(LUẬN văn THẠC sĩ) PHÒNG NGỪA TÌNH HÌNH tội PHẠM TRÊN địa bàn HUYỆN củ CHI, THÀNH PHỐ hồ CHÍ MINH

TRẦN
HỒN
GDŨN
G

NGÀN
H
TỘIPH
ẠMHỌ
CVÀP
HỊNG
NGỪA
TỘIPH
ẠM

KHĨ
AII/
2017

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

TRẦN HỒNG DŨNG

PHỊNG NGỪA TÌNH HÌNH TỘI PHẠM TRÊN ĐỊA
BÀN HUYỆN CỦ CHI, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ
TỘI PHẠM HỌC VÀ PHÒNG NGỪA TỘI PHẠM

HÀ NỘI, năm 2019

download by :


VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

TRẦN HỒNG DŨNG

PHỊNG NGỪA TÌNH HÌNH TỘI PHẠM TRÊN ĐỊA
BÀN HUYỆN CỦ CHI, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Chuyên ngành: Tội phạm học và phòng ngừa tội phạm
Mã số: 8.38.01.05

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
GS.TS NGUYỄN NGỌC ANH

HÀ NỘI - 2019

download by :


LỜI CAM ĐOAN
Tơi – Trần Hồng Dũng - xin cam đoan Luận văn này là cơng trình nghiên cứu
của riêng tôi. Các số liệu thống kê, kết quả đề cập trong Luận văn là trung thực, chính
xác và có nguồn gốc trích dẫn rõ ràng.
TÁC GIẢ LUẬN VĂN

TRẦN HỒNG DŨNG

download by :


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU.......................................................................................................................................................1
Chương 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ PHỊNG NGỪA TÌNH
HÌNH TỘI PHẠM..................................................................................................................................6
1.1. Khái niệm, ý nghĩa của phịng ngừa tình hình tội phạm.................................................6
1.2. Các ngun tắc phịng ngừa và nội dung phịng ngừa tình hình tội phạm...........11
1.3. Các chủ thể thực hiện hoạt động phòng ngừa và biện pháp phòng ngừa..............14
1.4. Cơ chế phòng ngừa tình hình tội phạm.................................................................................22
Chương 2: THỰC TRẠNG PHỊNG NGỪA TÌNH HÌNH TỘI PHẠM TRÊN
ĐỊA BÀN HUYỆN CỦ CHI, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH GIAI ĐOẠN TỪ
NĂM 2014 ĐẾN NĂM 2018............................................................................................................25
2.1. Thực trạng nhâ ̣n thứcềvphịng ngừa tình hình tơ ̣i phạm trên địa bànệ nhuy
Củ Chi...........................................................................................................................................................25
2.2. Thực trạng tổ chức lực lượng và triển khai, áp dụng các biện pháp phịng ngừa
tình hình tội phạm trên địa bàn huyện Củ Chi............................................................................28
2.3. Nhâ ̣n xét, đánh giávềthực trạng phòng ngừa tình hình tơ ̣i phạm trên địa bàn
huyện Củ Chi...........................................................................................................................................51
Chương 3: DỰ BÁO VÀ GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG HIỆU QUẢ PHỊNG
TÌNH HÌNH TỘI PHẠM TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN CỦ CHI...................................62
3.1. Dự báo khả năng phịng ngừa tình hình tội phạm trên địa bàn huyện Củ Chi,
Thành phố Hồ Chí Minh trong thời gian tới..............................................................................62
3.2. Giải pháp tăng cường hiệu quả phòng ngừa tình hình tội phạm trên địa bàn
huyện Củ Chi, Thành phố Hồ Chí Minh trong thời gian tới................................................66
KẾT LUẬN...............................................................................................................................................80
TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................................................81
PHỤ LỤC...................................................................................................................................................86

download by :


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
1
2

ANTT
CAND

: An ninh trật tự
: Công an nhân dân

3

CQĐT: Cơ quan điều tra

4

HĐND: Hội đồng nhân dân

5
6

TAND
THTP

: Tịa án nhân dân
: Tình hình tội phạm

7

TTHS

: Tố tụng hình sự

8

TP.HCM

: Thành phố Hồ Chí Minh

9

UBND

: Ủy ban nhân dân

10

KSV

: Kiểm sát viên

11

VKSND

: Viện kiểm sát nhân dân

download by :


DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
Bảng 2.1. Thống kê các hình thức mơ hình tự quản trên địa bàn huyện Củ Chi (Giai
đoạn từ năm2014 đến năm 2018)
Bảng 2.2. Thống kê về hoạt động tuyên truyền trong phong trào Toàn dân bảo vệ an
ninh Tổ quốc trên địa bàn huyện Củ Chi (Giai đoạn từ năm 2014 đến
năm 2018)
Bảng 2.3. Thống kê kết quả điều tra, khám phá tội phạm của Công an huyện Củ Chi
(Giai đoạn từ năm 2014 đến năm 2018)
Bảng 2.4. Thống kê kết quả thực hành quyền cơng tố, kiểm sát giải quyết các vụ án
hình sự của VKSND huyện Củ Chi (Giai đoạn từ năm 2014 đến năm 2018)

Bảng 2.5. Thống kê kết quả giải quyết các vụ án hình sự của Tịa án nhân dân huyện
Củ Chi (Giai đoạn từ năm 2014 đến năm 2018)
Bảng 2.6. Thống kê tội phạm và người phạm tội trên địa bàn huyện Củ Chi được
đưa ra xét xử ở hai cấp (Giai đoạn từ năm 2014 đến năm 2018)
Bảng 2.7. Cơ số tội phạm rõ trên địa bàn huyện Củ Chi (Giai đoạn từ năm 2014 đến
năm 2018)
Bảng 2.8. Thống kê tội phạm rõ trên địa bàn huyện Củ Chi (Giai đoạn từ năm 2014
đến năm 2018)
Bảng 2.9. Thống kê tình hình tội phạm rõ trên địa bàn huyện Củ Chi theo loại tội
phạm (Giai đoạn từ năm 2014 đến năm 2018)
Biểu 2.1. Cơ cấu tình hình tội phạm rõ trên địa bàn huyện Củ Chi theo loại tội phạm
(Giai đoạn từ năm 2014 đến năm 2018)
Bảng 2.10: Cơ cấu tình hình tội phạm rõ trên địa bàn huyện Củ Chi xét theo tiêu chí
địa bàn nơi xảy ra tội phạm (Giai đoạn từ năm 2014 đến năm 2018)
Bảng 2.11. Thống kê đặc điểm nhân thân người phạm tội trên địa bàn huyện Củ

Chi, TP.HCM (Giai đoạn từ năm 2014 đến năm 2018)
Bảng 2.12. Tỷ lệ giưa số tội phạm đã xét xử và số tội phạm được phát hiện trên địa
bàn huyện Củ Chi, TP.HCM (Giai đoạn từ năm 2014 đến năm 2018)

download by :


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Tội phạm là hành vi nguy hiểm cho xã hội, xâm phạm đến lợi ích hợp pháp của
các chủ thể trong xã hội, đe dọa, gây nguy hại cho an ninh, trật tự, an tồn xã hội của
mỗi quốc gia. Chính vì thế, phòng, chống tội phạm là một trong những nhiệm vụ trọng
yếu của các quốc gia trên thế giới. Ở Việt Nam, phịng, chống tội phạm là nội dung
quan trọng ln được Đảng và Nhà nước ta đặc biệt quan tâm, thể hiện qua các chủ
trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về đấu tranh và phòng
ngừa tội phạm. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, trong những năm qua, các ngành, các cấp
đã triển khai đồng bộ, toàn diện nhiều nội dung, biện pháp đấu tranh phòng, chống tội
phạm, thu được nhiều kết quả quan trọng. Tuy nhiên, THTP hiện nay vẫn diễn biến
phức tạp, đặc biệt là tại một số địa phương cấp huyện, thuộc vùng ven của các thành
phố lớn trong đó có huyện Củ Chi, một huyện ngoại ô của TP.HCM.
Nằm cách trung tâm TP.HCM khoảng 60km về phía Tây Bắc, Củ Chi tiếp giáp
với nhiều địa phương khác như: Huyện Trảng Bàng (Tây Ninh), huyện Hóc Mơn
(TP.HCM), Thành phố Thủ Dầu Một (Bình Dương), huyện Đức Hịa (Long An). Với
hệ thống hạ tầng đồng bộ và điều kiện vị trí địa lý thuận lợi, Củ Chi hiện nay là địa
phương thu hút mạnh nguồn vốn đầu tư trong nước và quốc tế, tạo điều kiện thuận lợi
cho phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội góp phần nâng cao chất lượng đời sống nhân
dân. Bên cạnh những mặt tích cực về phát triển kinh tế - xã hội nêu trên, huyện Củ Chi
vẫn tồn tại nhiều khó khăn, trong đó có vấn đề kiểm soát và kéo giảm tội phạm. Trong
05 năm gần đây (từ năm 2014 đến năm 2018), THTP ở huyện Củ Chi còn diễn biến
phức tạp với số vụ phạm pháp hình sự ln ở mức cao, trung bình mỗi năm khoảng hơn

500 vụ. Trước tình hình đó, các cấp ủy đảng và chính quyền địa phương đã chỉ đạo các
ban, ngành, tổ chức và công dân tăng cường cơng tác PNTHTP. Trong đó, lực lượng
nịng cốt là các cơ quan Công an, VKSND và TAND huyện Củ Chi đã tăng cường phối
hợp, tích cực phát hiện, điều tra, truy tố và đưa ra xét xử kịp thời hầu hết các vụ án hình
sự xảy ra trên địa bàn, đáp ứng yêu cầu đấu

2

download by :


tranh phòng chống tội phạm, yêu cầu thực hiện nhiệm vụ chính trị của địa phương,
được quần chúng nhân dân và dư luận xã hội đồng tình ủng hộ.
Theo số liệu thống kê hình sự, đến năm 2018, số vụ và số người phạm tội trên
địa bàn huyện Củ Chi đã được kéo giảm đáng kể so với năm 2014 nhưng nhiều loại tội
phạm đang có chiều hướng gia tăng với tính chất, mức độ nguy hiểm ngày càng cao.
Điều này cho thấy, mặc dù, cơng tác đấu tranh phịng, chống tội phạm trên địa bàn đã
đạt được những hiệu quả nhất định, tuy nhiên, so với yêu cầu thực tế thì vẫn cịn bộc lộ
nhiều thiếu sót, địi hỏi cần có những giải pháp tồn diện và hiệu quả hơn để kiểm soát
và kéo giảm tội phạm trên địa bàn huyện Củ Chi trong thời gian tới.

Ngoài ra, từ góc độ lý luận, PNTHTP đã được quan tâm nghiên cứu, tuy
nhiên vẫn chưa có cơng trình nào nghiên cứu về PNTHTP trên địa bàn huyện Củ
Chi. Do đó, nhiều vấn đề lý luận và thực tiễn về PNTHTP ở địa phương này chưa
được nhận thức thống nhất.
Từ tình hình trên, học viên cho rằng việc nghiên cứu đề tài luận văn thạc sĩ
“Phịng ngừa tình hình tội phạm trên địa bàn huyện Củ Chi, Thành phố Hồ Chí
Minh” đáp ứng được tính cấp thiết cả về lý luận và thực tiễn.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Vấn đề PNTHTP trong thời gian qua đã nhận được sự quan tâm nghiên cứu

của nhiều nhà khoa học, tác giả, thể hiện qua một số cơng trình khoa học sau đây:
- “Một số vấn đề lý luận về tình hình tội phạm ở Việt Nam” của TS. Phạm Văn

- “Tội phạm học hiện đại và phòng ngừa tội phạm” - Sách chuyên khảo của
GS.TS. Nguyễn Xuân Yêm năm 2001, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội…
- “Phịng ngừa tình hình tội phạm trên địa bàn huyện Trảng Bom, tỉnh Đồng
Nai” của Lê Xuân Trường, Luận văn thạc sĩ luật học, Học viện Khoa học xã hội
năm 2017…
- “Tình hình tội phạm trên địa bàn huyện Củ Chi, Thành phố Hồ Chí Minh”
của Trịnh Hùng, Luận văn thạc sĩ luật học, Học viện Khoa học xã hội, năm 2017;
Ngồi những cơng trình kể trên, cịn có khá nhiều bài viết về PNTHTP ở nhiều

3

download by :


góc độ, phạm vi nghiên cứu khác nhau, tuy nhiên cho đến nay chưa có cơng trình
khoa học nào nghiên cứu một cách hệ thống và toàn diện về vấn đề PNTHTP trên
địa bàn huyện Củ Chi. Do đó, nội dung nghiên cứu của Luận văn này không trùng
lặp với các cơng trình nghiên cứu khoa học đã cơng bố.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
- Mục đích nghiên cứu:
Trên cơ sở nghiên cứu làm rõ lý luận và thực tiễn PNTHTP trên địa bàn huyện

Củ Chi, Luận văn tìm ra những giải pháp tăng cường PNTHTP trên địa bàn huyện
Củ Chi trong thời gian tới.
- Nhiệm vụ nghiên cứu:
Luận văn tập trung giải quyết các nhiệm vụ cụ thể sau đây:
+ Nghiên cứu những vấn đề lý luận cơ bản về phịng ngừa tình hình tội phạm;

+ Nghiên cứu thực trạng tình hình các tội phạm và phịng ngừa tình hình tội
phạm trên địa bàn huyện Củ Chi từ năm 2014 đến 2018 để tìm ra nguyên nhân của
những tồn tại, hạn chế trong công tác này.
+ Dự báo khả năng PNTHTP trên địa bàn huyện Củ Chi, TP.HCM; đề xuất
giải pháp, kiến nghị góp phần nâng cao hiệu quả PNTHTP trong thời gian tới trên
địa bàn này.
4. Đối tượng nghiên cứu, phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu:
Đối tượng nghiên cứu của Luận văn là những vấn đề lý luận và thực trạng
PNTHTP trên địa bàn huyện Củ Chi; các giải pháp nâng cao hiệu quả PNTHTP trên
địa bàn này trong thời gian tới.
- Phạm vi nghiên cứu:
Đề tài nghiên cứu thực trạng PNTHTP trên địa bàn huyện Củ Chi, TP.HCM
trong thời gian 5 năm (từ năm 2014 đến năm 2018).
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
- Cơ sở lý luận:
Đề tài được nghiên cứu trên cơ sở phương pháp luận duy vật biện chứng của

4

download by :


chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng, Nhà nước ta về
đấu tranh phòng, chống tội phạm và tri thức khoa học chuyên ngành Tội phạm học.

- Phương pháp nghiên cứu:
Trong quá trình nghiên cứu Luận văn, ở mỗi Chương, học viên sử dụng các
phương pháp nghiên cứu cụ thể sau:

Ở Chương 1, học viên sử dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp, nghiên
cứu và trích dẫn tài liệu nhằm làm rõ những vấn đề lý luận về PNTHTP.
Ở Chương 2, học viên sử dụng phương pháp phân tích, so sánh, khảo sát, để
làm rõ thực trạng PNTHTP trên địa bàn huyện Củ Chi, TP.HCM.
Ở Chương 3, học viên sử dụng phương pháp đánh giá thực trạng, dự báo tình
hình và đề ra các giải pháp PNTHTP trên địa bàn huyện Củ Chi, TP.HCM một cách
chính xác và hiệu quả.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
- Về lý luận: Luận văn góp phần hồn thiện lý luận của khoa học Tội phạm
học và bổ sung tri thức của người nghiên cứu về PNTHTP.
- Về thực tiễn: Kết quả nghiên cứu của Luận văn có thể là nguồn tài liệu
tham khảo cho việc hoạch định chính sách PNTHTP trên địa bàn huyện Củ Chi
trong thời gian tới; cùng đó có thể được dùng làm tài liệu tham khảo cho việc
nghiên cứu, giảng dạy về hoạt động PNTHTP.
7. Kết cấu của Luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục và danh mục tài liệu tham khảo, Luận
văn gồm 3 chương
Chương 1. Những vấn đề lý luận chung về phòng ngừa tình hình tội phạm
Chương 2. Thực trạng phịng ngừa tình hình tội phạm trên địa bàn huyện Củ
Chi, Thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn từ năm 2014 đến năm 2018
Chương 3. Dự báo và giải pháp tăng cường hiệu quả phịng ngừa tình hình
tội phạm trên địa bàn huyện Củ Chi, Thành phố Hồ Chí Minh

5

download by :


Chương 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ PHỊNG NGỪA

TÌNH HÌNH TỘI PHẠM
1.1. Khái niệm, ý nghĩa của phịng ngừa tình hình tội phạm
1.1.1. Khái niệm phịng ngừa tình hình tội phạm
Theo Từ điển tiếng Việt, phòng ngừa là “phòng không cho điều bất lợi, tai
hại xảy ra” [53, tr.1339]. THTP được hiểu là “tồn bộ tình hình, cơ cấu, động thái,
diễn biến của các loại tội phạm hay từng loại tội phạm trong một giai đoạn nhất
định xảy ra trong một lĩnh vực, một địa phương, trong phạm vi quốc gia, khu vực
hoặc toàn thế giới trong một khoảng thời gian nhất định”.[62, tr.24]. Từ những
nhận thức trên, có thể hiểu về PNTHTP một cách khái quát như sau: Phịng ngừa
tình hình tội phạm là hoạt động phịng trước, không để cho trạng thái, xu thế phát
triển của tội phạm diễn biến theo chiều hướng tiêu cực hơn trên một địa bàn cụ thể
và hướng tới triệt tiêu hành vi phạm tội.
Ở góc độ cụ thể hơn, khái niệm “phịng ngừa tình hình tội phạm” đã được
nghiên cứu trong nhiều cơng trình khoa học và được hiểu theo những cách khác nhau,
điển hình như: Theo quan điểm của GS.TS Võ Khánh Vinh, “Phịng ngừa tình hình tội
phạm là hệ thống nhiều mức độ và biện pháp mang tính chất Nhà nước, xã hội và Nhà
nước – xã hội nhằm khắc phục các nguyên nhân và điều kiện của tội phạm hoặc làm vơ
hiệu hóa (làm yếu; hạn chế) chúng và bằng cách đó làm giảm và dần dần loại bỏ tình
hình tội phạm” [57, tr.154]. Theo Giáo trình Tội phạm học của trường Đại học Luật Hà
Nội, “Phòng ngừa tình hình tội phạm là việc áp dụng một cách tổng thể các biện pháp
kinh tế, chính trị, tư tưởng, pháp luật… do các cơ quan, các tổ chức và công dân tiến
hành dưới sự lãnh đạo của Đảng nhằm xóa bỏ hoặc vơ hiệu hóa các ngun nhân, điều
kiện phạm tội; không để cho tội phạm xảy ra; làm giảm tội phạm và tiến tới loại trừ
hồn tồn tình hình tội phạm ra khỏi đời sống xã hội” [51, tr.210].

Qua nghiên cứu, học viên nhận thấy, về cơ bản, các nhà nghiên cứu đều
thống nhất chỉ ra những vấn đề cốt lõi của khái niệm PNTHTP, đó là:

6

download by :


Thứ nhất, PNTHTP là nhiệm vụ chung của toàn xã hội nên cần có sự tham
gia đóng góp tích cực của tất cả các cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội và mọi công
dân. Phải phát huy được sức mạnh tổng hợp của quần chúng lao động dưới sự lãnh
đạo, chỉ huy thống nhất của các cấp ủy Đảng và chính quyền.
Thứ hai, PNTHTP là việc sử dụng tổng thể các biện pháp chính trị - tư
tưởng, kinh tế - xã hội, văn hóa - giáo dục, pháp luật, quản lý nhà nước… để kiểm
soát và tiến tới loại trừ THTP ra khỏi đời sống xã hội.
Thứ ba, PNTHTP mang tính hệ thống, đồng bộ nên địi hỏi phải kết hợp chặt
chẽ giữa cơng tác phịng ngừa và đấu tranh, trong đó phịng ngừa là chính, lấy kết
quả phịng ngừa để chủ động tấn cơng tội phạm. Do đó, phải tiến hành đồng thời
những hoạt động phòng ngừa chung (phòng ngừa xã hội) và phòng ngừa riêng
(phòng ngừa nghiệp vụ).
Ngồi ra, để có thể nhận thức một cách đúng đắn, toàn diện những vấn đề về
PNTHTP, học viên cho rằng cần nhận thức được nguyên nhân và điều kiện của THTP
bởi mọi hiện tượng đều có nguyên nhân xuất hiện, tồn tại, tiêu vong và bản thân THTP
cũng được hiểu là “một hiện tượng xã hội, pháp lý tiêu cực...” [51, tr.14]. Theo đó, lý
luận khoa học Tội phạm học đã chỉ ra rằng: “Nguyên nhân và điều kiện của tình hình
tội phạm được hiểu là hệ thống các hiện tượng xã hội tiêu cực trong hình thái kinh tế xã hội tương ứng quyết định sự ra đời của tình hình tội phạm như là hậu quả của
mình” [51, tr. 81]. Về mối quan hệ giữa PNTHTP và nguyên nhân, điều kiện của
THTP, TS. Đào Trí Úc đã viết: “Ở mức độ toàn xã hội, tội phạm phải được coi là một
bộ phận, một yếu tố được đặt trong mối liên hệ mật thiết với các quá trình và các hiện
tượng khác, trong đó có các hiện tượng tích cực và cả tiêu cực… Tội phạm khơng chỉ
xuất phát từ những quá trình sai trái, tiêu cực mà cịn từ những q trình khác khơng
thể coi là tiêu cực… Các quá trình xã hội là nguyên nhân của tội phạm và là yếu tố
quyết định tính chất, trạng thái, biến động của tội phạm… Nhìn nhận tội phạm trong
một tổng thể xã hội rộng hẹp khác nhau như vậy cho phép chúng ta có sự lý giải khoa
học và có cơ sở thực tiễn… để xây dựng những biện pháp đấu tranh đồng bộ” [42,

tr.80]. Như vậy, chúng ta có thể dựa trên mối quan hệ biến chứng

7

download by :


giữa nguyên nhân, điều kiện của THTP với THTP để nhận thức rằng: Để PNTHTP
nhất thiết phải ngăn chặn và loại trừ tất cả các yếu tố là nguyên nhân, điều kiện của
THTP thuộc về tất cả các mặt như: Kinh tế, xã hội, văn hóa, tư tưởng…
Với những nhận thức về khái niệm PNTHTP như đã nêu trên, học viên cho
rằng dưới góc độ khoa học có thể hiểu về PNTHTP như sau:
Phòng ngừatình hình tội phạm là hoạt đô ̣ng của các cơ quan,ổchức,t cá nhân
sử dụng tổng hợp các biê ̣n pháp nhàớcnưvà xã hô ̣i tác đô ̣ng vào nguyên nhân, điều kiê ̣n
làm phát sinh tình hìnhội tphạm xảy ra ở một địa bàn cụ thể trong khoảng thời
gian nhất định, đồng thời tiến hành những biê ̣n phápịthờik phát hiê ̣n, xử lý tô ̣i
phạm theo thẩm quyền nhằm từng bước làm giảm và tiếnớloạit trừ tô ̣i phạm raỏikh
đời sống xã hội.
Với khái niệm này, nội dung của PNTHTP đã được xác định cụ thể, bao gồm:
Các hoạt động phòng ngừa chung (phòng ngừa xã hội) và các hoạt động phòng ngừa
riêng (phòng ngừa nghiệp vụ). Trong đó, phịng ngừa chung là hệ thống các biện pháp
của Nhà nước và xã hội sử dụng tổng hợp các biện pháp kinh tế, chính trị, tư tưởng, văn
hóa, giáo dục, pháp luật… nhằm hạn chế, loại trừ nguyên nhân, điều kiện của tình hình
các tội phạm. Phòng ngừa riêng là hoạt động của các cơ quan chức năng sử dụng đồng
bộ các biện pháp nghiệp vụ để khắc phục những nguyên nhân, điều kiện cụ thể dẫn đến
việc phạm tội, phát hiện, ngăn chặn, xử lý kịp thời các hành vi phạm tội, quản lý, giáo
dục đối tượng phạm tội để trở thành công dân có ích cho xã hội. Đồng thời, khái niệm
cũng đã chỉ rõ chủ thể tham gia vào hoạt động PNTHTP là tất cả các cơ quan Nhà
nước, tổ chức xã hội, tập thể người lao động và mọi công dân.

Qua nghiên cứu các tư liệu khoa học liên quan đến vấn đề PNTHTP, học
viên nhận thấy có một số quan điểm riêng, khác biệt của người nghiên cứu so với
tổng thể chung các cơng trình khoa học khác, điển hình như:
- Quan điểm cho rằng không tồn tại khái niệm “phịng ngừa tình hình tội phạm” Với
bản chất là hiện tượng xã hội, sự xuất hiện, vận động và phát triển của THTP không
nằm các quy luật khách quan, đặc biệt là quy luật nhân - quả. Lý luận khoa học Tội
phạm học về THTP và nguyên nhân, điều kiện của THTP đã chỉ ra rằng:

8

download by :


THTP là hiện tượng xã hội có nguồn gốc từ các quan hệ và điều kiện xã hội, phát
triển theo những sự thay đổi của các điều kiện đó. Do đó, để hạn chế và dần triệt
tiêu THTP cần thiết phải ngăn chặn và loại trừ các nguyên nhân, điều kiện của
THTP đó. Sự phù hợp của mối liên hệ nêu trên - mối liên hệ giữa hoạt động phòng
ngừa và nguyên nhân, điều kiện của THTP - với các quy luật khách quan không cho
phép chúng ta phủ nhận sự tồn tại của khái niệm “phịng ngừa tình hình tội phạm”
trong khoa học Tội phạm học.
- Quan điểm đồng nhất hai khái niệm “phịng ngừa tình hình tội phạm” và
“phòng ngừa tội phạm”
Qua nghiên cứu một số bài viết, cơng trình khoa học, học viên nhận thấy khái
niệm “phịng ngừa tội phạm” được sử dụng với nghĩa tương đồng với khái niệm
“phịng ngừa tình hình tội phạm” như đã phân tích nêu trên. Học viên cho rằng
khơng thể đồng nhất hai khái niệm “phịng ngừa tình hình tội phạm” và “phòng
ngừa tội phạm” bởi những lý do sau đây:
Trước hết, có thể dễ dàng nhận thấy cả hai thuật ngữ “phịng ngừa tình hình
tội phạm” và “phịng ngừa tội phạm” đều sử dụng từ “phòng ngừa” kết hợp với hai
thuật ngữ khác nhau là “tội phạm” và “tình hình tội phạm”. Trong khoa học Tội

phạm học, “tội phạm” và “tình hình tội phạm” khơng phải là hai khái niệm có nội
hàm giống nhau. Tội phạm là bản thân hiện tượng còn THTP là trạng thái và xu thế
vận động của hiện tượng đó. Tội phạm là một hành vi cụ thể xâm hại một hoặc
nhiều quan hệ xã hội được Luật hình sự bảo vệ cịn THTP là tổng thể các hiện tượng
tiêu cực nguy hiểm nhất của xã hội, là hiện tượng xã hội phản ánh đầy đủ những vấn
đề cơ bản nhất liên quan đến toàn bộ tội phạm xảy ra trong xã hội đó ở phạm vi
khơng gian và thời gian xác định. Nói cách khác, trong Tội phạm học, tội phạm và
THTP có mối quan hệ với nhau, đó là “mối quan hệ tuân theo quy luật giữa toàn thể
và bộ phận, cái chung và cái đơn nhất, giữa hệ thống và bộ phận” [51, tr.80]. Do
đó, khơng thể đồng nhất tội phạm và THTP và cũng khơng thể đồng nhất khái niệm
về “phịng ngừa tình hình tội phạm” và “phịng ngừa tội phạm”.
Như vậy, trên cơ sở thống nhất khái niệm về PNTHTP như đã nêu trên, cho

9

download by :


phép học viên đưa ra quan điểm phản biện đối với những ý kiến khác nhau liên
quan đến thuật ngữ “phịng ngừa tình hình tội phạm” và các thuật ngữ khác có liên
quan. Mặc dù có thể ý kiến phản biện chưa thật sự sâu sắc, tuy nhiên cũng đã cho
thấy sự hiểu biết nhất định của học viên về bản chất của hoạt động PNTHTP.
1.1.2. Ý nghĩa của phòng ngừa tình hình tội phạm
Về mặt lý luận, PNTHTP là một trong những nội dung quan trọng, chiếm vị
trí đặc biệt của lý luận về Tội phạm học, vừa là mục tiêu, là chức năng cơ bản của
Tội phạm học. Bởi, “suy cho cùng thì mục đích của khoa học về Tội phạm học chính
là để PNTHTP, để cho tội phạm không xảy ra, không gây ra các hậu quả nguy hiểm
cho xã hội” [55, tr.185].
Về mặt thực tiễn, PNTHTP là hoạt động có tính chiến lược lâu dài, hỗ trợ và tạo
điều kiện cho các hoạt động đấu tranh phịng, chống tội phạm khác. PNTHTP tốt tác

động tích cực đến các lĩnh vực khác của quá trình xây dựng và phát triển đất nước như
kinh tế, văn hóa, xã hội, an ninh quốc phịng... Ngồi ra, PNTHTP cịn mang ý nghĩa
chính trị xã hội sâu sắc bởi làm tốt công tác PNTHTP giúp giữ vững an ninh quốc gia,
trật tự an toàn xã hội, bảo vệ tài sản của xã hội, tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân
phẩm của mọi người dân. Đối với hoạt động của các cơ quan bảo vệ pháp luật như
CQĐT, VKSND, TAND, việc làm tốt cơng tác phịng ngừa giúp làm giảm tải áp lực
cơng việc, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của các cơ quan này, làm tăng niềm
tin của nhân dân vào các cơ quan bảo vệ pháp luật và chế độ XHCN.

Phịng ngừa THTP tốt cũng góp phần làm tiết kiệm sức lao động của nhân
viên nhà nước cũng như của công dân trong các hoạt động điều tra, truy tố, xét xử
và giáo dục, cải tạo người phạm tội. PNTHTP còn mang ý nghĩa kinh tế sâu sắc,
làm giảm các chi phí liên quan đến việc xử lý tội phạm, giảm gánh nặng cho ngân
sách nhà nước, nghĩa là tiền thuế của người dân sẽ được dùng cho các cơng việc
phúc lợi khác thay vì dùng cho việc xử lý tội phạm.
Những phân tích cụ thể về bản chất và ý nghĩa của PNTHTP trên đây cho thấy
việc nghiên cứu về PNTHTP vừa là nhu cầu, vừa là đòi hỏi của các nhà nghiên cứu và
nhà thực tiễn trong đấu tranh phịng chống tội phạm. Bởi chỉ có tri thức khoa học

10

download by :


về PNTHTP mới mang lại cho họ sự hiểu biết thấu đáo và tồn diện những vấn đề
có liên quan trong lý luận để vận dụng vào thực tiễn. Về điều này, TS. Đào Trí Úc
đã khẳng định: “Trong lĩnh vực quan trọng là đấu tranh chống tội phạm, bảo vệ con
người, bảo vệ những giá trị cao quý của xã hội ta thì sự nhận thức phải là sự nhận
thức khoa học.” [51, tr.73].
1.2. Nội dung phòng ngừa và các ngun tắc phịng ngừa tình hình tội phạm

1.2.1. Ngun tắc phịng ngừa tình hình tội phạm
- Ngun tắc Đảng lãnh đạo: Điều 4 Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ
nghĩa Việt Nam năm 2013 quy định: “Đảng Cộng sản Việt Nam là lực lượng lãnh
đạo Nhà nước và xã hội”. Phòng ngừa THTP là một hoạt động mang tính Nhà nước và
xã hội nên nó cũng nằm dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam. Nội dung của
nguyên tắc Đảng lãnh đạo thể hiện ở chỗ mọi hoạt động PNTHTP cũng như hoạt động
của các chủ thể tiến hành các hoạt động phòng ngừa tội phạm đều được đặt dưới sự
lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam với lý luận khoa học chủ đạo là chủ nghĩa Mác
– Lênin kết hợp với Tư tưởng Hồ Chi Minh làm nền tảng tư tưởng. Với vai trò là tổ
chức chính trị lãnh đạo đất nước, Đảng Cộng sản Việt Nam đề ra các chủ trương,
đường lối định hướng cho hoạt động phịng chống tội phạm nói chung theo từng giai
đoạn, từng thời kỳ phát triển của đất nước; từng bước hoàn thiện, cả tổ chức bộ máy
các cơ quan đấu tranh phòng chống tội phạm. Để thực hiện được vai trị lãnh đạo của
mình, ngồi việc đề ra các chủ chương, đường lối, Đảng còn hiện thực hóa những chủ
trương đường lối đó qua hoạt động cụ thể của từng Đảng viên.
- Nguyên tắc pháp chế XHCN: Mặc dù mục đích của hoạt động PNTHTP là bảo
vệ Đảng, bảo vệ chế độ, bảo vệ thành quả cách mạng, bảo vệ tính mạng và tài sản hợp
pháp của nhân dân… nhưng khơng phải vì thế mà hoạt động phịng ngừa có thể được
thực hiện bằng mọi phương pháp, cách thức khác nhau bất chấp quy định của pháp luật,
miễn đạt được mục đích đề ra. Hoạt động PNTHTP cần tuân thủ nguyên tắc pháp chế
xã hội chủ nghĩa. Nội dung của nguyên tắc pháp chế XHCN đòi hỏi hoạt
động PNTHTP phải có cơ sở pháp luật, phải phù hợp với các quy định của Hiến pháp,
các Bộ luật, Luật… Để đảm bảo nguyên tắc này, đòi hỏi các chủ thể phòng ngừa (đặc

11

download by :

biệt là cơ quan bảo vệ pháp luật) phải tuân thủ nghiêm chỉnh các quy định pháp luật,
không được lạm dụng pháp luật để làm sai đường lối, chính sách, pháp luật. Bên cạnh
đó, pháp luật cũng phải được phổ biến, tuyên truyền trong nhân dân để người dân hiểu
và làm theo đúng các quy định của pháp luật, đồng thời nâng cao hiệu quả giám sát của
nhân dân đối với các hoạt động PNTHTP của các cơ quan bảo vệ pháp luật.
- Nguyên tắc dân chủ: Thực tiễn cũng cho thấy muốn hoạt động PNTHTP đạt
hiệu quả cao phải có tham gia của đơng đảo mọi tầng lớp nhân dân trong xã hội. Điều
này chỉ đạt được khi mọi người được dân chủ bàn bạc, phát huy sáng kiến, sáng tạo,

đặc biệt là từng công dân phải được tham gia theo đúng cơ chế: “Dân biết, dân bàn,
dân làm, dân kiểm tra”. Để làm được điều này thì trong PNTHTP cũng phải thực sự
lấy dân làm gốc, phải thật sự tôn trọng, bảo vệ và phát huy quyền làm chủ của nhân
dân. Bên cạnh đó, các cơ quan Đảng, chính quyền, các cơ quan bảo vệ pháp luật
phải thật sự được củng cố trong sạch, vững mạnh là chỗ dựa vững chắc để nhân dân
phát huy quyền làm chủ của mình trong PNTHTP. Ngồi ra, để các tầng lớp nhân
dân tích cực tham gia phong trào Tồn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc cần phải làm tốt
công tác tuyên truyền, vận động từ đó hiểu được tâm tư, nguyện vọng của nhân dân;
đặc biệt phải làm để dân tin, dân phục, dân yêu, dân tự nguyện tham gia vào công
cuộc đấu tranh PNTHTP.
- Nguyên tắc nhân đạo: Nguyên tắc nhân đạo là nguyên tắc xuyên suốt quá
trình và toàn bộ hoạt động PNTHTP. Nguyên tắc nhân đạo vừa thể hiện sự mong
muốn của xã hội, đồng thời vừa thể hiện bản chất tốt đẹp của chế độ ta, đó là bằng
mọi biện pháp khơng để cho bất cứ thành viên nào trong xã hội đi vào con đường
phạm tội. Nguyên tắc nhân đạo trong PNTHTP đòi hỏi các biện pháp phòng ngừa
được xây dựng và áp dụng trong thực tiễn không được hạ thấp nhân phẩm, danh dự, các
quyền cơ bản của con người mà phải hướng đến việc định hướng hành vi, lối sống cho
họ theo hướng hịa nhập với xã hội, làm những việc có ích cho xã hội. Nguyên tắc này
còn đòi hỏi hoạt động PNTHTP phải kết hợp hài hòa, đúng mức độ biện pháp cưỡng
chế với thuyết phục theo hướng tăng cường sự thuyết phục, giáo dục. Tuy nhiên, các
chủ thể phòng ngừa đặc biệt là các cơ quan bảo vệ pháp luật cần phải chú

12

download by :


ý tới hiệu quả của việc áp dụng và thực hiện các biện pháp chính sách nhân đạo để
loại trừ tội phạm chứ không phải để tội phạm lợi dung hoạt động.
- Nguyên tắc phân công, phối hợp chặt chẽ giữa các lực lượng, các biện pháp
PNTHTP: Họat động PNTHTP bao giờ cũng mang tính xã hội nên nó là trách nhiệm
của toàn xã hội nhưng đồng thời mỗi lực lượng, mỗi ngành, mỗi cấp lại có chức năng

nhiệm vụ khác nhau, nội dung, đối tượng phòng ngừa khác nhau, suy cho cùng đều
nhằm mục đích để phịng ngừa tội phạm. Do đó, trong hoạt động PNTHTP phải có
sự phối hợp của nhiều ngành, nhiều cấp, sử dụng tổng hợp sức mạnh của nhiều lực
lượng, nhiều biện pháp, phương tiện. Tuy nhiên, cần phải xác định trách nhiệm cụ
thể, rõ ràng cho từng lực lượng, có như vậy mới tránh được sự chồng chéo, tránh
được tình trạng đùn đẩy trách nhiệm. Nguyên tắc phân công, phối hợp chặt chẽ giữa
các lực lượng, các biện pháp PNTHTP đòi hỏi hoạt động PNTHTP phải đặt trong
một cơ chế phối hợp chặt chẽ, nhịp nhàng, có sự điều hành thống nhất giữa các cơ
quan chuyên trách và không chuyên trách, giữa các cơ quan nhà nước, các tổ chức
xã hội, các tổ chức kinh tế và mọi công dân, giữa trung ương với địa phương.
- Nguyên tắc khoa học và tiến bộ: Điều kiện, hồn cảnh xã hội ln có thay
đổi, kéo theo sự thay đổi của THTP tại một địa bàn cụ thể. Điều đó địi hỏi hoạt
động PNTHTP cũng phải được tiến hành phù hợp với sự thay đổi đó mới đảm bảo
hiệu quả của cơng tác phịng ngừa. Bên cạnh đó, PNTHTP là hoạt động của tồn xã
hội bao gồm nhiều lực lượng tham gia với rất nhiều các biện pháp, do đó địi hỏi
hoạt động phịng ngừa phải được tiến hành một cách khoa học. Chính vì vậy, trong
PNTHTP, việc áp dụng nguyên tắc khoa học và tiến bộ trong áp dụng các biện pháp
PNTHTP là rất cần thiết. Để thực hiện nguyên tác này, các hoạt động PNTHTP phải

luôn được cải tiến, được áp dụng các thành tựu khoa học mới, trang thiết bị mới,
hiện đại. Ngoài ra, các chủ thể cần phải nghiên cứu đưa ra được các quy trình,
phương pháp khoa học, tiến bộ đảm bảo cho việc thực hiện các biện pháp phòng
ngừa diễn ra một cách phù hợp, tiết kiệm và hiệu quả nhất.
Tất cả các nguyên tắc cơ bản trên tạo thành một hệ thống tư tưởng vững chắc
cho tổ chức và hoạt động của hệ thống phịng ngừa tình hình tội phạm. Việc tuân thủ

13

download by :


nghiêm và nhất quán các nguyên tắc đó trong thực tiễn sẽ đảm bảo hiệu quả cao của
hoạt động PNTHTP trên địa bàn cụ thể.
1.2.2. Nội dung phịng ngừa tình hình tội phạm
Thứ nhất, tiến hành các hoạt động tạo ra những biến đổi, những tác động làm
biến mất những nguyên nhân và điều kiện của THTP.
Các hoạt động tạo ra những biến đổi, những tác động làm biến mất những
nguyên nhân và điều kiện của THTP bao gồm: Xóa bỏ mơi trường khơng thuận lợi
cho sự hình thành những đặc điểm tâm lý cá nhân tiêu cực trong nhân thân người
phạm tội; xóa bỏ tình huống, hồn cảnh phạm tội; khắc phục nhanh những sơ hở,
thiếu sót yếu kém trong quản lý nhà nước, quản lý xã hội về mọi mặt, hoàn thiện hệ
thống pháp luật, tăng cường và nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra xã hội; thực
hiện các chính sách kinh tế, xã hội, văn hóa – giáo dục, giúp đỡ các thành viên trong
cộng đồng xã hội phát triển.
Thứ hai, phát hiện, ngăn chặn, xử lý đối với tội phạm và người phạm tội,
đảm bảo không bỏ lọt tội phạm nhưng cũng không làm oan, sai.
Việc ngăn chặn hành vi phạm tội chính là nội dung của PNTHTP vì có sự tác
động đến đối tượng trước khi thực hiện hành vi phạm tội, làm cho tội phạm không
xảy ra, không gây ra hậu quả, thiệt hại cho các quan hệ xã hội. Ngăn chặn là hoạt

động mang tính tức thời, cấp bách, khi đối tượng đang có ý đồ, âm mưu và chuẩn bị
thực hiện hành vi phạm tội. Trong những trường hợp tội phạm đã xảy ra trong thực
tế thì việc truy cứu trách nhiệm hình sự đối với người phạm tội là cần thiết. Tác
dụng PNTHTP phát huy ngay khi áp dụng các biện pháp ngăn chặn, tiến hành đúng
các thủ tục tố tụng và áp dụng các hình phạt hợp lý. Trung tâm của nội dung này là
sự hoạt động có hiệu quả của hệ thống các cơ quan có thẩm quyền trong việc điều
tra, khởi tố, truy tố, xét xử, thi hành án hình sự.
1.3. Các chủ thể thực hiện hoạt động phịng ngừa và biện pháp phịng
ngừa tình hình tội phạm
1.3.1. Các chủ thể thực hiện hoạt động phòng ngừa tình hình tội phạm Theo
Đại Từ điển Tiếng Việt, chủ thể là “đối tượng gây ra hành động trong

14

download by :


quan hệ đối lập với đối tượng bị hành động là khách thể” [61, tr.394]. Nói cách
khác, chủ thể có thể là cá nhân hay tổ chức tiến hành các hoạt động nhận thức, cải
tạo thế giới và có thể phân chia thành nhiều loại chủ thể khác nhau dựa trên đặc
điểm, tính chất của các hoạt động. Từ đó, chúng ta có thể hiểu rằng: Chủ thể thực
hiện hoạt động PNTHTP được hiểu là tất cả những người và tổ chức tham gia hoạt
động phòng ngừa tội phạm một cách thường xuyên và có hệ thống. Căn cứ vào chức
năng, nhiệm vụ của mình, mỗi chủ thể tham gia PNTHTP với những vai trò khác
nhau. Trong PNTHTP, các chủ thể tham gia vào hoạt động này bao gồm:
- Các tổ chức của Đảng cộng sản Việt Nam: Đảng cộng sản Việt Nam giữ vai
trò đặc biệt quan trọng trong tồn bộ tiến trình cách mạng Việt Nam, trong đó có q
trình tiến hành hoạt động PNTHTP trong phạm vi cả nước và ở từng địa phương. Vai
trò lãnh đạo của Đảng cộng sản Việt Nam trong PNTHTP thể hiện ở những nội dung
sau: Định hướng cơng tác phịng ngừa tội phạm ở mỗi giai đoạn cách mạng, thể hiện

qua các Chỉ thị, Nghị quyết của Đảng; lãnh đạo toàn diện, trực tiếp nhiều mặt đối với
cơ quan chuyên trách, phòng chống tội phạm; kiểm tra, giám sát để kịp thời uốn nắn
nhằm khắc phục những sai sót, khuyết điểm trong hoạt động phòng ngừa tội phạm.

- Quốc hội, HĐND các cấp: Quốc hội, HĐND các cấp là cơ quan quyền lực
của Nhà nước ở Trung ương và địa phương. Trong phạm vi thẩm quyền, Quốc hội,
HĐND các cấp ban hành các văn bản quy phạm pháp luật về những vấn đề
PNTHTP và các vi phạm pháp luật khác; kiểm tra, giám sát việc tuân thủ pháp luật
trong các hoạt động PNTHTP của các cơ quan, tổ chức xã hội; quyết định các chủ
trương, biện pháp về kinh tế xã hội quan trọng góp phần xóa bỏ các nguyên nhân,
điều kiện của THTP; đồng thời đưa ra các biện pháp PNTHTP hiệu quả.
- Chính phủ, UBND các cấp: Chính phủ và UBND các cấp có vai trị quan trọng
trong hoạt động PNTHTP, bởi vì đây là các cơ quan quản lý, tổ chức, điều hành, phối
hợp, đảm bảo điều kiện cần thiết cho phòng ngừa. Vai trò của các cơ quan này
trong PNTHTP thể hiện ở các hoạt động: Xây dựng và thực hiện các kế hoạch phát
triển kinh tế, văn hóa, xã hội, giáo dục gắn liền với nhiệm vụ PNTHTP; xây dựng các
chương trình, kế hoạch phịng chống tội phạm (cấp quốc gia hay ở địa phương), phát

15

download by :


động quần chúng tham gia bảo vệ ANTT; tổ chức, hướng dẫn các chủ thể khác nhau
tiến hành phòng ngừa hiệu quả theo một kế hoạch thống nhất; thanh tra, kiểm tra,
giám sát hoạt động phòng ngừa của các cơ quan do mình quản lý, kịp thời sửa đổi,
bổ sung, hoàn thiện các văn bản pháp luật nhằm đáp ứng yêu cầu của công tác
PNTHTP.
- Các cơ quan bảo vệ pháp luật: Hệ thống các cơ quan này bao gồm: Công an,
TAND, VKSND, các cơ quan thuộc Bộ tư pháp… Các cơ quan này có chức năng

chung là đấu tranh chống tội phạm và tham mưu cho các cấp ủy Đảng và chính quyền
đề ra các chủ trương, chính sách trong lĩnh vực bảo vệ an ninh chính trị, trật tự an tồn
xã hội. Vai trị của các cơ quan này được thể hiện như sau: Nghiên cứu, phân tích
THTP, xác định nguyên nhân, điều kiện của THTP đó, soạn thảo, đề xuất các biện pháp
phòng ngừa; sử dụng các biện pháp phù hợp với quy định của pháp luật và các biện
pháp chuyên môn nghiệp vụ theo chức năng của mình để trực tiếp tiến hành PNTHTP;
làm lực lượng nịng cốt, xung kích trên mặt trận phịng, chống tội phạm đồng thời
hướng dẫn các tổ chức xã hội, quần chúng nhân dân trong phòng ngừa tội phạm. Mỗi
chủ thể trong hệ thống các cơ quan chuyên trách nói trên cịn có các chức năng, nhiệm
vụ riêng biệt trong phịng ngừa tội phạm, cụ thể: Cơ quan Công an tham gia với vai trị
là lực lượng nịng cốt, xung kích trên mặt trận bảo vệ an ninh chính trị, trật tự, an toàn
xã hội với lợi thế về lực lượng, phương tiện nghiệp vụ trong phòng ngừa tội
phạm.VKSND các cấp tiến hành PNTHTP theo chức năng, nhiệm vụ của mình, đó là
thực hành quyền cơng tố, kiểm sát việc tn theo pháp luật của các cơ quan có thẩm
quyền trong quá trình giải quyết các vụ án hình sự, ngay từ khi tiếp nhận tin báo, tố
giác về tội phạm.TAND các cấp tham gia PNTHTP thông qua hoạt động xét xử và
quyết định hình phạt đối với người phạm tội. Các cơ quan thuộc Bộ tư pháp tham gia
PNTHTP thông qua việc đưa ra những dáng kiến pháp luật, trực tiếp tham gia vào việc
xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật, nhất là pháp luật hình sự, TTHS và thi hành
án hình sự, góp phần nâng cao hiệu quả cơng tác PNTHTP.
- Các tổ chức chính trị- xã hội, tổ chức chính trị xã hội – nghề nghiệp, tập thể
lao động: Các tổ chức chính trị - xã hội được Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ

16

download by :


nghĩa Việt Nam thừa nhận gồm: Mật trận tổ quốc Việt Nam và các thành viên như:
Tổng liên đoàn lao động Việt Nam, Hội cựu chiến binh, Hội nông dân, Hội phụ nữ,

Đồn thanh niên… Các tổ chức chính trị xã hội – nghề nghiệp như Hội luật gia, Hội
nhà báo… Tập thể lao động là tập hợp những người lao động có quan hệ với nhau về
cơng việc trong phạm vi sử dụng lao động nhất định. Tùy thuộc vào chức năng, nhiệm
vụ và quyền hạn của mình mà mỗi tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức chính trị xã hội

– nghề nghiệp, tập thể lao động có những nét đặc thù riêng, có nội dung và biện
pháp tham gia vào hoạt động PNTHTP khác nhau, chủ yếu là góp phần vào việc
thực hiện các nhiệm vụ chính trị, kinh tế xã hội của tổ chức mình; kịp thời phát hiện
những sai sót trong quản lý kinh tế, xã hội của các cơ quan nhà nước, người có thẩm
quyền, đưa ra đề nghị khắc phục có tính chất thuyết phục, Các hoạt động này giúp
nhà nước kịp thời ngăn chặn những hiện tượng phạm tội, làm sáng tỏ nguyên nhân,
điều kiện của THTP tại địa phương.
- Cá nhân: Là lực lượng đông đảo, trực tiếp sinh sống, lao động, học tập trên
những địa bàn nhất định, sự tham gia của các cá nhân trong công tác PNTHTP có vai
trị rất quan trọng, thơng qua những đóng góp nhất định của mỗi người như: Thực hiện
tốt các quyền, nghĩa vụ của công dân đã được quy định trong Hiến pháp, tích cực tham
gia hoạt động PNTHTP; tích cực, chủ động phát hiện mọi hoạt động của tội phạm và
thông báo cho các cơ quan chức năng; tham gia nhiệt tình vào cơng tác giáo dục, cảm
hố các đối tượng có liên quan đến hoạt động phạm tội tại cộng đồng dân

cư; phối hợp tham gia, giúp đỡ các cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội trên địa bàn cá
nhân đó sinh sống, làm việc.
1.3.2. Các biện pháp phịng ngừa tình hình tội phạm
Theo Đại từ điển Tiếng Việt, biện pháp được hiểu là “cách làm, cách thức tiến
hành, giải quyết một vấn đề cụ thể” [61, tr.161]. Như vậy, có thể hiểu biện pháp
PNTHTP là cách làm của các chủ thể để tác đô ̣ng vào nguyên nhân, điều kiê ̣n làm
phát sinhTHTP xảy ra ở một địa bàn cụ thể trong khoảng thời gian nhất định, đồng
thời kịp thời phát hiê ̣n, xửlý tô ̣i phạm theoẩthm quyền nhằm từng bước làm giảm và
tiến ớit loại trừ tơ ̣i phạm raỏikhđời sống xã hội. Theo đó, PNTHTP có thể được tiến

17

download by :


hành bằng hệ thống các biện pháp khác nhau, trong đó có các biện pháp phịng ngừa
chung và các biện pháp phòng ngừa riêng.
Các biện pháp phòng ngừa chung (còn gọi là các biện pháp phòng ngừa xã
hội) là những biện pháp phòng ngừa gắn liền với việc giải quyết các nhiệm vụ
chung của xã hội, được thực hiện trong quá trình xây dựng và phát triển mọi mặt
của đời sống xã hội nhằm thủ tiêu nguyên nhân và điều kiện phát sinh tội phạm.
Những biện pháp này gắn liền với các hoạt động của Nhà nước, của xã hội như hoạt
động phát triển kinh tế - xã hội; hoạt động tổ chức quản lý xã hội; hoạt động chính
trị, tư tưởng, văn hóa, giáo dục, hoạt động xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp
luật… nên được gọi tên theo lĩnh vực hoạt động đó của xã hội như: Biện pháp kinh
tế - xã hội; biện pháp chính trị - tư tưởng; biện pháp tổ chức, quản lý xã hội; biện
pháp văn hóa - giáo dục; biện pháp pháp luật...
Các biện pháp phòng ngừa riêng (còn gọi là các biện pháp phòng ngừa
nghiệp vụ) là những biện pháp mang tính đặc trưng chun mơn của từng ngành,
từng lực lượng để tập trung PNTH nói chung, phịng ngừa từng nhóm tội phạm cũng
như phòng ngừa tội phạm cụ thể. Đây là những biện pháp có tính chun mơn,
nghiệp vụ rõ rệt tác động vào con người cụ thể có nguy cơ thực hiện tội phạm nhằm
ngăn chặn hoạt động phạm tội của họ.
Giữa hai nhóm biện pháp phịng ngừa tội phạm trên ln có mối quan hệ tương
hỗ lẫn nhau, trong đó các biện pháp phịng ngừa xã hội tạo nền tảng thực tiễn cho hoạt
động phòng ngừa riêng, đồng thời tiến hành các biện pháp phòng ngừa riêng để giải
quyết tốt những vấn đề cụ thể sẽ nâng cao hiệu quả cơng tác PNTHTP nói chung.

1.3.2.1. Các biện pháp phòng ngừa chung
- Biện pháp kinh tế - xã hội: Thực tiễn cho thấy, THTP là kết quả của nhiều

nguyên nhân, trong đó có nguyên nhân sâu xa từ yếu tố tiêu cực thuộc về lĩnh vực kinh
tế - xã hội như: Nền kinh tế kém phát triển, tình trạng thừa lao động, thiếu việc làm,
mức thu nhập thấp, không ổn định, đời sống bấp bênh của một bộ phận người dân trong
xã hội và khoảng cách giàu, nghèo ngày càng lớn… đã làm cho nhiều người mong
muốn làm giàu bằng mọi giá dẫn đến sa vào con đường phạm tội. Vì vậy, để

18

download by :


PNTHTP, trước mắt và lâu dài phải tập trung xử lý các vấn đề về kinh tế, xã hội bằng
các biện pháp tích cực như: Xây dựng những cơ chế hợp lý để phát triển kinh tế, mở
rộng sản xuất, kinh doanh; tạo thêm việc làm cho người lao động; cải cách tiền lương,
nâng cao mức sống, cải thiện điều kiện sinh hoạt, đời sống cho người dân, nhất là đối
với những hộ nghèo, những bà con ở vùng sâu, vùng xa, gặp khó khăn về kinh tế.

- Biện pháp chính trị - tư tưởng:Đây là biện pháp tác động vào ý thức, tư
tưởng, tâm lý của con người nhằm nâng cao ý thức giác ngộ chính trị, tăng cường sự
hiểu biết của người dân về tác hại của tội phạm, nâng cao ý thức về trách nhiệm công
dân để họ tự giác đấu tranh phòng, chống tội phạm. Việc tích cực sử dụng các biện
pháp tuyên truyền, giáo dục ý thức chính trị, xây dựng tư tưởng phịng, chống các hành
vi phạm tội là rất cần thiết, vì sẽ giúp cho mọi người, trong đó có cả những đối tượng
sẵn có tâm lý phạm tội nhận thức được những vấn đề sai trái của hành vi phạm tội mà
ngăn ngừa được những hành vi lệch chuẩn, không đi vào con đường phạm tội.

- Biện pháp tổ chức – quản lý xã hội: Sơ hở trong tổ chức và quản lý xã hội
là điều kiện thuận lợi cho việc hình thành ý thức, động cơ phạm tội; tình trạng quản lý
lỏng lẻo hoặc không quản lý xã hội tạo điều kiện cho tội phạm nảy sinh. Những yếu tố
tiêu cực đó tồn tại trong xã hội là những nhân tố thuận lợi để tội phạm tồn tại và phát

triển. Chính vì vậy, cần phải khắc phục ngay những yếu kém trong tổ chức và quản lý
xã hội thông qua các biện pháp như: Đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy, cơ cấu lại đội
ngũ cán bộ, công chức, viên chức ở những cơ quan, đơn vị hoạt động kém hiệu quả;
khắc phục tình trạng bố trí cán bộ quản lý bị hạn chế về năng lực, trình độ chuyên môn,
yếu kém về phẩm chất đạo đức trong các cơ quan nhà nước; gấp rút đào tạo, bồi dưỡng
và sử dụng những cán bộ có kiến thức và có kinh nghiệm về quản lý kinh tế, quản lý xã
hội; tăng cường công tác quản lý tài sản, quản lý con người; đổi mới hệ thống tổ chức
và quản lý, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị từ Trung
ương đến địa phương; tăng cường cơng tác phối hợp, phát huy sức mạnh tổng hợp của
các cơ quan chức năng trong việc phát hiện, xử lý các vụ phạm tội nhằm nâng cao hiệu
quả đấu tranh, phịng chống tội phạm.
- Biện pháp văn hóa - giáo dục: Văn hóa và trình độ học vấn có ảnh hưởng rất

19

download by :


lớn đến sự hình thành hành vi phạm tội. Một bộ phận người dân, đặc biệt là tầng lớp
thanh, thiếu niên do bị ảnh hưởng tiêu cực của tư tưởng văn hóa phong kiến hoặc
văn hóa ngoại lai cộng với trình độ học vấn thấp hoặc thiếu sự quan tâm, giáo dục
của gia đình, nhà trường nên đã hình thành tư tưởng thích hưởng thụ, lối sống thực
dụng, từ đó dẫn đến những hành vi lệch chuẩn và sa vào tệ nạn xã hội. Do đó, để
PNTHTP cần khơng ngừng nâng cao trình độ văn hóa cho người dân; thu hút người
dân vào các hoạt động văn hóa, vui chơi giải trí bổ ích, lành mạnh; đảm bảo phổ cập
trình độ học vấn cho người dân ở mức cao nhất có thể để họ có đủ kiến thức, hiểu
biết đúng đắn về các giá trị cốt lõi của đời sống vật chất, văn hóa và tinh thần; chú
trọng đưa vào các chương trình học tập của học sinh, sinh viên những nội dung giáo
dục về giá trị văn hóa, đạo đức, lối sống, ý thức tuân thủ pháp luật… Các đồn thể,
tổ chức xã hội cần tổ chức nhiều hình thức khác nhau để tuyên truyền, giáo dục các

kiến thức về các tệ nạn xã hội, vận động các thành viên trong tổ chức mình cam kết
khơng tham gia các tệ nạn xã hội.
- Biện pháp pháp luật: Pháp luật đóng vai trị rất quan trọng trong PNTHTP.
Ý nghĩa trong PNTHTP của pháp luật không chỉ thể hiện ở quá trình xây dựng và
hồn thiện hệ thống luật pháp mà cịn thể hiện ở tính khả thi của nó. Một hệ thống
pháp luật hoàn chỉnh, khả thi sẽ được tuân thủ và thực hiện một cách triệt để. Các
trách nhiệm pháp lý, trong đó có trách nhiệm hình sự đối với các hành vi phạm tội
được quy định một cách rõ ràng, cụ thể, đúng mức sẽ giúp các cơ quan, người có thẩm
quyền áp dụng pháp luật có được cơ sở pháp lý vững chắc để xử lý nghiêm minh những
hành vi vi phạm và tội phạm, đảm bảo tính thống nhất của pháp chế XHCN, từ đó sẽ có
tác dụng phịng ngừa chung và phịng ngừa riêng. Vì vậy, xây dựng và hoàn thiện pháp
luật theo hướng Nhà nước pháp quyền; tổ chức thi hành pháp luật một cách nghiêm
chỉnh và triệt để, đảm bảo pháp chế XHCN; các cơ quan chức năng, người có thẩm
quyền thực hiện đúng nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm trong công tác phòng, chống
tội phạm là phương hướng căn bản và lâu dài cho PNTHTP.

1.3.2.2. Các biện pháp phòng ngừa riêng
Những biện pháp phòng ngừa riêng đối với THTP là những biện pháp do các

20

download by :