Phân quyền sở hữu trong giao rừng cho cộng đồng ở Tây Nguyên

B GIÁO DO
I HC KINH T TP. H CHÍ MINH


CHNGăTRỊNHăGING DY KINH T FULBRIGHT



NGUYN TH THU TRANG


PHÂN QUYN S HU TÀI SN TRONG GIAO RNG
CHO CNGăNG  TÂY NGUYÊN



LUNăVNăTHCăSăKINH T






Thành ph H Chí Minh - 

B GIÁO DO
I HC KINH T TP. H CHÍ MINH


CHNGăTRỊNHăGING DY KINH T FULBRIGHT

NGUYN TH THU TRANG


PHÂN QUYN S HU TÀI SN TRONG GIAO RNG
CHO CNGăNG  TÂY NGUYÊN

Chuyên ngành: Chính Sách Công
Mã s: 603114

LUNăVNăTHCăSăKINHăT

NG DN KHOA HC:
PGS.TS. PHM DUY NGHA



Thành ph H Chí Minh - 
i

LIăCAMăOAN
c hin trích dn và s liu s
dng trong luc dn ngu chính xác cao nht trong phm vi hiu bit
ca tôi. Lu    t thit ph   m c  i hc Kinh t
TP.HCGing dy Kinh t Fulbright.



Thành ph H 

Tác gi


Nguyn Th Thu Trang
ii

LIăCMăN

c tiên, tôi xin gi li cc nhn PGS-TS Phn
tâm ch bo tng dn tôi trong sut quá trình la chn, thc hin lu
Tôi chân thành c  -TS Bo Huy, Tin s Nguyn Quang Tân, Tin s  
Tuyên, Tin s Trn Nganh Nguyn Châu Thoi, ch Trn Ngc
, ch Duy Th  và nhng cán b Chi cc, Ht kim lâm các tnh Tây
Nguyên , cung cp thông tin, tài liu và chia s kinh nghim nghiên cu,
các ý kin quý giá. Không có các thy, các anh ch, tôi không th hoàn thành lu
i li bin quý Thy, Cô, Nhân viên t
Ging dy Kinh t Fulbright, nhi cùng vi tinh thn, trách nhim và s n lc cao
nht ca chính mình to u kin, i tt nht cho tôi tip cc tri thc
hu ích trong suc tng.
Cng nghi tr và không ngn ngi chia s vi tôi nhng kinh
nghim hc tp, nghiên cut qua nhng thi khc tp.
Cui cùng, tôi xin t  nhi luôn bên cnh tôi trên sut
nhng ch ng và luôn cho tôi s t do la
chn nhng quynh quan trng ca cui mình.

iii

MCăLC
LIăCAMăOAN i
LI CMăN ii
MC LC iii
TÓM TT v
DANH MC KÝ HIU, T VIT TT vii
DANH MC BNG BIU viii
DANH MC HÌNH V ix
DANH MC CÁC HP x
CHNGă1ăăM U 1
1.1 Bi cnh chính sách 1
1.2 V chính sách 2
1.3 S cn thit nghiên cu 2
1.4 Mc tiêu nghiên cu, câu hi chính sách 3
u 3
1.6 Phm vi nghiên cu 4
1.7 Cu trúc lu 4
2.1 Tài nguyên rng và tng quan v qui vi tài nguyên rng 5
2.1.1 Tíng v tài sn ca tài nguyên rng 5
 can thip cc trong qun lý tài nguyên rng 6
2.2 Can thip ca c bng phân b quyn s hu 8
2.3 Can thip cc thông qua các hou tit và bin pháp h tr 12
c v vùng nghiên cu 15
3.2 Hin trng qun lý tài nguyên rng  Tây Nguyên 16
CHNGă2ăCăS PHNGăPHỄPăLUN 5
CHNG 3 TÂY NGUYÊN VÀ THC TRNG QUN LÝ RNG

 TÂY NGUYÊN 15
iv

4.1 Giao rng cho c s hi vi rng 19
m giao rng cho cng  Tây Nguyên 19
4.1.2 Phân quyn s hi vi tài nguyên rng 20
4.1.3 Thc thi các quyn s hu ca cng 22
a. Tip cn, chim hng dng các sn phm, ngun li t rng 22
b. Qun lý rng, kim soát khai thác và loi tr ving li 24
c. S linh hot ca các quyn s hu 27
4.2 Can thip ci vi qun lý rng cng 28
4.2.1 Kiu ting li t rng 28
4.2.2 Các bin pháp h tr vt cht và h tr phi vt cht 29
o lun 30
 hình thành, thc thi các quyn s hu tài sn rng 30
4.3.2 M phù hp bi cnh th ch 32
4.3.3 Hiu qu bn vng, nh ca mô hình 33
4.3.4 Hình tht, giao rng 35
5.1 Kt lun 40
5.2 Khuyn ngh chính sách 41
5.2.1 Nhân rng mô hình giao rng cho cng 41
5.2.2 Tha nhn vi vi rng ca cng 42
5.2.3 Tìm kim ngung nhu cng lc mt cho cng
ng 43
TÀI LIU THAM KHO 44
CHÚ THÍCH CUI TRANG 51
PH LC 54
CHNGă4ăGIAOăRNG CHO CNGăNG VÀ S THAM GIA QUN LÝ,
HNG LI T RNG CAăNGIăDỂNăAăPHNG 19
CHNGă5ăKT LUN VÀ KHUYN NGH CHÍNH SÁCH 40

v

TịMăTT
Tây Nguyên có din tích rng ln nht c clà ngun lc quan trng cho phát trin
ca vùng. So vc trng t nhiên còn nhiu; khu
vc tip nm gi, qun lý mt t l rt ln din tích rng. Trong khi cng
  c giao rt ít din tích rng và ch yu là rng nghèo, cht
ng thc yêu cu ca vic bo v, phát trin rc tiêu, gn kt
các khía cnh kinh t, xã hng sinh thái trong tng th phát trin. Các tnh Tây
Nguyên  lc thu hút s tham gia co v, phát trin rng
thông qua thc hit, giao rng.
 phân tích các quyn s hu tài sn rc phân b i dân trong các thí
m giao rng cho cng. Giao rng cho cng có s phù hp vi yêu cc
n lý tài nguyên rng, bi cc thù ca vùng, quan nim ci dân v
công bng trong tip cn, dùng chung tài nguyên rng. Mô hình này t  v mt
bo v rng so vi giao rng riêng l cho h p, t t qun, thu
hút s ng qun lý, bo v rng trc tip và
rng rãi. Mt khác, v phía quc, giao rng cho cng còn có nhng khong
trng trong thc hin kiu tii vi rng giao cho cng khi ngun lc ca
ch th còn hn ch, v trí pháp lý ca c t chc thc thi
bo v tin cy.
Vn còn tn ti s không thng nht gic và các ch th n các
quyng li vi rng trao cho cc xem vic giao rng cho cng
ng là bàn giao trách nhim qun lý nên phm vi trao quyng li là hn ch và không
 h tr hiu qu sau giao ri dân cng li
ích kinh t, ci thin thu nhp t rc giao. Mâu thun này dn s ngn ngi ca các
p, chính quyc hin giao rng cho cng; cng
ng b tc trong tìm kim s h tr  quc giao.
 trong vùng mnh dn thc hic nhng li thm
mnh ca cng trong qun lý, bo v rng. Chính sách lâm nghip cn tp trung gii

vi

quyt hai m mu cht hin nay là nh hình v trí ci vi
rn thng các chính sách qun lý lâm nghip cc và
hình thành  ng tài ng nhu cng lc mt cho cng.
vii

DANHăMCăKụăHIU,ăTăVITăTT

ADB
Asian Developement Bank
:
Ngân hàng phát trin Châu Á
BNN-PTNT

:
B Nông nghip và Phát trin Nông
thôn
C&E
Center for Development of
Community Initiative and
Environment
:
Trung tâm Phát trin Sáng kin
Cng
CEACE
Center for Education and
Communication of Environment
:
Trung tâm Giáo dc và Truyn

ng
GCNQSD

:
Giy Chng nhn Quyn s t
GS-TS

:
-Ti
GTZ
German Agency for Technical
Cooperation
:
p tác K thut Cng
c
IUCN
International Union for
Conservation of Nature
:
Liên minh Bo tn Thiên nhiên
Quc t
Lut BV-PTR

:
Lut Bo v - Phát trin Rng 2004
LSNG

:
Lâm sn ngoài g
PCCCR

:
Phòng cháy cha cháy rng
RECOFTC
The Center for People and Forests
:
i và Rng
UBND

:
y ban Nhân dân






viii


DANHăMCăBNGăBIU
Bng 2-1 Các nhóm tài sng ch yu 6
Bng 2-2  10
Bng 4-1 S cm giao rn tháng 5/2011 19
Bng 4-2 Phân quyn tài si vi các tài sn, ngun li ch yu trong giao rng cho cng
ng 21
Bng 4-3 Thc hành quyn qun lý, kii vi rng ca cng 25
Bng 4-ng ngung ca cng 29
Bng 4-5 Nhn ch ca giao rng cho cng 36

ix

DANHăMCăHỊNHăV
Hình 2-1 Cây quynh cho s can thip ca chính quyn 8
Hình 3-1 Kt qu giao rng cn tháng 9/2007 16

x

DANHăMCăCỄCăHP
Hp 2-1 Vai trò ca quyn s hu trong qun lý tài nguyên 9
Hp 2-2 Phân loi các quyn trong qun lý nhng ngun lc dùng chung 10
Hp 2-nh v quyn s hu và quyn s dng rng 12
Hp 2-4 Các bic kim soát vic s dng rng 13
Hp 3-1 S ng ca các hình thc qun lý rng  Tây Nguyên 17
Hp 4-1 Mô hình qun lý rng ti Buôn TaLy, xã Ea Sol, huy 26
Hp 4-2 X lý vi phm trong qun lý, bo v rng 30
Hp 4-3 Cng qun lý rng  Tây Nguyên -Ý kin ca GS-TS Bo Huy 32
Hp 4-4 Qun lý rng  ng Tâm, huyc, t
Nông 37
Hp 4-5 La chng giao rng -Ý kin ca GS-TS Bo Huy 38









1

CHNGă1ă
MăU
1.1 Biăcnhăchínhăsách
Qun lý, khai thác tài nguyên rc bit quan tri vi bo v ng
phát trin kinh ti và an ninh quc phòng ca vùng Tây Nguyên và c c.
Nhà c trc tip nm gi tài nguyên rn mc tiêu bo vi ích ca
ri vi quc gia, th hin qua vic duy trì phát trin din tích che ph rng, bo tn 
dng sinh hc, cân bng h sinh thái. Trên thc ti dân sng  khu vc rc bit là
ng bào dân tc thiu s i áp lc gim nghèo, dân s c khai thác,
s dng các sn phm, ngun li rng  ng các nhu cu sinh k t
li ích, m dn thc chung v bo v tài nguyên rng dn n tình
tri dân tìm cách khai thác rca n li cho riêng mình. Tài
nguyên rng b khai thác quá mc và cn kit gây ra nhng hu qu nghiêm trng v môi
ng-sinh thái, làm m mi vi phát trin vùng.
Trong n lc tìm kim các gii pháp bo v và phát trin rng, các tnh Tây Nguyên sp
xp li h thng, phân cp qun lý, phi ty mnh thc hin xã hi
hóa ngh rng, tc thc hit, giao r cho vic xây
dng hình thc qun lý, h thng các chính sách lâm nghip.
Các nghiên cu thc t cho thy th ch   làm cho quá trình phân b t rng
không minh bch, gt, giao ri nhiu hiu qu i nghèo và dân
ba vùng sâu và xa c vào v trí chính
tr ca h a p có thành viên là cán b 
 lâm nghic giao rng vi din tích, v trí, cht
ng tt (Nguyen Quang Tan, 2006). Các nghiên c ra giao rng  Tây Nguyên
to ra chuyn bin tích cc i li ích rõ nét v mt kinh t, công bng xã
hi. Phân b rng có th cung cp li ích kinh t thc s 
i các ng ca th ch  ci không công bng gia
các h ình (Nguyen Quang Tan, 2005). Có s khác bit ln v các quyn trên thc t ca
2

i dân d n ng x   i vi rng (Thanh, Tan và Sikor, 2004; Nguyen
Quang Tan, 2006; Tan và Sikor, 2007; n thân
chính sát có kh u qu u Hoàng và
 ci thin hiu qu qun lý rng ho i dân
c c hai (Nguyen Quang Tan, 2005). Nhng v t ra thách thc
la chn phân b các tài sn rng cho ai và thc hin quá trình chuyn giao ngun l
nào  qun lý, bo v rng hiu qu.
1.2 Vnăđăchínhăsách
 qun lý và bo v rng, rng cn phi có ch thc s, ch  s hi vi các tài sn
rng phnh rõ ràng. Nhà ban hành nhin pháp lut và quy ch
qun lý rng nhm thu hút s tham gia bo v rng c Tây Nguyên,
 quyn tài sn t rõc thi các quy ch qu. Gii
quyt v này cn có m quyn tài sn phù hp nhm h tr  qun lý, ci
thin hiu qu kim soát ngun li trên toàn b h thng các nhu cu s dng rng
c
1.3 Săcnăthitănghiênăcu
Giao rng cho cng  Tây Nguyên mi ch m  quy mô rt hp. Chính quyn
c nhii thc hin giao rng cho cng; lo ngi v hiu qu
và kh u m rc tính bn vng ca hình thc cng
qun lý rng. Mt khác, n

           (    ,
2009).
Hình thành và m bo thc thi các quyn s hi vi tài nguyên rn
tng cho thit k các chính sách trong lâm nghip. La chn lý, s dng rng và
 i vi honh chính sách vùng Tây Nguyên. Nhiu
nghiên cu v t, giao rng, lâm nghip cng  Vit Nam và  Tây Nguyên vn
 nhng hiu bit v vn hành các quan h s hu trong qun lý, s dng
3

rng; còn thiu các nghiên cu phân tích v quyn s hi vi rng  nh  s
hu nào phù hp vu kin, bi cnh c th  .
1.4 Mcătiêuănghiênăcu,ăcơuăhiăchínhăsách
Luu kh c các mc tiêu bo v, phát trin rng ca chính sách giao
t, giao rng cho cng, t  xut vn dng thc hin phân quyi vi rng phù
hu ki tài tp trung tr li các câu hi chính sách: Có
nên m rng thc hină giaoăđt, giao rng cho cho cngăđngădơnăcă Tây Nguyên
không? Nuăcó,ăNhƠănc cn làm gì đ giao rng cho cngăđng thành công?
1.5 Phngăphápănghiênăcu
Lu dnh tính, tip cn  u tình
hung. Phân tích vic qun lý, khai thác tài nguyên rng ca Tây y
t mc tiêu, li ích và s la chn ca các bên tham gia tip cn, s dng rng. Các
a luc d d liu th cp bao gm:
- Báo cáo u tra lâm nghip cng ca Tng cc lâm nghip m 2008, Báo
cáo u tra hin trng rng t 2007- 9/2010 ca Tng cc kim lâm; s liu giao rng, ti
thc hin c ti website www.kiemlam.org.vn. S liu thng
kê liên quan n vùng Tây Nguyên ca Tng cc thng kê.
- Các tài liu nghiên cu lâm nghip cng ca các t chc GTZ, RECOFTC; Báo
cáo quc gia v Lâm nghip cng ca Cc lâm nghip; tài lii tho quc gia v
rng cng ca Vic Lâm nghip và IUCN Vit Nam t ch
i tho Qun lý rng t nhiên da trên quyn c     i hp vi
CEACE và Hi khoa hc k thut Lâm nghip tnh Tha Thiên-Hu tháng 8/2010; Báo cáo
n trng qun lý rng cng ca tThông tin, tài liu t quan sát
thc t i vi nhc có liên quan.
- Ngoài ra, lucó i, tham kho ý kin mt s nhà nghiên cu c
lâm nghip. Thc hin kho sát ý kin v la chn hình thc qun lý rng i vi 27 cán b
c là cán b kim a bàn, cán b công an trc tip x lý các v vi phm v qun
4

lý, bo v rng, cán b lâm nghip công tác trong chính quyn cp xã; i din 32 h dân sinh
sng  nhng vùng rng t nhiên thuc bn tng.
1.6 Phmăviănghiênăcu
Luu  s hi vi tài nguyên rng th hit, giao rng
c vùng Tây Nguyên (gm các t
 và ng). Các phân tích ca lup trung vào các khía cnh phân b
quyn s hu tài sn rng hp giao rng t nhiên cho cng. Trng tâm là
vic giao rng cho cm ch yu  hai t
.
Nghiên cu dm:
- Cng bao gm tt c các h trong thôn, buôn do cng tha nhn
- Giao t, giao rng bao gm: cp giy chng nhn quyn s dt lâm nghip;
giao rng bng quynh hành chính cc.
1.7 Cuătrúcălunăvn
Lu gii thiu v  u. 
2 khái quát v n làm  cho phân tích tình hung. 3 
m vùng nghiên cu và thc trng qun lý rng  Tây Nguyên. Ni dung trng tâm
ca lu là g 4, phân tích tình hung giao rng cho cng  Tây Nguyên và s
tham gia qung li t rng c. 5 trình bày kt lun
và khuyn ngh chính sách.
5

CHNGă2
CăSăPHNGăPHỄPăLUN
2.1 TƠiănguyênărngăvƠătngăquanăvăqunălỦănhƠănc điăviătƠiănguyênărng
2.1.1 TínhăđaădngăvătƠiăsnăcaătƠiănguyênărng
Lut BV-Rng là mt h sinh thái bao gm qun th thc vt rng, đng vt
rng, vi sinh vt rng, đt rng và các yu t môi trng khácu 3). H sinh thái rng có
nhiu chn xut, phòng h, bo tng sinh hc, ), quan h ng cht ch
vi các b phn tài nguyên khác (sông hVi các khía c

dng, tài nguyên rng gm nhiu loi tài sn có tính cht khác nhau, gn kt cht ch. Trong
ng tài sn có th chia nh  chim ht rng có th phân thành
lô giao cho các ch rng qun lý. Có nhng tài sn mà vic tip cn, s dng phi gn lin vi
s xác lp quyt rng, tuân th các qunh pháp lut, quy tc công cng v khai
thác. Ví d: g, thú vt có loi ch ch rc phép hoc nhi khác cùng khai
thác, có loi quý him cc bo tn, b cm khai thác cho dù nó gn lit rng thuc
vi quyn s dng cTrong khi t s khía ca rng cc
m bn công mà mi có quyn tip cn  cnh quan, bo v môi
sinh hot 
Trong phân tích qun lý, s dng rng, Gibson, McKean  ngh không nên
xem rng là ngun lc ch sn xut ra mt sn phm duy nht là g hoc ch phc v cho mt
i; m, rc gn vi các sn phm s dng phc hp và nhng nhóm
s dng phc hp.  nhc tính phân lo 
1
có th
phân tài sn rng thành các nhóm (Bng 2-1).

6

Bng 2-1 Các nhóm tài sn,ăngunăliărng ch yu
NhómătƠiăsn Khíaăcnhăđóngăgóp cătínhătƠiăsn
Nhóm (1): 

dùng riêng


Nhóm (2):  và lâm  ngoài  có





Nhóm (3): Lâm  ngoài  dùng





Nhóm (4): Các    
    gia súc,   du






Nhóm (5): Các   môi  xã
   các bon,    
  sinh  tác  khí 

 

theo Bouriaud và Schimithuesen (2005)

 qun lý tài nguyên dùng chung ng, Ostrom (1990) cho rng cn phân bit gia h
thng ngun l ngun lc. H thng rng ng dùng chung các
 sn phc khai thác t rng có th c chim hu dùng riêng. Khai thác quá
mc các sn phm t rng làm h thng rng gim kh o ra các sn phm, thm chí b
phá hy. Vì vy, trong cùng thnh, tip cn s dng rc
gii hn. ng thi, xây d hiu qu  kim soát khai thác nhng  tài nguyên
dng vt cht (ci, g, các loi cây, thc vt, ) là rt cn thit.

2.1.2 CăsăcanăthipăcaănhƠăncătrongăqunălỦătƠiănguyênărng
 kinh t hc, h thng rng là hàng hóa công không thun túy (ngun lc chung),
khó loi tr vic s dng, trong khi vic khai thác các sn phm rng ca mt ch th có th
làm hn ch ng li t rng ca ch th khác. Nu không tn ti nhng th ch có tính loi
tr, h thng rng tr thành ngun tài nguyên tip cn m
2
cho bt c ai. Khi mi
cnh tranh s dng, khai thác rng tóa li ích cn chi
phí và li ích cho toàn xã ho v rng. Tình trng bi
kch ca chung
3
xy ra, rng b suy ging tiêu cc lên h sinh thái.
7

Mt khác, rng không ch là tài sn, ngun tài nguyên , rng ng sng,
có vai trò,  chính tr, an ninh quc phòng, Tùy khía c
góp mà nhng tài sng c gn kt trong h thng rng có mt s c xem là tài sn
công thun túy, mt s khác là tài sn túy và còn li là tài sn công không thun túy.
u này dn tht bi th ng.
Rng mang li nhiu ngun li bao gm li ích kinh t và li ích khác. Các sn phm kinh t
ca rng có th d nhn big các li ích khác là nhng giá tr phi vt cht
ng, cng là
hàng hóa công. Tính phc tp ca ving giá tr s dng tài nguyên rng làm cho th
ng không th phân b hiu qu ngun lc này.
a, bt c s can thip nào i vi r dng
n các giá tr li ích ca rc cn hn ch các ng có hy các
ng tích cc. Khi rng b tàn phá i phi tiêu tn ngun lc  khc phc hu
qu. u ng t quá kh a ch th s dng riêng l, có th t
dn lý và s dng rng cn h th
ngành, s phi kt hp kin thc ca nhic. Nhng v trên cho thc có

 can thip vào phân b, s dng ngun lc rng. Tuy nhiên, la chn can thi
nào là tùy thuc thc tin c th ca v và bi cnh (Hình 2-1).

8

Hình 2-1 Cây quytăđnh cho s can thip ca chính quyn

2.2 CanăthipăcaănhƠăncăbngăphơnăbăquynăsăhu
 gii quych cn nhng th ch có tính loi tr. Th ch quyn s
hu có th  (Hp 2-1). Vì vy, cách thc ph bin  c can thii
vi qun lý, s dng rng là phân b quyn s hi vi các loi tài sn rnh ai là
i cung cp các sn phm, dch vc ng gì,  nào và ai phi tr tin cho
ving li.
Quan nim v quyn s hu trong kinh t hc có th c hiu vi nhm nhn mnh
khác quyn s hu trong pháp lut. Quyn s hu v kinh t là li ích cui s
hu tìm kim, mong mun; c phn ánh, tha nhm bo thc thi bi pháp
lut hay nhng th ch khác (ví d: tn s hu v mt
pháp lý d nhn bin h tr ch y ch th c quyn kinh t
(Barzel, 1997). Phm vi và ni dung các quyn i vi các tài sn rng không ch th hin qua
nh cc mà còn chu s chi phu chnh ca nhng chun m
hóa, ng x ca cng qun lý, s dng rng.

9

Hp 2-1 Vai trò ca quyn s hu trong qun lý tài nguyên

Quyn s hu là mt nhóm các quyn và li ích nht đnh c phân b cho
nhi nm gi nhng quyn này (Demsetz, 1967). Các quyn s hm
bi nm quyng li ích, c  làm vi
n tài sn, t  chi phi cách s dng tài sn ca ch th nm quyn.

Mi quyn và li ích trong quyn s hi vi nhng ch
th liên quan trong vic kim soát, chi phng li t các tài sn. S nh
kt hp vi s chuyn giao các quyn s to u kin cho nhiu ch th cùng
tham gia khai thác li ích, chi phi tài sy vic s dng tài sn hiu qu.
Quyn s hu chm quan trc quyn loi tr kh  dng
ci khác. Nu tài sn thuc s hu ca mi, loi tr s di vi
i khác và quyi vi tài sn có th chuyn giao i nào s dng
hiu qu  s dng tài sn s c t
Quyn s hu có th cung c duy trì và bo tn, ci
thin, tái to 

ng cách cho phép ch s hu có nhc quyn, hành
ng theo cách riêng bit trong ph   nh (Ostrom,1990). Khi ch th
nhn ra có th s c t vic s hu s  dng ngun lc
hiu qu nhm mang li li ích cho mình. Vì vy, phân tích v s hu trong qun
t trng tâm vào cách thc xác lp các quyn, vn hành ch
 s hu phù hp vc tính tài sn, ch th và bi cnh th ch.
Ngun: Tng hp ca tác gi theo Demsetz (1967) và Ostrom (1990)
Rng cung cng các sn phm, dch v, ng các nhu cu ca nhi s dng
 nhng m khác nhaui phân b li ích t rng không ch là nh
ranh gii vt cht rng mà cnh c, gii hn các quyn s
hi vi các tài sn, li ích ca rng. Trong qun lý, s d
rng, Ostrom và Schlager (1992) cho rng nên tp trung vào 5 quyn (Hp 2-2).

10

Hp 2-2 Phân loi các quyn trong qun lý nhng ngun lc dùng chung

(1) Quyn tip cn: Quyt khu vc vt chng th nhng
l

i ích không loi tr (ví d: vào r leo núi, ngm cnh,
(2)
Quyn chim hu: Giành ly nh ngun lc hay sn phm t h thng
ngu
n lc
(3)
Quyn qun lý: Quyn u chnh nhng mô hình mu s dng ch yu
và bi
i ngun lc bng cách phát trin, ci tin ngun lc
(4)
Quyn loi trc phép tip cn các quyn, nm gi và chuyn giao
các quy
n
(5)
Quyn chuyn giao: là quyn bán hay cho thuê các quyn loi tr
Ngu
n: Ostrom và Schlager (1992), [53]
Da trên tp hp các quyn có th phân loi nhn s dng ngun lc
dùng chung (h thng rng) vi m, phm vi s hu khác nhau (Bng 2-2). Hai quyn
tip cn, chim hu là nhng quyn s hu  c vi vi tài sn, ba quyn còn li
(qun lý, loi tr và chuyn giao) là nhng quyn  c ra quynh (Ostrom, 1990). S
phân loi trên cho thy không ch nhi v lut pháp mà s u chnh các quy tc s
dc thit lp bi nhi s dng rn quyn ca mi ch
th.
Bng 2-2 CácăquynătheoăvătríăngiăliênăquanătrongăqunălỦ,ăsădngărng
Quyn
Chăsăhu
Ngiă
chimăhu
Ngiăcóă

quyn
Ngiă
đcăchoă
phépăsă
dng
Ngiă
đcăphépă
giaănhp
 x x
x
x x
 x x
x
x
 x x
x
x
 x x
 x


11

S phân loi các quyn s cn thit phi xem xét khác bit gia tip cn và
quyn s hu, quy    n thc t   m ca Ribot và Peluso
(2003), tip cc hiu là kh ng li ích t th  hu ch n quyn trong
khi tip cn ch n kh h có quyn là , i nm gi quyn cn có kh 
ng, vn, k thut,  ng li ích t ngun lc.  các quyn s hu
tài sn rng s dng c th phi phù hp vc tính ca các tài sn, ngun li
rng và nhu cu, kh p cn, thc thi quyn trên thc t ca nhng ch th liên quan.

Trên th gii vn tn ti các bng chng thành công và tht bi trong vn dng s h
nhân, s hc, s hu tp th hay cng trong qun lý tài nguyên rng. Nhng
m nghiên cu gca Bromley và Cernea (1989), Ostrom và Schlager (1992)
cho rng không nht thit là ch c hay ch m gi quyn chim hu, qun lý,
s dng rng mà tn t chia s các quyn ng s hu gia nhi s dng
(Ph lc 1). Tùy tng s kt hp khác nhau gia các quyng tài sn và ch th liên
n rng t s hu khác nhau.
i vi Vit Nam, chính sách s hu i vi rng da trên quan m rng cng nh đt đai
đc xem là ngun tài nguyên quc gia thuc s hu toàn dân do nhà nc làm đi din
u 15, Hin pháp 1992). Vì th, nh các quyi vi rc bit là rng t
nhiên, pháp lut có s phân bit gia quyn s hu và quyn s dng (Hp 2-3). c
trc tip nm gi, qut tài nguyên rng hoc trao quyn s dng,
ng li ng khác. nh s hu tài sn rng tp
trung vào các quyn i vi t rng và lâm sn ch yu (g). ng li t rng ca các ch
th s dng tùy thuc s phân loi rng và hình thc giao rng (Ph lc 2).
12

Hp 2-3 Quyăđnh v quyn s hu và quyn s dng rng

nh pháp lut Vit Nam n s hu tài sn rng th hin qm Nhà
c nm quyn kim soát toàn dii vi r, phân tách quyn s hu
rng t nhiên và quyn s hu rng trng. Rng t nhiên cùng vi ng thc
vt, cng rc thng nht qut. Nhà
c giao rng t nhiên cho nhng ch th khác (h    ng doanh
nghip, )  s dng li. Ch có rng sn xut là rng trng thuc quyn s hu
ca ch rng.
Quyn s hu rng sn xut là rng trng là quyn ca ch rc chim hu, s
di vi cây trng, vt nuôi, tài sn gn lin vi rng trng do ch rng t
i h trng rnh ca pháp lut v
bo v và phát trin rnh khác ca pháp lut có liên quan. Quyn s

dng rng là quyn ca ch rc khai thác công dng hoa li, li tc t
rc cho thuê quyn s dng rng thông qua hnh ca pháp lut
v bo v và phát trin rng và pháp lut dân s (Khou 3, Lut BV-PTR).
Ngun: Tác gi

2.3 CanăthipăcaănhƠăncăthôngăquaăcácăhotăđngăđiuătităvƠăbinăphápăhătr
Vi chính sách phân b quyn s hu rng, mc tiêu ca c là thông qua vic
các ch th c phân b s dng rn nhng li ích kinh t ca mình có
th to ra các hàng hóa, dch v công (dch v ng rng, bo tn h sinh thái, ), gim
tác ng tiêu ci vi xã hi. Và Ch s hu đc thc hin mi hành vi theo ý chí ca
mình đi vi tài sn nhng không đc gây thit hi hoc làm nh hng đn li ích ca Nhà
nc, li ích công cng, quyn, li ích hp pháp ca ngi khácu 165, B lut dân s
2005). quyn s hu không phi là quyn tuyi ca ch th, mà luôn có s u
tit, kim soát cc bnh ca lut pháp, lut tc, chun mc xã hi khác
(Hp 2-4).
13

Hp 2-4 Các binăphápăNhƠănc kim soát vic s dng rng

c lâm nghic thc hin các bin pháp kim soát vic s dng tài
nguyên r
ng ca các ch th qua các hình thc ph bin:
(1) Quy
nh mh s dt và m dng rng,
nh các tiêu chun lý, khai thác các sn phm,
d
ch v t rng,
nh phm vi, gii hn các quyn ca ch th,
(4) Ki
m soát vic khai thác các sn phm t rng,

(5) Can thi
p bng các bin pháp x lý vi phm v qun lý, s dng tài nguyên rng
 i vi vic khai thác lâm sn, thu phí s dng dch v,
Ngu
n: Tác gi
Ngoài rac có th n qun lý, s dng tài nguyên rng qua các bin pháp
ng khác. c ht, quyn s hu ch thc s i vi các ch th quyn khi
c tha nhn và bm thc bit là kh c thi quyn loi tr
vy, muc mc phi bm an toàn s hu cho ch th bng sc
mng ch ca mình, thông qua hong ca t.
Mt khác, bn thân các quyn không phi là ngun lc mà là mt trong nh  ch
th tip cng li t ngun lc. M ng li còn ph thuc kh c thi các
quyn ca chính ch th. c không ch trao quyn mà phi giúp ch th có kh 
thc thi các quyn trên thc t, t ng l o v và s dng rng
bn vng. c thc hin các h tr bao gm: (1) Các tr cp tài chính: các khon tr
cp, min thu, tip cn vn, phân b  các ch th cung cp
các sn phm, dch v c y quyn. (2) Các khon h tr phi vt cht: h tr
k thut, kin thc lâm nghip, k qun lý,
Tiu kt
H thng rng là mt khi phc hp nhiu tài sn liên h ph thuc cht ch, có c tính và
nhu cu s dng khác nhau. Vì vy, phân b s dng rng phi xem xét hiu qu, tính thng