Luật cơ chế giải quyết tranh chấp của WTO và bài học VN

TRU'ONG DAI HOC NGOAI THIJONG
KHOA KINH TE VA KINH DOANH QUOC TE
CHUYEN NGANH KINH TE DOI NGOAI
KHOA LUAN TOT NGHIEP
cgiitedtak
CO CHE GIAI QUYET TRANH CHAP OA WTO: THUG TIEN
VA Bill HOC KINH NGHIEM CHO VIllET NAM
l(

"4- r
J-
1

Ho va ten sinh vien

: Pham Thi QuSlih Trang
Lop

: Anh 4
Khoa

: 46
Giao vien hurOng din : GS.TS. Nguyen Thi Mu
Ha NOi, thing 05 nim 2011
LO'I CAM ON
Qua khOa 11.4n nay, em xin dirge chan thanh cam on c6 gido GS. TS. Nguyen
Thi Ma, gido vien huang clan TA' tan tinh giup c16 em tong bit& hoan thanh khOa
luan nay. Em ding xin chan thanh cam an cac thay co gido truemg 41 hoc Ngoai
Thucmg, nhang ngu61 da cung cap cho em nhang kien thirc nen tang quy bau trong
b6n nam hoc vim qua. D6ng th6i, em cling xin gfri 161 cam on cac can b6 Thu vien
Ngan Hang the giai, Thu vien Qu6c gia, thu vien truemg dai hoc Ngoai Thucmg va

da.c biet la cac can b6 lam viec tai Cue quan ly canh tranh B6 Cong Thuang da gifip
do em trong qua trinh thu thap tai lieu cho khoa
Do khuon kh6 then gian nghien ciru luan van cc') han cling nhu do trinh d6
ngtrei viet con han the, khoa luan chac chan se khong the tranh khoi nhung khiem
khuyet. Em rat mong cac thay co va cac ban thong cam va gop y de bai luan van
du6c hoan thien hon.
Em xin chan thanh cam on!
Ha Ni,
'6 thang 4 nam 2011.
MUC LUC
DANH MIX VIET TAT
DANH MUC CAC BANG
DANH MIX CAC HiNH VA SO DO
Len
MO
DAU

1
CHVONG 1: TONG QUAN VE CO CHE GIAI QUYET TRANH CHAP
THIYONG MAI CUA TO CHeC THIfONG MAI THE GIOI

4
1.1. Sir hinh tranh va Oat trien cua co the giii quyet tranh chip cua WTO

4
1.1.1. Co the giai quyet tranh chap cua GATT

4
1.1.2. Nhiing bit cap trong co the giai quyet tranh chip cua GATT


6
1.2.134c diem ve co' the giai quyet tranh chip dm WTO

10
1.2.1. Dac diem ve co so phap ly

10
1.2.2. Nguyen tac giai quy& tranh chip cua WTO

12
1.2.3. Dac diem ve to chirc dm co quan giai guy& tranh chip trong pham vi cua
WTO

15
1.2.4. Dac diem v'e thu tuc va quy trinh giai guy& tranh chip

17
1.2.5. Nhang dac diem khac trong co the giai quyet tranh chip cua WTO

21
1.3.Nhiing diem tien bo trong co' the giai quyet tranh chip dm WTO so
voi
GATT

24
1.3.1. Co the giai guy& tranh chip cua WTO da )(Oa bo nguyen tac &Ong thuin
thuin dm GATT de thay vao do
la
nguyen tac dOng thuin nghich


25
1.3.2. Cac phan quyet dm Ban I-10i thim hoac Co quan phfic thim CO tinh rang
buOsc cao hon ve phap ly

25
1.3.3. Co the giai quyet tranh chip dm WTO quy dinh cu the va rO rang hon ve
thed han giai quyet tranh chip so vai co the giai guy& tranh chip cua GATT

26
1.3.4. Co the giai quye't tranh chip cua WTO co tinh thOng nhit hon so voi co the
giai quyet tranh chip cua GATT

28
1.3.5. Co the giai guy& cua WTO dua ra quy dinh Inch ve danh gia gifta ky va giai
down phlic thim

29
CHVONG 2: THU'C TIEN GIAI QUYET TRANH CHAP CUA WTO

31
2.1. Tinh hinh giai quyet tranh chip cua WTO tir 1995 den nay

31
2.1.1. SO lieu ve cac vu viec tranh chip duac WTO giai quy6t

31
2.1.2. S6 lieu th6ng ke ve su tham gia cua cac thanh vien vao co the tranh chdp
WTO

36

2.1.3. S6 lieu th6ng
ke ve
tranh chdp theo mat hang va tranh chdp lien quan den cac
hiep dinh cua WTO

41
2.2. MOt so tranh chip dien hinh va bai hoc kinh nghiem cho Viet Nam

44
2.2.1. Tranh chdp giira Hoa KST, Canada va Argentina d6i voi EU ye san phAm nong
nghiep bien d6i gen (DS 291, DS 292, DS 293)

44
2.2.2. Trung Qu6c kien Hoa KST ye viec danh thue ch6ng ban pha gia va thue d6i
khang len mot s6 mat hang cUa ntrac nay nhap khdu vao Hoa Ky (DS379)

48
2.2.3. Tranh chdp lien quan den phucmg phap zeroing oh Hoa Ky

52
2.2.4. Vu kien dau tien do Viet Nam khai xtrOng lien quan den vu kien ch6ng ban
pha gia cua Hoa KS/ d6i vOi torn clang lanh dm Viet Nam

56
CHUONG 3: GIAI PHAP DE VIET NAM VAN DUNG THANH CONG CO
CHE GIAI QUYET TRANH CHAP CUA WTO

68
3.1. Du bao ye xu hoO
►

g gia tang tranh chip thirong mai claw to trong WTO
va kha nfing tham gia cua Viet Nam

68
3.1.1. Du bao xu twang gia tang tranh chdp thucmg mai trong WTO trong thoi gian
tai

68
3.1.2. Du bao kha nang tham gia cua Viet Nam trong cac vu kien tai WTO

74
3.2. Giai phap de Viet Nam chili Ong tham gia vao co the giai guy& tranh chip
cua
WTO

83
3.2.1. Nhom giai phap gifip Viet Nam han the nguy co
bi
kien

83
3.2.2. Nhorn giai phap de Viet Nam tham gia mot each chir &Ong vao viec giai
quy& tranh chip tai WTO


87
3.2.3. NhOm cac giai phap khac


92

KET
LUAN


95
TAI LIEU THAM KHAO


-
96
PHU LUC
ii
DANH MUC VIET TAT
I. DANH MUC VIET TAT TIENG ANH
AD
Anti Dumping Agreement
Hiep dinh cheng ban pha gia
AoA
Agreement on Agriculture
Hiep dinh Ming nghiep
ATC
The Agreement on Textiles and
Clothing
,
Hiep dinh ve Det may
CWP
Circular Welded Carbon Quality
Steel Pipe
O


dan thep cacbon
Ong
DOC
Department of Commerce
138 Thuong mai Hoa KS/
DSB
Dispute Settlement Body
Co quan giai guy& tranh chp
DSU
Dispute Settlement
Understanding
Thea thu4n ve cac Quy
tac
va Th8
tuc dieu chink vies giai quyet tranh
chap
EC
European Commission
Uy ban Chau Au
EU
European Union
Lien minh Chau Au
GATS
General Agreement on Trade
Services
Hiep dinh thuong mai dich vu
GATT 1947
General Agreement on Trade
and Tariff 1947
Hiep dinh chung ve Thue quan va

Thuong mai
ICJ
International Court of Justice
Tea an C8ng lf quec
t6
IMF
International Monetary Fund
Quy tien to
qu'L ta
.

ITO
International Trade Organization
To chirc Thuong mai
qu'L t6
LSA
Lousiana Shrimp Association
Hiep 118i torn bang Lousiana
LWR
Light-Walled Rectangular Pipe
and Tube
,„t l
oci
Ong clan chu nhai nhe
LWS
Laminated Woven Sacks
Bao tai det nhieu lop
OECD
Organization for Economic
Cooperation and Development

To chirc Hop tac va Mat trien Kinh
t6
OTR
Certain New Pneumatic Off - the
- Road Tyres
,
Lop hoi
POR
Period Of Review
Giai doan rd soat
iii
S&D
Special and Different Treatment
D6i xis dac biet va khac Net
SCM
Subsidises and Countervailing
Measures
Hiep dinh ve cac bien phap try cap
va d8i khang
SOCBs
State - Owned Banks
Ngan hang nha nuot
SOEs
State - Owned Enterprises
Doanh nghiep nha ntrelc
SPS
Sanitary and Phytosanitary
Agreement
Hiep dinh the bien phap ve sinh va
kiem dich

SSA
South Shrimp Association
Hiep h8i torn phia Nam
TRIMS
Agreement on Trade Related
Investment Measures
Hiep dinh ve cac bien phap dau to

lien quan den thirang mai
TRIPS
Agreement on subsidies and
countervailing measures
Hiep dinh ve cac Khia canh ciia ,
Quyen so. hiru tri tue lien quan den
thuang mai
TRs
Trade remedies
Cac hiep dinh ve Ch6ng ban pha
gia, chong try cap va ti r ve
UN
United Nation
Lien hiep qu8c
USD
United States Dollar
DOng do la
my
VSC
The Vietnam Shrimp Committee
Uy Ban torn Viet Nam
WB

World Bank
Ngan hang The gioi
WTO
World Trade Organization
T6 chirc Thucmg mai The giai
II. DANH MUC VIET TAT TIEING VIET
BHT
Ban h8i tham
OPT
Dang phat
tri6n
PT
Phat trien
iv
DANH WC CAC BANG
Bang 1.1: Quy trinh giai quydt tranh chap dm WTO

20
Bang 1.2. Lich trinh trong cac vu kin th6ng thuamg

27
Bang 2.1: Tinh hinh giai quydt tranh chAp theo timg giai doan lam vidc

34
Bang 2.2: TS/ ld % s6 tranh chAp &ye ke't Juan la vi pham quy dinh WTO

35
Bang 2.3: S6 IT tranh chap giai quydt theo ca chd cila WTO theo nhom nuac

37

Bang 2.4: S6 tranh chAp phan theo nguyen don va bi don

40
Bang 2.5: T6ng quan vu vidc DS 379

49
Bang 2.6: Kdt qua thud ch6ng ban pha gia torn cu6i ding

58
Bang 2.7. S6 luting doanh nghidp Vidt Nam duo
.
c chon mau trong vu didu tra

64
Bang 3.1: Kim ngach, t6c d6 tang/giam kim ngach xuat/nhap khAu dm Vidt Nam
sang Chau Au va chau My nam 2010

78
Bang 3.2: Su &mg g6p vao mire tang kim ngach xuat khau dm cac nhOm hang chil
luc nam 2010 so vai nam 2009

79
Bang 3.3: Quy trinh ra chinh sach chung

85
v
DANH MUC CAC HINH VA SO DO
So. dO 1.1:
Thai han cua quy trinh lam viec Ban HOi tharn


18
Sc
.
do
2.1: So vu tranh chp giai quy& theo co
.
the cua WTO qua cac nam

32
So
.
do
2.2: Xuat khAu the giai tir nam 1995 — 2009

33
So
.
do
2.3: Cac thanh vien thuang xuyen sir dung giai guy& tranh chip cila WTO
(tir nam 1995 den ngay 03/03/2011)

38
So
.
do
2.4: S6 tranh chap trung binh trong mot nam duo
.
c giai guy& theo co
.
the

cua
WTO (giai doan 1995 — 2000 va 2001 — 2008)

39
Hinh 2.1. S6 vu viec tranh chap phan loci theo san phAm

42
Hinh 2.2: S6 vu viec tranh chap dua tren vi pham cac Hiep dinh cua WTO tir 1995
den Q4
1/2011

43
So
.
do 3.1:
Gia tri xuAt klAu cim Viet Nam giai doan 1995 - 2010

77
vi
L61 MO DAU
1. Tinh cap thitt cua dl
t tai
Nam 1995, T8 chirc Thuang mai The giai (WTO) ra doi, tra thanh mot din
clan dam phan de cac quo'c gia tren moi chau luc ky ket cac hiep dinh thuong mai
viii 3'7 nghia la "luat char gifra cac nuac thanh vien nhAm muc dich to do Me
thucmg mai vii thiic day su phat trien thucmg mai qu6c ta. La mot phAn khong the
thieu trong to chirc nay, co the giai quy& tranh chap thuang mai ciia WTO da gap
phan dam bao cac "luat char dm WTO dtrgc thuc hien nham bao ve quyen vii
nghia vu cua cac thanh vien WTO. Thuc to cid cho thay ring, co the nay dang hoat
Ong ngay cang co hieu qua trong viec giai quy& tranh chap trong khu8n khe)

cua
WTO vii dugc nhieu thanh vien sir dung
6
giai quy& tranh chap. Do do, viec
nghien ciru tim hieu
6
nam yang ca the nay la dieu het suc can thiet.
Ngdy 11 thang 1 nam 2007, Viet Nam chinh thirc tra thanh thanh vien
cua
WTO, danh dau mot buck lien lam trong qua trinh 1
-
18i nhap kinh to qu6c
to cua
minh. Ngay 1 thang 2 nam 2010, Viet Nam chinh thirc khai kien Hoa KST ra WTO
ve
viec Hoa KS' tier) tuc ap thue cht'mg ban pha gia torn nhap khau to Viet Nam vao
Hoa Ky. Day la tranh chap dAti tien do Viet Nam kheri kien ice ttr khi gia nhap WTO
vii no cho thay nhirng no tut mai cila Viet Nam trong viec tan dung nhiing lgi ich
co dugc tir viec gia nhap WTO
a
bao ve quyen lgi cua minh. Su kien nay du that
bai hay thanh cong cling van se la mot buerc kheri clan can thiet vii ma throng cho
nhang vu kien tiep theo de Viet Nam co the lien xa hon trong viec bao ve lgi ich
thuang mai cua minh tnrac cac thanh vien phat trien nhu Hoa KST, Lien minh Chau
Au (EU) Vi vay, de co the giai quy& hieu qua tranh chap nay vii nhimig tranh chap
sap tai, viec trang bi nhUng hieu biet ca ban ding nhu viec theo sat vii phan tich
thuc trang giai quy& tranh chap dm WTO, nghien ciru nhang vu kien dien hinh
cua
cac nu& thanh vien de rut ra nhung kinh nghiem cho Viet Nam trong qua trinh giai
quy& tranh chap qua la het sire can thiet.

1
Vai nhung 13'7 do neu teen, toi da chon de tai
"Cu the giii quy4t tranh chip
cua WTO: thtrc tali vi Lai hoc kinh nghiem cho Viet Nam"
lam de tai khoa luan
t6t
nghiep dai hoc.
2. Muc dich va nhiem vu nghien cult
•
Muc dich nghien cum
Tren co so nghien dm co the giai guy& tranh chip cua WTO va thuc tin
giai quy& tranh chap dia cac nuac thanh vien WTO trong thi gian qua, de tai rift
ra nhimg bai hoc kinh nghiem cho Viet Nam trong viec van dung co the nay de bao
ve quyen loi dm minh khi có tranh chap lien quan den thuc thi cam ket trong WTO.
•
Nhiem vu nghien cum
De dg &roc muc dich neu teen de tai co nhiem vu:
- Tim hieu ve ca the giai giai quyet tranh chap dm to chucThuang mai The
giai (WTO).
-
Tim hieu thuc tin giai quyet tranh chap thucmg mai cua WTO: dua ra cai
nhin tong quat ve tinh hinh giai quyet tranh chap va phan tich mot so vu tranh chap
thuang mai Oita cac qu6c gia thanh vien WTO de lam ra han tinh hinh do va dua ra
mot so nhan xet.
-
Danh gia hieu qua hog dOng dm co the nay: tim ra nhung uu diem, nhung
tin
bO cua co the giai quyet tranh chap WTO so vai tien than cua no la co the giai
quyet tranh chap GATT 1947 va cac ca the giai quyet tranh chap khac; nhimg diem
con han che, nht

-
mg van de dang phut sinh dm co the giai quyet nay.
-
Tim hieu kinh nghiem dm mot so nuac thanh vien WTO da tham gia nhieu
trong qua trinh giai guy& tranh chap thuang mai va tir do dua ra nhi7mg bai hoc kinh
nghiem cho Viet Nam de có the giai quyet cac tranh chap thuang mai mot cach hieu
qua nhat.
2
3.
Doi
tuvng va pham vi nghien ciru
Ooi
tucmg nghien ciru cua khoa Juan la cac quy dinh cua WTO v'e co ch6
giai
quye't tranh chap. Ngoai ra, doi tucmg nghien ciru cua khoa Juan can bao gam ca cac
vu kien v'e thuang mai quac to trong pham vi cua WTO.
Pham vi nghien ciru cua de tai giai hand nhang tranh chap cita cac ntrac
thanh vien WTO tir nam 1995 den nam 2010. Khi de xuat giai phap van dung co
.

the
giai quy'et tranh chap cita WTO de)i vai Viet Nam, khOa luan kin nghi nhang
giai phap cho giai doan tir nay dart 2015 va xa han, den nam 2020.
4.
Phucrng phi') nghien cu'u
Khaa Juan sir dung ke't hop cac phuang phap nghien ciru nhtr: phuang phap
thu thap, phuang phap thong ke; phuang phap phan tich th8ng tin; phuang phap
phan tich — tang hop; phuang phap din giai — quy nap; phuong phap doi chiL — so
sanh; plurcmg phap mo to - khai quat va phucmg phap he thong h6a.
5.

Kk ciu ctia de tai
Ngodi loci mo
cfau,
k'et Juan, danh muc tai lieu tham khao, not dung dm khoa
Juan gam 3 chuong:
Chuang 1: Tang quan v‘ co the giai quy'et tranh chap thuang mai cila WTO
Chuang 2: Thuc tin giai quy6t tranh chap dm WTO
Chuang 3: Gial phap
a
Viet Nam van dung thanh ding ca the giai guy&
tranh chap cilia WTO.
3
CHIYONG 1: TONG QUAN YE CO CHE GIAI QUYET TRANH CHAP
THVONG MAI CUA TO CHtfC THIYONG MAI THE GIOI
1.1.
Sir hinh thanh va plait trien ciia co' chi' gill quyet tranh chAp cila WTO
1.1.1. Ca ch'j ghii quy
i
et tranh chilli cila GATT
1.1.1.1. Ste ra cloi cita GATT
Truorc tinh hinh suy thoai cila nen thuang mai qu'Oc te vao nhftng nom 30 cita
the kSi XX, mot so nuerc chit eh& tren the giai nhu Hoa KST, Anh, Phap da no ltrc
thiet lap flitting dinh the da phuang nham gift On dinh him binh cling nhu tai thiet lai
nen kinh te the giai thong qua viec thiic day sit phat tridn dm thuang mai qu'Oc te.
NiS luc dO da duo den sit thanh lap cac to chirc quOc te nhu Lien Hiep QuOc (UN),
Ngan hang the giai (WB) va Quy tinte quOc te (IMF). CuOi Chien tranh the gigi
thir 2, cac ntrac bat dau theo duichinh sach to do Ma thuang mai. Thong 12/1945,
15 nuac tham gia than Juan ve viec cat giant thud quan va dot rang bu'Oc thud quan.
Sau do, 50 ntrac tier) tuc tham gia dam phan
a

thanh 14p TO chirc thuang mai qu'Oc
te (ITO), dugc du dinh se hog dOng vai to each la mot ca quan chuyen mon dm
Lien Hiep QuOc thong qua Hien chuong Havana nhung cuOi cling Hien chuang
khong dugc thong qua.
Tuy nhien trong khoang tiled gian nay, 23 nuac cid'
ti en
hanh dam phan ve
thucmg mai quo'c
ti
e
va di den viec 1c57 ket mot ban hiep dinh het six quan trong va
c6 gia tri larn lao
d6i
yeti nen thucmg mai quOc te do chinh la Hiep dinh Chung ye
Thud quan va Thucmg mai (GATT) vao ngay 30/10/1947 va CO hieu lye tir ngay
01/01/1848. Hiep dinh Om mot bO quy tac thuang mai va thea thuan cam ket dm
cac ntrac thanh vien ve cat giam 45.000 clang thud. Mac da GATT ra dai vai to
cach la mot Hiep dinh tam theri nhung no
da
ton tai dugc gan mot nua the IcS7 (tir
1948 den 1995) va Op phan khong nh6 trong viec thitc day sit phat tridn cua
thuang mai quOc te. Trong tiled gian ton tai cila minh, GATT da thuc hien kha hieu
qua the chirc nang chit yeti ma no da dot ra, trong do co chirc nang giai guy& tranh
chap thuang mai dm Hiep dinh nay. Day la mot chirc nang rat quan trong vi no dam
4
bao cho cac chirc nang khac CO the thuc hien mOt cach hieu qua. That vay, giai
quy& tranh chap dog nghia vai viec GATT se dem lai su cong bang trong quyen
lgi va nghia vu cua cac nuoic thanh vien va buOc cac nuac phai tan thil cac quy tac
da dugc dua ra, cham dirt
su

vi pham nhiing quy tac da cam ket. D6 chinh la ly do
tai sao then hiep dinh GATT, mot he thong giai guy& tranh chip da dugc thiet
1.1.1.2. D'
ac diim co' chi giai quyit tranh chap ctia GATT
Ton tai gar! 50 nam, co the giai guy& tranh chip ca. GATT hoat dOng chu
yeu dua tren nhang quy dinh trong Dieu XXII (dirge thong qua vao thong 11/1958)
va Dieu XXIII (dugc thong qua 5/1966) ea Hiep dinh GATT 1947
(Xem phu
luc
3).
Dieu XXII quy dinh ve thu tuc "tham van" girra cac ben lien quan den viec
thuc thi GATT. Trong do, GATT yeu can cac ben 14 ket can phai no luc quan tam,
xem xet nhang van de c6 anh huang den viec thuc thi hiep dinh va cimg nhau tham
van de c6 the dua ra cach giai guy& hop ly cho van de do.
Dieu XXIII quy dinh nhang buck nham giai guy& "su vo hieu hoa hay vi
pham cam ket". Theo da, GATT cho rang su vo hieu haa hoac vi pham cam ket co
the xay ra boi mot ben 14 ket khong hoan thanh nghia vu da cam ket trong khuon
khei Hiep dinh; hoac mot ben 14 ket ap dung mot bien phap ma khong tinh den viec
bien phap dO mau than vai cac quy dinh trong Hiep dinh GATT; hoac co bat cir
mot tinh hung nao khac xay ra gay mau than. TV do, Dieu XXIII da dua ra nhimg
huang giai guy& khi tranh chap nay sinh.
Dip tren nhang quy dinh chung nay cila GATT, cac ben ky ket voi to cach la
mot quOc gia cung nhau tien hanh giai guy& tranh chAp. Trong nhang nam dau tien
thuc thi, cac phan guy& cuOi ding ve tranh chap dugc dua ra bed Chu tich HOi dOng
GATT. Sau nay, the tranh chap dugc chuyen den cac Ban cong tac (Working party)
gOm dai dien cua tat ca cac ben 14 ket co lien quan, bao gom ca cac ben tranh chap.
Sau nay, Ban cong tac dugc thay the boi Ban hOi tham (Panel) gOm tir ba den nam
chuyen gia d'Oc lap khong lien quan den cac ben tranh chap. Ban hOi tham se viet
5
bao cao kern theo kien nghi nham giai quy& tranh chap va chuyen tai HOi d6ng

GATT. Trong thai gian giai quy& tranh chap theo GATT, ngoai cac quy dinh tai
Dieu XXII va Dieu XXIII cua Hiep dinh GATT 1947, cac ben ky ket con dam phan
dua ra mot so quy& dinh va thoa thuan quan trong lien quan den giai quyet tranh
chap nhu: Quyet dinh ngay 05/4/1966 ve cac thu tuc theo Dieu XXIII; Thoa thuan
ve thong bao, tham van, giai quy& tranh chap va giam sat ngdy 28/ 11/1979; Quyet
dinh ve giai guy& tranh chap trong Tuyen 136 cua BO tnrang ngdy 29/11/1982;
Quyet dinh ve giai guy& tranh chap ngay 30/11/1984; Quyet dinh ngay 12/4/1989
ve
hoan thien cac quy tac va tha tuc giai guy& tranh chap GATT'.
1.1.2. Nhitng bat cap trong co' c14 gitii guy& tranh chap cat: GATT
CO the not rang he thOng giai quy& tranh chap dm GATT la mot trong nhung
thanh ding ma Hiep dinh GATT
da
dat duoc trong thesi gian ton tai cua minh. Trong
gAn 50 nam (1948 — 1994), co khoang 300 vu tranh chap thuung mai da &roc dua ra
va
giai quy& theo co the nay
2
. Tuy nhien, trong thuc to ap dung, cac han the trong
he thOng nay da dAn dan duoc bOc 10. Mac du cac nuac ky ket da dua ra mot vai sira
d6i
nhung cho den vong dam phan Urugoay, mot so bat cap van ton tai va lam giam
di tinh hieu qua cling nhu hieu luc cua ca the nay. Nhang bat cap do la:
Bat cap tide nhat, co
.
the giai quyet tranh chap cua GATT hoat Ong Ora tren
nguyen tac dong thuan thuan da tao lieu kien de nu-oc thua kien dtra ray 'den phan
dai nhilm tri hoan viec ra quyet dinh thi hanh phan quyet.
CO the not rang day chinh la nhuoc diem lan nhat trong co the giai quyet
tranh chap cua GATT va no keo theo nhimg han the khac cling nhu lam giam mot

cach clang ke hieu qua hoat dOng cua ca the nay. Theo nguyen tac dOng thuan
thuan, moi quy& dinh trong khuon khO Hiep dinh GATT can có su nhat tri thong
qua dm
tat
ca cac thanh vien ky ket. Dieu nay ding c6 nghia la phan quy& dm Ban
hoi tham se khong duoc thong qua neu co mot nuac phan doi. Trong qua tranh giai
guy& tranh chap, nguyen tac nay duoc ap dung khi thanh lap Ban hOi thAm va khi
Nguim: Basic Instruments and Selected Documents (BISD)
2
Theo WTO tai website <ienglish/tratop_e/dispu_e/gt47ds_e.htm
>
6
Bao cao cua Ban hei thim can dugc thong qua. Dieu nay dOng nghia \Jai viec ca
ben tranh chip ding c6 quyen tham gia vac) qua trinh dua ra guy& dinh ve mot vin
de
trong qua trinh giai quy& tranh chip.
Nguyen tic nay da lam giam hieu qua kha nang giai guy& tranh chip khi ma
mot ben tranh chip co the se
-
sir dung quyen cua minh de ngan can viec thanh lAp
Ban hOi thim neu ho cho rang minh c6 the thua kien. Chang co gi dam bao dugc
rang ben thua kien se khOng ngan can viec thOng qua bao cao cua Ban WO thim hay
quyet dinh ap dung bien phap tra dua
d6i
vai nuac minh. Mac du tir diu nam 1980
tro ve truac, he thOng giai guy& tranh chip chua tirng CO dieu nay nhung tir nam
1980 tra ve sau, hien tugng cac mrac lien quan sir dung quyen phan dOi cua minh de
ngan can qua trinh giai guy& tranh chip bat diu xay ra va tang len, dac biet la cac
tranh chap lien quan den yin de nhay cam ve chinh tri hoac cac link vtrc quan trong
ve

kinh te. Khong chi c6 the,
citii
\Teri Ban hOi thim, khi Net chac chan rang phan
guy& cua minh dua ra se phai
dugc
ca ben thua kien chap thuAn thi dOng co
.
de dua
ra phan guy& cua ho se khong chi dua tren co so phap ly ma con nham vao mot giai
phap co tinh ngoai giao. Hay not met each khac, Ban hOi thim se phai dua ra mot
phan quyet ma ca hai ben co the chip nhAn dugc. Tnrac nhiing run ro d6, cac thanh
vien ky ket mat din su tin Wang vao hieu qua hoat dOng dm he thOng giai guy&
tranh chip theo GATT. Nhieu tranh chip khong dugc dua ra truac GATT bin ben
khieu kien nghi ng6 rang cac run ro nay co the se xay ra.
&it cap thic hai, cac quy tic lien quan den giai quyet tranh chap quy dinh
trong GATT clam có tinh rang buac cao ve phap ly
,
muc tieu giai quyet tranh cha
r
p
mang tinh ngoai giao, chit yeu &rang den su hoa
Co
.
so phap ly de giai quy& tranh chip trong GATT chi dugc quy dinh trong
hai dieu XXII va XXIII, trong d6 dua ra cac nguyen tac
rat
chung, khong cu the,
xoay quanh viec "vo hieu h6a va suy giam quyen lgi lien quan den Hiep dinh" chir
chua thuc su tren tinh thin giai guy& gifia hai ben tranh chip. Cu the nhir quy dinh
ve su

vo
hieu hoa trong Dieu XXIII cua Hiep dinh khong sir dung dugc cho muc
7
tieu giai quyet tranh chAp
3
. MOt so quy tic ve giai guy& tranh chAp
dugc
quy dinh
trong cac quyet dinh, bien ban ghi nha sau nay khong dugc dinh nghia mot each r
.
6"
rang va thieu nhung quy dinh thuc thi, chu yeu 136 sung cac van de cu the trong qua
trinh giai quy& tranh chip nhu then han.
Theo co the giai quyet tranh chip ctia GATT, tranh chAp gift cac nuac dugc
giai
quyet vira thong qua con duemg ngoai giao nhu thucmg lugng, h6a giai, vira
bang con duemg hOi therm. Tuy nhien, qua trinh giai quyet tranh chip oh GATT
chi" yeu mang tinh ngoai giao nham giam su cang thing va tang cugng su thoa hiep
nham muc tieu thea man ca hai ben. Dieu nay anh huang tieu cuc den tinh cong
bang va khach quan trong cac phan quy& dugc dua ra va khien cho qua trinh
giai
guy& tranh chAp c6 xu huang tic nghen trong nhimg 3"/ kien khac nhau ma kilo c6
the thOng nhAt de di tai mot guy& dinh cuOi ding.
B6'1 cap Ode ba, co
.
the giai quyet tranh chap ctia GATT chi chew tien hanh
mot cap, khong co cap phfic therm
WO rang trong co the giai guy& tranh chAp oh GATT, cac ben tranh chAp
khong c6 quyen khang cao khi ho cho rang nhung phan guy& ma Ban hOi therm dua
ra la khong thoa clang. Dieu nay lam giam tinh cong bang trong co

.
the giai quyet
tranh chAp nay.
Bat
cap tide tte, cac quy tic lien quan den vi'
ec giai quyet tranh cheip cua
GATT chtea cho they rang loi ich ctia cac nuac dang va kern phat trien se dtevc dam
bao
CO the thAy rang GATT chua thuc su co nhung quy dinh neu re)
" nhung iru dai
dinh cho nhung nuac dang va kern phat trien. Khong nhung the, mot so quy tic ctia
GATT con tao kilo khan cho nhung nuac nay trong qua trinh giai quyet tranh chAp.
Cu the, nguyen tic deg thuan dm GATT gay bAt lgi clang ke cho nhung nuac nay
bai
vi the oh ho khong the ngang bang vii vi the dia cac nuac phat trien trong
GATT not chung va qua trinh giai quyet tranh chAp not rieng. Ngoai ra, do qua trinh
3
Xem Phu luc 3
8
giai quyet tranh chip thuang Ice() dai nen d6i vai cac nu& dang phat trien, ho kh6
co kha nang cung cap tai chinh de theo dui vu kien den cung. Nhu da phan tich
tren, du nuac dang phat trien co thong kien, ding khong c6 gi có the dam bao vai ho
rang ben thua kien neu la mot nuac phat trien se thgc thi phan guy& va viec ap
dung bien phap tra dua doi vai nhang nuac phat trien lai duang nhu khong the giai
guy& duoc van de.
Bat cap tide nam, viec thong qua mot s "b0 luat" cua vong dam phan
thumg mai da phumg Tokyo vai nhiing che giai quyet tranh chap rieng dei lam
suy y
f
eu co

.
che giai quyet tranh chap ctia GATT.
Nam 1979, sau vong dam phan thuang mai da phucmg Tokyo, mot so Hiep
dinh da duvc thong qua nhu Hiep dinh ve buon ban may bay dan dung, Hiep dinh
ve
mua sam chinh ph6. Trong cac Hiep dinh nay, van de giai quy& tranh chap duoc
quy dinh rieng cho timg Hiep dinh va cac th6 tuc giai quy& tranh chap chi duoc ap
dung d6i vai nhang nuac tham gia 147 ket va chi ve nhang van de cu the. Trong mot
s6 truang hop, khi tranh chap lien quan toi mot van de duoc quy dinh trong ca
GATT 1947 fan mot trong cac Hiep dinh cua vong Tokyo thi cac ben tranh chap c6
quyen lua chon Hiep dinh va ca che giai guy& tranh chap hira hen se mang lai
loi
ich tot nhat cho ho hoac dua ra hai vu tranh chap rieng re theo cac hiep dinh khac
nhau ve ding mot van de. Dieu nay thuc su da lam mat di tinh th6ng nhat va lam
suy yeu co che giai guy& tranh chap dm GATT.
Tom 10, co
che giai quy& oh GATT van con ton tai kha
nhi&I han ch6. Cac
quy dinh lien quan den van de nay chua thuc su cu the, rO rang va mang tinh thuc
tin cao. Nguyen tac d6ng thuan da gay can 6'6 kha lon trong qua trinh giai quyet
tranh chap nhu keo dai thai gian giai quyet, cac ben kilo di den mot guy& dinh
th6ng nhat ve van de tranh chap, tao co hOi cho ben thua kien can tra qua trinh thuc
thi hiep dinh, lam giam long tin cila cac thanh vien 147 ket d6i vai he thong giai
quy& tranh chap GATT. Ben canh do, co
.
che nay chua thuc su ch6 trong den quyen
loi cua cac nuac dang va kern phat trien va clan clan giam di tinh th6ng nhat tnrOc su
9
ra dai cua mot s6 1)0 luat cua yang dam phan Tokyo. Dieu nay cho thay su can thiet
phai co mot co the giai guy& tranh chap mai khi WTO ra do

.
i.
1.2. D4c diem ve ca the giai quytt tranh chAp cua WTO
'I'm& n1E:trig horn the trong he th6ng giai guy& tranh chap dm GATT, cac
van de ve giai quyet tranh chap da dugc dua vao chuang trinh nghi su cua cac cuOc
dam phan trong \Tong Urugoay va dugc uu tien cao. Vong dam phan keo dai tam
norm (1886 — 1995) da dat tai su thanh cong ve cai each the the thong qua viec
thanh lap T6 chirc Thucmg mai qu6c to WTO de giant sat cac hoat &ling thuang mai
da phuang. Cang vai su ra dai cua to chirc nay, mot he th6ng giai guy& tranh chip
cua
WTO ding dugc thiet lap dua tren nhang quy dinh cua Hiep dinh GATT ve giai
guy& tranh chap vai nhang sira d6i, b6 sung quan trong va tra thanh mot he th6ng
giai quy& tranh chap qu6c to hoat &Ong het six hieu qua va clang tin clay.
1.2.1. Doc diem ve ca sa phap
ly
1.2.1.1. Cac van ban phap 1j) clieu chinh
Tren ca so cac quy dinh rac ve giai quy& tranh chap cua GATT, WTO da
thanh cong trong viec thiet lap mot co the phap 13'T day da, chi tiet trong mot van
ban th6ng nhat de giai quy& tranh chap thuang mai gicra cac nuac thanh vien WTO
la
"Thoa thuan ve arc Quy tae va ThU tuc di'eu chinh viec giai quyet tranh chap"
(DSU)
4
. DSU bao Om 27 di'eu va 3 phu luc quy dinh cac nguyen tae, trinh to giai
quyet ding nhu cac bien phap bao dam thi hanh cac khuyen nghi va phan guy& cua
ca quan giai guy& tranh chap. Dieu II: 2 dm Hiep dinh WTO ghi nhan rang DSU la
"mat phan khong the torch red cua hiep dinh nay, rang buac tat ca cac nurk thanh
vien".
DSU dugc ap dung
d giai

guy&
tat ca
cac tranh chap lien quan cac Hiep
dinh ve thuang mai hang hOa (GATT va cac Hiep dinh lien quan), Hiep dinh
thuang mai dich vu (GATS), Hiep dinh ve cac Khia canh cua Quyen so hiru tri tue
lien quan den thuang mai (TRIPS), cac Hiep dinh thuang mai nhieu ben va ngay ca
DSU. Trong tnrang hop có su mau thuan giita cac quy the cua DSU vai cac quy
4
Van ban nay nam trong Phu inic 2 dm Hiep dinh Marrakesh thanh lap WTO.
10
dinh va thu tuc b6 sung dac biet lien quan den giai quy& tranh chap trong cac Hiep
dinh cita WTO thi cac quy dinh va thit tuc b6 sung se dugc ap dung
5 .
Ben canh do, ca cite nay con co mot s6 cac quy dinh rieng biet trong cac van
ban khac dugc DSU vien dan den nhu: Dieu XXII va XXIII trong Hiep dinh GATT
1994; cac quy tac va thit tuc chuyen biet hoac b6 sung ve giai guy& tranh chip tai
cac Hiep dinh trong khuon kh6 WTO (dugc liet ke trong phu luc 1 cua DSU);
"Quyet dinh ve cac thit tuc giai guy& tranh chap d'Oe bier GATT 1966 vai cac quy
tac ap dung cho viec giai quyet tranh chap giaa mot nu& kern phat trien va mot
ntroc phat trien (Dieu 3.12 DSU) va cac thit tuc dac biet ap dung cho tranh chap c6
mot ben la ntrac kern phat trien nit& (Dieu 2.4 DSU).
1.2.1.2. Ca so phap lf; d
i
e dim tranh chap ra
he
thdng giai quyet tranh chiip
cita WTO
DSU quy dinh co 3 loci khieu kien: khieu kien vi pham, khieu kien khong vi
pham va khieu kien firth hueng. Thgc to giai quyet tranh chap cho thay rang cac
tranh chap chit yeti dua tren "khieu kien vi pham", chi co mot s6 vu kien la khieu

kien khong vi pham ve su triet tieu hoac suy giant lgi ich thuang mai. Chtra tirng co
khieu kien nao dan tai bao cao dm Ban h'6i tham hoac co
.
quan Ph& tham dua tren
"khieu kien firth hu6ng".
D6i voi "khieu kien vi pham"
6
, ben khieu kien can chirng minh dugc hai
dieu: (1) ben bi kien cid khong thuc hien nghia vu cita minh theo GATT 1994 hoac
cac Hiep dinh c6 lien quan khac va (2) vi pham nay truc tiep ho4c gian tiep dart tai
su triet tieu hoac suy giam lgi ich cua ben khieu kien theo Hiep dinh lien quan. Tuy
nhien, tren thuc te
,
khi da chirng minh dugc ben bi khieu kien
da
vi pham Hiep dinh
lien
quan thi Ban 1
-
161 tham co quyen suy doan rang CO sir triet tieu va suy giam lgi
ich trir khi ben bi kien dua ra nhang bang chirng bac b6 nguyen tac suy doan tren
7
.
5
Theo Dieu 1.2 cila DSU
6
Theo khoan 1(a), Dieu XXIII, GATT 1994
Ban hei thAm thing trich clAn Dieu 3.8 trong DSU khi giai guy& tranh chap ye khieu kien vi pham
11
Doi vui "khieu kien khong vi pham"

8
, ben khieu kien muan thanh cong se
phai chdng minh 3 dieu: (1) viec mat thanh vien ap dung mat bien phap, (2) có lqi
ich theo hiep dinh dugc ap dung, (3) su triet tieu hoac suy giam lqi ich do ap dung
bien phap nay. Trong loaf khieu kien nay, nguyen tac suy doan ye su triet tieu hay
suy giam lgi ich khong dugc ap dung. Loai khieu kien nay dugc neu ra nham ngan
can cac thanh vien WTO ap dung nhitng bien phap phu hap ve mat chit nghia cua
Hiep dinh nhung lai ngan can nhitng mvc tieu ciia no hoac anh huang tai cac cam
ket thuang mai quy dinh trong (16.
Doi vui "khieu kien tinh huang"
9
, day la khieu kien co mvc dich giai quy&
tranh chap trong cac tinh hung khan cap ve kinh to vT mo do suy thodi kinh to nhu
khieu kien ve cac nhugng ba da bi rut lai, su tai dam phan ve nhugng bo thue quan
that bai. Theo DSU, cac quy tac va thu tvc cila no chi dugc ap dung dai vui cac
khieu kien tinh hung cho den khi bao cap cila Ban hai tham chuyen cho cac thanh
vien. Viec thong qua bao cao dm Ban hai tham va viec giam sat, thuc hien cac
khuyen nghi va phan quy& trong cac vu kien nay van tien hanh theo nguyen tac
dog thuan thuan.
Ngoai ra can co mat so ngoai le nhu trong Hiep dinh GATS, tranh chip chi
dua tren hai loci khieu kien la khieu kien vi pham va khong vi pham va
khieu kien vi pham thi khai niem ve su triet tieu va suy giam lgi ich da bi loci ba
khoi viec khong thuc hien nghia vv. Trong Hiep dinh TRIPS, mac clit van dua ra 3
loci khieu kien nhung Dieu 64.3 dm Hiep dinh nay lai loci bo kha nang có khieu
kien khong vi pham va khieu kien tinh huang.
1.2.2. Nguyen tac giai quyet tranh chlip ciia WTO
Trong ca the giai quy& tranh chap cila WTO, cac nguyen tac hoat clang thuc
su &rig mat vai tro het sire quan trong trong viec dam bao qua trinh giai quy& tranh
chap din ra mat each có he thOng, hieu qua va cong bang. Tuong to nhu cac co the
giai quy& tranh chap khac, he thong nay yeu cau qua trinh tranh chap phai tuan theo

Theo khoan 1(b), Di'L XXIII, GATT 1994, DiL 26.1 DSU
9
Theo khoan 1(c), Di&I XIII, GATT 1994, DiL 26.2 DSU
12
cac nguyen tac nhu
cong bang
10
, nhanh chong
li
va
hieu quii
12
.
Ngoai nhang
nguyen tac co
.
ban nay, ca ch6 giai quye't tranh chap con hoat &Ong dua tren mot
so
quy tac rieng khac. Day la nhiimg nguyen tac het sirc quan trong va dua lai cho
ca
ch6 nay mot buov tin mai trong qua trinh giai guy& tranh chap. Cac nguyen tac dO
la:
1.2.2.1. Nguyen tac djng thugn phti quy't
Nguyen tac di5ng thuan phu quy6t
13
hay con goi la nguyen tac d8ng thuan
nghich, theo do phan guy& cua DSB se kh8ng duov th8ng qua n6u
tat
ca thanh vien
cita WTO phan d8i. Theo nguyen tac nay, vi& ra guy& dinh cua DSB, thanh lap

Ban h8i tham, thong qua bao cao caa Ban h8i tham, ciia Ca quan ph& tham se tuan
theo nguyen tac d8ng thuan phu quye't. Do dO, cac van des tren se chi khong duov
thong qua nL
tat
ca cac thanh vien nhat tri khong thong qua. Nguyen tac nay thuc
su da tao ra buoy tin mai cho ca che giai guy& tranh chap cilia WTO bed no khong
chi cham dirt tinh trang cac nuac tranh chap tim cach ngan can qua trinh giai quy&
tranh chap
van
thuemg din ra trong ca the giai guy& tranh chap dm GATT ma con
thfic dAy hi0 qua giai guy& tranh chap, tang tinh deg bang trong cac phan guy&
duoy dua ra.
1.2.2.2. Nguyen tac loci bó cac quy
i
et dinh có tinh don pinrong
Nguyen tac loci 136 cac
quy6t
dinh co tinh dan phucmg la mot nguyen tac h64
six quan trong bdi nL khong co quy tac nay, mot vu tranh chap thuang mai CO the
khong nhung khong duoy giai quye't ma con dua lai nhimg hau qua tieu cuc. Chang
han, nL mot thanh vien khiL kin thanh vien khac la da vi pham cac quy tac WTO
va dan phucmg ap dung bin phap
d6i
khang. Tuy nhien, n'L thanh vien bi khiL
kin khong d6ng Y rang bin phap cua ho la vi pham nghia vu cita WTO thi ho ding
se khong chap nhan ly le ve bin phap
d6i
khang ma thanh vien khiL kin dua ra.
Su vi& co the gia tang cang thang ngoai tam ki'm soat va neu nhu kh6ng CO mot
1°

Khoan
3, DiL 2 va Khoan 5 DiL 3 dm DSU
II
Khoan 3, Di6'u 3, DSU
12
Khoan 1, DiL 4 ctia DSU
" Khoan 1 DiL 6, khodn 4 DiL 16 lid khoan 14 Di6u 17 cua DSU
13
ben rut lui thi nguy ca han the thuang mai gift cac ben se ngdy cang leo thong va
dieu nay có the dan den "chien tranh thuang mai".
1.2.2.3. Nguyen tac bi mat
Theo nguyen tac bi mat, toan bO qua trinh giai quy& tranh chap dm WTO
deu dugc bd.() mat, bao gom tir cac cu'Oc tham van
14
, qua trinh lam viec cila Ban 1-1Oi
tham cho den khi ra bao cao
15
ding nhu qua trinh to rung ciia Ca quan Ph& tham
16
.
Chang han nhu cac cuOc tham van dugc lien hanh mot cach bi mat va khong dugc
gay phirang hai den cac quyen dm bat ky thanh vien nao trong bat ky quy trinh
to
tung nao tiep theo. Cac bao cao dm Ban hOi tham dugc soan thao khong co su hien
dien cua cac ben tranh chap ma Oa tren
ca
sa cac thong tin da dugc cung cap. Cac
thanh vien khac phai gift bi mat thong tin dugc thanh vien khac de trinh Ban hOi
tham hoac ca quan Phiic tham khi thanh vien khac chi ra rang do la thong tin bi mat.
Dieu nay nham han cite cac ap luc co the anh huang qua trinh dua ra phan quyet,

can tor hay tri hoan qua trinh nay.
1.2.2.4. Nguyen tac danh dai xu dac biet va khac biet cho cac mak thanh
vien dang v
a
kern phat trien
Trong khuon khO cac hiep dinh cua WTO, cac ntrac dang phat trien va kern
phat trien dugc tru dai han so \TM cac nu& phat trien (thong qua DOi xu dac biet va
khac biet — S&D). DOi vai cac tnrong hop giai guy& tranh chap thi tinh than nay
cling dugc phan anh trong cac quy dinh ve giai guy& tranh chip. Khi mot nu&
thanh vien cham phat trien va dang phat trien tham gia vao tranh chap phai dac biet
tau y den hoan canh dac biet cua thanh vien (16 trong toan 13.0 cac giai doan tranh
chap. Cac thanh vien phai kiern the thich dang khoi kien mot nuac thanh vien cham
phat trien va trong viec yeu cau bOi thuong hay de nghi ap dung quyen tam ngirng
cac nghia vu dOi vai mot nuarc kern phat trien da "thua kien"
I7
.
14
Khoan 6 DiL 4 dm DSU
15
Theo di'L 14.1 va 18.2 cua DSU
16
DiL 17.10 dm DSU
17
DiL 24.1, DiL 4.10, Di'L 12.11 oh DSU
14
1.2.3. Defic Wiwi ve to char ciia co' quart glut quy'jt tranh chap trong pharn
vi cfia WTO
Trong co the giai guy& tranh chap cua WTO, cac co quan 'Jong vai tro trung
tam trong qua trinh giai quyet tranh chap bao g6m: Co quan giai quyet tranh chap
(DSB), Ban hOi than" va Co quan phfic tham. 1\48i co quan c6 nhung nhiem vu va

chirc nang khac nhau nhung lam lam 118 to fan nhau voi muc dich giai quyet tranh
chap mot each nhanh ch6ng va hieu qua nhat.
1.2.3.1. Ca quan giai quye't tranh chap cita WTO
Theo Dieu IV khoan 3 cua Hiep dinh WTO, co quan giai guy& tranh chap
cua
WTO (DSB) la Dai hoi dong cua WTO. DSB bao g6m dai dien cua
tat
ca cac
thanh vien cua WTO. D6 la nhiing dai dien cua cac chinh phu mac thanh vien, cac
kien cac dai dien nay dua ra chinh lay kien cua cac nuarc thanh vien ma ho dai
dien.
DSB chiu trach nhiem giam sat toan 110 qua trinh giai guy& tranh chip sao
cho phu hop vai cac quy dinh trong DSO'. DSB co tham quyen thanh lap Ban hOi
tham va Co quan phac tham, duy tri su giam sat thuc hien cac phan guy& va
khuyen nghi, cho phep tam hoan viec thi hanh nhung nhuong 1700 va nghia vu khac
theo cac hiep dinh c6 lien quan.
Quy tac chung d6i vai viec ra quy& dinh cua DSB la dua tren co so d6ng
thuan'
9
. Tuy nhien, viec thong qua quy& dinh thanh lap, bao cao cilia Ban ph&
tham va Hoi tham ding nhu su cho phep tra dua lai dua tren nguyen the d6ng thuan
phu
quyet
2°
boi day la cac guy& dinh quan trong trong mot qua trinh giai guy&
tranh chap. Tren thuc te, cac quy& dinh nay can duoc thong qua gan nhu to dOng de
dam bao tinh deg bang, hieu qua va nhanh chong dm qua trinh giai quy& tranh
chap. Thoa thuan DSU quy dinh DSB la co quan giai guy& tranh chap nhung DSB
18
Theo Dieu 2.1 DSU

19
Theo Dieu 2.4 ciia DSU, trong de, Chu thich 1 neu rang DSB phai disc coi IA a guy& dinh Tang thuan ye
van de trinh len DSB de xem xet, neu khong CO thanh vien nao tai cuOc hop cua DSB guy& dinh ye van de
nay chinh thdc phan den phan quyet drat de xuat.
20
Dieu 6.1 (thanh lap Ban hOi than)), Dieu 16.4 (Thong qua bao cao ban hOi tham), Dieu 17.14 (Thong qua
bao can cua ca quan Phfic tham) va 22.6 (BOi thaang va tam hoar) thi hanh cac nhuongbO) cua DSU.
15
khong true tiep tham gia vao qua trinh
t6
tung de giai quyet vu viec. Co
.
quan tmc
tier
,
tham gia chinh la Ban hOi tham va Co quan phfic tham do DSB lap ra va chiu
su giam sat cua DSB.
1.2.3.2. Ban hOi thdm
Khac voi DSB, Ban hOi tham (Pane1
21
) la ca quan ban tu phap gan nhu la tOa
an vai tu cach la thiet the chiu trach nhiem xet xir cac vu tranh chap gift cac thanh
vien. Ban hOi tham Om 3 thanh vien, trir khi cac ben tranh chap dOng y c6 the c6 5
thanh vien. Ban thu ky WTO thuong duy tri mot danh sach cac ca nhan thuc
to
chirc chinh phi) hoac phi chinh phi) co day du nang luc va kinh nghiem de tir dO co
the tuyen chon hOi tham vien. Cac thanh vien co the de xuat them ten vao danh sach
nay va khong nhat thiet la nhiing nguai co ten trong danh sach se tra thanh hOi tham
vien. Khong c6 mot Ban hOi tham thuOng truc trong WTO ma miSi Ban hOi tham
khac nhau se dugc thanh lap cho mot tranh chap.

Ban hOi tham thuc hien chirc nang diL tra thuc te, chi ra cac co so phap ly
co lien quan de giai guy& vu tranh chap va kien nghi cac bien phap giai guy& khi
can thiet. Ket qua lam viec cila Ban WO than) la ban bao cao va neu duoc DSB
thong qua thi moi tra thanh phan guy& cuOi ding va c6 gia tri phap ly rang buOc
cac ben lien quan.
1.2.3.3. Ca quan pink tham
Co quan philc tham (Appeltate Body)
22
la co quan thuemg tivc Om 7 thanh
vien &roc giao trach nhiem xem xet lai cac khia canh phap 1Y
,
trong cac bao cao
cua
Ban hOi tham. Viec thanh lap co quan nay duoc coi la mot trong nhang dOi moi chi.)
yeti cua vOng dam pilaf) Urugoay ve he thOng giai guy& tranh chap. Ly do thanh lap
co quan nay la situ chira nhang sai sot ve phap luat ma Ban hOi tham co the mac
phal, tang them dO tin cay dm co the giai guy& tranh chap dOi voi cac thanh vien.
DSB thanh lap Co
.
quan phiic tham nam 1995, chi dinh 7 thanh vien dau tien
cila co quan nay Oa tren co so dOng thuan. Theo d6 bay thanh vien dm co
.
quan
2
' Quy dinh tir DiL 8 an DiL 16 cila DSU
22
Quy dint) tir DiL 17 den Dieu 19 dm DSU
16
nay co nhiem 1(7 4 nam,
m8i

ngued dugc tai 1)6 nhiem mot lAn va trung binh cir 2
nam thi thay dOi mot so thanh vien. Thanh vien trong Co quan phfic thAm phdi la
nhang ngubi co uy tin da dugc cong rthin, co nang luc va kinh nghiem, khong gAn
ket vai bAt 1(7 chinh phii ndo.
1.2.4. D
c
di6n 4 thii lye va guy trinh giiii quye't tranh chap
Thu tuc gidi guy& tranh chip theo co the gidi guy& tranh chAp ciia WTO
thuemg trai qua cac giai doan sau: tham vAn; thanh lAp Ban hOi thAm ya xet xir;
thanh lAp Co quan ph& thAm va xet Vr khi c6 khang an; thi hanh phan guy&
(Chi
tiet xem tai Bang 1.1).
Tuy nhien, trong thgc to thi khong phdi bAt dr tranh chAp ndo
el:mg bAt buOc phdi trai qua
tat
ca cac giai doan neu tren. Thy thuc vao nhieu
37611 t6
khac nhau nhu hodn canh, thien chi cac ben, tinh chAt phirc tap cila vu viec ma cac
tranh chAp khac nhau co the dirge gidi guy& Of mot trong cac giai doan tren.
1.2.4.1. Tham van
Tham vAn
23
Id giai doan dau tien trong qua trinh gidi guy& tranh chAp theo
co the gidi guy& tranh chAp dm WTO. Muc dich cila giai doan nay la tao co hOi
cho cac ben tranh chAp thdo luAn vAn de va tim ra mot gidi phap ma khong phdi
tranh tung. Do d6, cac cuOc tham
vAn
dugc coi la bien phap mang tinh ngoai giao
trong he thOng gidi quyet tranh chAp ciia WTO. Thong qua tham vAn, cac ben c6 the
lam re)

" nhung tinh tiet thuc to dia van de va cac khieu kien dm ben khai kien, co the
loci 1)6 dugc nhang hieu lAm ve ban ch'At thuc to dm vAn de dang tranh cdi.
Thanh vien khiL kien dua ra de nghi tham vAn vai thanh vien bi kien va
dog thed cling phdi thong bdo de nghi nay voi DSB, cac I-10i dOng va I:Jy ban lien
quan. Co so
.
phap 13'7 de clan den de nghi tham vAn cho mot tranh chAp chii yeti theo
Dieu XXII:1 hoac Dieu XXIII:1 ciia GATT 1994 tily theo viec ben khieu kien mu[in
cho phep cac thanh vien khac dm WTO tham gia (vien dan Dieu XXII:1) hay khong
tham gia (vien an Dieu XXIII:1). Ben bi kien co nghia vu phdi xem xet mot cach
thien chi de nghi tham vAn cling nhu tao co hOi de hai ben tham vAn. Khi tham vAn
23
Quy Binh tai Di'eu 4 dm DSU
17