(Luận văn thạc sĩ) Pháp luật về hoạt động thanh tra của ngân hàng Nhà nước Viêṭ Nam

MỤC LỤC
Trang
Lời cam đoan
Mục lục
Danh mục các ký hiệu, các chữ viết tắt
MỞ ĐẦU ........................................................................................................ 1
Chƣơng 1: NHƢ̃ NG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ B ẢN CỦA PHÁP
LUẬT VỀ HOẠT ĐỘNG THANH TRA CỦA NGÂN HÀNG NHÀ
NƢỚC VIỆT NAM ................................................................................................ 6
1.1. KHÁI QUÁT CHUNG VỀ HOẠT ĐỘNG THANH TRA CỦA NGÂN HÀNG
NHÀ NƢỚC VIỆT NAM ............................................................................................ 6

1.1.1. Khái niệm, đặc điểm hoạt động thanh tra của ngân hàng Nhà
nƣớc Việt Nam ......................................................................................................... 6
1.1.2. Vai trò của hoa ̣t đô ̣ng Thanh tra Ngân hàng Nhà nƣơ
...............................
14
́c
1.1.3. Nội dung của hoạt động Thanh tra Ngân hàng Nhà nƣớ..........................
c
15
1.2. TỔNG QUAN PHÁP LUẬT VỀ HOẠT ĐỘNG THANH TRA CỦA NGÂN HÀNG
NHÀ NƢỚC VIỆT NAM.............................................................................................. 18

1.2.1. Khái niệm, đă ̣c điể m pháp luâ ̣t về hoa ̣t đô ̣ng thanh tra của ngân hàng
Nhà nƣớc ................................................................................................................... 18
1.2.2. Vai trò của pháp luật về hoạt động thanh tra của ngân hàng Nhà nƣớc
Việt Nam ................................................................................................................... 20
1.2.3 Các nội dung của pháp lu ật về hoạt động thanh tra của Ngân hàng
Nhà nƣớc................................................................................................................... 22
1.3. KHUÔN KHỔ PHÁP LÝ ĐIỀU CHỈNH HOA ̣T ĐỘNG THANH TRA CỦ A NGÂN

HÀNG NHÀ NƢỚC..................................................................................................... 37
1.4. KINH NGHIỆM CỦ A MỘT SỐ NƢỚC V Ề HOẠT ĐỘNG THANH TRA
CỦA NGÂN HÀNG TRUNG ƢƠNG ...................................................................... 39

1.4.1. Một số mơ hình hoạt động thanh tra của ngân hàng Trung ƣơng trên
thế giới ...................................................................................................................... 39
1.4.2. Mô ̣t số vấ n đề rút ra tƣ̀ kinh nghiê ̣m của một số nƣớc về hoạt động
thanh tra của Ngân hàng Nhà nƣớc ...................................................................... 46


Chƣơng 2: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ HOẠT ĐỘNG
THANH TRA CỦA NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM .................... 51
2.1. ĐỐI TƢỢNG THANH TRA CỦA NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM ......... 51
2.2. PHƢƠNG THỨC THANH TRA CỦA NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM ... 56
2.2.1. Giám sát từ xa ................................................................................................. 57
2.2.2. Thanh tra tại chỗ ......................................................................................... 62
2.2.3. Xử lý kết quả thanh tra ................................................................................... 67
2.3. QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ CỦA CÁC CHỦ THỂ TRONG HOẠT ĐỘNG THANH TRA
CỦA NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM .............................................................. 69

2.3.1. Quyền và nghĩa vụ của Cơ quan Thanh tra .................................................. 69
2.3.2. Quyền và nghĩa vụ của đối tƣợng thanh tra ................................................. 72
2.4. TRÌNH TỰ, THỦ TỤC HOẠT ĐỘNG THANH TRA CỦA NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC
VIỆT NAM ................................................................................................................... 74
2.5. XỬ LÝ CÁC HÀNH VI VI PHẠM PHÁP LUẬT VỀ HOẠT ĐỘNG THANH TRA
CỦA NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM .............................................................. 77

Chƣơng 3: PHƢƠNG HƢỚNG, GIẢI PHÁP, KIẾN NGHỊ HOÀN
THIỆN PHÁP LUẬT VỀ HOẠT ĐỘNG THANH TRA CỦA NGÂN
HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM........................................................................ 82

3.1. SỰ CẦN THIẾT PHẢI HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ HOẠT ĐỘNG THANH TRA
CỦA NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM .............................................................. 82

3.1.1. Môi trƣờng hoạt động tiềm ẩn nhiều rủi ro .................................................. 83
3.1.2. Quá trình hội nhập kinh tế quốc tế, tự do hóa thƣơng mại dịch vụ tài chính,
mở cƣ̉a thị trƣờng là những thách thức đòi hỏi cần đổi mới pháp luật về hoạt
động thanh tra của Ngân hàng Nhà nƣớc Việt Nam hiện nay .............................. 84
3.2. PHƢƠNG HƢỚNG HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ HOẠT ĐỘNG THANH TRA
CỦA NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT ........................................................................ 86
3.3. GIẢI PHÁP, KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ HOẠT ĐỘNG THANH
TRA CỦA NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM ...................................................... 87

KẾT LUẬN.................................................................................................. 93
DANH MỤC TÀ I LIỆU THAM KHẢO
............................................... 94


DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT

NHNN

: Ngân hàng Nhà nƣớc.

NHNNVN

: Ngân hàng Nhà nƣớc Viê ̣t Nam.

Luâ ̣t NHNNVN

: Luâ ̣t Ngân hàng Nhà nƣớc Viê ̣t Nam.

TTNHNN

: Thanh tra ngân hàng Nhà nƣớc.

TCTD

: Tổ chƣ́c tiń du ̣ng.

QTDND

: Quỹ tín dụng Nhân dân.


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Ngân hàng Nhà nƣớc Việt Nam (sau đây go ̣i là Ngân hàng Nhà nƣớc)
là cơ quan ngang bộ của Chính phủ, là Ngân hàng Trung ƣơng của nƣớc
Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Ngân hàng Nhà nƣớc thực hiện chức
năng quản lý nhà nƣớc về tiền tệ, hoạt động ngân hàng và ngoại hối (sau đây
gọi là tiền tệ và ngân hàng); thực hiện chức năng của Ngân hàng trung ƣơng
về phát hành tiền, ngân hàng của các tổ chức tín dụng và cung ứng dịch vụ
tiền tệ cho Chính phủ.
Ngân hàng Nhà nƣớc đóng vai trị rất quan trọng trong quá trình
quản lý nhà nƣớc về tiền tệ và ngân hàng , hƣớng tới mục tiêu ổn định giá
trị của đồng tiền, bảo đảm an toàn trong hoạt động ngân hàng , kiề m chế
lạm phát , góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế , xã hội
Thanh tra ngân hàng là hoạt động thiết yếu của Ngân hàng Nhà nƣớc ở
bất kỳ quốc gia nào trên thế giới. Thanh tra ngân hàng là công cụ hữu hiệu
của Nhà nƣớc nhằm thực hiện có hiệu quả hoạt động quản lý của nhà nƣớc

trong liñ h vƣ̣c tiề n tê ̣ và hoa ̣t đô ̣ng ngân hàng

. Hoạt động thanh tra Ngân

hàng góp phần bảo đảm tăng cƣờng pháp chế, kỷ luật nhà nƣớc trong lĩnh
vực tiền tệ, hoạt động ngân hàng, bảo đảm an toàn trong hoạt động của các tổ
chức tín dụng. Hoạt động thanh tra của ngân hàng Nhà nƣớc là hoa ̣t đô ̣ng
không thể thiế u để Ngân hàng Nhà nƣ ớc hoàn thành chức năng, nhiệm vụ
của mình, đáp ứng địi hỏi của vi ̣trí Ngân hàng Trung ƣơng của quố c gia.
Với những địi hỏi đặt ra, u cầu phải có một hệ thống pháp luật hoàn
chỉnh, đồng bộ và khoa học về hoạt động thanh tra ngân hàng Nhà nƣớc là
vô cùng cấp thiết. Các quy định của pháp luật về hoạt động thanh tra ngân
hàng Nhà nƣớc Việt Nam phải khả thi và phù hợp với đặc trƣng của pháp

1


luật Ngân hàng Nhà Nƣớc nói riêng và hệ thống pháp luật Việt Nam và
thơng lệ quốc tế nói chung.
Các quy định pháp luật về hoạt động thanh tra của ngân hàng Nhà
nƣớc Việt Nam qua các thời kỳ đã có những bƣớc tiến rõ rệt, thể hiện qua
thực tế áp dụng các quy định đó qua từng thời kỳ phát triển của đất nƣớc. Từ
Pháp lệnh Ngân hàng, pháp lệnh Thanh tra năm 1990 đến Luật Ngân hàng
Nhà nước Việt Nam năm 1997; Luật Ngân hàng Nhà nước Việt Nam năm
2003 (sửa đổi, bổ sung) và Luật Thanh tra năm 2004; Luâ ̣t Ngân hàng Nhà
nước Việt Nam năm 2010, Luật Thanh tra năm 2010.
Tuy nhiên, pháp luật về hoạt động Thanh tra của ngân hàng Nhà nƣớc
Việt Nam các thời kỳ trƣớc và pháp luật hiện hành vẫn còn nhiều bất cập. Hệ
thống các quy định về thanh tra của ngân hàng còn nhiều sơ hở, bất cập, khó
áp dụng thực tế, bên cạnh đó cịn có những quy định chồng chéo, thiếu đồng

bộ đơi khi cịn mâu thuẫn. Hơn nữa, hoạt động áp dụng pháp luật cũng cịn
nhiều hạn chế, tình trạng chậm chạp trong quá trình hƣớng dẫn luật và các
văn bản dƣới luật, cộng thêm sự thiếu nghiêm minh trong quá trình áp dụng
luật, xử lý vi phạm và khắc phục hậu quả… Tất cả những tồn tại đó đã và
đang làm hoạt động thanh tra Ngân hàng Nhà nƣớc kém hiệu quả, chƣa bảo
đảm tính nghiêm minh trong q trình thực thi luật nói chung và làm ảnh
hƣởng đế n vai trò quan trọng của hoạt động thanh tra ngân hàng trong quá
trình thực thi chính sách tài chính, chính sách tiền tệ, hoạt động ổn định đồng
tiền của ngân hàng Nhà nƣớc nói riêng.
Với việc lựa chọn đề tài: “Pháp luật về hoạt động thanh tra của ngân
hàng Nhà nước Viê ̣t Nam” . Tác giả mong muốn nêu lên những thực trạng
của pháp luật về hoa ̣t thanh tra của ngân hàng Nhà nƣớc và đƣa ra các giải
pháp nhằm hoàn thiện pháp luật về hoạt động này.

2


2. Tình hình nghiên cứu
Về hoạt động thanh tra ngân hàng Nhà nƣớc Việt Nam đã có nhiều
cơng trình nghiên cứu trƣớc đây, nhƣ:
- Nguyễn Thị Thanh Tâm: “Hoàn thiện pháp luật về hoạt động thanh
tra ngân hàng Nhà nước Việt Nam”, Luận văn thạc sĩ Luật học
- Nguyễn Văn Bình “Nguyên tắc và định hướng đổi mới hoạt động
thanh tra đến 2010 và tầm nhìn 2020”, Tạp chí Ngân hàng năm 2006.
- Nguyễn Văn Bình: “Đổi mới hệ thống thanh tra Ngân hàng – một
trong những định hướng quan trọng của chiến lược phát triển ngành ngân
hàng”, Tài liệu tham khảo, Ngân hàng Nhà nƣớc Việt Nam, Hà Nội.
- Trƣơng Ngọc Anh: “Giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động thanh
tra của Ngân hàng Nhà nước đối với các ngân hàng liên doanh, chi nhánh
nước ngoại tại Việt Nam”, Luận văn thạc sĩ kinh tế, Trƣờng đại học Kinh tế

quốc dân, Hà Nội.
- Nguyễn Đăng Hồng: “Địa vị pháp lý của Thanh tra Ngân hàng Nhà
Nước trong nền kinh tế thị trường Việt Nam”, Luận văn thạc sĩ luật học,
Viện khoa học xã hội, Hà Nội.
Luận văn thạc sĩ của Nguyễn Thị Thanh Tâm đã nêu đƣợc khá rõ
những quy định pháp luật về hoạt động thanh tra ngân hàng Nhà nƣớc
Việt Nam qua các thời kỳ và đƣa ra các giải pháp nhằm hoàn thiện hoạt
động này. Nhƣng những phân tích chỉ dừng lại ở những quy định pháp
luật đến năm 2008.
Cịn những cơng trình nghiên cứu khác chỉ dừng lại ở việc phân tích
vai trị của hoạt động thanh tra ngân hàng Nhà nƣớc Việt Nam dƣới góc độ
kinh tế , góc độ pháp lý chƣa đƣợc khai thác sâu.
Với việc ra đời và có hiệu lực của Luật Thanh tra năm 2010, Luật
Ngân hàng Nhà nƣớc Việt Nam năm 2010. Các quy định về hoạt động thanh

3


tra ngân hàng Nhà nƣớc có nhiều thay đổi. Dự kiến đề tài sẽ là một cơng
trình khoa học nghiên cƣ́u đầy đủ và toàn diện về những vấn đề lý luận và
thực tiễn hoạt động thanh tra của ngân hàng Nhà nƣớc Việt Nam trên cơ sở
tham chiếu với mơ hình thanh tra của ngân hàng Trƣơng ƣơng của một số
nƣớc trên thế giới. Cụ thể đề tài sẽ làm rõ một số vấn đề nhƣ: Khái niệm, đặc
điểm, mục đích hoạt động thanh tra của ngân hàng Nhà nƣớc; Vai trò của
pháp luật về hoạt động thanh tra của ngân hàng Nhà nƣớc; Nội dung của
pháp luật về hoạt động thanh tra của ngân hàng Nhà nƣớc; Thƣ̣c tra ̣ng pháp
luâ ̣t về hoa ̣t đô ̣ng thanh tra của NHNNVN ; Phƣơng hƣớng , giải pháp, kiế n
nghị hoàn thiê ̣n pháp luâ ̣t về hoa ̣t đô ̣ng thanh tra của NHNNVN…
3. Mục đích của đề tài
Dựa trên những nghiên cứu, phân tích, đánh giá về hoạt động thanh tra

Ngân hàng Nhà Nƣớc Việt Nam hiện nay, đề tài nhằ m mu ̣c đić h làm sáng tỏ
pháp luật về hoạt động Thanh tra Ngân hàng Nhà nƣớc Việt Nam. Đồng thời,
đề tài sẽ phân tić h , đánh giá những quy định pháp luật và thực tế áp dụng
những quy đinh pháp luật về hoạt động thanh tra của Ngân hàng Nhà nƣớc
Việt Nam, đă ̣c biê ̣t là nhƣ̃ng thay đổ i trong thƣ̣c tiễ n áp du ̣ng các quy đinh
̣
pháp luật tại Luật NHNNVN năm 2010 và Luật Thanh tra năm 2010. Bên
cạnh đó , đề tài cịn tham chiếu với một số mơ hình thanh tra, giám sát của
ngân hàng Trung ƣơng ở các nƣớc trên thế giới.
Trên cơ sở đó , đề tài sẽ đề xuất một số giải pháp, kiế n nghi ̣hoàn thiện
pháp luật về hoạt động thanh tra của Ngân hàng Nhà nƣớc Việt Nam.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
Đề tài sẽ đi nghiên cứu pháp luật về hoạt động Thanh tra Ngân hàng
Nhà nƣớc Việt Nam – những vấn đề lý luận và thực tiễn thông qua các quy
định pháp luật quy định trong: Luật Ngân hàng Nhà nước Việt Nam năm
1997; Luật Ngân hàng Nhà nước Việt Nam năm 2003(sửa đổi, bổ sung);

4


Luật Thanh tra năm 2004; Luật Ngân hàng Nhà nước Việt Nam năm 2010,
Luật Thanh tra năm 2010; Luật Các tở chức tín dụng năm 2008
5. Phƣơng pháp nghiên cứu
Ngồi việc áp dụng phƣơng pháp luâ ̣n duy vâ ̣t biện chứng và duy vật
lịch sử của chủ nghĩa Mác – Lênin, đề tài sử dụng phƣơng pháp nghiên cứu,
phân tích tổng hợp, đánh giá, so sánh, đối chiếu, kiể m sát thƣ̣c tiễn để phân
tích và đƣa ra những bất cập, kiến nghị hoàn thiện pháp luật về hoạt động
thanh tra Ngân hàng Nhà nƣớc Việt Nam.
6. Kế t cấ u của luâ ̣n văn
Ngoài phần mở đầu và kết thúc

, danh mu ̣c tài liê ̣u tham khảo , nô ̣i

dung luâ ̣n văn gồ m 3 chƣơng:
Chương 1: Nhƣ̃ng vấ n đề lý luâ ̣n cơ bản của pháp luâ ̣t về hoa ̣t đô ̣ng
thanh tra của Ngân hàng Nhà nƣớc Viê ̣t Nam.
Chương 2: Thƣ̣c tra ̣ng pháp luâ ̣t về hoa ̣t đô ̣ng thanh tra của Ngân
hàng Nhà nƣớc Việt Nam.
Chương 3: Phƣơng hƣớng, giải pháp, kiế n nghi ̣hoàn thiê ̣n pháp luâ ̣t
về hoa ̣t đô ̣ng thanh tra của Ngân hàng Nhà nƣớc Viê ̣t Nam.

5


Chương 1
NHƢ̃ NG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN CỦA PHÁP LUẬT VỀ HOẠT
ĐỘNG THANH TRA CỦA NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM
1.1. KHÁI QUÁT CHUNG VỀ HOẠT ĐỘNG THANH TRA CỦA
NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM

1.1.1. Khái niệm, đặc điểm hoạt động thanh tra của ngân hàng
Nhà nƣớc Việt Nam
Ngân hàng Nhà nƣớc (NHNN) thực hiện chức năng quản lý nhà
nƣớc về tiền tệ, hoạt động ngân hàng và ngoại hối (sau đây gọi là tiền tệ
và ngân hàng); thực hiện chức năng của Ngân hàng Trung ƣơng về phát
hành tiền, ngân hàng của các tổ chức tín dụng và cung ứng dịch vụ tiền
tệ cho Chính phủ. Để thƣ̣c hiê ̣n chƣ́c năng của miǹ h
nƣớc triên khai

rấ t nh iề u các hoa ̣t đô ̣ng khác nhau

, Ngân hàng Nhà
. Trong đó có hoa ̣t

đô ̣ng thanh tra NHNN. Hoạt động này chịu sự điều chỉnh trực tiếp của
Luâ ̣t Ngân hàng Nhà nƣớc Viê ̣t Nam , Luâ ̣t Thanh tra , Luâ ̣t Các tổ chƣ́c
tín dụng , và các văn bản pháp luật khá c có liên quan . Hoạt động thanh tra
của ngân hàng Nhà nƣớc là một hoạt động nằm trong tổng thể các hoạt
đô ̣ng thanh tra chuyên ng ành.
Thanh tra nhà nước là hoạt động xem xét, đánh giá, xử lý theo trình
tự, thủ tục do pháp luật quy định của cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền đối
với việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan,
tổ chức, cá nhân. Thanh tra nhà nƣớc bao gồm thanh tra hành chính và thanh
tra chuyên ngành [ Khoản 1 Điề u 3, 22].
Thanh tra chuyên ngành là hoạt động thanh tra của cơ quan nhà nƣớc
có thẩm quyền theo ngành, lĩnh vực đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân trong
việc chấp hành pháp luật chuyên ngành, quy định về chuyên môn – kỹ thuật,
quy tắc quản lý thuộc ngành, lĩnh vực [Khoản 3 Điề u 3, 22].

6


Theo Nghị định số 91/1999/NĐ-CP ngày 04 tháng 9 năm 1999
của Chính phủ về tổ chức và hoạt động của Thanh tra ngân hàng quy
định: “Thanh tra ngân hàng là Thanh tra Nhà nước chuyên ngành về
ngân hàng, được tổ chức thành hệ thống thuộc bộ máy của Ngân hàng
Nhà nước Việt Nam”.
Với cƣơng vi ̣là

hoạt động thanh tra Nhà nƣớc chuyên ngành về

ngân hàng nên hoa ̣t đô ̣ng thanh tra của N gân hàng Nhà nƣớc trƣ̣c tiế p chiụ
sƣ̣ điề u chin
̉ h Luâ ̣t Thanh tra

, Luâ ̣t Ngân hàng Nhà nƣớc

chƣ́c tin
́ dụng và các văn bản pháp luật k

, Luâ ̣t Các tổ

hác. Thanh tra NHNN đƣơ ̣c tổ

chƣ́c thành hê ̣ thố ng thuô ̣c bô ̣ máy của Ngân hàng Nhà nƣớc Viê ̣

t Nam ,

nghĩa là T hanh tra ngân hàng là mô ̣t cơ quan trƣ̣c thuô ̣c Ngân hàng Nhà
nƣớc Viê ̣t Nam . Chịu sự lãnh đa ̣o trƣ̣c tiế p và có trách nhiê ̣m b áo cáo với
Thố ng đố c Ngân hàng Nhà nƣớc

Viê ̣t Nam . Mô hiǹ h tổ chƣ́c cơ quan

Thanh tra ngân hàng trƣ̣c thuô ̣c Ngân hàng Nhà nƣớc nhƣ ở Viêt Nam hiê ̣n
nay mang nhiề u đă ̣c điể m khác biê ̣t so với mơ h ình tổ chức cơ quan Thanh
tra ngân hàng ở các nƣớc trên thế giới .
Cơ quan có thẩm quyền tiến hành hoạt động thanh tra của Ngân hàng
Nhà nƣớc chính là cơ quan thanh tra

– đơn vi ̣ trực thuộc ngân hàng Nhà

nƣớc Việt Nam. Điều 1 Quyết định số 83/2009/QĐ-TTg ngày 27 tháng 05
năm 2009 quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của
cơ quan thanh tra, giám sát ngân hàng trực thuộc Ngân hàng Nhà nƣớc Việt
Nam quy đinh
̣ : “Cơ quan Thanh tra, Giám sát ngân hàng là cơ quan trực
thuộc Ngân hàng Nhà nƣớc Việt Nam (sau đây gọi là Ngân hàng Nhà nƣớc)
thực hiện chức năng thanh tra hành chính, thanh tra chuyên ngành và giám
sát chuyên ngành về ngân hàng trong các lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý nhà
nƣớc của Ngân hàng Nhà nƣớc; tham mƣu, giúp Thống đốc Ngân hàng Nhà
nƣớc quản lý nhà nƣớc đối với các tổ chức tín dụng, tổ chức tài chính quy

7


mô nhỏ, hoạt động ngân hàng của các tổ chức khác; thực hiện phòng, chống
rửa tiền theo quy định của pháp luật”.
Các lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý nhà nƣớc của Ngân hàng Nhà
nƣớc bao gồm: lĩnh vực tiền tệ, hoạt động ngân hàng và ngoại hối. Nhƣ
vâ ̣y, hoạt động thanh tra của Ngân hàng Nhà nƣớc chính là hoạt động của
cơ quan thanh tra – cơ quan trực thuộc Ngân hàng Nhà nƣớc đối với cơ
quan, tổ chức, cá nhân trong việc chấp hành pháp luật về tiền tệ, hoạt
động ngân hàng và ngoại hối [Khoản 11 Điề u 6, 21].
Hoạt động thanh tra của Ngân hàng Nhà nƣớc là công cụ của Nhà
nƣớc nhằm thực hiện có hiệu quả hoạt động quản lý nhà nƣớc, hƣớng tới
mục tiêu ổn định sức mua của đồng tiền, đảm bảo an toàn trong hoạt động
ngân hàng. Hoạt động thanh tra của Ngân hàng Nhà nƣớc là một trong
những hoạt động không thể thiếu của NHNN, hoạt động này giữ vai trò
kiểm tra, giám sát việc thực hiện các quy định của pháp luật về tiền tệ và

hoạt động ngân hàng; góp phần quan trọng trong việc phịng ngừa rủi ro

,

phát hiện kịp thời và lên phƣơng án xử lý vi phạm trong pháp luật về tiền
tê ̣, hoạt động ngân hàng và ngoại hối .
Cùng với hoạt động giám sát ngân hàng, hoạt động thanh tra của Ngân
hàng Nhà nƣớc hƣớng đến mục đích : “Bảo đảm sự phát triển an toàn, lành
mạnh của hệ thống các tổ chức tín dụng và hệ thống tài chính; bảo vệ quyền
và lợi ích hợp pháp của ngƣời gửi tiền và khách hàng của tổ chức tín dụng;
duy trì và nâng cao lịng tin của cơng chúng đối với hệ thống các tổ chức tín
dụng; bảo đảm việc chấp hành chính sách, pháp luật về tiền tệ và ngân hàng;
góp phần nâng cao hiệu quả và hiệu lực quản lý nhà nƣớc trong lĩnh vực tiền
tệ và ngân hàng” [Điề u 50, 21].
Hoạt đô ̣ng thanh tra của Ngân hàng Nhà nƣớc là hoa ̣t đô ̣ng thanh tra
Nhà nƣớc chuyên ngành về ngân hàng, đƣợc tổ chức thành hệ thống thuộc bộ

8


máy của Ngân hàng Nhà nƣớc Việt Nam. Chính vì vậy , hoạt động này vừa
có những đặc điểm chung của Than h tra chuyên ngành , vƣ̀a có nhƣ̃ng đă ̣c
điể m riêng biê ̣t.
Thứ nhất: Về chủ thể của hoaṭ động thanh tra của Ngân hàng Nhà
nước Viê ̣t Nam
Chủ thể của hoạt động Thanh tra NHNN bao gồ m: Cơ quan thƣ̣c h iê ̣n
chƣ́c năng thanh tra của Ngân hàng Nhà nƣớc và đối tƣợng thanh tra.
Cơ quan thƣ̣c hiê ̣n chƣ́c năng thanh tra của Ngân hàng Nhà nƣớc Viê ̣t
Nam là cơ quan có thẩm quyền tiến hành hoạt động thanh tra của ngân hàng
Nhà nƣớc (co quan thanh tra) – đơn vi ̣ trực thuộc Ngân hàng Nhà nƣớc Việt

Nam. Cơ quan này có chƣ́c năng , nhiê ̣m vu ,̣ quyề n ha ̣n sau: “Thanh tra hành
chính, thanh tra chuyên ngành và giám sát chuyên ngành về ngân hàng trong
các lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý nhà nƣớc của Ngân hàng Nhà nƣớc; tham
mƣu, giúp Thống đốc Ngân hàng Nhà nƣớc quản lý nhà nƣớc đối với các tổ
chức tín dụng, tổ chức tài chính quy mơ nhỏ, hoạt động ngân hàng của các tổ
chức khác; thực hiện phòng, chống rửa tiền theo quy định của pháp luật”
[Trích Điều 1, 28].
Cơ quan Thanh tra NHNN cũng là một tr ong nhƣ̃ng cơ quan thuô ̣c hê ̣
thố ng các cơ quan thƣ̣c hiê ̣n chƣ́c năng thanh tra Nhà nƣớc

. Cơ quan thƣ̣c

hiê ̣n chƣ́c năng thanh tra nhà nƣớc bao gồ m : Thanh tra Chính phủ; Thanh tra
bộ, cơ quan ngang bộ (sau đây gọi chung là Thanh tra bộ); Thanh tra tỉnh,
thành phố trực thuộc trung ƣơng (sau đây gọi chung là Thanh tra tỉnh);
Thanh tra sở; Thanh tra huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh (sau đây
gọi chung là Thanh tra huyện) [Khoản 1 Điề u 4, 22].
Nhƣ vâ ̣y, cơ quan Thanh tra ngân hàng là cơ quan trƣ̣c thuô ̣c NHNN
Viê ̣t Nam và nằ m trong tổ ng thể hê ̣ thố ng các cơ quan thƣ̣c hiê ̣n chƣ́c năng
thanh tra Nhà nƣớc.

9


Đối tƣợng thanh tra của TTNHNNVN là tổ ng thể các cá nhân , cơ
quan, tổ chƣ́c đƣơ ̣c pháp luâ ̣t quy đinh
̣ chiụ sƣ̣ điề u chỉ

nh của hoa ̣t đô ̣ng

Thanh tra ngân hàng.
Điề u 52 Luâ ̣t NHNN Viê ̣t Nam năm 2010 quy đinh
̣ Ngân hàng Nhà
nƣớc thanh tra các đố i tƣơ ̣ng sau đây:
(i) Tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nƣớc ngoài, văn phòng đại
diện của tổ chức tín dụng nƣớc ngoài, tổ chức nƣớc ngoài khác có hoạt động
ngân hàng. Trong trƣờng hợp cần thiết, Ngân hàng Nhà nƣớc yêu cầu cơ
quan nhà nƣớc có thẩm quyền thanh tra hoặc phối hợp thanh tra công ty con,
công ty liên kết của tổ chức tín dụng;
(ii) Tổ chức có hoạt động ngoại hối, hoạt động kinh doanh vàng; tổ
chức hoạt động thông tin tín dụng; tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian
thanh toán không phải là ngân hàng;
(iii) Cơ quan, tổ chức, cá nhân Việt Nam và cơ quan, tổ chức, cá
nhân nƣớc ngoài tại Việt Nam trong việc thực hiện các quy định của
pháp luật về tiền tệ và ngân hàng thuộc phạm vi quản lý nhà nƣớc của
Ngân hàng Nhà nƣớc.
Đối tƣợng thanh tra là một trong những nội dung đƣợc sửa đổi

, bổ

sung nằ m trong tổ ng thể nhƣ̃ng điểm mới quan trọng có tính chất đổi mới cơ
bản về hoạt động thanh tra , giám sát ngân hàng của Luâ ̣t Ngân hàng Nhà
nƣớc Viê ̣t Nam năm 2010 so với Luâ ̣t Ngân hàng Nhà nƣớc Viê ̣t Nam năm
1997. Theo đó , tại Luật NHNN Việt Nam năm

2010 đố i tƣơ ̣ng thanh tra

đƣơ ̣c mở rô ̣ng hơn so với Luâ ̣t NHNNVN năm 1997.
Có thể nhận thấy, đớ i tƣơ ̣ng thanh tra là các cá nhân, cơ quan, tổ chƣ́c
tham gia trƣ̣c tiế p và gián tiế p vào thi ̣trƣờng tiề n tê ̣ , hoạt động ngân hàng .

Các đối tƣợng này có sức ảnh hƣởng và đóng vai trò quyết định đối v ới nền
tài chính quốc gia, chính sách tiền tệ và hoạt động ngân hàng.

10