Đánh giá tác động của tín dụng đối với giảm nghèo ở nông thôn Việt Nam

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH

CHNG TRÌNH GING DY KINH T FULBRIGHT

PHAN TH N

ÁNH GIÁ TÁC NG CA TÍN DNG I VI
GIM NGHÈO  NÔNG THÔN VIT NAM

Chuyên ngành: Chính sách Công
Mã ngành: 603114


LUN VN THC S KINH T

NGI HNG DN KHOA HC:
PGS. TS. NGUYN TRNG HOÀI




TP. H CHÍ MINH – NM 2010

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH

CHNG TRÌNH GING DY KINH T FULBRIGHT

PHAN TH N

ÁNH GIÁ TÁC NG CA TÍN DNG I VI
GIM NGHÈO  NÔNG THÔN VIT NAM

Chuyên ngành: Chính sách Công
Mã ngành: 603114

LUN VN THC S KINH T

NGI HNG DN KHOA HC:
PGS. TS. NGUYN TRNG HOÀI



TP. H CHÍ MINH – NM 2010
i
LI CAM OAN

Tôi xin cam đoan lun vn này hoàn toàn do tôi thc hin. Các đon trích dn và s
liu s dng trong lun vn đu đc dn ngun và có đ chính xác cao nht trong phm vi
hiu bit ca tôi. Lun vn này không nht thit phn ánh quan đim ca Trng i hc
Kinh t TP. H Chí Minh hay Chng trình Ging dy Kinh t Fulbright.

Tác gi


Phan Th N


ii
MC LC

LI CAM OAN i
MC LC ii
DANH MC CÁC CH VIT TT iv
DANH MC CÁC BNG BIU VÀ S  v
TÓM TT vi
CHNG 1: GII THIU 1
CHNG 2: C S LÝ LUN CA VN  NGHIÊN CU 3
2.1. Khái nim v đói nghèo 3
2.2. Các phng pháp xác đnh nghèo 3
2.2.1. Phng pháp chi tiêu 3
2.2.2. Phng pháp thu nhp 4
2.2.3. Phng pháp xp loi ca đa phng 4
2.2.4. Phng pháp v bn đ nghèo đói 4
2.3. Lý thuyt v thu nhp và các nhân t nh hng đn thu nhp 5
2.4. Lý thuyt v vòng xoáy nghèo đói 6
2.5. Các nhân t nh hng đn mc sng ca h nghèo 9
2.5.1. Vai trò ca tín dng đi vi gim nghèo 10

2.5.2. Các yu t v nhân khu hc……………………………………………… 11
2.5.3. Tình trng vic làm và giáo dc ca h 12
2.5.4. Nng lc s
n xut ca h 12
2.5.5. Các điu kin bên ngoài 13
2.5.6. c đim dân tc 13
CHNG 3: PHNG PHÁP NGHIÊN CU VÀ TNG QUAN V 15
TH TRNG TÍN DNG NÔNG THÔN VIT NAM 15
3.1. Tiêu chí xác đnh nghèo 15
3.2. Phng pháp nghiên cu 15
3.2.1. Các phng pháp đc s dng trong các nghiên cu trc 15
3.2.2.Phng pháp khác bit trong khác bit (DID) 16
3.2.3. Kt hp phng pháp Khác bit trong khác bit vi hi qui OLS 17
3.3. Mô t d
 liu 21
iii
3.4. c đim v th trng tín dng nông thôn Vit Nam 22
3.4.1. Khái nim v tín dng và tín dng cho ngi nghèo 22
3.4.2. c đim ca th trng tín dng nông thôn Vit Nam 23
3.4.3. Mc tiêu ca tín dng cho ngi nghèo 26
CHNG 4: KT QU NGHIÊN CU 27
4.1. Tác đng ca tín dng đi vi thu nhp ca h nghèo 27
4.2. Tác đng ca tín dng đn chi tiêu đi sng h nghèo 30
4.3. So sánh tác đng ca tín dng chính thc và tín dng phi chính thc lên mc sng
ca ngi nghèo 33
CHNG 5: KT LUN VÀ GI Ý CHÍNH SÁCH 36
5.1. Kt lun 36
5.2. Gi ý chính sách 37
5.3. Hn ch ca nghiên cu 40

TÀI LIU THAM KHO 42
PH LC 445
















iv
DANH MC CÁC CH VIT TT

AAID
Australian Agency of
International
Development

:
C quan Phát trin Quc t Australia
B LTBXH

:
B Lao đng và Thng binh xã hi
DID
Difference In Difference
:
Khác bit trong khác bit (khác bit kép)
IFPRI
International Food Policy
Research
Institute
:
Vin Nghiên cu Chính sách Lng thc
Qu
c t
IDS
Institute of Development
Studies

:
Vin Nghiên cu Phát trin
Ngân hàng NNPTNT

:
Ngân hàng Nông nghip và Phát trin
nông thôn

Ngân hàng CSXH

:
Ngân hàng Chính sách xã hi

VHLSS 2004

Viet Nam Household
Living Standard Survey
:
Kho sát mc sng h gia đình Vit Nam
nm 2004

VHLSS 2006
Viet Nam Household
Living Standard Survey
:
Kho sát mc sng h gia đình Vit Nam
nm 2006

UNDP
United Nations
Development Programme
:
Chng trình phát trin Liên hip quc
USD

:
ng đô la M
WB
World Bank
:
Ngân hàng th gii

v
DANH MC CÁC BNG BIU VÀ S 


Danh mc các bng biu

Bng 1. Ngun tín dng nông thôn ……………………………………………… 23
Bng 2. Thông tin v đc đim ca hai nhóm h vào nm 2004 ……. … 33
Bng 3. Tác đng ca tín dng đi vi thu nhp thc ca h nghèo…….………. 35
Bng 4. Tác đng ca tín dng đi vi chi tiêu cho đi sng ca h nghèo … .39
Bng 5. Tác đng c
a tín dng chính thc và tín dng phi chính thc lên
thu nhp và chi tiêu thc bình quân đu ngi ca h nghèo…………… 43

Danh mc các s đ

S đ 1: Vòng xoáy nghèo đói…………………………………………………… 9
S đ 2: Phá v vòng xoáy nghèo đói bng tr cp tín dng…………………… 10
S đ 3: Phá v vòng xoáy nghèo đói bng tr cp y t ………………………….11
S đ 4: Vòng xoáy nghèo đói ca quc gia………………………………………11
S đ 5: Các nhân t
nh hng đn mc sng ca h nghèo…………………….19

vi
TÓM TT


Nghiên cu này đánh giá tác đng ca tín dng đi vi gim nghèo  nông thôn Vit
Nam da trên s liu điu tra mc sng h gia đình nm 2004 và 2006. im đc bit so
vi nhng nghiên cu trc đây v mi quan h gia tín dng và gim nghèo là nghiên
cu này s dng phng khác bit trong khác bit (DID) kt hp vi hi qui OLS, nh
 vy
phn ánh chính xác hn tác đng ca tín dng đi vi mc sng ca ngi nghèo. Kt qu
nghiên cu ch ra rng tín dng có tác đng tích cc lên mc sng ca ngi nghèo thông
qua làm tng chi tiêu cho đi sng ca h. Tuy nhiên, tín dng không có tác đng ci thin
thu nhp cho ngi nghèo vì vy có th s không giúp ngi nghèo thoát nghèo mt cách
bn vng. Hn na, kh n
ng tip cn tín dng ca ngi nghèo  nông thôn Vit Nam
cng rt thp. Tín dng chính thc mc dù có giá r nhng rt khó đn đc vi ngi
nghèo do nhng th tc rm rà và khong cách xa so vi ngi nghèo. Ngoài ra, nghiên
cu cng tìm thy tác đng tích cc ca giáo dc và đa dng hóa vic làm đn mc sng
ca h nghèo. Da trên nhng kt lun đó, đ tài đã đ xut mt s gi ý chính sách đ ci

thin mc sng cho ngi nghèo  nông thôn Vit Nam, bao gm: n gin hóa th tc
vay vn và m rng mng li chi nhánh, phòng giao dch ca ngân hàng; điu chnh
chính sách lãi sut  nông thôn; kt hp cho vay vn và hng dn đu t sn xut và mt
s chính sách khác.
1

CHNG 1: GII THIU

Vit Nam đc xem là mt trong s ít nc có thành tu đáng khích l v xóa đói
gim nghèo. Theo đánh giá ca Ngân hàng th gii (da trên chun nghèo quc t 1
USD/ngi/ngày), trong vòng 12 nm t 1993 đn 2004, Vit Nam đã đa hn 40% dân s
thoát khi nghèo đói. Con s này có th khác đi nu nh s dng các thc đo v nghèo
đói khác nhau, ngay c nh vy, đây cng là mt kt qu mà rt ít nc có th đt đc. 
đt đc thành qu này, nhiu chng trình h tr xóa đói gim nghèo đã đc thc hin
ti Vit Nam, trong đó có các chng trình tín dng. Tuy nhiên, có nhiu quan đim khác
nhau v chính sách tín dng cho ngi nghèo. Mt quan đim ph bin cho rng h tr tín
d
ng cho ngi nghèo là cách tt đ giúp h thoát khi nghèo đói. Nhng cng có quan
đim ngc li cho rng, tín dng u đãi cho ngi nghèo không phi là cách tt đ gim
nghèo mà thm chí s làm cho ngi nghèo lún sâu vào n nn nu h không bit cách s
dng hiu qu. Vy, thc t chính sách tín dng có tác đng nh th nào đn vic nâng cao
mc sng cho ngi nghèo  nông thôn Vit Nam?  tr li câu hi này, tôi thc hin đ
tài: “ánh giá tác đng ca tín dng đi vi gim nghèo  nông thôn Vit Nam” da
trên d liu điu tra mc sng h gia đình 2004 và 2006.
Có mt s tha nhn rng rãi rng cung cp tín dng cho ngi nghèo là mt cách
đ giúp ngi nghèo tng cng th lc và nâng cao mc sng. Mi quan h tích cc gia
tín dng và gim nghèo đã đc đ cp trong nhiu nghiên cu: World Bank (2004),
Khandker (2006), Mordutch (2006), Nguyn Trng Hoài (2006), Ryu Fukui và Gilberto M.
Llanto (2003): Tín dng làm tng tín t ch cho h nghèo và gim tác đng ca nhng bt
n kinh t. Nhng nghiên cu ca Margaret Madajewicz (1999)  BangLades và James

Copestake, Sonia Blalotra (2000)  Zambia nhn thy vic cho ngi nghèo vay vn s
giúp h t làm vic cho chính mình, và có vn đ thc hin nhng hot đng kinh doanh
nh mà đây là c hi
đ h thoát nghèo.
Mc dù đã có nhiu nghiên cu v vai trò ca tín dng đi vi gim nghèo  nhiu
nc khác nhau nhng cho đn nay cha có mt đánh giá đy đ nào v tác đng ca tín
dng đi vi gim nghèo  Vit Nam. Hn na, các nghiên cu trc đây ch yu da vào
nghiên cu tình hung hoc phng pháp hi qui đa bin thông thng và d liu chéo.
2

Theo đó, kt qu đc rút ra da vào s so sánh nhng h có vay vi h không vay vn ti
cùng mt thi đim nht đnh nào đó s có nhng hn ch nht đnh, do có th có s khác
nhau trong ni ti nng lc sn xut gia các h.
Nghiên cu này đc thc hin nhm đánh giá tác đng ca tín dng đi vi gi
m
nghèo da trên d liu bng và phng pháp Khác bit trong khác bit kt hp vi hi quy
OLS. Phng pháp này có u đim là tách bch đc tác đng ca tín dng vi tác đng
ca các yu t khác lên mc sng ca h nghèo, va phn ánh đc nhng khác bit v
mt thi gian (trc và sau khi vay vn) va phn ánh đc s khác bit chéo (gia h có
vay và h
không vay).
Mc tiêu ca nghiên cu này là nhm tìm ra mi quan h gia tín dng và mc sng
ca ngi nghèo  nông thôn Vit Nam
da trên nhng c s và bng chng thuyt phc.
Trên c s đó, đ xut nhng gi ý chính sách giúp ci thin đi sng cho ngi nghèo 
nông thôn Vit Nam.
Vì nghèo  Vit Nam ch yu tp trung  nông thôn do đó đ tài ch nghiên cu tác
đng ca tín dng đn mc sng ca h nghèo  nông thôn. D liu mà chúng tôi s dng
đ phân tích là hai b d liu iu tra mc sng h gia đình 2004 và iu tra mc sng h
gia đình 2006.

Kt qu nghiên cu cho thy tín dng có vai trò rt quan trng trong vic nâng cao
mc sng cho ngi nghèo. Tuy nhiên, tác đng ca tín dng ch mi dng li 
vic ci
thin chi tiêu đi sng cho ngi nghèo mà cha to ra đc nhng ngun thu nhp bn
vng. Hn na, ngi nghèo  nông thôn Vit Nam rt khó tip cn vi các ngun tín
dng, đc bit là tín dng chính thc. Chính vì vy, cn thit phi có nhng chính sách đ
phát trin th trng tín dng nông thôn theo hng h tr cho ngi nghèo.
Báo cáo đc chia làm bn ch
ng. Chng I gii thiu vn đ chính sách, câu hi,
phng pháp, mc tiêu nghiên cu. Chng II trình bày c s lý lun và phng pháp
nghiên cu đc s dng trong lun vn, đc bit chú trng đn phng pháp Khác bit
trong khác bit. Chng III phn ánh kt qu nghiên cu v tác đng ca tín dng đn mc
sng ca ngi nghèo trên hai khía cnh thu nhp và chi tiêu đi sng
. Chng IV tóm tt
nhng phát hin ca lun vn và đ xut mt s gi ý chính sách đ ci thin đi sng cho
ngi nghèo.

3

CHNG 2: C S LÝ LUN CA VN  NGHIÊN CU

2.1. Khái nim v đói nghèo
Nghèo thng đc đnh ngha nh mt mc thu nhp hay chi tiêu không mang li
cuc sng va đ cho mt ngi hay mt gia đình đ h có th tham gia đy đ vào cuc
sng cng đng. Nhng cho đn nay, không có mt đnh ngha duy nht v
 nghèo. Theo
quan đim ca nhà kinh t hc ngi M, Galbraith thì “Ngi đc cho là nghèo khi mà
thu nhp ca h ri xung di mc thu nhp bình quân ca cng đng, ngay c khi mc
thu nhp đó đc cho là thích đáng đ tn ti. Khi đó, h không th có nhng gì mà đa s
cng đng xem là cái ti thiu đ có mt cuc sng đúng mc”.

Trong khi đó, khái nim nghèo đc đa ra ti hi ngh Thng đnh th gii và phát
trin xã hi đc t chc ti an Mch vào nm 1995 cho rng: “Nghèo là nhng ngi có
thu nhp bình quân di mt đô la mt ngày cho mt ngi.” Khái nim này c th hn và
d xác đnh tuy nhiên, có th phù hp vi mt s quc gia nhng mt s
khác thì không.
Nghèo đói theo quan đim ca Liên Hip Quc là “Không có kh nng tham gia vào
cuc sng quc gia, đc bit là v mt kinh t” (Liên Hip quc, 1995).
Theo Ngân hàng th gii, “Nghèo là tình trng thiu thn nhiu phng din, thu
nhp hn ch hoc thiu c hi to thu nhp, thiu tài sn đ đm bo tiêu dùng trong
nhng lúc khó khn, d b t
n thng trc nhng hoàn cnh bt li, ít có kh nng truyn
đt nhu cu đn nhng ngi có kh nng gii quyt, ít đc tham gia vào quá trình ra
quyt đnh, cm giác b x nhc…” (Báo cáo Phát trin Vit Nam 2004).
Mc dù nghèo đc th hin  nhiu khía cnh nh vy và không có mt khái nim
duy nht v nghèo nhng chung quy, nghèo thng th hin trên ba khía cnh chính: có thu
nhp thp hn mc thu nhp bình quân ca dân c, có mc sng không đm bo nhng
nhu cu ti thiu đ tn ti và không có c hi tham gia vào quá trình phát trin ca xã hi.
2.2. Các phng pháp xác đnh nghèo
2.2.1. Phng pháp chi tiêu
Phng pháp này xác đnh các h nghèo da trên chi phí cho mt gi tiêu dùng bao
gm lng thc và phi lng thc, trong đó chi tiêu cho lng thc phi đm bo 2100
calo mi ngi/ngày. Các h đc cho là nghèo nu nh mc tiêu dùng không đt đc
4

mc này. ây là phng pháp đc Tng cc thng kê s dng đ xác đnh h nghèo trong
các cuc điu tra mc sng dân c và điu tra mc sng h gia đình.
2.2.2. Phng pháp thu nhp
ây là phng pháp xác đnh h nghèo da trên tiêu chun v mt mc thu nhp ti
thiu đm bo cho h có mt cuc sng ti thiu. Theo chun nghèo th gii, mt ngi có
mc thu nhp thp hn 1 USD/ngày đc xem là nghèo (chun nghèo 1 đô la). Chun

nghèo theo thu nhp  mi quc gia li khác nhau, tùy theo mc thu nhp trung bình ca
quc gia đó.  Vit Nam, chun nghèo theo thu nhp mi nht do B lao đng và thng
binh xã hi (LTBXH) ban hành áp dng cho giai đon 2011-2015 là 350 nghìn
đng/ngi/tháng  nông thôn và 450 nghìn đng/ngi/tháng  thành th.
Tuy nhiên, ph
ng pháp này ít đc áp dng đng nht  các đa phng. Bi vì rt
khó đ ly đc thông tin chính xác v thu nhp ca các h gia đình. Thông thng ngi
dân có tâm lý khai thp thu nhp ca mình khi đc hi. Hn na, vic tính toán đy đ
các ngun thu nhp ca ngi dân là rt khó khn.
2.2.3. Phng pháp xp loi ca đa phng
ây là phng pháp đc B LTBXH s dng đ lp danh sách các h nghèo đói
theo đa phng da trên thông tin đc cung cp t chính quyn đa phng, nht là chính
quyn cp thôn, bn. Da trên mt s tiêu chí đ xác đnh h nghèo do B LTBXH cung
cp, chính quyn các thôn s t chc bình bu xem nhng h nào trong thôn là nghèo, sau
đó lên danh sách và gi cho cp xã, cp xã s xem xét và trình lên Phòng LTBXH cp
huyn đ cp s h nghèo cho h đó. Thông tin này đc s dng đ xác đnh nhng h
nghèo nht đc hng các chng trình tr cp đc bit nh: tín dng u đãi, th khám
cha bnh min phí, nc sch, tr cp nhà … Vì s tin tr cp thng ít nên mi ln
nh vy các thôn phi bình bu xem ai s là ngi đáng đc hng tr cp, do vy danh
sách các h nghèo có th đc thay đi mi khi có các chng trình tr cp mi.
2.2.4. Phng pháp v bn đ nghèo đói
Phng pháp này do Nicholas Minot, Bob Baulch, Micheal Epprecht (IFPRI) phi
hp vi Nhóm tác chin lp bn đ nghèo đói liên b (2003) s dng đ c lng các ch
s nghèo đói  cp xã, cp huyn và cp tnh. Phng pháp này kt hp gia phng vn
sâu ca điu tra h vi phm vi rng đ tính mc chi tiêu d báo ca h. Mc chi tiêu d
5

báo đc dùng đ phn ánh mc sng ca h và so sánh mc đ nghèo đói gia các vùng
khác nhau.
2.3. Lý thuyt v thu nhp và các nhân t nh hng đn thu nhp

Có nhiu lý thuyt kinh t gii thích thu nhp đc to ra t đâu và yu t nào có
nh hng quyt đnh đn thu nhp ca ngi lao đng, h gia đình hay các doanh nghip.
Lý thuyt sn xut ca trng phái Kinh t hc c đin cho rng có ba yu t quan trng
nh hng đn thu nhp là đt đai, lao đng và vn vt cht. Tuy nhiên, các nhà kinh t hc
Tân c đin cho rng nhng yu t này ch là đim đu ca câu chuyn, h đã đa ra Lý
thuyt vn nhân lc, Lý thuyt Thu nhp và s phân bit đi x
, Lý thuyt phát tín hiu…
đ gii thích cho ngun gc sâu xa ca s khác bit v thu nhp gia các cá nhân. ó là do
nhng yu t nh: c thù ca ngh nghip, vn nhân lc, nng lc t nhiên, trình đ giáo
dc, s phân bit đi x…
- c thù ca ngh nghip: Trong chng mc nào đó, s khác nhau v thu nhp
gia các cá nhân là đ đn bù cho nhng đc trng ca ngh nghip. Vi nhng yu t
khác không đi, ngi lao đng thc hin nhng công vic nng nhc, nguy him s đc
tr lng cao hn nhng ngi có công vic d dàng, nh nhàng.
- Vn nhân lc: Là s tích ly các khon đu t vào con ngi. Vn nhân lc quan
trng nht là giáo dc. u t vào v
n nhân lc làm tng nng sut lao đng vì vy nhng
ngi có mc trang b vn nhân lc cao hn s nhn đc mc thu nhp cao hn nhng
ngi có mc trang b vn nhân lc thp.
- Nng lc t nhiên: Mi ngi sinh ra có th có nhng nng lc bm sinh khác
nhau và n lc, c hi ca mi cá nhân đ phát trin nng lc đ
ó cng khác nhau. iu này
có th gii thích cho phn ln s khác bit thu nhp gia mi cá nhân mà nhng nhân t
khác không gii thích đc.
- Lý thuyt v phân bit đi x cho rng mt s khác bit v tin lng cng có th
do phân bit chng tc, gii tính hoc mt s nhân t khác. Tuy nhiên, xác đnh mc đ
phân bit là vic làm khó khn vì ngi ta loi tr
nhng khác bit v vn nhân lc và
nhng đc trng ca công vic.
- Lý thuyt phát tín hiu giáo dc cho rng nhng ngi có trình đ cao thng có

thu nhp cao hn không phi do giáo dc làm tng nng sut lao đng mà do ngi lao
đng s dng bng cp nh mt tín hiu đ phân bit ngi có nng lc cao vi nhng
6

ngi có nng lc thp hn. Ngi có trình đ cao là nhng ngi có nng lc bm sinh
cao hn vì vy các doanh nghip s thuê h.
- Vn xã hi (social capital): Vn xã hi đc xem là s tin cn gia các thành viên
khác nhau trong cùng mt cng đng, s tuân theo l thói hay phong tc tp quán ca cng
đng y (Bourdieu, 1983). Vn xã hi có th to thành mt yu t sn xut đc lp. Trên
cp đ v mô, các nghiên cu thng xem xét vai trò ca vn xã hi đi vi tng trng.
Trên cp đ vi mô, vn xã hi đc xem nh là li ích ca s hp tác và có vai trò quan
trng trong thu nhp ca tng cá nhân, h gia đình. Nhng ngi có mi quan h xã hi tt,
đc ngi khác tin cy có th có vic làm tt hn, d dàng tip cn vi các ngun lc vì
vy có c hi nhn thu nhp cao hn nhng ngi khác.
Nh vy, thu nhp là mt hàm đa bin ph thuc vào nhiu yu t khác nhau,
Y=f(x
1,
x
2,
x
3
… x
n
). Dng hàm sn xut đc s dng ph bin đ phân tích các nhân t
nh hng đn thu nhp là hàm sn xut Cobb – Douglas:
Y= A.
312
12
123
. . .

nii i
DxD D
n
XXX Xe
ccd n
cc


Trong đó, Y là thu nhp, A là hng s; X
i
(i=
1, n
) là các nhân t nh hng đn thu
nhp ca h nh: vn, lao đng, đt đai, trình đ giáo dc…, e là các yu t khác ngoài X
i
.
Ngoài ra, dng hàm bán logarit: LN(Y)=
01122

nn
XX X
dd d d

+
i
g
(Mincer,1974)
hoc dng hàm tuyn tính đa bin: Y=
01122

nn
XX X
dd d d

+
i
g
cng đc s
dng khá rng rãi đ c lng thu nhp và chi tiêu ca cá nhân và h gia đình.
2.4. Lý thuyt v vòng xoáy nghèo đói
Vòng xoáy nghèo đói đc đnh ngha là s tip din dng nh không kt thúc ca
nghèo đói. Là tp hp nhng nhân t, nhng s kin mà nghèo mi khi đã xut hin thì s
tip tc t th h này sang th
 h khác tr khi có mt s can thip t bên ngoài (Bussiness
Dictionary).




7

S đ 1. Vòng xoáy nghèo đói
1


S đ 1 mô t vòng xoáy nghèo đói. Trong đó, ngi nghèo b mc kt trong mt
lot các tình hung xã hi bt li: thu nhp thp, giáo dc thp, thiu thn nhà , sc khe
yu kém… Thu nhp thp làm gim kh nng tip cn ngun lc nh giáo dc, tín dng,
không có đ lng thc và nc sch cho sinh hot… vì th không có đ điu kin đ ci
thin thu nhp, h ri vào tình trng đói nghèo, dn đn bnh tt, suy dinh dng và cht

chóc; kt qu là kit qu sc lao đng và dn đn kinh t gia đình càng suy gim hn, thu
nhp càng thp hn.
Vn đ là làm th nào đ giúp ngi nghèo thoát khi vòng lun qun này? Có th
cung cp cho h nhng phng ti
n có giá tr đ giúp h thoát khi s bn cùng. Quan
trng nht là nhng khon vay tín dng, nó giúp ngi nghèo có vn đ t sn xut, nh đó
đm bo tt hn nhng nhu cu c bn nh lng thc, nc sch…







1
Tham kho t ngun: CRNA Ministries, D án Sea to Sea, Ending the Cycle of Poverty

8

S đ 2. Phá v vòng xoáy nghèo đói bng các khon tín dng
1

Cung cp thuc men hoc dch v khám cha bnh cho ngi nghèo s giúp h có
sc khe tt hn, khe mnh hn đ làm vic và nuôi sng bn thân, vt qua khi vòng
lun qun ca bnh tt, n nn và nghèo đói.

S đ 3. Phá v vòng xoáy nghèo đói bng tr cp y t
1




1
Tham kho t ngun: CRNA Ministries, D án Sea to Sea, Ending the Cycle of Poverty

9

Ngoài ra, vòng xoáy này có th đc m rng thành mt vòng xoáy nghèo đói 
cp đ quc gia.  nhng nc nghèo, h nghèo không ch không đc tip cn vi lng
thc hay nc sch mà còn b hn ch hoc không có tin trang tri chi phí giáo dc cho
con cái. Vì th trình đ giáo dc ngày càng thp, dn đn thiu c hi làm vic, dn đn các
hot đng ti phm, nghin ngp, kit qu sc khe, cht sm, tan v gia đình, và dn đn
c tng lai m đm cho th h tng lai…

S đ 4. Vòng xoáy nghèo đói  nhng quc gia thu nhp thp
1

Có th phá v vòng lun qun này bng cách giúp ngi nghèo có đc kin thc
và công ngh mi ng dng vào sn xut, hoc cung cp cho h các khon tín dng nh…
Ngoài ra, đm bo sc khe và giáo dc cho tr em s giúp ci thin cht lng và nng
sut lao đng trong tng lai, nh đó vt qua đói nghèo.
2.5. Các nhân t nh hng đn mc sng ca h nghèo
Mc sng ca ngi nghèo đc phn ánh trên nhiu khía cnh nh thu nhp, chi
tiêu đi sng, mc đ tip cn vi các dch v y t, giáo dc… Các nghiên cu thc


1
Tham kho t ngun: CRNA Ministries, D án Sea to Sea, Ending the Cycle of Poverty

10

nghim v nghèo đói đã phân tích và ch ra các nhóm nhân t nh hng đn mc sng ca
ngi nghèo  nhiu ni trên th gii, trong đó tín dng là mt yu t quan trng.
2.5.1. Vai trò ca tín dng đi vi gim nghèo
Vn là đu vào quan trng cho quá trình sn xut, chính vì vy thiu vn là mt trong
nhng nguyên nhân ri vào nghèo, làm cho thu nhp và chi tiêu ca ngi nghèo b hn
ch. Có nhiu vn sn xut và d dàng tip cn đc các ngun vn s to c hi nâng cao
mc sng cho ngi nghèo.
Nhiu nghiên cu ch ra rng tip cn tín dng là điu kin quan trng đ ngi
nghèo tng cng đu t cho sn xut, trang tri chi phí hc hành cho con cái… Nh đó,
nâng cao thu nhp và có c hi thoát nghèo bn vng. Ngân hàng th gi
i (1995) đã
khuyn cáo rng ci thin th trng tín dng là mt chính sách quan trng đ gim nghèo
đói  Vit Nam. Tuy nhiên, cho đn nay, tín dng  nông thôn Vit Nam vn rt kém phát

trin.
Nghiên cu v mi quan h gia tín dng và gim nghèo  mt s quc gia Châu Phi,
các tác gi Yasmine F. Nader (2007), Shahidur R. Khandker (2005), Jonathan Morduch,
Barbara Haley (2002) đã khng đnh vai trò quan trng ca vic cp tín dng vi nhng
điu ki
n u đãi cho ngi nghèo, đó là phng tin đ giúp h thoát nghèo. Ryu Fukui,
Gilberto M. Llanto (2003): Vai trò ca hot đng tín dng cho ngi nghèo th hin qua s
đóng góp ca nó vào thúc đy tng trng kinh t, gim tác đng ca s bt n kinh t và
tng tính t ch cho các h nghèo. Margaret Madajewicz – Colombia University (1999) và
James Copestake, Sonia Blalotra (2000) nhn thy vic cho ngi nghèo vay vn s giúp
h t làm vic cho chính mình, và có vn đ th
c hin nhng hot đng kinh doanh nh,
đó chính là c hi đ h thoát nghèo.
Mt s nghiên cu khác  Vit Nam nh Phm V La H (2003), Nguyn Trng
Hoài (2005) cng khng đnh rng tín dng và tip cn tín dng là điu kin quan trng
quyt đnh đn kh nng nâng cao mc sng và thoát khi đói nghèo ca các h nghèo.
Tín d
ng vi mô cng đc nhiu nghiên cu khng đnh có vai trò tích cc trong vic
gim nghèo, đc bit  nông thôn. Sudan Jhonson and Ben Rogaly (1997), Hege Gulli
(1998), Beatriz Amendáris de Aghion, Jonathan Morduch (2005) khng đnh rng tài chính
vi mô giúp gim nghèo, đc bit là nhng ngi nghèo nht và d tn thng nht thông
qua vic cung cp tín dng d dàng kt hp vi nhng hng dn v cách thc s dng.
11

Nh đó giúp ngi nghèo tng cng đc v th ca mình trong xã hi, phát trin các hot
đng sn xut kinh doanh nh, k c sn xut nông nghip, tng thu nhp và gim kh nng
d tn thng.
Nhng ngi bo v quyn li cho ph n tin rng tín dng cho ngi nghèo làm
tng quyn li cho ph n bi vì nó thúc đ
y phát trin đng thi vi vic loi b bt bình

đng nam n.
Nhìn chung, tín dng cho ngi nghèo đc ng h bi các chuyên gia kinh t vì nó
thúc đy s phát trin kinh t trong dài hn  các vùng khó khn.
2.5.2. Các yu t v nhân khu hc
S nhân khu trong h: Báo cáo Phát trin Vit Nam 2004 ch ra rng nhng h gia
đình càng đông ngi thì thu nhp và chi tiêu bình quân đu ngi càng gim xung.
Dorter Verner (2005), D án Din đàn min núi (2005), Nguyn Trng Hoài (2005) cng
có kt lun tng t v mi quan h nghch bin gia s nhân khu trong h và phúc li
ca ngi nghèo.
T l ph thuc: T l ph thuc là s ngi n theo trên mt lao đng trong h. Các
nghiên cu v nghèo đói ca Ngân hàng th gii và các chuyên gia kinh t phát trin đu
nht trí rng t l ph thuc là mt yu t quan trng quyt đnh s sung túc hay nghèo khó
ca các h gia đình  các đa phng. T l ph thuc càng cao thì phúc li mà mi ngi
trong h nhn đc càng thp, do mt ngi lao đng phi nuôi sng nhiu ngi hn. c
bit là nhng h có nhiu tr em s
có mc thu nhp bình quân đu ngi thp hn nhng
h có ít tr em.
Gii tính ca ch h: Có nhng quan đim trái ngc nhau v mi quan h gia gii
tính ca ch h và nghèo đói. Nhiu nghiên cu ch ra rng nhng h có ch h là nam
thng có thu nhp và chi tiêu bình quân đu ngi cao hn h có ch h là n. Nhng h

gia đình mà v (hoc chng) ca ch h b cht hay li d có mc thu nhp và chi tiêu đu
ngi thp hn nhng h có đy đ c v và chng. Tuy nhiên, theo đánh giá ca UNDP
(1995),  Vit Nam, nhng h do ph n làm ch h không nghèo hn so vi nhng h do
nam gii làm ch.
12

2.5.3. Tình trng vic làm và giáo dc ca h
Nhng h gia đình có nhiu ngi có trình đ cao có kh nng có thu nhp cao hn
nhng h khác do h có th tip cn đc nhng công vic đc tr lng cao hn. Baulch

và McCulloch (1998) đã nghiên cu v nghèo đói  Pakistan trong nm nm và kt lun
rng trình đ giáo dc cao hn, đc bit là giáo d
c ph thông làm tng kh nng thoát
nghèo ca các h. World Bank (2004) cho rng đu t vào giáo dc là cách tt nht đ
ngi nghèo thoát nghèo mt cách bn vng. Ngi nghèo có trình đ cao hn không ch
có kh nng sn xut tt hn mà có th d dàng chuyn đi ngh nghip hn nu nh có
mt bin c nào đó xy ra vi công vic ca h
.
Dorter Verner (2005), R.Khandker (2009) ch ra rng nhng h gia đình có ngi
làm vic trong lnh vc phi nông nghip hay làm vic hng lng s có mc sng cao hn
nhng h ch làm nông nghip. Krishna (2004) theo dõi vic ri vào nghèo và thoát nghèo
 35 ngôi làng  vùng Rajashthan, n  và kt lun rng s đa dng hóa thu nhp và kh
nng tip cn các vic làm công n lng (k c vic làm không th
ng xuyên) s tng kh
nng thoát nghèo ca ngi dân.
Nguyn Trng Hoài (2005) nghiên cu v nghèo đói  các tnh ông Nam B đã kt
lun yu t có nh hng ln nht đn phúc li ca h là vic làm. Mt h gia đình có vic
làm chi tiêu nhiu hn h không có vic làm và mt h có vic làm thun nông có mc chi
tiêu bình quân đu ngi thp h
n h có vic làm phi nông nghip.
Chng t có mt s nht trí cao gia các nghiên cu rng vic làm là mt yu t quan
trng có nh hng đn phúc li ca ngi nghèo và vic làm phi nông nghip là c hi đ
h thoát nghèo.
2.5.4. Nng lc sn xut ca h
t đai: Vì đa s ngi nghèo  Vit Nam sng  nông thôn và ph thuc r
t ln vào
sn xut nông nghip. Do đó đt đai là mt yu t rt quan trng nh hng đn thu nhp,
chi tiêu cng nh nhng c hi ci thin phúc li khác ca ngi nghèo.
Báo cáo tng hp v đánh giá nghèo đói  Vit Nam có s tham gia ca ngi dân
(1999) đã ch ra rng có đ đt đai tng đi tt đ sn xu

t là c s đ h nghèo ci thin
cuc sng. Nhng h gia đình có đt đai tt hn (đ dc thp, gn gi vi nhà , có h
thng ti tiêu tt và không nhim mn) s khm khá hn nhng h khác. Nhng h s
13

hu nhiu đt đai có th đa dng hóa loi cây trng, nh đó ci thin mc sng tt hn
nhng h khác.
R. Khandker (2009), GayaTri Datar (2009), Nguyn Trng Hoài (2005) cng khng
đnh din tích đt đai và kh nng tip cn đt đai có nh hng cùng chiu ti mc thu
nhp và chi tiêu ca h nghèo.
T liu sn xut
: i vi các h nghèo  nông thôn, gia súc (trâu, bò, nga, ln
nái…) là mt phn quan trng ca t liu sn xut vì nó cung cp sc cày ba, kéo và phân
bón phc v sn xut. Ngoài ra, ln nái, bò cái… cung cp con ging cho chn nuôi ca h
gia đình.

2.5.5. Các điu kin bên ngoài
iu kin đa lý, giao thông, khong cách đn khu vc trung tâm có tác đng đáng k đn
mc sng ca các h
 gia đình. Báo cáo phát trin Vit Nam, 2004 đã khng đnh rng
nhng h gia đình  vùng sâu, vùng xa có mc chi tiêu đu ngi thp hn nhng h 
đng bng và thành th. Trong báo cáo “Vit Nam – ánh giá s nghèo đói và chin lc”
(1995), World Bank khng đnh c s h tng là yu t có nh hng quan trng ti nng
sut nông nghip, gn lin vi s phát trin vic làm phi nông nghip và thúc đy s tham
gia ca ngi nghèo vào nn kinh t th trng. Nhng ngi dân sng gn c s h tng
có mc sng cao hn và có kh nng tn dng nhng u th ca th trng hn nhng h 
xa.
Nicholas Minot, Bob Baulch kt hp vi Nhóm tác chin lp bn đ
nghèo đói
(2003) cho rng nghèo đói  Vit Nam có mi quan h cht ch vi các yu t đa lí nh

đa hình, đ dc, đc đim đt đai, khong cách t ni  đn trung tâm. c bit, nghèo đói
 Vit Nam ch yu tp trung  các tnh min núi phía Bc và Tây nguyên.
2.5.6. c đim dân tc
Các nghiên cu trc ch ra rng các h thuc dân tc thiu s có thu nhp thp hn
các h ngi Kinh hay ngi Hoa. Trong điu kin nh nhau, ngi dân tc thiu s có
mc chi tiêu thp hn ngi Kinh và ngi Hoa 13% (WB, 2004). Bi vì phn ln dân tc
thiu s  Vit Nam sng  các vùng núi, vùng sâu, vùng xa, c s h tng kém phát trin;
ít có điu kin hc hành vì th k
nng ng dng k thut vào sn xut kinh doanh cng rt
kém. Hn na, các h dân tc thiu s thng có đông con, đt đai ít và không màu m…
14

Tóm li, da vào lý thuyt v thu nhp và nhng nghiên cu thc nghim v nghèo
đói, có th chia các nhân t nh hng đn phúc li ca ngi nghèo thành các cp đ sau
đây.
- Cp đ cá nhân: Gm có trình đ giáo dc, tui, gii tính, nng lc t nhiên, c hi và s
n lc cá nhân…
- Cp đ h gia đình: Qui mô nhân khu c
a h, din tích đt, s lao đng, t l ph thuc,
đc đim dân tc, trang thit b sn xut, n
- Cp đ vùng: Khong cách t ni  đn trung tâm, đc đim vùng, giao thông
- Cp đ chính ph: S h tr v giáo dc, y t, tín dng…

Cp đ cá nhân
Cp đ vùng
Phúc li ca h
nghèo



Thu nhp

Chi tiêu đi s
ng

Sc khe

Nc s

ch
Ci thin mc đ
tip cn giáo d
c


….
Cp đ h
Cp đ chính ph
Tui
S nhân khu
Trình đ
S lao đng
Gii tính
Tình trng vic làm
T l ph thuc
Din tích đt
Tip cn tín dng
Thu nhp phi nông nghip
Vùng min sinh sng
Tr cp v giáo dc
Dân tc
Chính sách tín dng
Khong cách đn trung tâm
Giao thông
Bo him y t
S đ 5: Các nhân t nh hng đn phúc li h nghèo
15

CHNG 3: PHNG PHÁP NGHIÊN CU VÀ TNG QUAN V

TH TRNG TÍN DNG NÔNG THÔN VIT NAM

3.1. Tiêu chí xác đnh nghèo
Nghiên cu này xác đnh h nghèo da trên s phân loi ca chính quyn đa
phng. Nhng h nghèo là nhng h tr li “Có” đi vi câu hi “H có đc đa phng
xp vào din h nghèo trong nm hay không?” trong điu tra mc sng h
 gia đình 2004.
Mc đích là nhm hn ch s khác bit v kh nng đc hng li t các chính sách khác
ngoài chính sách tín dng gia các h nghèo.
3.2. Phng pháp nghiên cu
 tài ch yu s dng phng pháp đnh lng. S dng phng pháp khác bit
kép (DID) đ đánh giá mc đ tác đng ca tín dng đi vi mc sng ca h nghèo. S
dng phng pháp thng kê mô t đ phn ánh đc đim ca h nghèo và kh nng tip
cn tín dng ca h.
3.2.1. Các phng pháp đc s dng trong các nghiên cu trc
Có nhiu nghiên cu v nghèo đói cho rng tín dng là mt yu t quan trng nh
hng đn mc sng ca ngi nghèo. Tuy nhiên, các nghiên cu đó đu đánh giá tác
đng ca tín dng đi vi thu nhp hay chi tiêu ca h nghèo da vào mô hình hi qui đa
bin thông thng. Mô hình hi qui OLS thng đc các nghiên cu trc s dng là: Y
=
11 2 2 k k
+ X+ X + + X

Trong đó, Y là bin ph thuc thng th hin thu nhp (hoc logarit ca thu nhp)
hay chi tiêu (hoc logarit ca chi tiêu) bình quân đu ngi. Các X
i
(i=
1,k
) là các bin đc
lp gii thích mc đ đóng góp ca các yu t khác nhau đn thu nhp hay chi tiêu bình

quân đu ngi ca h, tình trng tín dng là mt trong nhng bin gii thích đó. Các c
lng này thng da trên s liu chéo v thu nhp hay chi tiêu và các đc đim khác ca
h đc quan sát ti mt thi đim nào đó. Nh vy, c lng này s
cho bit tác đng
ca tín dng và các yu t khác lên thu nhp hay chi tiêu bình quân đu ngi ca h là
bao nhiêu thông qua h s c lng
i

.
Tuy nhiên, cách c lng này có hn ch là không tách bch đc tác đng ca tín
dng và tác đng ca nhng yu t khác lên thu nhp ca ngi dân. Do kt qu c lng
16

ca mô hình đa bin da vào so sánh thu nhp hoc chi tiêu gia h có vay vn và h
không vay vn ti mt thi đim nht đnh. Nhng có rt nhiu đc đim khác nhau trong
ni ti các h này nên rt khó đ nói rng đó là tác đng do tín dng đem li. Chính vì vy,
đánh giá tác đng ca chính sách hay các chng trình tín dng đi vi mc sng ca
ng
i dân bng phng pháp hi qui đa bin thông thng là không chính xác.
3.2.2. Phng pháp khác bit trong khác bit (DID)
Ngày nay, phng pháp Khác bit trong khác bit đc s dng khá rng rãi trong
nghiên cu đ đánh giá tác đng ca mt chính sách kinh t, mt phng pháp cha bnh
mi, hay mt công ngh mi, chin lc kinh doanh mi…  áp dng đc phng pháp
DID, cn phi có s liu bng, tc là s li
u phi va phn ánh thông tin theo thi gian va
phn ánh thông tin chéo ca nhiu đi tng quan sát khác nhau.
Phng pháp này đc thc hin bng cách chia các đi tng phân tích thành hai
nhóm, mt nhóm đc áp dng chính sách (nhóm tham gia), nhóm còn li không đc áp
dng chính sách (gi là nhóm so sánh). Gi D là bin gi phn ánh nhóm quan sát, D=0: h
quan sát thuc nhóm so sánh, D=1: h quan sát thuc nhóm tham gia.

Mt gi đnh quan trng ca phng pháp này là hai nhóm này phi có đc đim
tng t nhau vào thi đ
im trc khi áp dng chính sách. Do đó đu ra ca hai nhóm này
phi có xu hng bin thiên ging nhau theo thi gian nu không có chính sách.
Gi Y là đu ra ca chính sách (thu nhp, li nhun, …). Vi T=0 là trc khi có
chính sách, T=1 là sau khi chính sách. Trc khi áp dng mt chính sách hay chng trình
mi, tin hành thu thp thông tin v đu ra (Y) ca c hai nhóm và so sánh xem có s khác
nhau nh th nào. Sau đó, áp dng chính sách lên nhóm tham gia và không áp dng chính
sách lên nhóm so sánh. Khi chng trình kt thúc hoc sau mt thi gian áp dng nht
đnh, thu thp thông tin v đu ra ca hai nhóm này mt ln na. So sánh s khác bit trc
và sau khi có chính sách trong đu ra ca c hai nhóm. Nu có s khác bit trong mc đ
bin thiên trong đu ra gia hai nhóm này thì đó chính là tác đng ca chính sách. Kt qu
này va phn ánh s khác bit v mt thi gian trc và sau khi có chính sách va phn
ánh s khác bit chéo gia nhóm tham gia và nhóm không tham gia. Vì th đc gi là
khác bit trong khác bit (khác bit kép).


17

Phng pháp DID đc mô t c th nh sau:
Vào thi đim trc khi có chính sách, đu ra ca nhóm so sánh là Y
00
(D=0, T=0)
và đu ra ca nhóm tham gia là Y
10
(D=1, T=0). Chênh lch đu ra gia hai nhóm này
trc khi có chính sách là Y
10
-Y
00

.
Ti thi đim x nào đó sau khi áp dng chính sách, đu ra ca nhóm so sánh là Y
01

(D=0, T=1) và đu ra ca nhóm tham gia là Y
11
(D=1, T=1). Khi đó, chênh lch đu ra gia
hai nhóm này là Y
11
-Y
01
.
Tác đng ca chính sách là (Y
11
-Y
01
) – (Y
10
-Y
00
).

(Ngun: Nguyn Xuân Thành, 2006, Phân tích tác đng chính sách công)

 th trên đây mô t phng pháp DID. Gi thit ti quan trng ca phng pháp này là
nu không có chính sách thì đu ra ca nhóm so sánh và nhóm tham gia có xu hng bin
thiên nh nhau. S khác nhau trong bin thiên theo thi gian gia hai nhóm này là do tác
đng ca chính sách hay chng trình mi.
3.2.3. Kt hp phng pháp Khác bit trong khác bit vi hi qui OLS
 đánh giá tác đng ca tín dng đn mc sng ca h nghèo, đ tài s dng
ph
ng pháp DID, trong đó, tín dng đc xem là mt bin chính sách.  tài chn ngu
nhiên hai nhóm h nghèo phù hp vi gi đnh ca phng pháp DID. Nhóm 1, đc gi là
nhóm tham gia, bao gm nhng h nghèo theo phân loi ca đa phng có tham gia vay
vn trong vòng mt nm trong VHLSS 2006 và không vay vn trong VHLSS 2004. Nhóm
u ra, Y
Thi gian, T
Y
00
[D=0]
T= 0
T = 1
Y
01
[D=0]
Y
10
[D=1]
Y
11

[D=1]
c lng DID