Nâng cao vị thế của ngành dệt may Việt Nam trong chuỗi giá trị dệt may toàn cầu

LI CM N

Tôi xin gi li cm n chơn thƠnh đn Chng trình Ging dy Kinh t Fulbright, các QuỦ
Thy Cô đƣ giúp tôi trang b tri thc, to môi trng điu kin thun li nht trong sut
quá trình hc tp vƠ thc hin lun vn nƠy.
Vi lòng kính trng vƠ bit n, tôi xin đc bƠy t li cm n ti Tin s inh Công Khi
đƣ khuyn khích, ch dn tn tình cho tôi trong sut thi gian thc hin nghiên cu nƠy.
Xin chơn thƠnh cm n các t chc, cá nhơn, doanh nghip đƣ hp tác chia s thông tin,
cung cp cho tôi nhiu ngun t liu, tƠi liu hu ích phc v cho đ tƠi nghiên cu. c
bit xin đc gi li cm n đn Hip hi Dt May Vit Nam, Hip hi Bông Si Vit
Nam,Tp đoƠn Dt may Vit Nam, Công ty dt may Phong Phú, Công ty Si Phú BƠi Hu,
Công ty may Texma Vina, Công ty Bông Vit Nam, Công ty Dt Nhum Phng Nam, BƠ
Jocelyn Trn - Trng vn phòng đi din Tp đoƠn Mast Industries ti Vit Nam và anh
Hoàng Xuân Huy đƣ h tr tôi rt nhiu trong quá trình thc hin nghiên cu.
Tôi xin gi li tri ơn sơu sc đn gia đình và nhng ngi bn đƣ đng viên, h tr rt tôi
rt nhiu trong sut quá trình hc tp, lƠm vic vƠ hoƠn thƠnh lun vn.




ii



LI CAM OAN

Tôi xin cam đoan lun vn nƠy hoƠn toƠn do tôi thc hin. Các đon trích dn vƠ s liu s
dng trong lun vn đu đc dn ngun vƠ có đ chính xác cao nht trong phm vi hiu
bit ca tôi. Lun vn nƠy không nht thit phn ánh quan đim ca Trng i hc Kinh

t thƠnh ph H Chí Minh hay Chng trình Ging dy Kinh t Fulbright.
TP. HCM, ngƠy tháng nm 2011
Tác gi,



ng Th Tuyt Nhung

iii



TÓM TT NGHIÊN CU

Sau 20 nm phát trin, dt may Vit Nam đƣ tr thành ngành hàng xut khu có kim ngch
trên 11 t USD, đng đu trong các mt hàng xut khu ca Vit Nam. Tuy nhiên, nghiên
cu đƣ chng minh rng ngành dt may đang có nhng đim yu cn phi thay đi đ tn
ti và phát trin. ó lƠ hot đng xut khu hàng dt may ca Vit Nam đang ch tp trung
 các sn phm gia công và quá ph thuc vào nhp khu nguyên liu đu vào nên giá tr
gia tng hƠng xut khu thp. Bên cnh đó, nng lc cnh tranh ca ngành ch yu da vào
chi phí lao đng thp vƠ các chi phí đc h tr nh đin, nc vƠ đt đai. Phân tích chui
giá tr ngành dt may Vit Nam cho thy s phát trin thiu đng b gia các phân khúc
trong toàn b chui cung ng. S yu kém trong phân khúc sn xut nguyên ph liu mà
đc bit là khâu dt nhum và hoàn tt đƣ cn tr s phát trin ca phân khúc may nói
riêng và ngành dt may Vit Nam nói chung.
Vic phát trin da trên li th so sánh thiu bn vng và nhng đòi hi ngày càng cao ca
ngi mua trên th gii v cht lng sn phm và thi gian giao hàng đang to áp lc
buc ngành dt may Vit Nam đng trc quyt đnh quan trng v chin lc phát trin
da trên các li th so sánh có sn nhng thiu tính bn vng sang phát trin da trên vic
xây dng nhng li th cnh tranh mi vi mc đ thâm dng tri thc cao hn đ nâng cao

nng lc cnh tranh. Nghiên cu đƣ ch ra rng thâm nhp vào phân khúc nguyên ph liu
là bc đi thích hp nht nhm mt mt khc phc nhng đim yu hin nay ca ngành dt
may Vit Nam qua đó nơng cao giá tr gia tng cho hot đng xut khu hàng dt may, mt
khác to tin đ cho s phát trin lên các phân khúc cao hn na trong chui giá tr dt
may toàn cu.
ụ ngha chính sách ca nghiên cu là tìm ra các điu kin cn thit đ ngành dt may Vit
Nam dch chuyn đn các mt xích có giá tr gia tng cao hn, t đó đ xut mt s kin
ngh chính sách lên Chính ph nhm h tr nâng cp quá trình dch chuyn lên v trí cao
hn ca ngành dt may Vit Nam. Các đ xut này bao gm: phát trin sn xut cung ng
nguyên ph liu; xây dng cm ngành công nghip dt may và chuyn dn hot đng xut
khu t CMT lên FOB, ODM.

iv



MC LC

LI CAM OAN ii
DANH MC HÌNH v
DANH MC BNG v
CHNG 1. GII THIU 1
1.1. Bi cnh nghiên cu 1
1.2. Mc đích nghiên cu 3
1.3. Câu hi nghiên cu 3
1.4. i tng và phm vi nghiên cu 3
1.5. Phng pháp nghiên cu 4
1.6. B cc ca lun vn 4
CHNG 2. C S LÝ THUYT VÀ TNG QUAN CÁC NGHIÊN CU TRC 5
2.1. C s lý thuyt 5

2.1.1. Lý thuyt v chui giá tr 5
2.1.2. Lý thuyt đng cong n ci v hình thái các hot đng sn xut 6
2.2. Các nghiên cu trc 11
CHNG 3. V TRÍ CA NGÀNH DT MAY VIT NAM TRONG CHUI GIÁ TR DT
MAY TOÀN CU 13
3.1. c đim và v trí ca ngành dt may Vit Nam trong giai đon 2005 - 2010 13
3.2. nh v v trí ngành dt may Vit Nam trong chui giá tr dt may toàn cu 15
3.2.1. Ngun cung cp bông, x vƠ si 15
3.2.2. Hot đng dt, nhum và hoàn tt 20
3.2.3. Hot đng may 23
3.2.4. Hot đng marketing và phân phi 25
CHNG 4. GI Ý VÀ KHUYN NGH CHÍNH SÁCH 28
4.1. Chuyn dn hot đng sn xut t phng thc CMT sang FOB, ODM 28
4.2. Nâng cp chui giá tr dt may Vit Nam theo hng phát trin khâu cung ng nguyên
ph liu dt may 29
4.3. Xây dng cm ngành công nghip v dt may 32
CHNG 5. KT LUN 36
TÀI LIU THAM KHO 37
PH LC 39

v







DANH MC HÌNH
Hình 2.1. Hình thái các hot đng sn xutầầầầầầầầầầầầầầầầầầ. 7

Hình 2.2.  th biu din giá tr gia tng ca chui giá tr dt mayầầầầầầ. ầầ. 7
Hình 2.3. Quá trình sn xut viầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầ. 8
Hình 2.4. Chui giá tr dt may toàn cuầầầầầầầầầầầầầầầầầầầ11
Hình 3.1. Các doanh nghip dt may Vit Nam trong chui cung ng toàn cuầầầ 26


DANH MC BNG

Bng 3.1. Cân đi xut nhp khu hàng dt may ca Vit Nam, 2005-2010ầầầầ 13
Bng 3.2. Tng hp s liu nhp khu bông x si ca Vit Namầầầầầầầầ. 16
Bng 3.3. Nhp khu vi và nguyên ph liu dt may 2002-2007ầầầầầầầầ 21
Bng 3.4. S liu xut khu ca ngành may Vit Nam qua các th trng chínhầầ 24

1

CHNG 1. GII THIU
1.1. Bi cnh nghiên cu
Nhp siêu đang tr thành mt trong nhng vn đ v mô thách thc đn s phát trin bn
vng ca nn kinh t Vit Nam. Tình trng nhp siêu kéo dài và ngày càng nghiêm trng
t nm 2000 đn nay (Ph lc 1), đc bit t nm 2007 nhp siêu ca Vit Nam luôn 
mc trên 14.000 triu USD tng gn gp 3 ln nm 2005, là mt trong nhng nguyên
nhân chính gây áp lc phá giá đng ni t qua đó góp phn to nên bt n v mô trong
nhng nm qua. Chính ph đƣ thc hin nhiu chính sách nhm gim tình trng nhp siêu
vƠ nơng cao nng lc cnh tranh ca nn kinh t Vit Nam, nhng tác gi nhn thy rng
bên cnh các gii pháp mang tính v mô đ ci thin môi trng kinh t cn có các gii
pháp thúc đy sn xut trong nc nhm xây dng nn công nghip ni đa mnh. C th
cn có nghiên cu đi vi tng ngành hàng xut khu t đó đa ra các gii pháp có hiu
qu nhm nâng cao giá tr gia tng vƠ nng lc sn xut xut khu ca ngƠnh đó. Da trên
nhn đnh này, tác gi đƣ la chn ngành dt may, mt trong mi mt hàng xut khu
ch lc ca Vit Nam đ nghiên cu.

Ngành dt may Vit Nam, t nm 1990 đn nay, đƣ phát trin mnh m và ngày càng
đóng vai trò quan trng trong quá trình tng trng ca nn kinh t. Trong tt c các mt
hàng công nghip xut khu hin nay, dt may Vit Nam là ngành có kim ngch xut
khu và tc đ tng trng ln nht (Ph lc 2). Nm 2010, vi giá tr xut khu lên ti
11,2 t đô la dt may đƣ đóng góp trên 16% tng kim ngch xut khu ca c nc. Th
trng xut khu hàng dt may ch yu ca Vit Nam là Hoa K, EU, và Nht Bn (Ph
lc 3). Th phn ca Vit Nam trên th gii giai đon 2005-2008 tng t 1,7% lên 2,5%,
thuc nhóm 5 quc gia có quy mô xut khu dt may ln nht th gii
1
. Ngành dt may
hin s dng trên 3 triu lao đng - trong đó hn 1,3 triu lao đng công nghip, chim t
trng trên 10% so vi lao đng công nghip c nc
2
, vi nhng thành tu này, dt may
Vit Nam đang lƠ ngƠnh công nghip quan trng cho s phát trin ca đt nc.
Mc dù kim ngch xut khu ln và liên tc tng t nm 2000 cho đn nay (Ph lc 4)
nhng hiu qu xut khu ca ngành dt may vn còn thp. Theo thông tin trong báo cáo


1
ng Tin (2011), “Cách đt phá nƠo đ tr thƠnh mi nhn kinh t”, Cng giao tip đin t hip hi dt may Vit Nam, truy cp ngày
22/2/2011, ti đa ch:

2
V c Giang (2011), Ch tch VITAS, website Hip hi dt may VN, truy cp ngày 21/3/2011
2



tng kt hot đng ca ngành dt may giai đon 2007-2010 do Hip hi dt may Vit

Nam công b tháng 11/2010, hin nay t l xut khu hàng may mc theo phng thc
gia công CMT
3
chim đn 60%, xut khu theo phng thc FOB
4
ch khong 38%, và
còn li xut khu theo phng thc ODM
5
ch có 2%. Chính vì vy, giá tr gia tng ca
các sn phm dt may xut khu còn thp ch khong 25% so vi kim ngch xut khu, t
sut li nhun ch khong 5-10%
6
, và phi nhp khu đn 70-80% nguyên ph liu.
Chi phí đu vƠo tng đang nh hng đn li th cnh tranh ca ngành dt may Vit Nam
hin nay. Giá xng, giá đin tng cao nh hng trc tip ti sn xut ca doanh nghip và
đi sng ca ngi lao đng. Tình hình thiu đin, ct đin din ra thng xuyên khin
doanh nghip không th ch đng k hoch sn xut kinh doanh. Giá bông, vi và nguyên
ph liu dt may khác đang tng mnh trong khi các doanh nghip không ch đng đc
ngun nguyên ph liu nƠy đƣ gơy khó khn ln cho doanh nghip sn xut may mc Vit
Nam. Ngoài ra, nhng bt n kinh t v mô trong nhng nm gn đơy đang nh hng xu
đn ngành dt may Vit Nam. c bit là các vn đ v s bt n đnh t giá, lm phát và
lãi sut tng cao gây ra rt nhiu tr ngi cho các doanh nghip.
Bên cnh đó, đòi hi ca các ngi mua trên th gii ngày cao v cht lng sn phm,
chi phí sn xut và thi gian giao hàng. Xu hng mua hàng ca các nhà nhp khu ln
trên th gii đang thay đi, các nhà mua hàng ln ti M, Nht Bn vƠ các nc châu Âu
mun chn nhng doanh nghip có kh nng sn xut trn gói, t kéo si, dt vi cho đn
ct, may sn phm cui.
T nhng phân tích  trên, có th thy ngành dt may Vit Nam đang đng trc sc ép
phi thay đi đ tn ti và phát trin, vic thâm nhp sâu rng vào chui giá tr toàn cu
là ht sc cn thit đ ngành dt may nâng cao sc cnh tranh trên th trng th gii và

nâng cao giá tr xut khu.  lƠm đc điu này, chúng ta cn xác đnh đúng v trí ca
ngành dt may Vit Nam hin nay trong chui giá tr dt may toàn cu, t đó tìm ra các
điu kin cn thit đ ngành dt may Vit Nam dch chuyn đn các mt xích có giá tr gia
tng cao hn, qua đó nâng cao giá tr và v th ca ngành dt may Vit Nam trong chui
giá tr dt may toàn cu.


3
CMT là hình thc xut khu đn gin nht ch thc hin gia công theo mu thit k, nguyên liu mà khách hàng cung cp, xem thêm
v các phng thc xut khu hàng may mc  ph lc 5
4
FOB là hình thc xut khu bc cao hn CMT, các nhƠ sn xut t ch đng phn nguyên liu đu vào
5
ODM là hình thc xut khu cao nht, các nhà sn xut bán sn phm theo mu thit k vƠ thng hiu riêng ca h
6
Báo cáo Hip hi dt may Vit Nam 2010
3



1.2. Mc đích nghiên cu
Nghiên cu này nhm mc đích xác đnh v trí ca ngành dt may Vit Nam trong chui
giá tr dt may toàn cu, t đó đánh giá nhng li th và bt cp trong hot đng xut
khu hin ti ca ngành đ đa ra các khuyn ngh chính sách nhm dch chuyn ngành
dt may Vit Nam sang các mt xích có giá tr gia tng cao hn đ khai thác ti đa nhng
li th so sánh ca ngành và góp phn gii quyt bài toán nhp siêu ca Vit Nam.
1.3. Câu hi nghiên cu
Trên c s nhng yêu cu trên, trong nghiên cu này tác gi s tp trung tr li ba câu hi
chính sau:
- V trí ca ngành công nghip dt may Vit Nam hin nay trong chui giá tr dt

may toàn cu?
- LƠm cách nƠo đ ngành dt may Vit Nam có th dch chuyn lên v trí cao hn
trong chui giá tr dt may toàn cu?
- Vai trò ca chính ph trong vic nâng cao chui giá tr dt may Vit Nam?
1.4. i tng và phm vi nghiên cu
- i tng nghiên cu: Chui giá tr toàn cu ca ngành dt may Vit Nam.
- V phm vi, nghiên cu ch tp trung phân tích hot đng sn xut kinh doanh ca
ngành dt may Vit Nam cho th trng xut nhp khu, không chú trng đn th
trng ni đa ca ngành dt may. S liu phân tích s dng trong giai đon t nm
2000 đn 2010.

4



1.5. Phng pháp nghiên cu
 tài nghiên cu s dng phng pháp phơn tích đnh tính và thc hin phng vn sâu
các chuyên gia trong ngành dt may (Ph lc 6) đ phơn tích đánh giá thc trng trong
ngành dt may Vit Nam t đó đa ra các khuyn ngh cho các câu hi chính sách đƣ đt
ra. Ngoài ra, tác gi còn s dng phng pháp tng hp, mô t, phơn tích, đi chiu so
sánh. Theo phng pháp nƠy, các lp lun trong bài vit s da trên nhng din bin, s
liu thc t ca ngành dt may th gii và Vit Nam t đó s dng các mô hình lý thuyt
đ phơn tích, đánh giá s phát trin ca ngành dt may trong khong 10 nm nay (2000-
2010). Các phơn tích, đánh giá nƠy s đc chng minh bng s liu và các nhn đnh thc
t ca các chuyên gia trong ngành bng phng pháp phng vn sâu. Ngoài ra, bài vit
cng s đa ra nhng nghiên cu tình hung  các nc nhm rút ra các bài hc chính sách
mà Vit Nam có th áp dng.
1.6. B cc ca lun vn
Lun vn đc trình bƠy theo nm chng nh sau:
Chng 1 trình bày nhng ni dung c bn ca nghiên cu bao gm bi cnh nghiên

cu, mc đích nghiên cu, câu hi nghiên cu, đi tng vƠ phng pháp nghiên cu.
Chng 2 trình bày các lý thuyt, mô hình kinh t đc ng dng trong nghiên cu, bao
gm lý thuyt v chui giá tr và lý thuyt v đng cong n ci v hình thái các hot
đng sn xut. Chng 3 xác đnh v trí ca ngành dt may Vit Nam trong chui giá tr
toàn cu bng cách tp trung phơn tích đc đim ca chui giá tr dt may trên tng mt
xích. Chng 4 đa ra gi ý và kin ngh chính sách mà ngành dt may cn tp trung đu
t trong thi gian ti đ nâng cao giá tr gia tng vƠ v th ca ngành dt may Vit Nam
trong chui giá tr dt may toàn cu. Chng 5 tóm tt kt qu nghiên cu.

5



CHNG 2. C S LÝ THUYT VÀ
TNG QUAN CÁC NGHIÊN CU TRC
2.1. C s lý thuyt
2.1.1. Lý thuyt v chui giá tr
Theo tài liu nghiên cu v chui giá tr ca Kaplinsky (2000), chui giá tr bao gm các
hot đng cn thit ca mt chu trình sn xut sn phm hoc dch v k t giai đon
nghiên cu sáng ch, qua các giai đon khác nhau ca quá trình sn xut, phân phi đn
ngi tiêu dùng cui cùng, cng nh x lý rác thi sau khi s dng.
Nh vy có th hiu v chui giá tr là tp hp các giá tr đc to ra t các giai đon ca
quá trình sn xut mt sn phm hay dch v, t khâu nghiên cu phát trin, thit k, cung
cp đu vào, sn xut, marketing và phân phi ti ngi tiêu dùng cui cùng. Nu mt
chui giá tr ca mt sn phm hay dch v din ra qua nhiu nc trên phm vi toàn cu
thì chui giá tr đó đc gi là chui giá tr toàn cu.
T lý thuyt v chui giá tr, Gereffi (2001) đƣ xây dng lý thuyt v chui cung ng, ông
cho rng có hai yu t liên quan đn vic to ra giá tr hay quyt đnh dng chui cung ng
ca mt ngành. Th nht là chui cung ng do phía cung to ra. ơy là nhng chui hàng
hóa mƠ trong đó tác nhơn chính các nhƠ sn xut ln, thng là nhng nhà sn xut xuyên

quc gia hp nht theo chiu dc đóng vai trò trung tơm trong vic phi hp các mng li
sn xut quc t. Các ngành công nghip thâm dng vn và công ngh nh sn xut xe hi,
máy bay, đin t là đc trng ca chui cung ng do phía cung quyt đnh. Th hai là
chui cung ng do phía cu hay ngi mua quyt đnh. ây là đc trng ca nhng ngành
công nghip sn xut hàng tiêu dùng thâm dng lao đng nh ngƠnh may mc, giày dép,
và các hàng th công khác. Các nhà bán l ln, các nhà buôn và các nhà sn xut có
thng hiu là nhng tác nhân chính đóng vai trò ct yu trong vic hình thành các mng
li sn xut đc phân cp ti nhiu quc gia xut khu. c đim chính ca chui giá tr
do ngi mua quyt đnh là s hp nht theo mng li đ thúc đy s phát trin ca các
khu ch xut và thc hin thuê gia công toàn cu ca các nhà bán l.
Ngành dt may là mt minh ha kinh đin ca chui giá tr do ngi mua quyt đnh, vic
to ra sn phm cui cùng phi qua nhiu công đon và hot đng sn xut thng đc
tin hành  nhiu nc. Trong đó các nhƠ sn xut vi thng hiu ni ting, các nhà
6



buôn, nhà bán l ln đóng vai trò then cht trong vic thit lp mng li sn xut và đnh
hình vic tiêu th hàng lot thông qua các thng hiu mnh và s ph thuc ca chúng
vào nhng chin lc thuê gia công toàn cu nhm tha mãn nhu cu này (Gereffi, 1999).
Nghiên cu s da vào phơn tích đc đim ca tng mt xích trong chui giá tr hàng dt
may đ xác đnh hin nay các doanh nghip Vit Nam đang ch yu tham gia vào mt xích
nào. ng thi phi xác đnh đc tng mt xích to ra giá tr nh th nào đ t đó tìm ra
phng cách vn dng nhng tài nguyên và ngun lc phù hp đ ngành dt may Vit
Nam có th thâm nhp vào các mt xích to ra giá tr cao. Lý thuyt đng cong n ci
v hình thái các hot đng sn xut s góp phn xác đnh các mt xích nào to ra giá tr gia
tng cao, thp đ có chin lc đu t phù hp.
2.1.2. Lý thuyt đng cong n ci v hình thái các hot đng sn xut
 th đng cong n ci (Smile Curve) ca Acer Stan Shih v các hình thái hot đng
sn xut đc hình thành t nhng quan sát ca ông khi còn là mt nhà sn xut máy tính

cá nhân, hp đng cho thng hiu nhà sn xut M. Ông nhn thy giá tr gia tng ca
mt sn phm không nm  khâu sn xut ra sn phm mà tp trung nhiu nht  hot
đng sáng to nghiên cu và phát trin (R&D), marketing và phân phi, còn hot đng sn
xut công nghip thng cho giá tr gia tng thp nht. T đó ông xơy dng đ th biu
din mc đ giá tr đc to ra cho tng công đon ca quá trình sn xut (Hình 2.1).
Trong Hình 2.1, trc tung đi din cho giá tr gia tng ca tng hot đng, hot đng có giá
tr cao hn đc biu th  đim cao hn trên biu đ, trc hoƠnh đi din cho các bc
cn thit đ sn xut mt sn phm dc theo chui giá tr nh lƠ mt tin trình tuyn tính
theo thi gian. Theo lý thuyt đng cong n ci, trong đa s các ngành giá tr thng
đc to ra nhiu hn trong nhng khơu đu tiên ca chui giá tr đó lƠ khơu R&D và khâu
cui cùng là khâu dch v ca chui giá tr. Có th thy rng, nhng khâu cho giá tr gia
tng cao hn thì cng đòi hi hƠm lng tri thc và công ngh đu t vƠo đó cao hn.


7



Hình 2.1.  th hình thái hot đng sn xut




ng dng lý thuyt đng cong n ci, các nhà nghiên cu đƣ biu din chui giá tr dt
may th gii hin nay gm 5 mt xích chính nh trong Hình 2.2.
Hình 2.2:  th biu din giá tr gia tng ca chui giá tr dt may

Ngun: Nguyn Th Hng (2009), Tham gia chui giá tr dt may toàn cu
Giá tr gia tng
đóng góp vƠo sn phm
Thit k
May
Xut
khu
Marketing &
phân phi SP
Sn xut
nguyên ph liu
Chui giá tr
Giá tr
gia tng
Dch v
khách hàng
R&D
T duy hóa
sn phm
Ch to/
sn xut
Xây dng
thng hiu
Marketing &
phân phi

Thit k
sn phm
8



- Mt xích 1- Thit k: ây là khâu có t sut li nhun cao trong chui giá tr và rt
thâm dng tri thc. Các nc đi trc trong ngành công nghip dt may, sau khi đƣ
đƣ dch chuyn hot đng sn xut sang các nc đi sau thng ch tp trung vào
khâu nghiên cu và thit k sn phm mi nhm to ra nhng thng hiu ni ting
đ đt đc t sut li nhun cao nht. Vic cnh tranh thng hiu đang rt khc
lit trên th trng dt may th gii, các thng hiu cnh tranh nhau bng các mu
thit k đp, sáng to. Thc t cho thy mi nm có hƠng trm thng hiu ra đi và
cng có khong chng đó thng hiu bin mt. Yu t quan trng đ thâm nhp và
“tr” vng đc  mt xích này đòi hi các doanh nghip cn có các nhà thit k có
kh nng nm đc xu hng, th hiu thi trang ca ngi mua toàn cu.  xây
dng đc các mu thit k cho các khách hàng trên toàn th gii chp nhn, nhà
thit k ngoài kh nng thit k c bn, h cn phi nm vng nn vn hóa bn đa
ca mi nc đ có nhng mu thit k phù hp.
- Mt xích 2 - Sn xut nguyên ph liu: ây là mt xích quan trng h tr cho
ngành may mc phát trin và là khâu thâm dng đt đai vƠ vn. i vi hàng may
mc, giá tr ca phn nguyên ph liu chim t trng ln và quyt đnh đn cht
lng sn phm. Nguyên ph liu trong ngành dt may thng chia thành hai phn:
nguyên liu chính và ph liu. Nguyên liu chính là thành phn chính to nên sn
phm may mc, đó chính lƠ các loi vi. Vi đc to ra t mt lot các quá trình
(Hình 2.3): kéo si, dt vi (dt thoi và dt kim), nhum, in và hoàn tt. Ph liu là
các vt liu đóng vai trò liên kt nguyên liu, to thm m cho mt sn phm may
mc, gm có hai loi ph liu chính là ch may và vt liu dng. Vt liu dng là
các vt liu góp phn to dáng cho sn phm may nh: khóa kéo, cúc, dơy thun,ầ
Hình 2.3: Quá trình sn xut vi

Sn xut nguyên ph liu là khâu trung gian, to ra đu vào ca ngành may mc và
to ra li nhun cao hn khơu may. Nu quc gia nào ch đng đc trong sn xut
nguyên ph liu s có li th cnh tranh rt ln trong hot đng may mc so vi các
nc phi nhp khu nguyên ph liu. Trên th gii, Trung Quc và Hàn Quc là
Vi
Vi thô
Bông, X
Si
Vi thô
Kéo si
Dt vi
Nhum
và in hoa
X lý,
Hoàn tt
9



hai quc gia sn xut và cung cp nguyên ph liu ln nht hin nay, h đang s
hu nhng nhà máy dt ln nht th gii. Các nc khác nh n , Ơi Loan cng
là nhng nhà sn xut nguyên ph liu đu vào ln cho ngành dt may th gii.
- Mt xích 3 ậ May: ây là mt xích thâm dng lao đng nht nhng li có t sut li
nhun thp nht ch chim khong 10-15% (Jocelyn Trn, 2011). May là khâu mà
các nc mi gia nhp ngƠnh thng chn đ thâm nhp đu tiên vì nó không đòi
hi đu t cao v công ngh và rt thâm dng lao đng. Nhng nc đang tham gia
 khơu nƠy thng thc hin vic gia công li cho các nc gia nhp trc, đơy
chính là đc đim chung ca khâu sn xut trong ngành dt may th gii. Các quc

gia có ngành dt may phát trin, tham gia chui giá tr toàn cu t lâu thng không
còn thc hin các công đon trong khâu này na mà hp đng gia công li cho các
quc gia mi gia nhp ngành, có ngun lao đng giá r và vic sn xut nguyên ph
liu đu vƠo cha phát trin nh Bangladesh, Pakistan và Vit Nam. i vi các
doanh nghip tham gia hot đng gia công, t l giá tr thu v trong phân khúc may
cng s khác nhau tùy theo phng thc xut khu là CMT, FOB hay ODM.
- Mt xích 4 - Mng li xut khu: ây là khâu thâm dng tri thc, gm các công
ty may mc có thng hiu, các vn phòng mua hƠng, vƠ các công ty thng mi
ca các nc. Mt trong nhng đc trng đáng lu Ủ nht ca chui dt may do
ngi mua quyt đnh là s to ra các nhà buôn vi các nhãn hiu ni ting, nhng
không thc hin bt c vic sn xut nào
7
. H đc mnh danh là nhng “nhƠ sn
xut không có nhƠ máy” do hot đng sn xut đc gia công ti hi ngoi, đin
hình nh các công ty Mast Industries, Nike và Reebok. Các công ty nƠy đóng vai trò
trung gian kt hp chui cung ng gia các nhà may mc, các nhà thu ph vi các
nhà bán l toàn cu. Trong chui dt may toàn cu, chính các nhà buôn (trader), các
nhà cung cp lƠ các trung gian đóng vai trò then cht và nm gi phn ln giá tr
trong chui mc dù h không h s hu nhà máy sn xut nào. Hin nay các nhà
buôn, ngi mua  Hng Kông, Ơi Loan, Hàn Quc đang nm đa s các đim nút
ca mng li này, đơy đc xem lƠ “ba ông ln”
8
trong chui cung ng hàng dt
may th gii.


7
Xu hung này bt đu t nhng nm 1970
8
Gereffi, 1999, International trade and industrial upgrading in the apparel commodity chain, Journal of International Economics 48

10



- Mt xích 5 - Thng mi hóa: Mt xích này bao gm mng li marketing và
phân phi sn phm, đơy cng lƠ khơu thơm dng tri thc. Các nhà bán l ni ting
trên th gii đang nm gi khơu nƠy vƠ thu đc ngun li nhun khng l hàng
nm. “Ti th trng châu Âu, các nhà phân phi thng chính là nhà thit k, vì
hn ai ht, chính h lƠ ngi tng tn nht nhu cu vƠ điu kin đ tho mãn th
hiu ca khách hàng. Các chuyên gia trong ngành dt may c tính, ti 70% li
nhun (tính trên mt sn phm may mc t khơu đu đn khâu cui cùng ca chui
giá tr) thuc v các nhà phân phi l này”
9
. ơy lƠ mt xích có sut sinh li cao
nht, do các công ty ln trên th gii nm gi và h thng to ra các rào cn gia
nhp ngành nên các quc gia mi gia nhp chui giá tr rt khó đ xâm nhp đc
khâu này. Các công ty trong khâu này không trc tip làm ra sn phm, ch thc
hin hot đng phân phi đn ngi tiêu dùng cui cùng nhng h đóng vai trò quan
trng trong vic đnh hng và tác đng đn chui dt may th gii vì h nm rõ
nhu cu ca nhng ngi tiêu dùng, cung cp xu hng thi trang cho các nhà thit
k sn phm và nm gi h thng bán hàng, kênh phân phi trên toàn cu.
Nh vy, ngành công nghip may mc đƣ to ra mt kiu hình thuê gia công toàn cu nng
đng cao đ thông qua nhiu kênh t chc khác nhau, bao gm các chui bán hàng gim
giá khng l (Wal-Mart, Kmart, hay Target), các nhƠ buôn có thng hiu qui mô ln (Liz
Claiborne, Tommy Hilfiger, Nautica), các ca hiu chuyên kinh doanh hàng may mc (The
Limited, The Gap), vƠ các chng trình nhƣn hiu riêng đang phát trin nhanh chóng trong
s các nhà bán l hàng hóa khng l (JC Penney, Sears) (Gereffi, 1999).

9
H Tun, Cht lng tng trng dt may Vit Nam t cách tip cn chui giá tr, Tp chí Công nghip, truy cp ngày 11/4/2011 ti
đa ch:

11



2.2. Các nghiên cu trc
Theo kt qu nghiên cu v chui giá tr dt may toàn cu ca Gereffi và Memodovic
(2003) có th phân chia chui giá tr dt may lƠm nm phân khúc chính theo Hình 2.4.
Hình 2.4: Chui giá tr dt may toàn cu











Ngun: Gereffi và Memodovic, 2003
Gereffi vƠ Memodovic (2003) đƣ phơn chia chui giá tr dt may toàn cu thƠnh nm phơn
khúc chính. Phân khúc th nht là mng li nguyên liu thô, bao gm các hot đng
sn xut si thiên nhiên và si tng hp. Phân khúc th hai là mng li nguyên ph liu,
bao gm các công ty dt s dng nguyên liu đu vào là các loi si t mng li nguyên
liu thô. Phân khúc th ba là mng li sn xut, bao gm các nhà máy may mc, các nhà
thu ph may mc tp trung ch yu  Bc M và Châu Á thc hin vic thit k, ct,

may và hoàn thin sn phm. Phân khúc th t là mng li xut khu đc điu hành bi
các công ty may mc có thng hiu, các công ty thng mi đ chuyn sn phm ti cho
các nhà bán l trên toàn th gii. Phân khúc th nm lƠ mng li tip th đc thc hin
bi các nhà bán l trên toàn th gii đ đa sn phm ti ngi tiêu dùng cui.
Du, khí
thiên
nhiên
Bông,
len, la
Dt len,
dt kim
Si (dt
đan,
hoàn tt)
Các nhà máy may mc
M (thit k, ct, may,
đm nút, i)
Các nhà thu ph trong
nc, Mexico và vùng
vnh Caribe
Hóa du
Si tng
hp
Các nhà thu ph
may mc châu Á
Các nhà thu ph ni
đa và hi ngoi
Các công ty
may mc có
thng hiu

Các vn phòng
mua hàng hi
ngoi
Các công ty
thng mi
Các ca hàng
tng hp
Các ca hàng
đc hiu
Các chui
hƠng hóa đi
trà
Các chui
chit khu
im bán giá
riêng, đim
bán trc tip
ca nhà máy,
đn hƠng qua
thầ
Mng li nguyên liu thô
Mng li nguyên ph liu
Mng li sn xut
Mng li xut khu
Mng li tip th
Các công ty dt
Các nhà sn xut hàng may
mc
Các nhà bán l
Tt c các nhà bán l

Tt c
các
nhà

Si
thiên
nhiên
Si tng
hp
Bc M
Châu Á
12



Da trên bn đ v chui cung ng ca ngành dt may ca Gereffi & Memedovic vƠ đc
đim v thâm dng đt đai, thơm dng vn, thâm dng lao đng hay thâm dng tri thc
ca tng mt xích tác gi s phân tích li th cnh tranh ca Vit Nam trong tng mt
xích này. Kt hp vi lý thuyt v đng cong n ci v giá tr gia tng ca tng mt
xích đ chn mt xích mà Vit Nam có th mnh đ tìm cách thu hút các nhƠ đu t tham
gia vào.
Kenta (2007) đƣ da trên chui giá tr dt may toàn cu ca Gereffi và Memodovic (2003)
đ nghiên cu vƠ đa ra đnh hng phát trin công nghip dt may Vit Nam, trong đó
tp trung vƠo đnh hng nâng cp phng thc sn xut cho ngành may mc t sn xut
CMT lên các mc FOB. Thông tin và d liu s dng trong bài báo này ch yu là thu
thp d liu thông qua các cuc phng vn đc tin hành trong thi gian 2001-2003 ti
Vit Nam. Hn 60 công ty vƠ t chc liên quan đƣ đc chính thc phng vn, bao gm
các công ty khác nhau, các nhà mua quc t, đc bit là nhng doanh nghip t Nht Bn
cng đƣ đc phng vn. Tuy nhiên nghiên cu ca Kenta (2007) vn còn mt s hn ch
sau: (i) nghiên cu không xác đnh v trí ca ngành dt may Vit Nam trong chui giá tr

dt may toàn cu, do đó đnh hng đa ra cha có c s khoa hc; (ii) nghiên cu ch
quan cho rng Vit Nam có li th trong khâu may mc và không có li th so sánh trong
các khâu khác ca ngành mà không da trên bt k mt nghiên cu nào c; (iii) nghiên
cu ch tp trung đa ra đnh hng mà không có gii pháp c th đ nâng cao giá tr sn
phm cho khâu may mc nói riêng và cho ngành dt may nói chung.

13



CHNG 3. V TRÍ CA NGÀNH DT MAY VIT NAM TRONG
CHUI GIÁ TR DT MAY TOÀN CU
3.1. c đim và v trí ca ngành dt may Vit Nam trong giai đon 2005 - 2010
c đim chung ca ngành dt may Vit Nam là xut khu nhiu và nhp khu cng nhiu,
kim ngch xut nhp khu tng trng mnh m t nm 2005 cho đn nay (Bng 3.1).
Trong vòng 5 nm t 2006 đn 2010, kim ngch xut khu đƣ tng gn gp hai ln t mc
5,9 t USD lên 11,2 t USD. Tuy nhiên, tng trng kim ngch xut khu ngành dt may
cho thy nhng du hiu không bn vng. Th nht, hot đng xut khu ph thuc vào
vic nhp khu nguyên ph liu và giá tr gia tng xut khu thp. Trong 11,2 t USD kim
ngch xut khu ca nm 2010, giá tr nguyên ph liu nhp khu chim đn 6,5 t USD
tc 60% giá tr xut khu, cha k khu hao máy móc thit b nhp khu phc v hot
đng sn xut. Th hai, hàng dt may xut khu vn ch yu thc hin theo phng thc
gia công (CMT) vƠ do đó t sut li nhun doanh nghip tng đi thp và thiu n đnh.
Ngoài nhng khim khuyt mang tính ni ti thì nhng thay đi liên tc t điu kin bên
ngoƠi nh s đòi hi ngày càng cao ca ngi mua v thi gian giao hàng, cht lng sn
phm và kh nng cung cp trn gói,ầ lƠ nhng thách thc to ln đi vi ngành dt may
Vit Nam đ duy trì nhng thành qu trong nhng nm qua.
Bng 3.1. Cơn đi xut nhp khu dt may ca Vit Nam, 2005-2010
STT
Chng loi

2005
2006
2007
2008
2009
2010
2010 so
2009 (%)
1
Xut khu (triu USD)

4,838

5,927

7,780

9,130

9,070

11,172
23.20
2
Nhp khu (triu USD)

4,366

4,992

6,356

7,064

6,692

8,912
33.20

Bông
167
219
268
468
392
664
69.30

X si các loi
340
544
744
788
811
1,164
43.50

Vi
2399
2980

3980
4454
4226
5,378
27.20

Nguyên ph liu
1460
1249
1364
1354
1263
1706
35.10
3
Nhp khu cho xut khu

3,375

3,787

4,844

5,317

4,826

6,562
36.00
4

Cơn đi xut nhp khu (1-3)

1,463

2,140

2,936

3,813

4,244

4,610
8.60
Ngun: Hip hi Dt May Vit Nam
14



Có th nhn thy rng, các thành qu mà ngành dt may Vit Nam đt đc cho đn nay
vn đang tn dng li th cnh tranh v lao đng nh lc lng lao đng đông, chi phí lao
đng còn “tng đi thp” so vi mt s nc sn xut khác. Ông Hsiao Su Ching (Jason),
giám đc sn phm ca công ty Texma Vit Nam, đƣ đánh giá rng
10
: Yu t quan trng
nht khin tp đoƠn Texma thƠnh lp nhà máy  ng Nai cách đơy 15 nm lƠ tn dng li
th cnh tranh v lao đng trong ngành may mc  Vit Nam lúc đó lƠ tin lng thp, lc
lng lao đng đông, vƠ chm ch. Tuy nhiên, trong hai nm gn đơy, li th nƠy đang
gim dn do quy đnh v tin lng ti thiu đƣ tng t 30-40%  các doanh nghip có vn
đu t nc ngoài và t 50-55%  các doanh nghip Vit Nam. Ngoài ra, mc đ n đnh

ca lao đng Vit Nam không cao, bin đng lao đng ti doanh nghip nht là nhng
tháng sau các dp Tt nh hng ti hot đng sn xut ca công ty. Theo ông Ching, vic
lao đng Vit Nam thng chn gii pháp đình công khi mun tng lng, phúc li nh
hng rt ln đn hot đng sn xut ca các doanh nghip nc ngoài. Bà Jocelyn Trn ậ
Trng vn phòng đi din tp đoƠn Mast Industries - cng cho rng
11
tình trng đình công
không đúng lut thng xuyên ca các công nhân  các doanh nghip có vn đu t nc
ngoƠi cng đƣ gơy khó khn nhiu cho các doanh nghip, gây e ngi cho các nhƠ đu t
nc ngoài mun m rng hot đng sn xut  Vit Nam khi mà các qui đnh vƠ điu lut
v hot đng đình công ca lut pháp Vit Nam vn cha rõ rƠng. ơy chính lƠ yu t bt
li cho ngành dt may Vit Nam, nu vn ch phát trin da vào li th cnh tranh v lao
đng. V nng sut lao đng ca ngành dt may Vit Nam, ông Herb Cochran
12
đánh giá
nng sut lao đng ca công nhân Vit Nam ch bng 70-80% lao đng Trung Quc
13
.
Ngành may mc là mt trong nhng ngành công nghip xut khu lơu đi nht và ln nht
trên th gii. Phn ln các quc gia đu tham gia sn xut trong th trng dt may quc t
(Dickerson, 1995), điu đó lƠm cho ngƠnh nƠy tr thành mt trong nhng ngành công
nghip có tính toàn cu hóa cao nht. Không nm ngoài xu th này ngành dt may Vit
Nam cng đƣ tham gia vƠo chui giá tr toàn cu t rt lâu, nhng đn nay cng ch ch
yu tham gia vào khâu gia công sn phm cui cùng. Trong khi đó, s thâm nhp ca các
đi th cnh tranh mi nh Bangladesh, Srilanka trong phơn đon sn xut các mt hàng


10
Tác gi phng vn trc tip ông Hsiao Su Ching ti Công ty Texma Vit Nam ngày 11/3/2011
11

Tác gi phng vn trc tip bà Jocelyn Trn ti Vn phòng tp đoƠn Mast Industries Vit Nam ngày 25/3/2011
12
Ch tch y ban may mc và giày ca phòng thng mi Hoa K (AmCham)
13
Ngun: Thi báo kinh t Sài gòn Online, truy cp ngày 2/4/2011 ti đa ch:

15



may mc gia công vi các li th cnh tranh hn v chí phí sn xut khin Vit Nam khó
đng vng trong phơn đon hin nay.
Nhng bin đng c bên trong ln bên ngoài cho thy ngành dt may Vit Nam đang đng
trc quyt đnh quan trng v chin lc phát trin da trên các li th so sánh có sn
sang phát trin da trên vic xây dng nhng li th cnh tranh mi vi mc đ thâm dng
tri thc cao hn đ nơng cao nng lc cnh tranh. Mun lƠm đc điu đó, ngƠnh dt may
Vit Nam cn phân tích xem mình mun và có th đng  v trí nào trong chui giá tr dt
may toàn cu da trên các đánh giá v c hi và th mnh ngành.
3.2. nh v v trí ngành dt may Vit Nam trong chui giá tr dt may toàn cu
 đnh v v trí ca ngành dt may Vit Nam trong chui giá tr dt may toàn cu, tác gi
s xác đnh các doanh nghip dt may hin nay đang lƠ nhƠ cung cp cp my trong chui
giá tr dt may toàn cu thông qua phân tích lung di chuyn sn phm dt may vƠ đc
đim các ngi mua mà các doanh nghip Vit Nam đang giao dch.  lƠm đc điu này
tác gi s phơn tích đc đim và quá trình phát trin ca ngành dt may Vit Nam trong
tng phơn đon c th t trng bông đn phân phi sn phm cui cùng.
3.2.1. Ngun cung cp bông, x vƠ si
Ngành trng bông và kéo si là khâu  đon đu ca chui dt may và gi vai trò trng
yu trong vic cung cp nguyên liu đu vƠo cho các phơn đon còn li gm dt - nhum
và may, nhng cho đn nay khâu này vn cha phát trin cân xng vi nhau. Ch trong 10
nm t 2000 đn 2010, khi dt may Vit Nam đƣ vn lên tr thƠnh ngƠnh đt kim ngch

xut khu ln nht c nc vi doanh thu 11,2 t đô la M, ngành kéo si đƣ tng trng
trên 300% t 1,2 triu cc si vi tng sn lng 120.000 tn lên 3,75 triu cc đt
420.000 tn. Trong khi đó, nm 2000, sn lng bông đt 12.000 tn, đáp ng khong 20%
nhu cu kéo si thì đn nm 2010 ch còn 3.500 tn ậ tc còn 30% sn lng nm 2000 và
ch còn đáp ng khong 1,3% nhu cu bông cho ngành si (Hip Hi Bông Si Vit Nam,
2010). S gim sút ca sn lng bông trong nc đã nh hng đn các khâu sau ca
chui giá tr dt may Vit Nam, đc bit giá bông th gii tng cao mt cách bt thng
16



(tng 2,2 ln
14
) ch trong vòng 2 nm 2009, 2010 đe da ti s tng trng n đnh ca
ngành si nói riêng và toàn ngành dt may Vit Nam nói chung.
Trong nhiu nm qua Vit Nam phi nhp khu hu ht các sn phm bông, x đ phc v
nhu cu nguyên liu cho ngành si (Bng 3.2). S liu cho thy, k t nm 2005 cho đn
nay khi lng và giá tr nhp khu các nguyên liu đu vào cho ngành dt may nc ta
gia tng liên tc  tt c các sn phm bông, x, vƠ si. HƠng nm, ngƠnh dt may phi
nhp khu mt lng bông ln t M, Tây Phi, n  và nhp khu x ch yu t Ơi
Loan, Thái Lan, Hàn Quc, Trung Quc, và Indonesia (Ph lc 7). c bit, nm 2010 c
nc nhp khu khong 352,9 ngàn tn bông các loi, tr giá khong 664 triu USD (tng
178,9% v lng vƠ tng 69,4% v kim ngch so vi nm 2009) và nhp khu 224,5 tn x
tr giá khong 353 triu USD. Ngc li vi s gia tng v khi lng nhp khu, din tích
trng bông nc ta ngày càng b thu hp, t 26.700 ha niên v 2001-2002 xung còn
khong 9.000 ha trong niên v 2010-2011 (Ph lc 8), khin ngành si phi ph thuc
hoàn toàn vào ngun nguyên liu nhp khu.
Bng 3.2: S liu nhp khu bông x si ca Vit Nam trong nhng nm qua
Nm
Bông

X Si (khi lng)
X Si
(giá tr)

Khi lng
(ngàn tn)
Giá tr
(triu USD)
X
(ngàn tn)
Si
(ngàn tn)
X Si
(triu USD)
2002

96,7


313,7
2003

105,7


298,3
2004

190,2

339
2005
150.0
167


340
2006
181.2
219

338.8
544
2007
209.9
268
160.5
423.5
744
2008
289.3
468
171.7
413.4
788
2009
297.2
392
226.6

503.2
811
2010
352.9
664
243.4
581.4
1,164
Ngun: Tng hp t Hip hi Bông Si và Hip hi dt may Vit Nam
Nguyên nhân chính dn ti s kém phát trin ca ngành bông, x  Vit Nam lƠ do nc ta
không có li th cnh tranh t nhiên và cng không chú trng đu t trong vic trng bông
và sn xut x. Trng bông là ngành rt thâm dng đt đai, vic trng bông chu tác đng
nhiu bi thi tit, khí hu, vì bông đc trng ch yu  v 2 trong mùa ma nh nc


14
Thng kê ca Hip hi Bông Si Vit Nam
17



tri nên khó phù hp vi tt c các vùng, dn ti din tích trng bông  Vit Nam vn cha
cao và còn manh mún. Bên cnh đó, trình đ thâm canh ca nông dơn cha tt, không có
h thng thy li h tr, điu kin trng trt ch yu ph thuc vào thiên nhiên, sn xut
thu hoch bng tay nên nng sut bông ca nc ta kém xa các nc khác trên th gii dn
ti giá bán không cnh tranh so vi các nc khác  Bc M và Châu Phi. Theo bà Lê Th
Lý
15
nng sut bông bình quân ca nc ta hin nay ch đt khong 1,1 tn/ha, trong khi đó
nng sut trng bông  M đt khong 3-4 tn/ha. Vi giá bông trung bình các nm vƠo

khong 9.000ậ11.000VND/kg thì thu nhp ngi nông dân vào khong 11-12 triu
VND/ha/v, đơy lƠ mc thu nhp thp nu so vi các loi cơy trong khác nh bp, đu,
khoai mì,ầ Thêm vƠo đó giá bông thng không n đnh mà cây bông li là cây ngn
ngày nên ngi nông dân s d dƠng thay đi mc đích s dng đt (chuyn sang các cây
trng khác) nu thy giá bông h.
Nh vy, đi vi vic sn xut bông, trong ngn hn Vit Nam không có li th so sánh so
vi các nc khác vì vic sn xut bông thng đt hiu qu theo qui mô. Trong khi đó,
theo đi din Tng công ty Bông Vit Nam
16
, đi vi nhng din tích đt trng rng t vài
chc đn mt trm hecta  Vit Nam đ trng bông hin rt khan him vƠ điu kin th
nhng t nhiên cng không phù hp vi cây bông. Mun canh tác đc trên nhng vùng
đt này thì phi đu t toƠn din t làm li đt, xây dng h thng thy li phc v ti
tiêu t đng, trang b máy móc c gii đ thâm canh và thu hoch thì mi đm bo đc
nng sut và cht lng bông  nhng vùng này. Tuy nhiên, theo tính toán ca Tng công
ty Bông Vit Nam, nu ngành bông có đc ngun vn đ đu t nh trên thì chi phí cng
s rt ln, dn ti giá thành không cnh tranh đc vi bông th gii.
V hot đng sn xut si, nm 2010, ngƠnh công nghip si Vit Nam có 70 doanh
nghip, tp trung ch yu  khu vc min Bc (31 doanh nghip) và khu vc min Nam
(33 doanh nghip) vi quy mô 3.656.756 cc si và 104.348 rotor, giá tr xut khu đt
khong 336 triu USD
17
. Ngành si đƣ có s phát trin nhanh chóng trong nhng nm qua,
nm 2004 giá tr xut khu ca ngành ch đt 13,2 triu USD thì đn nm 2008 đt 89,7
triu USD và hin nay đƣ tng gn gp 4 ln so vi giá tr xut khu nm 2008.


15
Trng phòng Kinh doanh - Xut nhp khu, Công ty C phn Bông Vit Nam, tác giá phng vn trc tip ngày 9/4/2011
16

Tác gi phng vn trc tip ch Nguyn Th Lý ti vn phòng Tng công ty Bông Vit Nam ngày 9/4/2011
17
Ngun: Báo cáo kho sát nng lc sn xut kinh doanh ngành si Vit Nam nm 2010, Hip hi Si Vit Nam
18



S phát trin thun li ca ngành si nhng nm va qua xut phát t hai nguyên nhân
chính. Th nht, ngành si đƣ phát huy đc li th cnh tranh v chi phí đu vào thp so
vi các nc mà c th lƠ chi phí nhơn công vƠ chi phí đin, nc và tin thuê đt. Theo
ông Nguyn Thành Vinh (Phó Tng Giám đc công ty Si Phú Bài)
18
chi phí nhân công và
chi phí đin thp là mt trong nhng nguyên nhân quan trng làm cho giá si  Vit Nam
có th cnh tranh so vi các nc khác. Th hai, tn dng đc nhng yu t thun li t
th trng si th gii đó lƠ nhu cu si ca th trng ca th gii tng nhanh trong nhng
nm gn đơy vƠ vic Hungary - nc nhp khu si ln - áp dng đánh thu đi vi các
sn phm si t Trung Quc, Pakistan, Indonesia t nm 2009 đƣ lƠm tng kh nng cnh
tranh ca ngành si Vit Nam. NgoƠi ra, chi phí nhơn công, đin tng cao  Trung Quc
cng lƠm cho sn lng si nc này gim đi cng to điu kin thun li cho ngành si
Vit Nam phát trin.
Ngành si phát trin nh vy nhng vn đang tn ti mâu thun là đa s lng si sn xut
trong nc đc xut khu trong khi các doanh nghip dt trong nc li nhp khu si t
nc ngoài. Theo báo cáo kho sát nng lc sn xut kinh doanh ngành Si Vit Nam
2010, ch 34% sn lng si (178 ngàn tn) sn xut ti Vit Nam đc tiêu th  th
trng trong nc, khong 66% sn lng còn li đc xut khu
19
. Trong khi đó, lng
si nhp khu  Vit Nam cng tng mnh t 338.800 tn nm 2005 lên 581.400 tn nm
2010. Nh vy lng si sn xut trong nc ch chim khong 19,3% tng lng si tiêu

th trong nc. Theo Hip hi Si Vit Nam, nguyên nhân dn đn tình trng này là do
cung và cu trong nc cha phù hp vi nhau v s lng và cht lng si, do đó lng
si sn xut đc ch yu đ xut khu. iu nƠy đi ngc vi mc tiêu đt ra ban đu khi
thành lp ngành si là phc v cho chui liên kt si-dt-nhum-may trong nc.
Mc dù có bc phát trin đáng k trong nhng nm va qua nhng thƠnh qu mà ngành
si đt đc vn cha tng xng vi tim nng nu so vi quy mô ca ngành dt may
Vit Nam do vn đang đi mt vi mt s vn đ sau:
Sn phm si ca nc ta cha đa dng v chng loi, cht lng các sn phm si cha
cao và ch mi tp trung  phân khúc sn phm cp thp, trung bình nên không đáp ng
đc nhu cu ca doanh nghip dt may hàng cao cp đòi hi nhiu loi nguyên liu si


18
Tác gi phng vn trc tip ti Công ty Si Phú Bài ngày 11/2/2011
19
Ch yu là các th trng Trung Quc (17%), Hàn Quc (16%), Th Nh K (7%), Philippin (5%)
19



khác nhau vi các loi nguyên liu đu vƠo đc bit, thit b sn xut hin đi. Quá ph
thuc vào ngun cung bông t các nc xut khu trong khi bin đng giá bông trên th
trng th gii ngày càng phc tp nh hng ln ti hiu qu hot đng ca doanh
nghip si. Theo đánh giá ca ông Nguyn ThƠnh Vinh: “s phát trin còn cha mnh ca
ngành si có th là do chúng ta ph thuc vào 97% ngun nguyên liu bông, x nhp khu
và hn ch v trình đ công ngh, máy móc thit b k thut hin đi”. Ngoài ra, do kh
nng tƠi chính còn hn ch nên đu t công ngh ca ngành si hin không đáp ng kp
nhng chuyn dch v nhu cu ca th trng trong tng lai, cng nh duy trì nng lc, v
th cnh tranh ca si Vit Nam so vi các quc gia khác (VSA, 2011). Thêm vƠo đó, đc
tính ca ngƠnh may nc ta ch yu là gia công xut khu, vic chn nguyên liu phi theo

s ch đnh ca khách hàng, các doanh nghip không th ch đng trong hot đng đt
ngun nguyên liu vi trong nc đƣ góp phn to ra thêm khó khn cho ngƠnh dt,
nhum, t đó kéo theo tác đng không tt đn các doanh nghip sn xut si trong nc.
Nh vy, nng lc cnh tranh ca ngành si Vit Nam hin nay ch yu t các yu t chi
phí nhơn công lao đng vƠ giá đin thp. ơy hoƠn toƠn lƠ nhng li th so sánh mang tính
ngn hn và không bn vng. Trong khi đó yu t đu vào quan trng nht lƠ bông x ậ
chim đn trên 60% giá thành ậ thì chúng ta hoàn toàn ph thuc ngun cung cp t nc
ngoài và th trng đu ra trong nc ậ ngành dt ậ vn không n đnh vƠ cha đc khai
thác tt.
Ngành trng bông và ngành kéo si gi vai trò quan trng trong cung cp nguyên liu đu
vƠo cho các phơn đon dt-nhum và may nên nu Vit Nam ch đng đc ngun bông
và si thì s góp phn nâng cao giá tr gia tng cho các sn phm  công đon sau ca
ngành dt may Vit Nam mà trc tip là khâu dt nhum.

20



3.2.2. Hot đng dt, nhum và hoàn tt
Trong khi ngƠnh may nc ta đƣ có nhng bc tin tng đi thì ngành dt vi, in nhum
và hoàn tt vn cha phát trin đc nh mong mun. Công đon này ca Vit Nam “đang
chm hn các nc trong khu vc 20%, nht lƠ công đon nhum vi 30% máy móc thit
b cn khôi phc, hin đi hóa do đƣ s dng trên 20 nm. Nhng hn ch này khin nng
sut dt vi ca Vit Nam rt thp, nu so vi Trung Quc ch bng 30% (CIEM, 2008).
Theo nghiên cu ca Bùi Trinh và đng tác gi (2010)
20
, tác đng lan ta (output
multiplier) ca ngành dt là khong 2,034, ngha lƠ tiêu dùng 1 đng sn phm dt s kích
thích to ra 2,034 đng các sn phm thuc khu vc “h ngun” ca ngành dt, trong đó
quan trng nht là ngành may. Thng kê s b ca tng cc thng kê nm 2010 cho thy,

tng nhu cu ca ngành may xut khu đi vi các loi nguyên ph liu do ngành dt cung
cp là gn 9 t USD, trong đó vi khong 5,4 t USD.
Rõ ràng vai trò ca ngành dt đi vi riêng ngành may và tng th ngành dt may là rt ln
vì vi là yu t quan trng quyt đnh đn chi phí và cht lng cui cùng ca mt sn
phm may mc. Mc dù có vai trò quan trng trong vic cung cp nguyên liu ti ch cho
ngƠnh may nhng trên thc t, ngành dt Vit Nam cha lƠm tt vai trò đó. Hin nay, các
doanh nghip xut khu hàng may mc Vit Nam đu không hài lòng v cht lng vi ni
vì không đáp ng đc yêu cu v sn xut hàng may mc ca h. “Lnh vc dt vi, in
nhum hoàn tt vn cha phát trin đc nh mong mun do thiu nhân lc v qun lý,
công ngh phù hp, cha có c ch đ sc hp dn thu hút đu t nc ngoài vào, dn đn
vic ngành phi tip tc nhp khu ti trên 4 t USD vi/nm.”
21

Bên cnh yu t cht lng thì sn lng ngành dt cng không đáp ng nhu cu ca
ngành may. Trong nm 2010 ngƠnh dt sn xut 1,1 t m
2
sn phm dt thoi, 150-200.000
tn sn phm dt kim và thc hin in nhum hoàn tt khong 800 triu m
2
, ch đáp ng
đc khong 20-30% nhu cu trong nc
18
. Nhp khu vi các loi v Vit Nam
22
nm
2010 tr giá 5,37 t USD, tng 26,86% so vi nm 2009 (Bng 3.3). Trong khong 9 t
USD kim ngch xut khu hàng dt may nm 2009, giá tr xut khu vi chim gn 430
triu USD, ngha lƠ ngành dt ch đóng góp cha đn 5% giá tr xut khu. Nh phơn tích

20
Bùi Bá Cng & Bùi Trinh, (2010). “Mi nm thay đi cu trúc kinh t”. SƠi Gòn Tip Th online, truy cp t đa ch

21
Báo cáo tng kt hot đng ca ngành dt may giai đon 2007-2010 do Hip hi dt may Vit Nam công b tháng 11/2010
22
Trung Quc, Hàn Quc vƠ Ơi Loan lƠ 3 th trng ln cung cp vi các loi cho Vit Nam