Tài liệu Lại nói về "Ý tưởng" - "Ảnh ý tưởng" pdf

Lại nói về "Ý tưởng" - "Ảnh ý tưởng"

Giọt nước mắt thủy tinh, (1931) – tác giả: Man Ray
Đem Từ điển tiếng Việt ra soi rọi, những danh từ “Ý tưởng”, “Ý ni
ệm”,
“Ý nghĩ”, “Khái niệm”, “Tưởng tượng” đư
ợc giải nghĩa na ná nhau. Từ
đi
ển Anh ngữ, hai danh từ Concept, Idéa cũng không khác mấy; duy lấy
dẫn chứng vào triết học thì có phân bi
ệt, ví dụ: Về Idéa: Mẫu mực lý
tưởng (theo Platon), Ý niệm của lý trí (theo Căng), Đối tư
ợng trực tiếp của
nhận thức (theo Đêcáctơ)” và chia cấp độ, có ý tưởng cao siêu, ý tư
ởng
tầm thường và ý tưởng sai lầm. Nếu ai đó cho rằng “ảnh ý tưởng cao si
êu
hơn hẳn ảnh chụp thật” là hồ đồ, bởi tài cao thấp là do trình độ ngư
ời sáng
tác.
Từ điển chỉ giải nghĩa chung chung, còn Cục Mỹ thuật - Nhiếp ảnh v
à
Triển lãm phát động cuộc thi mang tên “Ảnh ý tưởng” là đã đặt thành m
ột
thuật ngữ. Thuật ngữ đóng chốt một nghĩa hẹp mang tính chuy
ên môn,
khoa học; việc này phải do Cục Mỹ thuật - Nhiếp ảnh và Triển l
ãm duy
danh định nghĩa.
1. Trên thế giới, thể loại ảnh mang tên Ý tưởng/Ý niệm xu
ất hiện từ thập kỷ

30 của thế kỷ trước. Chừng bốn năm trường phái chơi loại ảnh n
ày lóe lên
trong khoảng một hai chục năm rồi lịm tắt. Tại sao lại lịm tắt? Bởi vì h
ọ
va đầu vào bức tường thành của lối chụp thật, lối chụp thật nhi
ều công lao
hơn và khỏe như lực sĩ của mọi thời đại. Với lại trên công lu
ận thế giới,
giới chuyên nghiệp không mấy mặn mòi thể loại ảnh này. Có ngư
ời nói
thẳng đây là suy đồi lý tưởng của một thế hệ nghệ sĩ: đại chiến tranh đ
ã
làm họ mất đi niềm tin vào nhân loại, trốn tránh hiện thực t
ìm vào
salon/phòng tối “sáng tạo” trong cái vỏ kỹ thuật, kỹ xảo.

Giải phẫu (1935) – tác giả: Herbert Hayer
Tuy nhiên các loại ảnh chơi bời ấy tuy lịm tắt cũng đã đ
ể lại những ảnh
hư
ởng về sự khéo tay, về tạo cảm xúc trong nghệ thuật. Khi nhiếp ảnh
được xã hội hóa rộng ở thời đại của chúng ta thì những dư ch
ấn kia lan tỏa
vào thú tiêu khiển nghiệp dư/tài tử phát triển như nấm mùa mưa.
Vừa qua, Hội Nhiếp ảnh TP Hồ Chí Minh đã t
ổ chức một cuộc hội thảo về
“Ảnh ý tưởng”. Tại đây, nghệ sĩ Hoàng Trung Thủy đã dầy công nghi
ên
cứu thuyết trình và minh họa về loại ảnh ý tư
ởng/ý niệm. Trong những

ảnh phẩm minh họa, kể cả ảnh thực hành của anh, có bức ảnh đư
ợc nhiều
người ưng ý: Ảnh “Người bạn trung thành” v
ề một con chó ngồi hóng ra
biển, nơi có xác con tàu chìm, sóng biển cuộn dâng trong khi bầu trờ
i
giông bão vần vũ. Ảnh được ghép từ bốn năm files chụp thật. Ngư
ời xem
ưng ý vì cảm thông tình nghĩa con chó đối với người chủ (đã g
ặp tai nạn?)
và khéo lắp ghép thành một cảnh… có lý! Ảnh phẩm này được PV -

NSNA An Dung đăng tải trên báo Sài Gòn Giải Phóng, lập tức đư
ợc các
báo chuyên ngành dùng tiếp.

Nói “lắp ghép các files ảnh thành” là chưa thỏa đáng, bởi vì việc l
àm này
có công sáng tạo của tác giả (lên ý tưởng, tìm tạo hình cho bố c
ục, sắc
điệu, không gian gần xa, … và phù h
ợp với “đạo lý”). Nói cho đúng, đây
là công việc dựng hình của nghệ sĩ.

Vô đề (Ý tưởng Một chuyện tình), 1954 – tác
giả: Lê Anh Tải
2. Nhớ lại thuở bình minh c
ủa nhiếp ảnh cách nay 173 năm, nghề hội họa
đã phải nhường bước bút pháp ghi thực để đi vào mô phỏng, ký ức.
Ngày nay, đến lượt ảnh ý tưởng/ý niệm đi theo mô phỏng, ký ức.

Nghiêm túc mà xem xét, ảnh ý tưởng/ý niệm có thể đư
ợc suy tính để rồi
chụp thật, trực tiếp ngay tại hiện trường, về nhà không phải sửa chữa g
ì
nữa; như vậy vẫn đạt tới mục đích và giá trị cao siêu. Nhưng nhiều ngư
ời
lại nghĩ khác, cần làm việc ở hậu kỳ kia: cứ chụp thật đi, để rồi về nh
à
dựng hình, sắp đặt, chắp ghép, sửa chữa để có một tấm hình mới. Nh
ư
vậy, năng lực sáng tạo không phải là cuộc sống thực, không phải l
à săn
ảnh/chộp bắt “nghệ thuật của khoảnh khắc” mà là tài năng tái t
ạo chế biến
mỹ cảm.
Nói thực tình, thể loại ảnh tái tạo này không bao giờ đư
ợc công nhận trong
bộ sử thi của dân tộc, ngoại trừ có thể có mặt trong lịch sử ngành nghề.
Tuy nhiên, trên đường hội nhập nghệ thuật thế giới, ảnh ý tưởng/ý niệm đ
ã
là một thực thể như bất cứ sự biến dạng nhiếp ảnh nào khác. Vậy th
ì, ai có
thể trạng hợp tạng này thì chúng ta c
ứ khuyến khích “tự do sáng tạo”. Có
điều phải thấy, số đông người sáng tạo hôm nay đã có m
ột thế giới quan
mới – vừa vui mình vừa ý thức trách nhiệm xã hội – hứng khởi h
ơn, năng
động hơn, sẽ đạt tới những ý tưởng/ý niệm cao cả hơn người xưa.

Miền đất lạ (1935) – tác giả: H.Hajek Halke
3. Trong buổi thuyết trình của NS Hoàng Trung Thủy, vị cử tọa đặc biệt l
à
Phó Cục Trưởng Cục Mỹ thuật - Nhiếp ảnh và Triển lãm cùng l
ắng nghe,
tôi đã phát biểu ý kiến của mình: “Ở Việt Nam, đây là m
ột thể loại ảnh tuy
đã có nhưng còn lạ. Chỉ lưu ý quý vị, nghệ thuật nhiếp ảnh có ngôn ngữ
và
phương tiện tạo hình độc lập, xin đừng “tranh hóa” tác phẩm ảnh”.
Sắp tới, việc chấm Ảnh-ý-tưởng quy tụ tài năng của cả nư
ớc, mong sao
Cục Mỹ thuật - Nhiếp ảnh và Triển lãm cùng H
ội NSNA Việt Nam phải
“trí tuệ” để tìm ra được chân giá trị của thời đại.