(LUẬN văn THẠC sĩ) quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở các trường trung học cơ sở huyện tuy phước, tỉnh bình định

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC QUY NHƠN

HUỲNH VĂN CHƢƠNG

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƢỚNG NGHIỆP
Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN TUY PHƢỚC,
TỈNH BÌNH ĐỊNH

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số

: 8140114

Ngƣời hƣớng dẫn: PGS.TS ĐẬU MINH LONG

download by :


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan
Luận văn thạc sĩ Quản lý giáo dục với đề tài:
“Quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở các trường trung học
cơ sở huyện Tuy Phước, tỉnh Bình Định”
Đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi, đƣợc thực hiện dƣới sự
hƣớng dẫn khoa học của PGS.TS. Đậu Minh Long. Các số liệu, kết quả nêu
trong luận văn là trung thực và chƣa từng đƣợc ai cơng bố trong bất cứ cơng
trình nào khác.
Tuy Phước, tháng 3 năm 2021
Tác giả

Huỳnh Văn Chƣơng

download by :


LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình thực hiện đề tài: “Quản lý hoạt động giáo dục hướng
nghiệp ở các trường trung học cơ sở huyện Tuy Phước, tỉnh Bình Định”, tơi
đã nhận đƣợc rất nhiều sự giúp đỡ, tạo điều kiện của của Ban Giám hiệu, các
thầy giáo, cô giáo, cán bộ nhân viên trƣờng Đại học Sƣ phạm, Đại học Huế;
của Ban giám hiệu, giáo viên và học sinh các trƣờng THCS huyện Tuy Phƣớc,
tỉnh Bình Định. Tơi xin bày tỏ lòng cảm ơn chân thành về sự giúp đỡ đó.
Đặc biệt, xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS. Đậu Minh Long,
ngƣời thầy đã tận tâm hƣớng dẫn, giúp đỡ và động viên tơi trong q trình
hồn thành luận văn này.
Mặc dù tác giả đã rất cố gắng, song luận văn khơng tránh khỏi những
thiếu sót, kính mong nhận đƣợc sự chỉ dẫn của quý thầy giáo, cô giáo, ý kiến
trao đổi của các đồng nghiệp để luận văn đƣợc hoàn thiện hơn.
Xin chân thành cảm ơn!
Tuy Phước, tháng 3 năm 2021
Tác giả

Huỳnh Văn Chƣơng

download by :


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN
LỜI CẢM ƠN

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
DANH MỤC CÁC BẢNG
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ....................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................. 2
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu .......................................................... 2
4. Giả thuyết khoa học .................................................................................. 2
5. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................ 3
6. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................... 3
7. Phƣơng pháp nghiên cứu........................................................................... 4
8. Cấu trúc của luận văn ................................................................................ 5
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC
HƢỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ .......................... 6
1.1. Tổng quan lịch sử nghiên cứu vấn đề ........................................................ 6
1.1.1 Các nghiên cứu ở nƣớc ngoài ............................................................... 6
1.1.2 Các nghiên cứu ở Việt Nam ................................................................. 8
1.2. Các khái niệm chính của đề tài ............................................................... 11
1.2.1. Khái niệm về hƣớng nghiệp .............................................................. 11
1.2.2. Khái niệm giáo dục hƣớng nghiệp .................................................... 13
1.2.3. Khái niệm hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp ................................... 13
1.2.4. Khái niệm quản lý giáo dục .............................................................. 15
1.2.5. Khái niệm quản lý hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp ...................... 18

download by :


1.3. Cơ sở lý luận về hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp ở trƣờng trung học
cơ sở ................................................................................................................ 19

1.3.1. Tầm quan trọng của hoạt động GDHN cho học sinh THCS ............ 19
1.3.2. Mục tiêu hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp cho học sinh THCS ..... 20
1.3.3. Nội dung hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp cho học sinh THCS .... 20
1.3.4. Hình thức hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp cho học sinh THCS ... 23
1.3.5. Các lực lƣợng tham gia hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp ở trƣờng
trung học cơ sở ............................................................................................ 26
1.3.6. Các điều kiện hỗ trợ hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp cho học
sinh THCS ................................................................................................... 27
1.4. Lý luận về quản lý hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp ở trƣờng trung
học cơ sở.......................................................................................................... 28
1.4.1. Quản lý việc thực hiện mục tiêu hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp 28
1.4.2. Quản lý việc thực hiện nội dung hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp 28
1.4.3. Quản lý việc thực hiện các hình thức hoạt động giáo dục hƣớng
nghiệp .......................................................................................................... 29
1.4.4. Quản lý các lực lƣợng tham gia hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp . 29
1.4.5. Quản lý việc kiểm tra, đánh giá kết quả hoạt động giáo dục
hƣớng nghiệp.............................................................................................. 31
1.4.6. Quản lý công tác bồi dƣỡng, tập huấn về kỹ năng tổ chức hoạt
động giáo dục hƣớng nghiệp cho đội ngũ giáo viên THCS ........................ 31
TIỂU KẾT CHƢƠNG 1.................................................................................. 32
Chƣơng 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC
HƢỚNG NGHIỆP Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN
TUY PHƢỚC, TỈNH BÌNH ĐỊNH ................................................................ 34
2.1. Khái quát về quá trình nghiên cứu thực trạng.......................................... 34
2.1.1. Mục đích khảo sát ............................................................................. 34
2.1.2. Nội dung khảo sát ............................................................................. 34
2.1.3. Đối tƣợng khách thể khảo sát............................................................ 34

download by :

2.1.4. Phƣơng pháp khảo sát ....................................................................... 34
2.1.5. Xử lý số liệu và viết báo cáo khảo sát .............................................. 35
2.2. Khái quát tình hình kinh tế - xã hội và giáo dục huyện Tuy Phƣớc, tỉnh
Bình Định ........................................................................................................ 36
2.2.1. Tình hình kinh tế - xã hội của huyện Tuy Phƣớc.............................. 36
2.2.2. Khái quát về giáo dục - đào tạo của huyện Tuy Phƣớc .................... 38
2.3. Thực trạng hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp ở các trƣờng trung học
cơ sở huyện Tuy Phƣớc, tỉnh Bình Định......................................................... 41
2.3.1. Nhận thức của CBQL, giáo viên và học sinh về tầm quan trọng
của GDHN đối với học sinh THCS ............................................................ 41
2.3.2. Thực trạng mục tiêu hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp ................... 45
2.3.3. Thực trạng nội dung hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp ................... 47
2.3.4. Thực trạng hình thức hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp .................. 47
2.3.5. Thực trạng về các lực lƣợng tham gia hoạt động giáo dục hƣớng
nghiệp ở trƣờng trung học cơ sở ................................................................. 49
2.3.6. Thực trạng về các điều kiện hỗ trợ hoạt động giáo dục hƣớng
nghiệp ở trƣờng THCS ................................................................................ 50
2.4. Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp ở các trƣờng
trung học cơ sở huyện Tuy Phƣớc, tỉnh Bình Định ........................................ 52
2.4.1. Thực trạng quản lý thực hiện mục tiêu chƣơng trình hoạt động
giáo dục hƣớng nghiệp ở các trƣờng trung học cơ sở huyện Tuy Phƣớc ... 52
2.4.2. Thực trạng quản lý thực hiện nội dung chƣơng trình hoạt động
giáo dục hƣớng nghiệp ở các trƣờng trung học cơ sở huyện Tuy Phƣớc ... 54
2.4.3. Thực trạng quản lý thực hiện các hình thức giáo dục hƣớng nghiệp
ở các trƣờng trung học cơ sở huyện Tuy Phƣớc ......................................... 57
2.4.4. Thực trạng quản lý việc phối hợp các lực lƣợng tham gia hoạt
động giáo dục hƣớng nghiệp ở các trƣờng trung học cơ sở huyện Tuy
Phƣớc tham gia hoạt động GDHN .............................................................. 61

download by :


2.4.5. Thực trạng quản lý việc kiểm tra đánh giá kết quả hoạt động giáo
dục hƣớng nghiệp ở các trƣờng trung học cơ sở huyện Tuy Phƣớc ........... 62
2.4.6. Thực trạng quản lý việc bồi dƣỡng các lực lƣợng làm công tác
giáo dục hƣớng nghiệp ở các trƣờng trung học cơ sở huyện Tuy Phƣớc ... 65
2.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hƣớng đến quản lý hoạt động giáo dục
hƣớng nghiệp ở các trƣờng trung học cơ sở huyện Tuy Phƣớc ...................... 67
2.6. Đánh giá chung về thực trạng quản lý hoạt động giáo dục hƣớng
nghiệp ở các trƣờng trung học cơ sở huyện Tuy Phƣớc, tỉnh Bình Định ....... 68
2.6.1. Ƣu điểm ............................................................................................. 68
2.6.2. Một số tồn tại .................................................................................... 69
2.6.3. Nguyên nhân của thực trạng ............................................................. 70
TIỂU KẾT CHƢƠNG 2.................................................................................. 70
Chƣơng 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƢỚNG
NGHIỆP Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN TUY
PHƢỚC, TỈNH BÌNH ĐỊNH .......................................................................... 72
3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp ............................................................ 72
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục đích................................................... 72
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ................................................... 73
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ .................................................... 73
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống và khoa học ............................... 73
3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ...................................................... 74
3.2. Các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp ở các trƣờng
trung học cơ sở huyện Tuy Phƣớc, tỉnh Bình Định ........................................ 74
3.2.1. Tổ chức tuyên truyền nhằm nâng cao nhận thức cho đội ngũ giáo
viên, Các lực lƣợng tham gia và học sinh về vai trò và tầm quan trọng
của hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp cho học sinh THCS ........................ 74
3.2.2. Chỉ đạo đa dạng hố về nội dung và hình thức hoạt động giáo dục

hƣớng nghiệp cho học sinh THCS phù hợp với tình hình thực tế .............. 79

download by :


3.2.3. Tăng cƣờng công tác phối kết hợp các lực lƣợng tham gia hoạt
động giáo dục hƣớng nghiệp cho học sinh THCS ...................................... 82
3.2.4. Quản lý các điều kiện hỗ trợ hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp cho
học sinh THCS ............................................................................................ 86
3.2.5. Đổi mới kiểm tra, đánh giá hiệu quả hoạt động giáo dục hƣớng
nghiệp cho học sinh THCS ......................................................................... 88
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp .............................................................. 91
3.4. Khảo sát tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp ........................ 91
3.4.1. Mục đích khảo nghiệm...................................................................... 91
3.4.2. Phƣơng pháp khảo nghiệm................................................................ 92
3.4.3. Các bƣớc khảo nghiệm...................................................................... 92
3.4.4. Kết quả khảo nghiệm ........................................................................ 93
TIỂU KẾT CHƢƠNG 3................................................................................ 100
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 101
1. Kết luận ..................................................................................................... 101
1.1. Về lý luận ........................................................................................... 101
1.2. Về thực tiễn ........................................................................................ 101
2. Khuyến nghị .............................................................................................. 102
2.1. Đối với Bộ Giáo dục và Đào tạo ........................................................ 102
2.2. Đối với Sở Giáo dục và Đào tạo Bình Định ...................................... 103
2.3. Đối với Ủy ban nhân dân huyện Tuy Phƣớc...................................... 103
2.4. Đối với các trƣờng trung học cơ sở trên địa bàn huyện Tuy Phƣớc .. 103
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................... 105
PHỤ LỤC
QUYẾT ĐỊNH GIAO ĐỀ TÀI LUẬN VĂN THẠC SĨ (Bản sao)

download by :


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
TT

Chữ viết tắt

Chữ viết đầy đủ

1

CBQL

Cán bộ quản lý

2

CMHS

Cha mẹ học sinh

3

CSSX

Cơ sở sản xuất

4

CSVC

Cơ sở vật chất

5

CĐ

Cao đẳng

6

CNH

Cơng nghiệp hóa

7

ĐH

Đại học

8

KT-XH

Kinh tế - xã hội

9

HĐH

Hiện đại hóa

10

GDHN

Giáo dục hƣớng nghiệp

11

GVCN

Giáo viên chủ nhiệm

12

GVBM

Giáo viên bộ môn

13

THCS

Trung học cơ sở

14

THPT

Trung học phổ thông

15

THCN

Trung học chuyên nghiệp

download by :


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Nhận thức của CBQL, giáo viên và học sinh về tầm quan trọng
GDHN ............................................................................................. 41
Bảng 2.2: Mức độ hiểu biết về nghề nghiệp của học sinh .............................. 43
Bảng 2.3. Mức độ ảnh hƣởng của các yếu tố đối với sự lựa chọn nghề của
học Sinh.......................................................................................... 44
Bảng 2.4. Đối tƣợng định hƣớng, giúp đỡ học sinh lựa chọn nghề ................ 45
Bảng 2.5. Đánh giá về mức độ đạt mục tiêu GDHN tại nhà trƣờng ............... 46
Bảng 2.6. Mức độ thực hiện các nội dung GDHN .......................................... 47
Bảng 2.7: Thực trạng các hình thức tổ chức hoạt động GDHN ..................... 48
Bảng 2.8: Mức độ tham gia GDHN của các lực lƣợng giáo dục .................... 50
Bảng 2.9. Thực trạng sử dụng CSVC và các điều kiện hỗ trợ cho hoạt động
GDHN ............................................................................................. 51
Bảng 2.10. Thực trạng về mức độ đạt mục tiêu GDHN tại nhà trƣờng.......... 53
Bảng 2.11. Kết quả khảo sát thực trạng thực hiện các nội dung quản lý
GDHN ............................................................................................. 55

Bảng 2.12: Nội dung hoạt động GDHN lớp 9 ở các trƣờng THCS ................ 58
Bảng 2.13. Thực trạng quản lý việc phối hợp các lực lƣợng tham gia hoạt
động GDHN .................................................................................... 61
Bảng 2.14. Công tác kiểm tra, đánh giá hoạt động GDHN ............................ 62
Bảng 2.15. Mức độ thực hiện các cách thức kiểm tra, đánh giá hoạt động
GDHN ở các trƣờng THCS............................................................. 63
Bảng 2.16. Thực trạng quản lý công tác bồi dƣỡng chuyên môn, nghiệp vụ
cho CBQL và giáo viên về hoạt động GDHN ................................ 66
Bảng 2.17. Mức độ ảnh hƣởng của các yếu tố đối với GDHN ....................... 67

download by :


Bảng 3.1: Mức độ cấp thiết của các biện pháp hoạt động GDHN tại các
trƣờng THCS trên địa bàn huyện Tuy Phƣớc, tỉnh Bình Định ....... 93
Bảng 3.2: Mức độ khả thi của các biện pháp hoạt động GDHN tại các
trƣờng THCS trên địa bàn huyện Tuy Phƣớc, tỉnh Bình Định ....... 96

download by :


DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ
Sơ đồ 1.1. Bản chất của hoạt động quản lý ..................................................... 16
Sơ đồ 1.2. Cấu trúc hoạt động quản lý trong nhà trƣờng ................................ 18
Sơ đồ 1.3. Vai trò của hƣớng nghiệp .............................................................. 19
Sơ đồ 1.4: Mối quan hệ của nội dung hƣớng nghiệp ...................................... 22
Sơ đồ 1.5: Tam giác hƣớng nghiệp (K.K. Platonov) ...................................... 23

download by :

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 3.1: Mức độ cấp thiết của các biện pháp hoạt động GDHN tại các
trƣờng THCS trên địa bàn huyện Tuy Phƣớc, tỉnh Bình Định ....... 94
Biểu đồ 3.2: Mức độ khả thi của các biện pháp hoạt động GDHN tại các
trƣờng THCS trên địa bàn huyện Tuy Phƣớc, tỉnh Bình Định. ...... 97

download by :


1

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Nghề nghiệp là vấn đề vô cùng quan trọng trong đời sống của mỗi con
ngƣời. Có nghề nghiệp con ngƣời mới có cuộc sống ổn định, mới làm cho
cuộc sống trở nên có ý nghĩa. Chính vì thế mỗi học sinh sau khi tốt nghiệp
trung học, phải chọn cho mình một nghề để học phù hợp với năng lực, nguyện
vọng, điều kiện của bản thân và nhu cầu nhân lực của xã hội.
Nƣớc ta đang trong thời kỳ đẩy mạnh cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa
trong bối cảnh khoa học và cơng nghệ phát triển nhƣ vũ bão. Sự phát triển về
kinh tế - xã hội đòi hỏi nền giáo dục Việt Nam phải đào tạo ra lớp ngƣời lao
động làm chủ đƣợc khoa học, công nghệ hiện đại. Nghị quyết TW8 về đổi
mới căn bản, toàn diện giáo dục - đào tạo chỉ rõ: “Đẩy mạnh phân luồng sau
trung học cơ sở, định hƣớng nghề nghiệp ở trung học cơ sở”, “đảm bảo cho
học sinh có trình độ trung học cơ sở (hết lớp 9) có tri thức phổ thơng nền tảng,
đáp ứng phân luồng mạnh sau trung học cơ sở, trung học cơ sở phải tiếp cận
nghề nghiệp và chuẩn bị cho giai đoạn học sau phổ thơng có chất lƣợng”.
Hƣớng nghiệp trong giáo dục đóng vai trị quan trọng trong q trình đạt đƣợc
mục tiêu đó.

Nghề nghiệp là phƣơng tiện để đảm bảo cuộc sống vật chất và tinh thần
của con ngƣời. Để thành công trong công việc, con ngƣời cần lựa chọn cho
mình một nghề phù hợp. Đối với thế hệ trẻ, những chủ nhân tƣơng lai của đất
nƣớc, thì việc chọn nghề phù hợp lại càng quan trọng. Khi đƣợc định hƣớng
đúng đắn về nghề, con ngƣời sẽ vững tâm với nghề mà mình lựa chọn, có thái
độ chủ động, tích cực học tập, rèn luyện để có thể làm tốt lĩnh vực nghề
nghiệp trong tƣơng lai. Nếu chọn đƣợc nghề phù hợp, con ngƣời càng có
nhiều cơ hội thành đạt sau này. Nói cách khác, giáo dục hƣớng nghiệp giúp

download by :


2
thanh thiếu niên chọn nghề có cơ sở, giúp các em có nhận thức đúng đắn hơn
về nghề nghiệp để lựa chọn nghề phù hợp với khả năng, sở trƣờng và nhu cầu
của xã hội.
Từ thực tiễn giáo dục hiện nay cũng nhƣ từ thực tế công tác quản lý hoạt
động giáo dục hƣớng nghiệp tại các trƣờng trung học cơ sở, việc tìm hiểu,
nghiên cứu và khảo sát thực trạng hoạt động hƣớng nghiệp và quản lý hoạt
động giáo dục hƣớng nghiệp tại các trƣờng trung học cơ sở làm cơ sở để đề
xuất và khảo nghiệm đƣa ra một số biện pháp khoa học, có tính khả thi nhằm
góp phần làm thay đổi diện mạo trong q trình quản lý hoạt động giáo dục
hƣớng nghiệp là cần thiết.
Xuất phát từ những lý do trên, tôi lựa chọn đề tài: “Quản lý hoạt động
giáo dục hướng nghiệp ở các trường trung học cơ sở huyện Tuy Phước, tỉnh
Bình Định” làm luận văn tốt nghiệp cao học, chuyên ngành Quản lý giáo dục.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn quản lý hoạt động giáo dục
hƣớng nghiệp ở các trƣờng trung học cơ sở huyện Tuy Phƣớc, tỉnh Bình Định
đề xuất một số biện pháp quản lý nhằm nâng cao hơn nữa chất lƣợng hoạt

động giáo dục hƣớng nghiệp, góp phần nâng cao chất lƣợng giáo dục toàn
diện của các trƣờng, giúp cho học sinh thực hiện việc chọn nghề đạt hiệu quả,
đáp ứng nhu cầu của địa phƣơng và toàn xã hội.
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
3.1.

Khách thể nghiên cứu
Hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp tại các trƣờng trung học cơ sở.

3.2.

Đối tượng nghiên cứu
Quản lý hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp ở các trƣờng trung học cơ sở

huyện Tuy Phƣớc, tỉnh Bình Định.
4. Giả thuyết khoa học
Cơng tác quản lý giáo dục hƣớng nghiệp ở các trƣờng trung học cơ sở

download by :


3
huyện Tuy Phƣớc, tỉnh Bình Định cịn bộc lộ những hạn chế, yếu kém nhƣ:
Cơng tác kế hoạch hóa giáo dục hƣớng nghiệp, xây dựng đội ngũ nhân lực
nòng cốt giáo dục hƣớng nghiệp cho học sinh, nhiều yếu tố chủ quan và
khách quan ảnh hƣởng đến công tác quản lý giáo dục hƣớng nghiệp của hiệu
trƣởng trƣờng trung học cơ sở nhƣ: nhận thức của hiệu trƣởng về vị trí, vai trị
và tầm quan trọng của hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp chƣa đầy đủ; năng
lực của lực lƣợng dƣới quyền tham gia hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp…
còn nhiều hạn chế. Nếu khảo sát và đánh giá chính xác thực trạng công tác

quản lý giáo dục hƣớng nghiệp ở các trƣờng trung học cơ sở huyện Tuy
Phƣớc, tỉnh Bình Định thì sẽ có biện pháp tác động hiệu quả và phù hợp góp
phần nâng cao chất lƣợng hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1.

Hệ thống hóa các vấn đề lý luận về quản lý hoạt động giáo dục hƣớng

nghiệp cho học sinh trung học cơ sở
5.2.

Khảo sát, đánh giá thực trạng công tác quản lý giáo dục hƣớng nghiệp

ở các trƣờng trung học cơ sở huyện Tuy Phƣớc, tỉnh Bình Định
5.3.

Đề xuất một số biện pháp quản lý giáo dục hƣớng nghiệp ở các trƣờng

trung học cơ sở huyện Tuy Phƣớc, tỉnh Bình Định
6. Phạm vi nghiên cứu
6.1. Phạm vi về địa bàn khảo sát
Luận văn khảo sát thực trạng và đề xuất biện pháp quản lý hoạt động
giáo dục hƣớng nghiệp ở 5 trƣờng trung học cơ sở huyện Tuy Phƣớc, tỉnh
Bình Định.
6.2. Phạm vi về khách thể khảo sát
Khảo sát thực trạng giáo dục hƣớng nghiệp và quản lý hoạt động giáo
dục hƣớng nghiệp tại các trƣờng trung học cơ sở huyện Tuy Phƣớc với 10 cán
bộ quản lý, 80 giáo viên, 200 học sinh của các trƣờng.

download by :

4
6.3. Phạm vi về thời gian khảo sát
Thời gian khảo sát: Từ năm học 2018 - 2019 đến năm học 2019 - 2020.
7. Phƣơng pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý luận
Sử dụng các phƣơng pháp phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các tài liệu,
văn bản có liên quan đến vấn đề nghiên cứu nhằm xây dựng cơ sở lý luận của
đề tài.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1. Phương pháp điều tra
Sử dụng hệ thống câu hỏi trong các phiếu điều tra theo những nội dung
xác định để thu thập thông tin cần thiết cho việc khảo sát và đánh giá thực
trạng quản lý hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp ở các trƣờng trung học cơ sở.
7.2.2. Phương pháp phỏng vấn
Là hình thức điều tra cá nhân - cá nhân, sử dụng câu hỏi miệng trực tiếp
để thu thập thông tin làm sáng tỏ cơ sở thực tiễn của luận văn.
7.2.3. Phương pháp quan sát
Là phƣơng pháp thu nhận thông tin về đối tƣợng nghiên cứu bằng tri

giác trực tiếp đối tƣợng và các nhân tố khác có liên quan để thu thập thơng
tin, so sánh, đối chiếu kết quả nghiên cứu của đề tài.
7.2.4. Phương pháp chuyên gia
Là phƣơng pháp lấy ý kiến chuyên gia nhằm thu thập những thông tin
đáng tin cậy từ những chuyên gia, những nhà nghiên cứu giáo dục và thực
hiện cơng tác giáo dục hƣớng nghiệp.
7.3. Nhóm phương pháp bổ trợ khác
Phƣơng pháp thống kê toán học và phƣơng pháp so sánh để xử lý các
số liệu thu thập đƣợc trong quá trình nghiên cứu.

download by :


5
8. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và mục lục, luận văn
gồm ba chƣơng:
Chƣơng 1: Cơ sở lý luận của quản lý hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp
ở các trƣờng trung học cơ sở.
Chƣơng 2: Thực trạng hoạt động quản lý hoạt động giáo dục hƣớng
nghiệp ở các trƣờng trung học cơ sở huyện Tuy Phƣớc, tỉnh Bình Định.
Chƣơng 3: Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp ở các
trƣờng trung học cơ sở huyện Tuy Phƣớc, tỉnh Bình Định.

download by :


6

Chƣơng 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC
HƢỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ
1.1. Tổng quan lịch sử nghiên cứu vấn đề
1.1.1 Các nghiên cứu ở nước ngoài
Hƣớng nghiệp trong giáo dục với bản chất là hệ thống các biện pháp
tiến hành trong và ngồi nhà trƣờng để giúp học sinh phổ thơng có kiến thức
về nghề nghiệp và có khả năng lựa chọn nghề nghiệp trên cơ sở kết hợp
nguyện vọng, sở trƣờng cá nhân với nhu cầu sử dụng lao động của xã hội,
đóng vai trị quan trọng trong q trình đổi mới nhằm đạt đƣợc mục tiêu đó.

Ở lĩnh vực nghề nghiệp, việc chọn nghề đã đƣợc nhiều nhà khoa học ở
các nƣớc trên thế giới quan tâm nghiên cứu nhằm giúp cho thanh thiếu niên,
học sinh có sự lựa chọn nghề phù hợp với năng lực, thể lực, trí tuệ, hứng thú
cá nhân và yêu cầu kinh tế của đất nƣớc.
Vào giữa thế kỷ XIX, ở Pháp xuất hiện cuốn sách “Hƣớng nghiệp chọn
nghề”. Nội dung cuốn sách đề cập tới vấn đề phát triển đa dạng của nghề do
sự phát triển cơng nghiệp. Ngay khi đó, ngƣời ta đã nhận thấy tính đa dạng,
phức tạp của hệ thống nghề nghiệp, tính chun mơn hóa vƣợt hơn hẳn so với
giai đoạn sản xuất công nghiệp và thủ công nghiệp, qua đó khẳng định tính
cấp thiết phải giúp đỡ thanh thiếu niên học sinh bƣớc vào thế giới nghề
nghiệp[4]. Đến năm 1975, nƣớc Pháp tiến hành cải cách giáo dục theo hƣớng:
Tăng cƣờng giáo dục tự nhiên và toán học, trong đó tăng kiến thức thực hành
đối với khoa học tự nhiên, đƣa giáo dục kỹ thuật vào giảng dạy, đảm bảo sự
liên hệ giữa trƣờng học và đời sống, giảm bớt tính hàn lâm trong việc cung
cấp kiến thức khoa học, tăng cƣờng tỷ trọng kiến thức có ý nghĩa ứng dụng và
hƣớng nghiệp để giúp học sinh trung học chuẩn bị bƣớc vào quá trình đào tạo

download by :


7
và định hƣớng nghề nghiệp.
Ở Đức, quản lý GDHN ở trƣờng trung học đƣợc nhiều tác giả quan
tâm: Các nhà nghiên cứu của Tổ chức nghiên cứu về lao động kỹ thuật và
kinh tế trong hoạt động dạy học với các cơng trình nghiên cứu về vấn đề cải
cách nội dung, phƣơng pháp và hình thức tổ chức dạy học lao động nghề
nghiệp; Các cơng trình nghiên cứu của các tác giả ở viện Hàn lâm Khoa học
giáo dục-Cộng hoà Dân chủ Đức nhƣ Heinz Frankiewicr, B.Gerner,
D.Marschneider đã nêu lên sự phối hợp chặt chẽ giữa trung tâm Giáo dục kỹ
thuật với nhà trƣờng phổ thông.

Năm 1883, ở Mỹ, nhà tâm lý học Ph.Ganton đã trình bày cơng trình thử
nghiệm với mục đích lựa chọn nghề nghiệp. Vào đầu thế kỷ XX ở Mỹ, Anh,
Pháp, Thụy Điển đã xuất hiện các cơ sở dịch vụ hƣớng nghiệp, tƣ vấn cho
thanh niên ở đó chọn đƣợc nghề thích hợp với khả năng của bản thân và các
nghề đang có nhu cầu tuyển dụng trong xã hội.
Ở Liên bang Nga, hƣớng nghiệp đƣợc thực hiện nhằm mục tiêu đảm
bảo quyền tự chọn nghề của học sinh, giúp các em tự thể hiện nhân cách trong
mối quan hệ với thị trƣờng, tôn trọng hứng thú nghề nghiệp của con ngƣời,
chỉ rõ nhu cầu của thị trƣờng lao động, khơng ngừng nâng cao trình độ thạo
nghề của cá nhân nhƣ là điều kiện quan trọng nhất để thỏa nguyện yêu cầu
phát triển của con ngƣời trong lao động.
Tại Hàn Quốc, trong các loại hình trƣờng phổ thông, nội dung giảng
dạy kỹ thuật - lao động là một bộ phận cấu thành quan trọng trong chƣơng
trình giáo dục. Hết cấp II học sinh sẽ đi theo hai luồng chính đó là: phổ thơng
và chun nghiệp. Các trƣờng kỹ thuật nghề nghiệp tuyển sinh trƣớc rồi mới
chọn học sinh theo luồng phổ thông.
Tại Thái Lan, ngay từ Tiểu học đã trang bị cho học sinh những kiến
thức cơ bản, kỹ năng tối thiểu của một số công việc nội trợ, nông nghiệp và
nghề thủ công. Sang cấp II, đẩy mạnh công tác GDHN gắn với nghề phù hợp

download by :


8
với lứa tuổi, sở thích, nhu cầu của mỗi học sinh, đây là bƣớc tiền đề cho học
sinh bƣớc vào cấp III. Giáo dục nghề nghiệp gắn liền với hƣớng nghiệp nhằm
cung cấp cho học sinh những kỹ năng về nghề cần thiết.
Tại Philippin, một trong những mục tiêu giáo dục phổ thơng là đào tạo
nguồn nhân lực có trình độ cần thiết để lựa chọn nghề. Chính vì thế, học sinh
đƣợc trang bị kiến thức về nghề từ khi học THCS. Học sinh phải có kiến thức,

kỹ năng, thơng tin về nghề nghiệp mà mình chọn, có thái độ làm việc tích
cực[5].
Các cơng trình khoa học của các tác giả một số nƣớc trên thế giới về
GDHN trong trƣờng phổ thông đều chú trọng đến việc cải cách mục tiêu, nội
dung, phƣơng pháp, CSVC phục vụ công tác hƣớng nghiệp nhằm nâng cao
hiệu quả của công tác hƣớng nghiệp trong nhà trƣờng và làm tốt công tác
phân luồng học sinh sau các cấp học.
Nhƣ vậy, có thể thấy rằng GDHN giữ một vai trò rất quan trọng trong
hệ thống giáo dục quốc dân của các nƣớc khác nhau trên thế giới. Trong hệ
thống giáo dục quốc dân của nhiều nƣớc, các thiết chế GDHN đã đƣợc xây
dựng ở các cấp giáo dục nhƣ THCS, THPT, THCN, CĐ và ĐH. Để triển khai
các mơ hình hƣớng nghiệp tích hợp trong hệ thống giáo dục quốc dân, chính
phủ nhiều nƣớc đã có chính sách đồng bộ để duy trì, củng cố các chức năng
của giáo dục hƣớng nghiệp.
1.1.2 Các nghiên cứu ở Việt Nam
Ở nƣớc ta còn mới mẻ cả về lý thuyết và trong hoạt động lẫn thực tiễn
so với các nƣớc trên thế giới về GDHN. Từ cuối những năm 70 của thế kỷ
XX, các cơng trình khoa học của nhiều nhà tâm lý học, giáo dục học, xã hội
học đã tiếp cận nghiên cứu về GDHN cho học sinh phổ thơng ở những khía
cạnh khác nhau.
Từ năm 1979 đến năm 1981 Viện khoa học dạy nghề và tổng cục dạy
nghề (nay là Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp) đã tiến hành nghiên cứu nhiều

download by :


9
cơng trình hƣớng nghiệp. Giai đoạn 1982-1986 đã có các đề tài nghiên cứu,
mơ tả nghề, điển hình nhƣ các tác giả Đặng Danh Ánh, Phạm Đức Quang,
Nguyễn Viết Sự ... thực hiện. Nhìn chung những cơng trình nghiên cứu này

chỉ tập trung đề cập đến việc xây dựng phòng hƣớng nghiệp, tƣ vấn nghề tại
các trƣờng. [9]
Trong những năm 1983-1996, GDHN nƣớc ta đã có những thay đổi và
đạt đƣợc một số thành tựu quan trọng đáng chú ý. GDHN phát triển ở hầu hết
các trƣờng phổ thông, nhiều trƣờng đã trang bị phịng hƣớng nghiệp, góc
hƣớng nghiệp. Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân khác nhau, đã có giai đoạn
chúng ta chƣa chú trọng GDHN, dạy nghề nên dẫn đến tình trạng thừa thiếu,
thừa thầy, thiếu thợ, ảnh hƣởng đến nguồn nhân lực phục vụ u cầu cơng
nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nƣớc. Từ Đại hội Đảng lần thứ VIII (1996) đến
Đại hội Đảng lần thứ XI (2011), Đảng ta luôn nhấn mạnh đến việc tăng cƣờng
công tác hƣớng nghiệp, đẩy mạnh hƣớng nghiệp dạy nghề [29]. Ngay từ năm
2002, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã cho xây dựng chƣơng trình GDHN và viết
sách GDHN cho học sinh từ lớp 9 đến lớp 12 để thực hiện chủ trƣơng của
Đảng về công tác hƣớng nghiệp.
Năm 2002, tại Hà Nội đã tổ chức hội thảo: “Giáo dục phổ thông và
Hƣớng nghiệp - Nền tảng để phát triển nguồn nhân lực đi vào cơng nghiệp
hố, hiện đại hố đất nƣớc” [26]. Có 20 báo cáo, tham luận khoa học tại hội
thảo. Các bài tham luận thật sự là những nghiên cứu tìm tịi, đúc rút, tổng kết
có giá trị về lí luận và thực tiễn của giáo dục phổ thông và hƣớng nghiệp.
Đồng thời cũng chỉ ra các giải pháp nhằm làm cho GDHN và giáo dục phổ
thông phục vụ tốt cho việc chuẩn bị nguồn nhân lực trong thời kỳ CNH HĐH và hội nhập quốc tế.
Ngày 11/01/2005, Khoa Sƣ phạm - Đại học Quốc gia Hà Nội phối hợp
với Viện nghiên cứu Quốc gia về lao động và hƣớng nghiệp - Cộng hòa Pháp
đã tổ chức hội thảo khoa học quốc tế về GDHN với chủ đề: “Đối thoại Pháp-

download by :


10
Á về các vấn đề và hƣớng đi cho giáo dục hƣớng nghiệp tại Việt Nam” [25].

Trong hội thảo, nhiều tham luận của các nhà khoa học trong và ngoài nƣớc đã
trình bày sâu các nội dung, hƣớng đi cấp thiết để thực hiện thắng lợi nhiệm vụ
GDHN của nhà nƣớc. Trong đó, tham luận của tác giả Trần Văn Nhung về
Định hƣớng và nhiệm vụ giáo dục hƣớng nghiệp cho hệ thống giáo dục quốc
dân tại Việt Nam đã khẳng định: “Hƣớng nghiệp nói chung và hƣớng nghiệp
trong hệ thống giáo dục quốc dân nói riêng từ lâu và từ rất sớm đã là một
trong những quan tâm và ƣu tiên hàng đầu trong hệ thống các chính sách và
cơng cụ quản lý giáo dục mang tính chiến lƣợc mà Đảng và Nhà nƣớc Việt
Nam đã đặt ra trong nhiều văn kiện, quy phạm pháp luật quan trọng liên quan
đến giáo dục mà còn về việc hậu thuẫn, thúc đẩy các quy hoạch và chiến lƣợc
phát triển giáo dục, xử lý mọi quan hệ cung - cầu trên thị trƣờng đào tạo và sự
tƣơng tác giữa các hệ thống giáo dục, đào tạo và việc làm”.
Trong các văn kiện và hệ thống các văn bản pháp quy ấy, có thể kể đến
Quyết định số 126/CP ngày 19/3/1981 của Chính phủ về công tác hƣớng
nghiệp trong trƣờng phổ thông và việc sử dụng hợp lý học sinh các cấp phổ
thông cơ sở và phổ thông trung học tốt nghiệp ra trƣờng, Luật Giáo dục năm
1998, 2005, Luật sửa đổi, bổ sung một số Điều của Luật Giáo dục năm 2009,
Luật giáo dục nghề nghiệp năm 2014, Nghị quyết 40/2000/NQ-QH10 của
Quốc hội về đổi mới Chƣơng trình giáo dục phổ thơng, Chiến lƣợc phát triển
giáo dục Việt Nam giai đoạn 2001-2010 (ban hành theo Quyết định số
201/2001/QĐ-TTg ngày 28/12/2001), Chiến lƣợc phát triển giáo dục Việt
Nam giai đoạn 2011-2020 (ban hành theo Quyết định số 711/QĐ-TTg ngày
13/06/2012), Chỉ thị 33/2003/CT-BGDĐT ngày 23/07/2003 về việc tăng
cƣờng giáo dục hƣớng nghiệp cho học sinh phổ thông, Nghị quyết số 29NQ/TW ngày 04/11/2013 của Ban Chấp hành Trung ƣơng 8 khóa XI về đổi
mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng u cầu cơng nghiệp hóa,
hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trƣờng định hƣớng xã hội chủ nghĩa và

download by :

11
hội nhập quốc tế, Quyết định 522/QĐ-TTg ngày 14/05/2018 của Thủ tƣớng
Chính phủ phê duyệt đề án hƣớng nghiệp và định hƣớng phân luồng học sinh
trong giáo dục phổ thông giai đoạn 2018-2025...
Kế thừa những nghiên cứu lý luận này đã có một số luận văn thạc sỹ
nghiên cứu về GDHN của các tác giả nhƣ: Trần Thu Thủy (2018): Quản lý
hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp cho học sinh trung học phổ thông tại
Thành phố Vĩnh Long, tỉnh Vĩnh Long - Luận văn thạc sỹ khoa học giáo
dục, Đại học Sƣ phạm thành phố Hồ Chí Minh; Lê Thị Thu Trà (2016):
Quản lý hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp cho học sinh trung học phổ thông
trên địa bàn Hà Nội - Luận văn thạc sỹ khoa học giáo dục, Viện Khoa học
Giáo dục Việt Nam; Đặng Văn Bình (2016): Quản lý hoạt động giáo dục
hƣớng nghiệp cho học sinh trung học phổ thông tại Trung tâm Giáo dục
thƣờng xuyên - Hƣớng nghiệp - Dạy nghề Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dƣơng Luận văn thạc sỹ quản lý giáo dục, Học viện quản lý giáo dục.
1.2.

Các khái niệm chính của đề tài

1.2.1. Khái niệm về hướng nghiệp
Hƣớng nghiệp trong giáo dục là hệ thống các biện pháp tiến hành trong
và ngoài nhà trƣờng để giúp học sinh có kiến thức về nghề nghiệp và có khả
năng lựa chọn nghề nghiệp trên cơ sở kết hợp nguyện vọng, sở trƣờng của cá
nhân với nhu cầu sử dụng lao động của xã hội. (Điều 3 - Nghị định số
75/2006/NĐ-CP Quy định chi tiết và hƣớng dẫn thi hành một số điều Luật
Giáo dục).
Theo các nhà kinh tế học, “Hƣớng nghiệp” có thể đƣợc hiểu là hệ thống
những biện pháp dẫn dắt, tổ chức thanh thiếu niên đi vào lao động nghề
nghiệp nhằm sử dụng hợp lý tiềm năng lao động tuổi trẻ của đất nƣớc. Hƣớng
nghiệp góp phần tích cực vào q trình phấn đấu, nâng cao năng suất lao động
xã hội.

Theo Phạm Tất Dong thì hƣớng nghiệp nhƣ là một hệ thống tác động

download by :


12
của xã hội về giáo dục, về y học, kinh tế học nhằm giúp cho thế hệ trẻ chọn
đƣợc nghề phù hợp với hứng thú, năng lực, nguyện vọng, sở trƣờng của cá
nhân, vừa đáp ứng đƣợc nhu cầu nhân lực của các lĩnh vực sản xuất trong nền
kinh tế quốc dân [12]. Theo các nhà giáo dục học “Hƣớng nghiệp” vừa là hoạt
động của giáo viên, vừa là hoạt động của học sinh và kết quả cuối cùng của
quá trình hƣớng nghiệp là sự tự quyết định của học sinh trong việc chọn lựa
nghề nghiệp tƣơng lai.
Nhƣ vậy có thể thấy, với các tiêu chí khác nhau, ở góc độ chun mơn
khác nhau chúng ta có nhiều định nghĩa khác nhau cho khái niệm “Hƣớng
nghiệp”. Qua những định nghĩa đó chúng tơi nhận thấy rằng:
Hƣớng nghiệp là các hoạt động nhằm hỗ trợ mọi cá nhân chọn lựa và
phát triển chuyên môn nghề nghiệp phù hợp nhất với khả năng của cá nhân,
đồng thời thỏa mãn nhu cầu nhân lực cho tất cả các lĩnh vực nghề nghiệp (thị
trƣờng lao động) ở cấp độ địa phƣơng và quốc gia.
Hƣớng nghiệp là hoạt động địi hỏi tồn xã hội có trách nhiệm tham
gia. Thế hệ trẻ cần đƣợc hƣớng nghiệp liên tục bằng nhiều con đƣờng, nhiều
cách thức khác nhau. Cần để cho các em lựa chọn nghề nghiệp theo đúng
năng lực, sở thích của các em nhƣng cũng cần giúp các em hiểu rõ nhu cầu
nhân lực mà xã hội đặt ra và trách nhiệm của các em với xã hội.
Hƣớng nghiệp là một hệ thống biện pháp tác động của gia đình, nhà
trƣờng và xã hội, trong đó nhà trƣờng đóng vai trị chủ đạo nhằm hƣớng dẫn
và chuẩn bị cho thế hệ trẻ sẵn sàng đi vào lao động ở các ngành nghề tại
những nơi xã hội đang cần phát triển, đồng thời phù hợp với hứng thú, năng
lực cá nhân.

Hướng nghiệp: Theo Từ điển tiếng Việt, “Hƣớng nghiệp” đƣợc giải
thích là “thi hành những biện pháp nhằm đảm bảo sự phân bố tối ƣu (có chú ý
tới năng kiếu, năng lực, thể lực) nhân dân theo ngành và loại lao động” hoặc
đƣợc hiểu là “giúp đỡ lựa chọn hợp lý ngành nghề”.[34]

download by :