ THIẾT LẬP
CƠ QUAN TÀI PHÁN HÀNH CHÍNH Ở VIỆT NAM
Qua những nghiên cứu các mô hình cơ quan tài phán ở một số quốc gia trên thế giới
và thực tiễn giải quyết khiếu kiện hành chính của Việt Nam, cho thấy, để mô hình cơ quan tài
phán có thể áp dụng trên thực tiễn cần phải có một số thay đổi, bổ sung cho các qui định pháp
luật về cơ chế giải quyết khiếu nại, khiếu kiện hành chính ở nước ta cũng như cơ chế đào tạo,
bồi dưỡng nhân sự cho hệ thống cơ quan này trong mối quan hệ giữa cơ quan tài phán hành
chính và cơ quan hành chính, toà hành chính.
3.1. Các giải pháp
3.1.1. Về tính cấp thiết phải thành lập cơ quan tài phán hành chính:
Để việc tuân thủ pháp luật của cơ quan nhà nước và cán bộ, công chức và việc bảo vệ
các quyền và lợi ích cơ bản của công dân đã được pháp luật công nhận phải trên thực tế, phải
có một cơ chế kiểm soát hữu hiệu hoạt động của cơ quan nhà nước và cán bộ, công chức trong
quá trình quản lý, điều hành xã hội, khắc phục những biểu hiện cửa quyền, lạm quyền, lộng
quyền hoặc trốn tránh thẩm quyền, vô trách nhiệm trước nhiệm vụ bảo vệ các quyền tự do dân
chủ của nhân dân đã được pháp luật ghi nhận. Do vậy, phải thành lập cơ quan tài phán hành
chính để phán quyết tính hợp pháp hoặc bất hợp pháp của quyết định hành chính hoặc hành vi
hành chính của cơ quan nhà nước và cán bộ, công chức, khi những quyết định và hành vi đó
xâm hại đến quyền và lợi ích hợp pháp của công dân.
Mặc dù pháp luật về khiếu nại tố cáo và thanh tra đã có nhiều qui định để huy động
toàn bộ lực lượng có thể tham gia vào quá trình thẩm tra, xác minh và giải quyết khiếu nại
hành chính song với cơ chế “Bộ trưởng - thẩm phán” nên quá trình giải quyết khiếu nại hành

chính còn thiếu tính khách quan, dân chủ; trong khi đó, cơ quan thanh tra chỉ có thể xác minh,
kiến nghị cách giải quyết đối với các khiếu nại hành chính đến cơ quan hành chính có quyết
định hay hành vi hành chính bị khiếu nại hoặc cơ quan hành chính cấp trên, các cơ quan chức
năng khác. Bên cạnh đó, tình trạng đùn đẩy, lảng tránh của các cơ quan hành chính khi giải
quyết khiếu nại của công dân đã khiến quá trình giải quyết đã không đạt hiệu quả, tồn đọng
dẫn đến tình trạng khiếu kiện kéo dài, đông người, hình thành những “điểm nóng” về khiếu
nại trong thời gian qua. Do đó, tính cấp thiết của việc thành lập cơ quan tài phán hành chính là
không thể phủ nhận, đặc biệt trong quá trình hội nhập kinh tế - quốc tế với nhiều văn bản
pháp lý mang tính song phương và đa phương mà Việt Nam đã tham gia đều yêu cầu phải có
một cơ quan chuyên trách để giải quyết các khiếu nại hành chính.
Tuy nhiên, cần phải quan niệm rõ ràng rằng, cơ quan tài phán hành chính được thành
lập không phải là để làm thay chức năng xét xử của toà hành chính mà thực sự là một bước
phát triển cao hơn, một sự phát triển về chất việc giải quyết khiếu nại từ trước đến nay do các
cơ quan hành chính và Thanh tra nhà nước các cấp, các ngành đảm nhận.
3.1.2. Hoàn thiện pháp luật khiếu nại tố cáo liên quan đến cơ chế giải quyết khiếu
nại, khiếu kiện hành chính.
Từ thực tiễn giải quyết khiếu nại, khiếu kiện hành chính ở nước ta cho thấy, mọi bất
cập, hạn chế của cơ chế này đều xuất phát từ các qui định pháp luật về khiếu nại, tố cáo chưa
thực sự rõ ràng, còn nhiều chồng chéo và chưa hoàn thiện. Có thấy điều này ngay trong qui

13
định về quyết định hành chính trong Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án hành chính, Luật
Khiếu nại tố cáo và các hướng dẫn của TANDTC còn nhiều mâu thuẫn, không phù hợp với
nhau, gây khó khăn cho việc xác định thẩm quyền, phạm vi của cơ quan tài phán hành chính
trong quá trình tiếp nhận và sử lý các khiếu kiện hành chính. Từ việc khó xác định thẩm
quyền sẽ dẫn đến sự đùn đẩy, lảng tránh xử lý khiếu kiện hành chính – cũng là một trong
những nguyên nhân dẫn đến sự khiếu kiện không đúng nơi, đúng người. Với thực trạng trên,
khi cơ quan tài phán hành chính được thành lập sẽ rất khó phân biệt được thẩm quyền, phạm
vi hoạt động của cơ quan tài phán hành chính và toà hành chính. Đây là một trở ngại cần được
khắc phục để tăng hiệu quả hoạt động của hai hệ thống cơ quan này.

Qui định của pháp luật về trình tự, thủ tục giải quyết khiếu nại hành chính quá rườm
rà, không tạo nhiều điều kiện cho người khiếu nại (công dân) được tham gia bày tỏ quan
điểm, ý kiến riêng nên thường dẫn đến những khiếu kiện kéo dài do người khiếu nại không
đồng tình với quyết định giải quyết khiếu nại của cơ quan chức năng. Theo pháp luật về khiếu
nại tố cáo, trình tự giải quyết khiếu nại hành chính phải trải qua các bước bắt buộc: khiếu nại
lần đầu tại cơ quan hành chính hoặc người có thẩm quyền đã ban hành quyết định hành chính
hay thực hiện hành vi hành chính được cho là có thể xâm phạm đến quyền, lợi ích hợp pháp
của công dân; khi không đồng ý với kết quả giải quyết khiếu nại hoặc đã hết thời gian khiếu
nại mà không có kết quả giải quyết khiếu nại thì khiếu nại tiếp lên cơ quan cấp trên trực tiếp
của cơ quan hành chính hoặc người có thẩm quyền đã ban hành quyết định hành chính hay
thực hiện hành vi hành chính bị khiếu nại; hoặc khiếu kiện ra toà hành chính.
Như vậy, trước khi tranh chấp hành chính được giải quyết tại toà án thì bắt buộc người
khiếu nại phải trải qua thủ tục khiếu nại đến cơ quan hành chính, mặc dù chắc chắn đa số
người khiếu nại không tin tưởng vào quyết định giải quyết khiếu nại mà họ sẽ nhận được nên
dẫn đến tình trạng khiếu kiện kéo dài và vượt cấp. Hơn nữa, pháp luật qui định cho công dân
được quyền lựa chọn hoặc khiếu nại tiếp lên cơ quan hành chính cấp trên hoặc kiện ra toà án
khiến nhiều người không biết phải lựa chọn thủ tục nào cho phù hợp. Bên cạnh đó, thủ tục tố
tụng tại toà án lại phức tạp, kéo dài trong khi người khiếu nại đều muốn được nhanh chóng
giải quyết những bức xúc của mình nên thực tế cho thấy, người khiếu nại sẽ vẫn chỉ tiếp tục
khiếu nại lên cơ quan hành chính cấp trên hoặc khiếu nại lên các cơ quan trung ương (dù
những cơ quan này không có chức năng giải quyết khiếu nại hoặc không thể trực tiếp giải
quyết những khiếu nại). Điều đó khiến tính hiệu quả của toà hành chính trong việc giải quyết
khiếu kiện hành chính không đạt vì hầu như các cơ quan hành chính đã phải đảm đương phần
việc này.
Do vậy, sửa đổi, bổ sung pháp luật về khiếu nại, tố cáo, mà cụ thể là Pháp lệnh thủ tục
giải quyết các vụ án hành chính, Luật Khiếu nại, tố cáo, là việc cần phải được tiến hành trước
khi cơ quan tài phán hành chính đi vào hoạt động trong thực tế để tạo ra một hành lang pháp
lý cho cơ quan tài phán hành chính hoạt động hiệu quả.
3.1.3. Về nhân sự của cơ quan tài phán hành chính (tài phán viên và cộng tác viên).
Về mặt tổ chức, nhân sự của cơ quan tài phán hành chính sẽ là các cán bộ, công chức

như những người làm việc tại các cơ quan hành chính, song về chuyên môn, họ lại phải là
những “tài phán viên” với chức năng của các thẩm phán trong quá trình giải quyết các tranh
chấp hành chính. Cho dù họ chỉ làm công tác hoà giải giữa các bên trong tranh chấp nhưng họ

14
bắt buộc phải có sự hiểu biết đặc biệt chuyên sâu về lĩnh vực chuyên môn có tranh chấp hành
chính phát sinh, về pháp luật chuyên ngành và pháp luật tố tụng hành chính, cũng như những
hiểu biết khác về kinh tế - xã hội, chính trị, đối ngoại… Vì thế, cần phải có một đội ngũ tài
phán viên chuyên nghiệp chứ không phải chuyển ngang một số thanh tra viên, thẩm phán dân
sự… “xét thấy phù hợp” sang làm tài phán viên. Vấn đề này thực sự cần một sự chuẩn bị chu
đáo (từ đào tạo nghiệp vụ đến phân bố nhân sự cho các cơ quan tài phán hành) và cần có thêm
những qui định của pháp luật để họ có đủ thẩm quyền giải quyết hiệu quả, dứt điểm các vụ
khiếu nại hành chính mà họ được phân công thụ lý, giải quyết.
3.2. Một số đề xuất
- Về thẩm quyền của cơ quan tài phán hành chính có thể được xác định gồm tất cả các
khiếu nại hành chính liên quan đến những quyết định hành chính của cơ quan hành chính hay
hành vi hành chính của người có thẩm quyền. Cơ quan tài phán hành chính sẽ xem xét tính
hợp lý của quyết định hay hành vi hành chính, hoà giải để hai bên trong tranh chấp có thể tiến
gần đến một điểm dung hoà - lợi ích chung, hạn chế tối đa các vụ khiếu kiện kéo dài. Phán
quyết của cơ quan tài phán hành chính phải được công nhận như một bản án giải quyết khiếu
kiện hành chính và chỉ được xem xét lại theo thủ tục giám đốc thẩm ở TANDTC.
Thẩm quyền của các cơ quan tài phán hành chính các cấp nên được phân định theo
mức độ phức tạp của khiếu kiện hành chính. Ví dụ, đối với khiếu nại về quyết định xử phạt vi
phạm hành chính, thẩm quyền của các cơ quan tài phán hành chính các cấp sẽ được phân định
theo thẩm quyền ra quyết định xử phạt đó (qui định trong các văn bản pháp luật liên quan).
Như đã phân tích trong phần thẩm quyền của cơ quan tài phán hành chính, các phán
quyết của cơ quan này cần được thực hiện ngay để đảm bảo về thời gian cũng như yêu cầu
được giải quyết nhanh chóng những bức xúc của người khiếu nại. Các phán quyết của cơ quan
tài phán hành chính cấp dưới sẽ không phải chịu sự xem xét lại của cơ quan tài phán cấp trên
để không lặp lại những bất cập của thủ tục giải quyết khiếu nại của cơ quan hành chính theo

qui định của pháp luật hiện nay.
- Về thủ tục giải quyết khiếu nại hành chính, không nên qui định bắt buộc người dân
phải khiếu nại lên cơ quan hành chính đã ban hành quyết định hành chính bị khiếu nại hoặc
người có thẩm quyền đã thực hiện hành vi hành chính bị khiếu nại để khắc phục sự rườm rà
trong cơ chế giải quyết khiếu nại hành chính hiện nay vốn bị coi là “thiếu vô tư, khách quan
và khó đạt được sự công bằng”. Nên qui định theo hướng để người khiếu nại chuyển khiếu nại
thẳng đến cơ quan tài phán hành chính – cơ quan chuyên trách giải quyết các khiếu nại hành
chính. Như vậy, người khiếu nại sẽ không phải phân vân xem nên chuyển khiếu nại của mình
đến đâu cho có hiệu quả. Hơn nữa, với qui định cụ thể về thẩm quyền trực tiếp giải quyết
khiếu nại hành chính của cơ quan tài phán hành chính mà không cần phải đợi qua bước khiếu
nại lần đầu tại cơ quan hành chính sẽ giúp người dân thấy tin tưởng hơn, đến đúng nơi, đúng
chỗ, tránh tính trạng gửi đơn khiếu nại đến cả những cơ quan, cá nhân không có thẩm quyền
để giải quyết do không tin tưởng vào hiệu quả giải quyết của cơ quan hành chính hoặc không
biết về thẩm quyền giải quyết khiếu nại hành chính của các cơ quan trong bộ máy nhà nước.
Có như vậy mới đảm bảo nguyên tắc giải quyết khiếu nại hành chính là chức năng của cơ
quan hành pháp, đáp ứng yêu cầu độc lập xét xử mà không làm ảnh hưởng đến chức năng xét
xử của toà hành chính.

15
- Trong điều kiện nước ta còn nhiều khó khăn về kinh tế, việc đào tạo ngay một đội ngũ
tài phán viên cho cơ quan tài phán hành chính là khó có thể đáp ứng trong ngày một ngày hai,
ta có thể tận dụng đội ngũ thanh tra viên của các cơ quan thanh tra, bồi dưỡng, đào tạo thêm,
tập huấn ở nước ngoài để bước đầu có được những tài phán viên thực hiện chức năng tài phán
hành chính của cơ quan tài phán hành chính. Sau đó, sẽ dần dần thực hiện chiến lược đào tạo
để có một đội ngũ tài phán viên chuyên nghiệp, đáp ứng yêu cầu của quốc gia và quốc tế
trong hoạt động giải quyết tranh chấp hành chính ở nước ta. Tài phán viên ở cơ quan tài phán
hành chính ở Việt Nam phải là người có trình độ cử nhân luật hoặc tương đương cử nhân luật,
có thời gian nhất định thực tập làm công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo và công tác quản lý
hành chính.
Bên cạnh đó, phải có cơ chế để thu hút các công chức làm việc ở các cơ quan hành

chính, các chuyên gia đầu ngành trong các lĩnh vực hay xảy ra tranh chấp hành chính để đào
tạo, bồi dưỡng nhằm hình thành một đội ngũ cộng tác viên mang tính chuyên nghiệp, có thể
tham gia mọi phiên giải quyết khiếu nại hành chính tại cơ quan tài phán hành chính với vai trò
cố vấn chuyên môn, đồng thời, lựa chọn những người có đủ điều kiện để bổ nhiệm làm tài
phán viên hành chính lâu dài. Đây sẽ là một nguồn nhân sự có giá trị, đáp ứng được yêu cầu
chuyên môn của cơ quan tài phán hành chính.
- Mặc dù về tổ chức, cơ quan tài phán hành chính chỉ là một cơ quan trong bộ máy nhà
nước như các cơ quan hành chính và toà hành chính nhưng cần phải qui định cho cơ quan tài
phán hành chính một vị thế đặc biệt trong giải quyết khiếu nại hành chính để cơ quan này có
đủ thẩm quyền yêu cầu các cơ quan hành chính (một bên trong tranh chấp hành chính) hợp
tác, cung cấp chứng cứ và thực hiện nghiêm túc các phán quyết, quyết định của cơ quan tài
phán hành chính khi giải quyết khiếu nại hành chính.
- Trong quá trình giải quyết khiếu nại hành chính, cơ quan tài phán hành chính nên
được hoạt động như một “phiên toà” độc lập sẽ giúp người dân tin tưởng vào quyết định giải
quyết khiếu nại của cơ quan này.
- Có các biện pháp để hạn chế sự tiếp xúc, liên quan của tài phán viên, cộng tác viên
cơ quan tài phán hành chính với cơ quan hành chính, cán bộ, công chức cơ quan hành chính
liên quan đến khiếu nại. Có thể tham khảo kinh nghiệm của Singapore, Chủ tịch và Phó CHủ
tịch Hội đồng giải quyết khiếu kiện về đất đai trong Bộ Pháp luật do Tổng thống, chứ không
phải Bộ trưởng Bộ Pháp luật bổ nhiệm và bãi nhiệm; hay kinh nghiệm của Mỹ, tại chính
quyền liên bang, các thành viên của cơ quan tài phán trong bộ hoặc cơ quan hành chính không
phải là cán bộ được cơ quan hành chính hoặc bộ thuê mà do một cơ quan độc lập với cơ quan
có các quyết định bị khiếu nại thuê, cơ quan có quyết định hành chính bị khiếu nại không thể
bãi miễn, kỷ luật thành viên của cơ quan tài phán dâng xem xét khiếu nại liên quan đến họ mà
thẩm quyền bãi miên, kỷ luật đó thuộc về cơ quan tài phán hành chính khác sau khi thành viên
đó đã được thông báo và trình bày vấn đề của mình.
- Khuyến khích, hướng dẫn người dân khiếu nại tranh chấp hành chính ra cơ quan tài
phán hành chính. Như vậy sẽ tăng cường tính chuyên nghiệp cho quá trình giải quyết khiếu
nại hành chính của cơ quan tài phán hành chính cũng như đình hình rõ ràng một cơ chế giải
quyết khiếu kiện hành chính của nước ta: cơ quan tài phán hành chính có chức năng giải quyết

khiếu nại hành chính về tính hợp lý, hợp pháp; còn toà hành chính sẽ xem xét việc áp dụng

16
pháp luật của quyết định, phán quyết của cơ quan tài phán hành chính trong quá trình giải
quyết khiếu nại hành chính nếu có kháng nghị (theo thủ tục giám đốc thẩm). Và quan trọng
hơn cả là giúp cơ quan hành chính nhà nước thoát khỏi chức năng tài phán để tập trung làm
công tác chuyên môn.
- Kiện toàn hệ thống toà hành chính với xu hướng trở thành toà hành chính duy nhất
của quốc gia với các chi nhánh tại địa phương (như TANDTC hiện nay) để hạn chế tối đa áp
lực của chính quyền địa phương lên hoạt động xét xử của toà hành chính; qui định rõ chức
năng, thẩm quyền của toà hành chính là xem xét việc áp dụng pháp luật trong các quyết định,
hành vi hành chính bị khiếu nại khi người khiếu nại không đồng tính với phán quyết của cơ
quan tài phán hành chính, tiến hành khiếu kiện vụ án hành chính tại toà hành chính.
Mở rộng thẩm quyền cho toà hành chính để được xem xét lại mọi quyết định, hành vi
hành chính hoặc việc không thực hiện các hành vi hành chính.
- Về pháp luật khiếu nại, tố cáo cần được tách riêng phần khiếu nại, và tố cáo; qui định
quyết định giải quyết khiếu nại chỉ dựa trên các luật, qui định và thủ tục đã được đăng công
báo cho phù hợp với yêu cầu của Hiệp định Thương mại song phương Việt Nam – Hoa Kỳ
(chương 6).
- Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật, đặc biệt là pháp luật
về khiếu nại, tố cáo để nâng cao nhận thức của người dân, taọ điều kiện cho mọi người thực
hiện đúng quyền khiếu nại, khiếu kiện theo qui định của pháp luật, để cán bộ, công chức thực
hiện đúng chức năng, nhiệm vụ của mình trong hoạt động chuyên môn, tránh làm phát sinh
những tranh chấp trong quá trình thực hiện quản lý nhà nước.
- Liên tục nghiên cứu vấn đề về tổ chức cơ quan tài phán hành chính theo xu hướng cải
cách bộ máy nhà nước và các quan điểm đổi mới của Đảng, đồng thời nghiên cứu kết quả
thực tiễn xét xử các vụ khiếu kiện hành chính về các tranh chấp nảy sinh trong lĩnh vực hành
chính, tính hợp hiến, hợp pháp của các văn bản quy phạm pháp luật, để sửa đổi, bổ sung các
qui định về thủ tục, chức năng và thẩm quyền của hệ thống cơ quan này cho phù hợp với yêu
cầu của một Nhà nước pháp quyền hiện đại và dân chủ.

Đồng thời, nghiên cứu các vấn đề đặt ra cho hoạt động xét xử hành chính sau này, đề
nghị cho xuất bản kỷ yếu của đề tài khoa học, trong đó tập hợp các bài viết, bài nghiên cứu,
các thông tin tư liệu về tài phán hành chính, khoa học xét xử hành chính, phục vụ tốt nhu cầu
nghiên cứu, tìm hiểu của các nhà khoa học pháp lý cũng như những người tham gia vào công
tác xét xử trong thực tiễn vì hoạt động tài phán hành chính là vấn đề khá phức tạp và mới mẻ.
Tóm lại, sự ra đời và hoạt động của cơ quan tài phán hành chính là yếu tố không thể
thiếu của một Nhà nước pháp quyền và dân chủ. Cơ quan tài phán hành chính được thành lập
không phủ nhận quyền hạn cũng như trách nhiệm của cơ quan hành chính trong việc giải
quyết các khiếu nại hành chính của công dân, cũng như chức năng xét xử riêng có của TAND
(trong đó có toà hành chính)./.

17
KẾT LUẬN
Tài phán hành chính là một vấn đề không mới đối với Việt Nam cũng như thế giới.
Tuy nhiên, ở mỗi quốc gia, mỗi giai đoạn, chức năng này được giao cho một loại cơ quan nhất
định để phù hợp với nguyên tắc tổ chức bộ máy nhà nước cũng như tình hình thực tiễn. Sau
khi gia nhập WTO - tổ chức thương mại lớn nhất thế giới - với những yêu cầu rất cao về giải
quyết tranh chấp hành chính tại một cơ quan chuyên trách với đội ngũ cán bộ chuyên nghiệp.
Qua nghiên cứu các mô hình cơ quan tài phán hành chính ở một số quốc gia trên thế giới,
cũng như thực tiễn giải quyết khiếu nại, khiếu kiện hành chính ở nước ta trong thời gian qua
(đặc biệt sau khi toà hành chính được thành lập) và yêu cầu của thực tiễn xây dựng nhà nước
pháp quyền XHCN và hội nhập quốc tế, có thể thấy một nhu cầu cấp thiết là phải thiết lập cơ
quan tài phán hành chính ở Việt Nam. Đây không chỉ là bước để hoàn thiện tổ chức bộ máy
nhà nước mà còn là giải pháp để hoàn thiện cơ chế giải quyết khiếu kiện hành chính ở nước ta
trong bối cảnh phát triển mới.
Từ lý luận và thực tiễn xét xử hành chính ở nước ta, cơ quan tài phán hành chính
không chỉ là một yêu cầu tất yếu của quá trình cải cách bộ máy nhà nước, nhằm xây dựng và
không ngừng hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam mà còn là một cơ chế dân
chủ và hiệu quả, góp phần bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, đồng thời hoạt
động tài phán hành chính tạo ra một cơ chế kiểm soát chặt chẽ hoạt động của các cơ quan

hành chính nhà nước, là một yếu tố quan trọng nhằm xây dựng một nền hành chính trong
sạch, vững mạnh, quản lý có hiệu quả, phục vụ nhân dân được tốt hơn.
Cùng với sự phát triển của nền hành chính quốc gia, của việc cải cách tư pháp và qua
thực tiễn hoạt động chúng ta sẽ tiếp tục nghiên cứu và hoàn thiện để các cơ quan tài phán
hành chính có đầy đủ quyền hạn, quyền lực giải quyết tốt nhất các khiếu nại hành chính của
công dân, bảo vệ quyền và lợi ích của công dân khỏi bị xâm phạm từ phía cơ quan nhà nước.
Đồng thời nâng cao hiệu lực, hiệu quả của quản lý nhà nước.
Trên đây là những nghiên cứu về mô hình cơ quan tài phán hành chính trên thế giới và
một số ý kiến mong đóng góp để góp phần xây dựng được một mô hình cơ quan tài phán hành
chính cho Việt Nam. Vấn đề quan trọng là việc nghiên cứu để thiết lập cơ quan tài phán hành
chính ở Việt Nam đã trở thành yêu cầu bức thiết vì sự ra đời của cơ quan tài phán hành chính
ở Việt Nam sẽ làm cho việc giải quyết khiếu nại hành chính của công dân có hiệu quả hơn,
đảm bảo quyền tự do dân chủ của nhân dân, thiết lập trật tự kỷ cương trong hoạt động của bộ
máy nhà nước, góp phần xây dựng Nhà nước pháp quyền ở Việt Nam./.