THU HOẠCH đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân, xây dựng đạo đức cách mạng người quân nhân quân đội nhân dân việt nam hiện nay dưới ánh sáng

THU HOẠCH-Đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân, xây
dựng đạo đức cách mạng người quân nhân quân đội nhân
dân Việt Nam hiện nay dưới ánh sáng tư tưởng Hồ Chí
Minh
________

Trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng Việt Nam, Chủ
tịch Hồ Chí Minh ln coi trọng vấn đề xây dựng đạo đức cách
mạng cho đội ngũ cán bộ, đảng viên. Vì theo Người: “cán bộ là
cái gốc của mọi cơng việc”(1); “muôn việc thành công hay thất
bại đều do cán bộ tốt hoặc kém” (2). Chủ tịch Hồ Chí Minh ln
nhấn mạnh vai trị là gốc, là nền tảng của đạo đức cách mạng
trong mối quan hệ biện chứng giữa đức và tài - mối quan hệ cơ
bản, cốt lõi nhất trong nhân cách của người cán bộ, đảng viên.
Cho nên, Người khẳng định đồng thời với xây dựng đạo đức
cách mạng phải kiên quyết chống chủ nghĩa cá nhân . Đây
cũng là vấn đề gắn liền, xuyên suốt quá trình xây dựng, lãnh
đạo và trưởng thành của một đảng kách mệnh, sự tồn vong
của mỗi dân tộc, sự phát triển của mỗi con người: “Một dân tộc,
1
2

Hồ Chí Minh toàn tập, NXB CTQG, H, 2000, tập 5, trang 269
Hồ Chí Minh tồn tập, NXB CTQG, H, 2000, tập 5, trang 240


một Đảng và mỗi con người hôm qua là vĩ đại, có sức hấp dẫn
lớn, khơng nhất định hơm nay và ngày mai vẫn được mọi người
yêu mến và ca ngợi, nếu lịng dạ khơng trong sáng nữa, nếu sa
vào chủ nghĩa cá nhân”(1).
Ngày nay, trước những diễn biến phức tạp, nhanh chóng

khơn lường của tình hình thế giới, những vấn đề thời đại tác
động, ảnh hưởng cả tích cực và tiêu cực đến mọi mặt đời sống
xã hội nước ta, trong khi Đảng, Nhà nước và nhân dân ta thực
hiện nhất quán chủ trương phát triển nền kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa mà mặt trái của nó là điều kiện, là
“mảnh đất màu mỡ” cho chủ nghĩa cá nhân nảy nở. Mặt khác:
“tình trạng suy thoái về đạo đức, lối sống, tệ quan liêu, tham
nhũng, lãng phí trong một bộ phận cán bộ, đảng viên chưa
được ngăn chặn đẩy lùi”(2)… là những biểu hiện gia tăng của
chủ nghĩa cá nhân, như Nghị quyết Hội nghị lần thứ IX, Ban
Chấp hành Trung ương khoá IX, Đảng ta đã nhận định: “Chủ
nghĩa cá nhân có chiều hướng phát triển”(3). Đại hội Đảng X đã
nhấn mạnh: “Bệnh cơ hội, chủ nghĩa cá nhân trong một bộ
phận cán bộ Đảng viên có chiều hướng gia tăng, vẫn cịn tình
1

Hồ Chí Minh tồn tập, NXB CTQG, H, 2000, tập 12, trang 557
Đảng CSVN, VK HNTW9, Khoá IX, NXB CTQG, H, 2004, trang 64
3
Đảng CSVN, VK HNTW9, Khoá IX, NXB CTQG, H, 2004, trang 64
2

2


trạng “chạy chức”, “chạy quyền”, “chạy tội”, “chạy bằng cấp”
thoái hố biến chất về chính trị, tư tưởng, về đạo đức, lối sống;
tệ nạn quan liêu, tham nhũng, lãng phí, sách nhiễu nhân dân
trong một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên diễn ra nghiêm
trọng, kéo dài chưa được ngăn chặn đẩy lùi, nhất là trong các

cơ quan công quyền, các lĩnh vực xây dựng cơ bản, quản lý đất
đai, quản lý doanh nghiệp nhà nước và quản lý tài chính, làm
giảm lịng tin của nhân dân đối với Đảng. Đó là một nguy cơ
lớn liên quan đến sự sống cịn của Đảng, của chế độ” (1). Chính
vì vậy, cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân hiện nay có vị
trí đặc biệt quan trọng trong xây dựng đạo đức cách mạng cho
cán bộ, đảng viên, quần chúng nhân dân đáp ứng với yêu cầu
mới của sự nghiệp cách mạng. Trong Hội nghị lần thứ ba Ban
Chấp hành Trung ương Đảng Khoá VII: Về một số nhiệm vụ đổi
mới và chỉnh đốn Đảng đã khẳng định “phải kiên quyết đấu
tranh chống chủ nghĩa cá nhân ích kỷ, lối sống thực dụng, chỉ
nghĩ đến tiền tài, địa vị, lạc thú cá nhân, xa rời quần chúng,
cách biệt người lao động”(2) và một trong những công tác quan
trọng trong xây dựng Đảng mà Đại hội X Đảng ta nhấn mạnh
1
2

Đảng CSVN, VKNQĐHX, NXB CTQG, H, 2006, trang 263 - 264
Tài liệu nghiên cứu NQĐH VII, NXB ST, H, 1992, trang 48

3


đó là: “rèn luyện đạo đức cách mạng, chống chủ nghĩa cá
nhân”(1).
Để cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân hiện nay
mang lại hiệu quả cao phải xuất phát từ yêu cầu, nhiệm vụ của
cách mạng trong giai đoạn mới, phải nghiên cứu những quan
điểm, tư tưởng cơ bản của Chủ tịch Hồ Chí Minh về chủ nghĩa
cá nhân, đi từ thực trạng đội ngũ cán bộ, đảng viên và phải coi

đó là nhiệm vụ của tồn Đảng, tồn dân và của cả hệ thống
chính trị. Nghị quyết Trung ương VI (lần 2) Khoá VIII, Đảng ta
đã nhấn mạnh: “Thường xuyên xây dựng và chỉnh đốn Đảng,
thực hiện Di chúc của Bác, nhằm nâng cao đạo đức cách
mạng, chống chủ nghĩa cá nhân trong cán bộ, đảng viên”(2).
Quân đội nhân dân Việt Nam do Chủ tịch Hồ Chí Minh tổ
chức, giáo dục, rèn luyện; quá trình xây dựng, chiến đấu và
trưởng thành luôn gắn liền với sự nghiệp cách mạng của Đảng,
của dân tộc, là quân đội của dân, do dân, vì dân; ln trung với
Đảng, trung với nước, hiếu với dân, trở thành quân đội anh
hùng được biểu hiện tập trung ở danh hiệu “Bộ đội Cụ Hồ” mà
nhân dân trao tặng. Đó là kết quả của q trình rèn luyện đạo
1
2

Đảng CSVN, VK NQĐH X, NXB CTQG, H, 2006, trang 271
Đảng CSVN, VKNQTW VI (lần 2) Khoá VIII, NXB CTQG, H, 1994, trang 34

4


đức cách mạng của lớp lớp thế hệ cán bộ, chiến sĩ quân đội
vun đắp nên.
Trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay, là
một bộ phận của xã hội, quân đội ta cũng chịu ảnh hưởng
chung những căn bệnh của xã hội, chịu sự chi phối của chủ
nghĩa cá nhân . Cho nên, đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân;
nâng cao đạo đức cách mạng cho cán bộ chiến sĩ trong quân
đội đang là vấn đề cấp thiết, là một mặt đặc biệt quan trọng
trong xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam về chính trị - nhân

tố cơ bản suy đến cùng quyết định đến mọi thắng lợi của quân
đội ta trong thời kỳ mới.
Nhận thức một cách đầy đủ, đúng đắn những quan điểm
tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về chủ nghĩa cá nhân và
chống chủ nghĩa cá nhân là cơ sở khoa học giúp chúng ta đấu
tranh có hiệu quả đối với chủ nghĩa cá nhân đồng thời giữ gìn
phẩm chất đạo đức trong sáng cho đội ngũ cán bộ, chiến sĩ
trong quân đội ta hiện nay, góp phần xây dựng Quân đội vững
mạnh về chính trị, tư tưởng và tổ chức bảo đảm hoàn thành
xuất sắc mọi nhiệm vụ được Đảng, Nhà nước và nhân dân giao
phó.
5


Chủ tịch Hồ Chí Minh có quan niệm hết sức sáng tạo, độc
đáo; có phương pháp hết sức khoa học trên cả bình diện lý
luận và thực tiễn; giúp cho mọi người nhận biết sâu sắc cả về
nguồn gốc, bản chất, tác hại, ảnh hưởng của chủ nghĩa cá
nhân và cách phòng chống, biện pháp đấu tranh chống chủ
nghĩa cá nhân.
Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng: Chủ nghĩa cá nhân nó
nằm ngay trong lịng mỗi con người “ai cũng có một ít”, là kẻ
thù bên trong, là giặc “nội xâm”; là kẻ thù “vơ hình” nhưng lại
biểu hiện trong tư tưởng, hành động của mỗi người. Có lúc
Người cho đó là “địch nhân” ở trong lịng mà mỗi người phải
chiến thắng “nếu nó cịn lại trong mình, dù là ít thơi, thì nó sẽ
chờ dịp để phát triển”(1). Cho nên, cuộc đấu tranh chống chủ
nghĩa cá nhân là cuộc đấu tranh nội tại giữa cái “thiện” và cái
“ác”; giữa cái “đúng” và cái “sai”; giữa cái “tiến bộ” và cái “thối
bộ”. Người viết: “Mỗi con người đều có thiện và ác ở trong lòng.

Ta phải biết làm cho phần tốt ở trong mỗi người nảy nở như
hoa mùa xuân và phần xấu bị mất dần đi, đó là thái độ của

1

Hồ Chí Minh tồn tập, NXB CTQG, H, 2000, tập 9, trang 282

6


người cách mạng”(1), “làm cho phần thiện trong con người nảy
nở để đẩy lùi phần ác”(2).
Theo Hồ Chí Minh “chủ nghĩa cá nhân là trái ngược với
chủ nghĩa tập thể”(3), “chủ nghĩa cá nhân trái ngược với đạo
đức cách mạng”(4). Nếu chủ nghĩa tập thể là biểu hiện ở
phương châm sống mỗi người vì mọi người và mọi người vì
mỗi người. Mọi lợi ích ln được kết hợp một cách hài hồ,
ln biết đặt lợi ích của Đảng, cách mạng, của nhân dân lên
trên hết, trước hết… thì trái lại chủ nghĩa cá nhân là “việc gì
cũng nghĩ đến lợi ích riêng của mình trước hết. Họ khơng lo
“mình vì mọi người” mà chỉ muốn “mọi người vì mình” (5). Cho
nên, muốn có chủ nghĩa xã hội phải có chủ nghĩa tập thể, muốn
có chủ nghĩa tập thể phải kiên quyết quét sạch chủ nghĩa cá
nhân. Người viết: “thắng lợi của chủ nghĩa xã hội không thể
tách rời thắng lợi của cuộc đấu tranh trừ bỏ chủ nghĩa cá
nhân”(6).
Đồng thời với việc đối lập chủ nghĩa cá nhân với chủ
nghĩa tập thể, Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng chỉ rõ chủ nghĩa cá
1

Hồ Chí Minh tồn tập, NXB CTQG, H, 2000, tập 12, trang 558
Hồ Chí Minh tồn tập, NXB CTQG, H, 2000, tập 12, trang 558
3
Hồ Chí Minh tồn tập, NXB CTQG, H, 2000, tập 9, trang 282
4
Hồ Chí Minh toàn tập, NXB CTQG, H, 2000, tập 9, trang 283
5
Hồ Chí Minh tồn tập, NXB CTQG, H, 2000, tập 12, trang 438
6
Hồ Chí Minh tồn tập, NXB CTQG, H, 2000, tập 9, trang 291
2

7


nhân là trái với đạo đức cách mạng. Theo Người: “Đạo đức
cách mạng là tuyệt đối trung thành với Đảng, với nhân dân”, là
“quyết tâm suốt đời đấu tranh cho Đảng, cho cách mạng”, là
“đặt lợi ích của Đảng, của nhân dân lao động lên trên, lên trước
lợi ích riêng của cá nhân mình…”(1). Cịn chủ nghĩa cá nhân trái
ngược hoàn toàn với đạo đức cách mạng, “họ yêu cầu hưởng
thụ, yêu cầu nghỉ ngơi, họ muốn lựa chọn công tác theo ý thích
cá nhân mình, khơng muốn làm cơng tác mà đồn thể giao phó
cho họ. Họ muốn địa vị cao nhưng lại sợ trách nhiệm nặng” (2).
Cho nên, đồng thời với xây dựng đạo đức cách mạng phải kiên
quyết đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân. Bởi vì, đạo đức là
cái “gốc”, cái “nền tảng” của người cách mạng. Muốn làm cách
mạng, người cách mạng phải có cái tâm, cái đức trong sáng,
nếu khơng có đạo đức cách mạng thì dù tài giỏi đến mấy cũng
khơng lãnh đạo được nhân dân, khơng làm nổi việc gì. Muốn có

đạo đức cách mạng phải quét sạch chủ nghĩa cá nhân, đạo
đức cách mạng và chủ nghĩa cá nhân như hai mặt đối lập trong
nhân cách của người cách mạng luôn đấu tranh loại trừ, phủ
định nhau và chủ nghĩa cá nhân nhất định phải tiêu diệt”(3).
1

Hồ Chí Minh tồn tập, NXB CTQG, H, 2000, tập 9, trang 285
Hồ Chí Minh toàn tập, NXB CTQG, H, 2000, tập 9, trang 287
3
Hồ Chí Minh tồn tập, NXB CTQG, H, 2000, tập 9, trang 282
2

8


Trong khi khẳng định phải kiên quyết tiêu diệt chủ nghĩa cá
nhân, Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng nhắc nhở những người cách
mạng phải biết phân biệt chủ nghĩa cá nhân với lợi ích chính
đáng của cá nhân. Người viết: “Đấu tranh chống chủ nghĩa cá
nhân không phải là “giày xéo lên lợi ích cá nhân”… Nếu những
lợi ích cá nhân đó khơng trái với lợi ích của tập thể thì khơng
phải là xấu”(1). Bởi vì, mỗi người đều có tính cách, sở trường,
đời sống riêng của bản thân và gia đình mình, lợi ích của cá
nhân ln gắn liền với lợi ích tập thể, là một bộ phận của lợi ích
tập thể; chỉ có dưới chủ nghĩa xã hội thì mỗi người mới có điều
kiện để cải thiện đời sống riêng của mình, phát huy sở trường,
năng lực của mình, chăm lo lợi ích chính đáng của cá nhân góp
phần xây dựng cho lợi ích tập thể. Chỉ có điều khi lợi ích cá
nhân mâu thuẫn với lợi ích tập thể thì địi hỏi người cách mạng
phải biết đặt lợi ích của tập thể lên trên, lợi ích cá nhân phải

phục tùng lợi ích tập thể. Thật có lý khi Đảng ta khẳng định phải
giải quyết hài hoà quan hệ lợi ích: cá nhân - tập thể - xã hội;
phải thực hiện dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân
chủ, văn minh, trong đó coi trọng lợi ích chính đáng của người
1

Hồ Chí Minh tồn tập, NXB CTQG, H, 2000, tập 9, trang 291

9


lao động, “khuyến khích nhân dân làm giàu hợp pháp” (1). Thực
chất đây là quan điểm của Đảng để giải quyết đúng đắn mối
quan hệ giữa chống chủ nghĩa cá nhân và khuyến khích, quan
tâm, chăm lo đến lợi ích chính đáng của cá nhân.
Từ những quan niệm vừa khoa học vừa mang tính độc
đáo, sáng tạo trên, Chủ tịch Hồ Chí Minh luận giải rõ nguồn
gốc, tác hại, ảnh hưởng của nó đối với xã hội nói chung và đội
ngũ cán bộ, đảng viên nói riêng. Theo Người, chủ nghĩa cá
nhân sinh ra từ chế độ chiếm hữu tư nhân về tư liệu sản xuất.
Nó cũng phát triển, nảy nở cùng với sự phát triển của các hình
thức tư hữu, chủ nghĩa cá nhân phát triển đến đỉnh cao thành
một “lý thuyết” hồn chỉnh khi nó gắn chặt với chế độ tư hữu tư
bản chủ nghĩa; nó bảo vệ cho sự thống trị của giai cấp tư sản.
Người chỉ rõ: “cách sản xuất và sức sản xuất phát triển và biến
đổi mãi, do đó mà tư tưởng của người, chế độ xã hội, v.v…
cũng phát triển và biến đổi theo”(2). Nghĩa là, tư tưởng cá nhân,
chủ nghĩa cá nhân xuất phát từ khi có chế độ tư hữu về tư liệu
sản xuất và phân chia giai cấp trong xã hội. Chủ nghĩa cá nhân
trong xã hội ngày nay, cả trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã

1
2

Đảng CSVN, VK ĐH IX, NXB CTQG, H, 2001, trang 33
Hồ Chí Minh toàn tập, NXB CTQG, H, 2000, tập 9, trang 282

10


hội vẫn còn tồn tại là do những tàn dư, tư tưởng, thói quen lạc
hậu của xã hội cũ để lại mà trong mỗi con người còn tồn tại:
“Sinh trưởng trong xã hội cũ, chúng ta ai cũng mang trong mình
hoặc nhiều hoặc ít vết tích xấu xa của xã hội đó về thói quen…
Vết tích xấu nhất và nguy hiểm nhất của xã hội cũ là chủ nghĩa
cá nhân”(1). Bản chất của chủ nghĩa cá nhân là “bất kỳ việc gì
cũng xuất phát từ lịng tham muốn danh lợi, địa vị cho cá nhân
mình chứ khơng nghĩ gì đến lợi ích của giai cấp, của nhân
dân”(2). Như vậy, theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, chủ nghĩa cá nhân
có nguồn gốc cả kinh tế - xã hội, tư tưởng, tâm lý, thói quen,
tập quán của xã hội cũ. Do vậy, cán bộ, chiến sĩ trong quân đội
ta đều xuất thân từ xã hội thuộc địa nửa phong kiến, trong
chiến tranh, bị kẻ thù xâm lược, hoặc đất nước đang trong thời
kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội còn tồn tại đan xen hai kết cấu
kinh tế, nhiều hình thức sở hữu, nhiều tư tưởng, văn hố… tất
yếu cịn tồn tại những biểu hiện tư tưởng của chủ nghĩa cá
nhân (hoặc ít hoặc nhiều). Cho nên, đấu tranh chống chủ nghĩa
cá nhân trong quân đội ta hiện nay là tất yếu nhằm nâng cao

1
2

Hồ Chí Minh tồn tập, NXB CTQG, H, 2000, tập 9, trang 283
Hồ Chí Minh tồn tập, NXB CTQG, H, 2000, tập 9, trang 292

11


đạo đức cách mạng cho cán bộ, chiến sĩ đáp ứng với yêu cầu
nhiệm vụ cách mạng trong giai đoạn mới.
Chủ tịch Hồ Chí Minh khơng những luận giải rõ nguồn gốc,
bản chất của chủ nghĩa cá nhân mà còn chỉ rõ tính chất mức độ
nguy hại, ảnh hưởng của nó đối với xã hội, con người nói
chung và cán bộ, chiến sĩ trong quân đội ta nói riêng. Theo
Người, đối với sự nghiệp cách mạng thì “chủ nghĩa cá nhân là
một trở ngại lớn cho việc xây dựng chủ nghĩa xã hội” (1). Nhưng
nếu tồn xã hội một lịng, một dạ kiên quyết chống thì sẽ vượt
qua được trở ngại đó. Người khẳng định: “Chủ nghĩa tập thể,
chủ nghĩa xã hội nhất định thắng, chủ nghĩa cá nhân nhất định
phải tiêu diệt”(2). Cũng có lúc, Người chỉ rõ: Chủ nghĩa cá nhân
là kẻ địch “hung ác”, là “kẻ địch đồng minh” với chủ nghĩa đế
quốc, chủ nghĩa tư bản (kẻ địch nguy hiểm) và kẻ địch to là
những “thói quen và truyền thống lạc hậu”, “nó ngấm ngầm
ngăn trở cách mạng tiến bộ”(3). Cho nên, muốn cách mạng
thành công, muốn chủ nghĩa xã hội thắng lợi phải chiến thắng
chủ nghĩa cá nhân: “thắng lợi của chủ nghĩa xã hội khơng thể

1

Hồ Chí Minh tồn tập, NXB CTQG, H, 2000, tập 9, trang 291
Hồ Chí Minh tồn tập, NXB CTQG, H, 2000, tập 9, trang 282

3
Hồ Chí Minh tồn tập, NXB CTQG, H, 2000, tập 9, trang 287
2

12


tách rời thắng lợi của cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa cá
nhân”(1).
Đối với mỗi con người, mỗi cán bộ, đảng viên thì “Chủ
nghĩa cá nhân là một thứ rất gian giảo, xảo quyệt; nó khéo dỗ
dành người ta đi xuống dốc”(2); “Chủ nghĩa cá nhân đẻ ra trăm
thứ bệnh nguy hiểm: quan liêu, mệnh lệnh, bè phái, chủ quan,
tham ô, lãng phí…”(3). “Do chủ nghĩa cá nhân mà ngại gian khổ,
khó khăn, sa vào tham ơ, hủ hố, lãng phí, xa hoa… mà mất
đồn kết, thiếu tính tổ chức, tính kỷ luật, kém tinh thần trách
nhiệm, không chấp hành đúng đường lối, chính sách của Đảng
và của Nhà nước, làm hại đến lợi ích của cách mạng, của nhân
dân”(4). Như vậy, Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng nếu mỗi người,
mỗi cán bộ, đảng viên mà sa vào chủ nghĩa cá nhân sẽ phạm
nhiều sai lầm, mất tư cách đạo đức cách mạng; làm thoái hoá,
biến chất, làm hỏng sự nghiệp cách mạng. Do vậy, người cách
mạng phải kiên quyết tiêu diệt chủ nghĩa cá nhân, nâng cao
đạo đức cách mạng mới hồn thành nhiệm vụ vẻ vang của
mình.
1

Hồ Chí Minh toàn tập, NXB CTQG, H, 2000, tập 9, trang 291
Hồ Chí Minh tồn tập, NXB CTQG, H, 2000, tập 9, trang 284
3

Hồ Chí Minh tồn tập, NXB CTQG, H, 2000, tập 9, trang 292
4
Hồ Chí Minh tồn tập, NXB CTQG, H, 2000, tập 12, trang 438 - 439
2

13


Chủ tịch Hồ Chí Minh khơng chỉ căn dặn người cách mạng
phải kiên quyết quét sạch chủ nghĩa cá nhân mà Người còn
yêu cầu phải chống một cách triệt để dù cho nó tồn tại ở bất kỳ
hình thức nào, dù nó đã bộc lộ hay cịn đang tiềm ẩn trong tư
tưởng của cán bộ, đảng viên, ở tất cả các cấp từ Trung ương
đến địa phương; ở tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội; ở
trong mọi cán bộ chiến sĩ quân đội. Trên thực tế, Người khơng
chỉ bàn về chủ nghĩa cá nhân mà Người cịn là thành viên số
một, đi đầu trong đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân. Nhiều lần
Người nhắc nhở, yêu cầu các cán bộ đang nắm quyền phải từ
bỏ tư tưởng “cố tranh cho được Uỷ viên này, Chủ tịch kia... lo
ăn ngon, mặc đẹp, lo chiếm của công làm của tư, lợi dụng địa
vị và cơng tác của mình mà buôn bán phát tài, lo việc riêng hơn
việc công”… Đây là những biểu hiện rất rõ của chủ nghĩa cá
nhân cần phải chống và Người cũng chống rất quyết liệt. Trước
khi bước vào Chiến dịch Điện Biên Phủ (1954) trên cương vị
Chủ tịch nước, Người đã phải ký quyết định xử án tử hình đối
với Đại tá Trần Vụ Châu (Cục trưởng Cục Quân nhu) vì đã sa
vào chủ nghĩa cá nhân, tham ơ, lãng phí tiền của của nhân dân
trong khi cả nước tập trung sức người, sức của cho chiến dịch,
14

cho chiến thắng của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp
xâm lược.
Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, chủ nghĩa cá nhân biểu hiện
trong xã hội, trong mỗi con người, mỗi cán bộ, đảng viên rất đa
dạng, phong phú, nó “khơn ngoan” len lỏi cả trong tư tưởng, ý
chí, hành động, trong đạo đức, lối sống, việc làm, lời nói… Do
đó, muốn đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân phải xem xét một
cách toàn diện con người, trong mọi hoàn cảnh và phải đấu
tranh thường xuyên, liên tục, mọi lúc, mọi nơi và là trách nhiệm
của mọi người.
Ngày nay, chủ nghĩa cá nhân được biểu hiện rõ nhất ở sự
suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống như Nghị
quyết Đại hội Đảng lần thứ VI, VII, VIII, IX và các Nghị quyết
Trung ương xác định: Đảng ta coi đó là một trong bốn nguy cơ
khơng thể xem thường, có tác động nguy hại đến sự tồn vong
của chế độ xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay. Quân đội nhân
dân Việt Nam tất yếu phải nhận diện một cách đầy đủ về chủ
nghĩa cá nhân, trên cơ sở nền tảng tư tưởng chủ nghĩa Mác Lê nin và quan điểm, tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về

15


chủ nghĩa cá nhân để có biện pháp đấu tranh, khắc phục chủ
nghĩa cá nhân trong quân đội đạt hiệu quả.
Hiện nay, trong sự nghiệp đổi mới, cơng nghiệp hố, hiện
đại hố đất nước cịn tồn tại những nhân tố (khách quan, chủ
quan) tạo điều kiện cho sự ảnh hưởng của chủ nghĩa cá nhân
trong xã hội nói chung và quân đội ta nói riêng.
Thứ nhất, Đảng ta nhất quán thực hiện chủ trương phát

triển nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần, kinh tế thị trường
định hướng xã hội chủ nghĩa, bên cạnh mặt tích cực là thúc
đẩy kinh tế xã hội phát triển, phát huy mọi nguồn lực phát triển
đất nước, chính sách này cũng có mặt trái, mặt tiêu cực là điều
kiện cho chủ nghĩa cá nhân nảy sinh. Bởi vì bản thân nền kinh
tế nhiều thành phần còn tồn tại các thành phần kinh tế tư nhân,
là cơ sở cội nguồn về kinh tế cho chủ nghĩa cá nhân nảy nở, nó
từng ngày, từng giờ tác động đến lợi ích của các tầng lớp xã
hội, tạo ra sự bất bình đẳng về lợi ích của các giai tầng trong xã
hội. Đây cũng là mảnh đất “màu mỡ” cho chủ nghĩa cá nhân ẩn
náu và chờ thời cơ trỗi dậy. Chính cơ sở kinh tế - xã hội này
làm cho sự phân tầng xã hội, phân hoá giàu nghèo quá xa,
chênh lệch về lợi ích thậm chí ở ngay trong từng giai tầng cũng
16


làm nảy sinh chủ nghĩa cá nhân trong xã hội cũng như trong
quân đội. Điều này biểu hiện trong quân đội cũng khá rõ nét: sự
chênh lệch giữa các bậc lương; giữa cán bộ, sĩ quan ở cơ quan
Bộ với đơn vị có sự chênh lệch về điều kiện sống; giữa bộ phận
cán bộ đóng quân ở vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo với
đơn vị đóng quân ở thành phố, thị xã; giữa cán bộ, sĩ quan có
chức có quyền với cán bộ, sĩ quan khơng có chức, có quyền;
giữa đơn vị làm kinh tế với đơn vị bảo đảm sẵn sàng chiến
đấu… đây là những cơ sở trực tiếp nảy sinh chủ nghĩa cá nhân
trong quân đội.
Thứ hai, các nhân tố thời đại như tồn cầu hố kinh tế thực chất là tồn cầu hố kinh tế tư bản chủ nghĩa, cơ sở kinh
tế của nó, chế độ tư hữu, tư nhân tư bản chủ nghĩa cũng là
điều kiện nảy sinh chủ nghĩa cá nhân, trong khi chúng ta tất yếu
phải hội nhập, tham gia khu vực hố, tồn cầu hố. Các vấn đề

tồn cầu đặt ra cũng nảy sinh tư tưởng cá nhân chủ nghĩa,
sống chỉ vì tiền, vị kỷ, hẹp hịi. Kẻ thù đang tập trung chống phá
cách mạng nước ta nói chung và quân đội ta nói riêng bằng
chiến lược “Diễn biến hồ bình”, bạo loạn lật đổ. Thông qua sự
xâm nhập về kinh tế, văn hoá kết hợp với các thế lực nội sinh
17


tạo ra những con người Việt Nam chỉ biết có mỗi lợi ích vật
chất, những con người cá nhân chủ nghĩa. Chúng đánh vào
đạo đức, lối sống của cán bộ, đảng viên, quần chúng, chiến sĩ;
chúng tuyên truyền, kích động lối sống tư sản, thực dụng, chạy
theo đồng tiền; tạo tâm lý kiếm tiền bằng mọi giá cho thanh
niên, trong đó có thanh niên quân đội, làm cho chủ nghĩa cá
nhân ngày nay (so với những thập kỷ trước đây), “có bộ mặt
gớm ghiếc hơn, cực đoan hơn, có sức phá hoại nền tảng tinh
thần đạo đức của xã hội hơn” (1). Nếu trước đây biểu hiện của
nó chỉ ở tư tưởng, cách sống “đèn nhà ai nhà nấy rạng”; “sống
chết mặc bay, tiền thầy bỏ túi”, thì ngày nay xuất hiện cách đối
xử với nhau tàn nhẫn như chó sói, theo “luật rừng”, chà đạp
nhân phẩm, chà đạp lên lợi ích tập thể… những biểu hiện đó
một phần do kẻ thù chống phá, reo rắc vào nước ta mà quân
đội cũng chịu ảnh hưởng rất lớn.
Thứ ba, một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, quần
chúng, chiến sĩ còn chịu ảnh hưởng của tư tưởng, tâm lý của
xã hội cũ (do cơ bản xuất thân từ nông dân), đó là tư tưởng tiểu
nơng, manh mún, trong khi đó lại không thật sự trau dồi đạo
1

GS Trần Xuân Trường: “Một số vấn đề giáo dục XHCN trong Quân đội nhân dân Việt Nam”, NXB QĐND, H,

1998, trang 82

18


đức cách mạng, học tập nghiên cứu nâng cao trình độ, cịn thái
độ bng thả… Đây là cội nguồn sâu xa và nguyên nhân chủ
quan làm xuất hiện chủ nghĩa cá nhân trong xã hội cũng như
trong quân đội ta hiện nay.
Quân đội nhân dân Việt Nam là một bộ phận - bộ phận
đặc biệt của xã hội, nên tất yếu chịu chi phối, thẩm thấu của xã
hội nói chung và chủ nghĩa cá nhân nói riêng. Mặt khác, lịch sử
quân đội ta chủ yếu là lịch sử xây dựng, chiến đấu và trưởng
thành trong chiến tranh. Chính trong hồn cảnh ấy đã tạo cho
cán bộ, chiến sĩ trong quân đội ta một tinh thần tập thể xã hội
chủ nghĩa mạnh mẽ; “tất cả cho tiền tuyến”, chiến đấu hy sinh,
xả thân tận tuỵ kể cả tính mạng của mình cho Tổ quốc, cho
nhân dân. Sự hình thành chủ nghĩa tập thể, tinh thần đồng đội
ấy không tách rời với thắng lợi của cuộc đấu tranh chống chủ
nghĩa cá nhân. Muốn hồn thành nhiệm vụ của mình trong
chiến tranh, bất cứ một cán bộ, chiến sĩ nào cũng phải đối mặt
với chủ nghĩa cá nhân, phải chiến thắng bản thân mình trước
khi chiến thắng kẻ thù, phải đặt lợi ích của Tổ quốc, của nhân
dân lên vị trí tối cao.

19


Ngày nay, trong điều kiện đất nước hồ bình, thống nhất
trước sự tác động của nhiều nhân tố thời đại và xã hội, chủ

nghĩa cá nhân trong quân đội ta vẫn còn điều kiện nảy nở và
biểu hiện rất đa dạng, phong phú. Nghị quyết 94 của Đảng uỷ
Quân sự Trung ương đánh giá: “Một số cán bộ giảm sút ý chí,
niềm tin vào chủ nghĩa xã hội và sự lãnh đạo của Đảng; có hiện
tượng cơ hội thực dụng, thoái hoá biến chất về đạo đức lối
sống, mơ hồ, mê tín dị đoan, vi phạm nguyên tắc tổ chức sinh
hoạt Đảng, cục bộ địa phương, phe cánh, gia trưởng, độc
đoán, lấn át tập thể”(1).
Từ những đánh giá chung của Đảng uỷ Quân sự Trung
ương cũng như tình hình thực tiễn quân đội ta hiện nay, có thể
nhận thức và đánh giá những biểu hiện chủ yếu của chủ nghĩa
cá nhân trong quân đội trên những mặt cơ bản, chủ yếu sau:
Một số cán bộ, chiến sĩ giảm sút ý chí, niềm tin vào sự
lãnh đạo của Đảng, con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước
ta. Đây là biểu hiện chủ nghĩa cá nhân về mặt tư tưởng, chính
trị. Do sự tác động của những biến cố lịch sử, đặc biệt là sự
sụp đổ của chủ nghĩa xã hội ở Đông Âu và Liên Xô, làm cho họ
1

Đảng uỷ QSTW: “Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ Quân đội trong thời kỳ mới” Hà Nội, ngày
29/1/1998, trang 2

20


giảm sút niềm tin vào con đường đi lên chủ nghĩa xã hội, họ
cho rằng đất nước ta phải đi theo con đường khác - con đường
thứ ba; hoặc “chế độ nào, con đường nào cũng được miễn là
kiếm chác được cho mình tiền của và quyền lực, lợi và danh” (1);
hoặc tiếp tay cho địch chống phá cách mạng như Trần Độ…

Biểu hiện rõ nét nhất của chủ nghĩa cá nhân trong quân
đội ta là một số cán bộ, đảng viên có hiện tượng cơ hội, thực
dụng, thối hố, biến chất về đạo đức lối sống, ăn chơi sa đoạ,
chạy chức, chạy quyền, chạy chỗ, chạy quân hàm… thậm chí
xảy ra tình trạng ăn chơi sa đoạ dẫn đến tự sát của một tiểu
đoàn trưởng ở Quân đoàn II (đầu năm 2005); hoặc tình trạng
cán bộ chiến sĩ mâu thuẫn dẫn đến chiến sĩ bắn cán bộ.
Lợi dụng cơ chế một người chỉ huy, một số cán bộ chỉ huy
đã vi phạm nguyên tắc sinh hoạt Đảng, chuyên quyền, độc
đoán, gia trưởng, quân phiệt, bất chấp ý kiến tập thể, không tôn
trọng ý kiến tập thể, lấn át tập thể. Khi có thành tích thì muốn
nhận về vai trị của cá nhân người chỉ huy, nhưng khi có khuyết
điểm lại đẩy trách nhiệm cho cấp uỷ, đảng uỷ hoặc cấp dưới.

1

GS Trần Xuân Trường: “Một số vấn đề…”, NXB QĐND, H, 1998, trang 25

21


Nghị quyết 94 của Đảng uỷ Quân sự Trung ương cũng chỉ
rõ “nhiều cán bộ chưa thật nghiêm túc tự phê bình và tiếp thu
phê bình, tính chiến đấu kém”(2). Biểu hiện này của chủ nghĩa
cá nhân khá phổ biến trong tồn qn từ Bộ Quốc phịng đến
các đơn vị cơ sở. Chủ yếu là cấp trên phê bình cấp dưới, cấp
dưới ít phê bình cấp trên, né tránh, sợ khuyết điểm, “đấu tranh
thì tránh đâu”. Hoặc biểu hiện ở việc nhận khuyết điểm nhưng
khơng sửa chữa, thậm chí tìm cách trù dập người phê bình.
Cũng có trường hợp lợi dụng phê bình để nói xấu, bơi nhọ

đồng chí đồng đội, cấp trên, hạ bệ, gây mất đoàn kết nội bộ…
đây là những biểu hiện trái với mục đích, nguyên tắc phê bình
của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Tình trạng cục bộ, địa phương, phe cánh, “cánh hầu” diễn
ra ở khá nhiều đơn vị, lợi dụng chức quyền, địa vị mà tạo dựng
“quân khu Nam”, “quân khu Bắc”, “biển số nọ”, “biển số kia”,…
Đây là biểu hiện của chủ nghĩa cá nhân ảnh hưởng đến cơng
tác cán bộ, gây mất đồn kết nội bộ, sử dụng người không
đúng.

2

Đảng uỷ QSTW, “NQ về…”, H, ngày 29/1/1998 trang 2

22


Một số cán bộ, đảng viên tự cao, tự đại, lười học tập, rèn
luyện, tuyệt đối hoá kinh nghiệm bản thân; cũng có cán bộ lại
rơi vào tuyệt đối hố bằng cấp, học được ít chữ mang ra mặc
cả với tổ chức, với Đảng, với quân đội… Đây là biểu hiện của
chủ nghĩa cá nhân làm mất động lực phát triển, dẫn đến bệnh
kiêu ngạo, tự mãn.
Như vậy, chủ nghĩa cá nhân biểu hiện trong quân đội ta
hiện nay rất phong phú đa dạng là một cản trở lớn đối với sự
nghiệp xây dựng quân đội nói chung và xây dựng qn đội về
chính trị nói riêng. Những biểu hiện trên là hoàn toàn trái với
đạo đức cách mạng “trung với nước, hiếu với dân”; với phẩm
chất “Bộ đội Cụ Hồ”; với chủ nghĩa tập thể anh hùng cách mạng
và truyền thống đồn kết, tình đồng chí đồng đội như anh em

của quân đội ta.
* Những biểu hiện của chủ nghĩa cá nhân trong quân đội
ta còn tồn tại, còn có điều kiện nảy nở, phát triển, ảnh hưởng
do nhiều nguyên nhân khách quan, chủ quan, do công tác quản
lý, bồi dưỡng, rèn luyện của các Đảng bộ, các cấp uỷ Đảng, chỉ
huy các đơn vị; do bản thân cán bộ, đảng viên chưa chịu tu
dưỡng, rèn luyện, tự đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân ở
23


ngay trong chính mình. Do vậy, để đấu tranh chống chủ nghĩa
cá nhân có hiệu quả nâng cao đạo đức cách mạng trong quân
đội ta theo tư tưởng Hồ Chí Minh cần quán triệt và thực hiện
đồng bộ hệ thống biện pháp cơ bản sau đây:
Một là, tăng cường công tác giáo dục tư tưởng chính trị,
nâng cao nhận thức về yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng quân đội
trong giai đoạn mới. Đây là biện pháp đấu tranh chống chủ
nghĩa cá nhân về mặt tư tưởng, chính trị. Bởi vì, có tiến hành
tốt cơng tác giáo dục, cán bộ, chiến sĩ trong qn đội mới có
bản lĩnh chính trị vững vàng, có tư tưởng tiến bộ, có đầy đủ tri
thức khoa học làm cơ sở, điều kiện cho cuộc đấu tranh chống
chủ nghĩa cá nhân đạt hiệu quả.
Nội dung giáo dục bao gồm giáo dục chủ nghĩa Mác - Lê
nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối quan điểm của Đảng,
chính sách và pháp luật Nhà nước, điều lệnh, điều lệ quân đội,
chế độ quy định của đơn vị. Mục tiêu giáo dục nhằm làm cho
cán bộ, chiến sĩ luôn trung thành tuyệt đối với sự nghiệp cách
mạng của Đảng, con đường đi lên chủ nghĩa xã hội của đất
nước. Trong đó trọng tâm là giáo dục cho mọi người nhận thức
rõ nguồn gốc, bản chất nguy hiểm, nguy hại của chủ nghĩa cá

24


nhân, vai trị vị trí cũng như phương pháp đấu tranh chống chủ
nghĩa cá nhân. Coi việc đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân
vừa là nhiệm vụ cơ bản, lâu dài, vừa là nhiệm cụ cấp bách hiện
nay trong xây dựng đạo đức cách mạng trong quân đội. Cần
chú ý giáo dục mục tiêu, lý tưởng cộng sản, niềm tin chủ nghĩa
xã hội, bản lĩnh chính trị, ý thức trách nhiệm, tính tích cực tự
giác trong chấp hành điều lệnh, điều lệ, chế độ quy định của
quân đội làm cho cán bộ, chiến sĩ không sa vào những biểu
hiện của chủ nghĩa cá nhân.
Trong giáo dục truyền thống và chủ nghĩa anh hùng cách
mạng của Quân đội, cần làm cho cán bộ, chiến sĩ hiểu rõ
truyền thống ấy trong thời kỳ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc có
những yêu cầu mới so với chủ nghĩa anh hùng cách mạng
trong kháng chiến. Giáo dục bản chất giai cấp công nhân của
quân đội thống nhất với tính dân tộc và tính nhân dân sâu sắc
để xây dựng bản chất cách mạng, ý thức cộng đồng cho quân
đội. Giáo dục truyền thống đồn kết qn dân, tinh thần đồng
đội, tình đồng chí anh em ruột thịt làm cho cán bộ, chiến sĩ yêu
thương nhau lúc thường cũng như lúc ra trận và trong cuộc

25