Vai trò của ngành thương mại trong nền kinh tế thị trường ở Việt Nam

Tiểu luận Thương mại
I. LỜI MỞ ĐẦU
Thương mại đã ra đời rất lâu và nó đã tồn tại qua các phương thức
sản xuất xã hội. Xuất hàng hoá và lưu thông hàng hoá. Vì thế hoạt động
thương mại vừu chịu sự chi phối của các quy luật của nền sản xuất hàng
hoá,vừa chịu sự chi phối của các quy luật kinh tế vốn có của mỗi chế độ xã
hội – Chính trị mà nghành thương mại đang hoạt động.Sản xuất là điểm
xuất phát, tiêu dùng là điểm cuối cùng còn thương mại :Thực hiện chức
năng phân phối và trao đổi là khâu trung gian.Với vị trí này thương mại
một mặt chịu sự chi phối của sản xuất và tiêu dùng,mặt khác nó tác động
tích cực và chủ động trở lại đối với sản xuất và tiêu dùng. Thương mại vừu
đại diện cho người tiêu dùng để tác động đến sản xuất,vừa đại diện cho sản
xuất để tác động đến tiêu dùng,góp phần thúc đẩy quá trình tái sản xuất mở
rộng phát triển,nó đóng vại trò như một mắt xích trong bộ máy kinh tế.
Sự phát triển lực lượng sản xuất toàn cầu,sự phát triển khoa học công
nghệ thông tin như vũ bão,và xét về bản chất sự phát triển các mối quan hệ
kinh tế thị trường,theo đó luật mẫu về trọng tài thương mại quốc tế của uỷ
ban của liên hợp quốc về thương mại thông qua ngày 26/6/1985 đã xác
định nội dung của hoạt động thương mại theo nghĩa rộng “bao gồm hầu
như tất cả các quan hệ liên quan đến hoạt động kinh tế như : Giao dịch,
mua bán,dịch vụ …”.Tuy nhiên xuất phát từ yêu cầu ,nội dung và phạm vi
nghiên cứu của chương trình học(giáo trình thương mại 1)nên trong tiểu
luận này chỉ đề cập đến vấn đề hoạt động theo nghĩa hẹp : “thương mại
thực hiện chức tổ chức và lưu thông hàng hoá”mà cụ thể của nội dung cần
nghiên cứu là. “Vai trò của ngành thương mại trong nền kinh tế thị
trường ở Việt Nam”.
1 1
Tiểu luận Thương mại
II. CÁC ĐIỀU KIỆN RA ĐỜI VÀ CHỨC NĂNG CỦA NGHÀNH THƯƠNG MẠI
Trước hết khi đi vào tìm hiểu sự ra đời của nghành thương mại
chúng ta hãy đề cập đến khái niệm về thương mại của Việt Nam đã ban

hành 1997.
1. Khái niệm thương mại
Hoạt động thương mại là việc thực hiện một hay nhiều hành vi
thương mại của thương nhân bao gồm việc mua bán hàng hoá,cung ứng các
dịch vụ thương mại và các hoạt động xúc tiến thương mại nhằm mục đích
lợi nhuận hoặc mục đích các chính sách xã hội
Như vậy khái niệm về thương mại theo nghĩa hẹp của Việt Nam thì
hoạt động thương mại chỉ thực hiện chức năng lưu thông hàng hoá,đưa
hàng hoá từ nơi sản xuất đến nơi tiêu dùng.
2. Tiền đề của sự ra đời và phát triển thương mại
Trong lịch sử phat triển sản xuất “xã hội không phải ngay từ đầu loài
đã biết sản xuất ra hàng hoá để trao đổi,lúc ấy người ta làm ra hàng hoá chỉ
với mục đích duy nhất là thoả mãn nhu cầu bản thân mình.Chỉ đến khi nhu
cầu của con người ngày càng được nâng cao,của cải vật chất làm ra nhiều
hơn đến mức dư thừa thì con người mới nghĩ đến việc trao đổi sản phẩm
cho nhau(trao đổi giản đơn).Đến khi hình thành trao đổi giản đơn này
không đáp ứng được nhu cầu của nhau nữa thì “lưu thông hàng hoá”đã tiếp
ứng cho tiến trình phát triển đó.Lưu thông hàng hoá là cột mốc quan trọng
trong nền sản xuất hàng hoá mà thương mại chính là hình thức cao trào của
trao đổi và lưu thông .Thương mại đã xuất hiện khi lưu thông trở thành một
ngành độc lập tách khỏi sản xuất, tuy tách khỏi sản xuất nhưng thương mại
chỉ tồn tại và phát triển trong xã hội có sản xuất và lưu thông hàng hoá.Vì
nó luôn gắn liền với sản xuất hàng hoá nên trong những bước hình thành
nghành thương mại thường đi song hành với quy trình của nền sản xuất
hàng hoá.
2 2
Tiểu luận Thương mại
2.1.Phân công lao động xã hội,điều kiện cần cho sự ra đời ngành
thương mại
Phân công lao động xã hội là việc phân chia lao động ra các

ngành,các lĩnh vực khác nhau,tạo ra sự chuyên môn hoá sản xuất.Mỗi
người chỉ chuyển sản xuất một hoặc vài thứ phẩm,hay chỉ sản xuất một chi
tiết sản phẩm.Do đó để thoả mãn nhu cầu của sản xuất và đời sống của xã
hội đòi hỏi cần có sự trao đổi giữa họ với nhau.Phân công lao động phat
triển bao nhiêu thì lưu thông hàng hoá phát triển bấy nhiêu.
Đến thời kỳ có sự phát triển rầm rộ về khoa học kỹ thuật về sự phát
triển hợp tác và hội nhập,sự phân công lao động không chỉ bó hẹp trong
mỗi quốc gia mà nó đã vượt ra khỏi biên giới của mỗi Nước.Vì thế trao đổi
hàng hoá và lưu thông hàng hoá đã phát triển mạnh mẽ trên phạm vi toàn
thế giới
2.2.Điều kiện đủ cho sự ra đời và phat triển ngành thương mại:
Chế độ chiếm hữu tư nhân về tư liệu sản xuất
Chế độ chiếm hữu tư nhân về tư liệu sản xuất làm cho người sản xuất
độc lập với nhau về mặt kinh tế.Sản phẩm sản xuất ra thuộc quyền chiếm
hữu của từng người sản xuất riêng rẽ,không ai có quyền lấy không của ai,vì
thế đòi hỏi có sự trao đổi sản phẩm giữa những người sản xuất với nhau
phải là sự trao đổi hoàn lại,hoàn lại với một vật gì đó có giá trị tương
đương.Từ đó sản phẩm trở thành hàng hoá.
3.Thương mại là hình thức phát triển cao của trao đổi và lưu
thông hàng hoá
Một ngành độc lập tách khỏi sản xuất.Công thức tổng quát của
thương mại là T _ H _ T’. trong đó tiền tệ đóng vai trò phương tiện để đóng
vai trò phương tiện để tổ chức quá trình lưu thông hàng hoá của xã
hội.Điểm khác biệt cơ bản với lưu thông hàng hoá ( H _ T _ H ) ở đây xuất
hiện một tầng lớp trung gian tham gia,đó là những thương nhân.Thương
nhân chính là cầu nối giữa người có hàng bán và người cần mua hàng. Mặc
3 3
Tiểu luận Thương mại
dù thương mại xuất hiện trong giai đoạn cao của lưu thông hàng hoá nhưng
nó không hề phủ định hình thái lưu thông hàng hoá.Song song với thương

mại,vẫn tồn tại giao dịch mua bán sản xuất giữa những người sản xuất với
nhauvà giữa người sản xuất với những người tiêu dùng cuối cùng. Vậy
thương mại đã trở thành một ngành kinh tế tương đối độc lập,nó chuyên
môn hoá chức năng lưu thông hàng hoá,thương mại thay thế người tiêu
dùng ứng tiền trước để mua hàng của sản xuất,sau đó mang bán cho người
tiêu dùng và thu tiền,hàng hoá đi ra khỏi lĩnh vực lưu thông và đi vào lĩnh
vực tiêu dùng.Mặc dù có tính độc lập tương đối song nó vẫn có tính phụ
thuộc.Thương mại chính là bộ phận cấu thành của quá trình tái sản xuất xã
hội,phụ thuộc vào sản xuất,sản xuất quyết định lưu thông,không có sản
xuất hàng hoá thì không có lưu thông hàng hoá và thương mại.Song thương
mại cũng tác động trở lại sản xuất,thúc đẩy sản xuất phát triển.
4.Bản chất kinh tế của ngành thương mại
Dù trong chế độ xã hội nào đi nữa thì bản chất kinh tế của thương
mại vẫn là:
“ Tìm kiếm lợi nhuận bằng đáp ứng nhu cầu của sản xuất và đời sống
thông qua mua – bán hàng hoá,dịch vụ trên thị trường theo nguyên tắc
ngang giá,tự do và bình đẳng”
5.Chức năng của ngành thương mại
Như đã phân tích ở trên,thương mại hình thành và phát triển phục vụ
cho quá trình sản xuât hàng hoá,đáp ứng nhu cầu hàng hoá và dịch vụ của
thị trường
a.Chức năng tổ chức lưu thông hàng hoá làm thay đổi các hình
thái giá trị của hàng hoá
Chúng ta đã biết hàng hoá sau khi được sản xuất ra phải trải qua
khâu lưu thông thì mới thực hiện được giá trị và giá trị sử dụng của
nó.Ngành thương mại thực hiện chức năng tổ chức lưu thông hàng
hoá,chuyển hoá các hình thái giá trị của hàng hoá,tức là thực hiện việc mua
4 4
Tiểu luận Thương mại
– bán hàng hóa.Đây có lẽ là chức năng cơ bản nhất của ngành thương

mại,thể hiện tính độc lập tương đối và tính phụ thuộc của ngành thương
mại trong nền kinh tế quốc dân,giữ vai trò quan trọng trong quá trình tái
sản xuất xã hội .Trong quá trình thực hiện chức năng lưu thông hàng hoá
ngành thương mại luôn tìm cách tổ chức quá trình vận động hàng hoá hợp
lý,rút ngắn thời gian lưu thông,nhưng vẫn đảm bảo thoả mãn nhu cầu thị
trường và không ngừng nâng caotìm kiếm lợi nhuận
b. Chức năng tiếp tục quá trình sản xuất trong lưu thông
Xuất phát từ đặc điểm của sản xuấtvà tiêu dùng, hàng hoá sau khi
sản xuất trong lưu thông mới đáp ứng được đủ nhu cầu tiêu dùng,đòi hỏi
ngành thương mại phải có những biện pháphữu hiệu nhất để chuyển đổi các
hình thái của hàng hoá như :đóng gói,chia nhỏ,dán mã,bảo quản hàng
hoá,bảo hành hàng hoá sau khi bán …đảm bảo hàng hoá ở dạng tốt
nhất,phù hợp với thị hiếu của xã hội,chất lượng cũng như mẫu
mã.Thươngmại góp phần tạo ra giá trị hàng hoá và bảo toàn giá trị sử dụng
hàng hoá
III.VAI TRÒ CỦA NGÀNH THƯƠNG MẠI TRONG NỀN KINH TẾ THỊ
TRƯỜNG VIỆT NAM
1.Đặc trưng cơ bản của nền kinh tế thị trường ở nước ta
Kể từ khi xoá bỏ cơ chế quản ký quan liêu bao cấp(1986)chuyển
sang nền kinh tế mở cửa nền kinh tế thị trường nước ta đã gặp rất nhiều khó
khăn cả về chủ quan lẫn khách quan.Xuất phát điểm ở mức thấp,từ một
nước nông nghiệp nghèo nàn lạc hậu,bị ảnh hưởng nặng nề của chiến
tranhvà ở đây đó vẫn còn các hình báng của cơ chế quản lýthiếu tinh thần
trách nhiệm hoặc ỷ lại,nhưng Việt Nam vẫn quyết tâm mở cửa,hội
nhập,hợp tác giao lưu,xây dựng nền kinh tế thị trường trong sự quản lý của
nhà nước và theo định hướng xã hội chủ nghĩa với phương châm “hội nhập
nhưng không hoà tan”nền kinh tế thị trường ở nước ta phát triển theo xu thế
5 5