Tài liệu HƯỚNG DẪN KỸ THUẬT TRỒNG NẤM RƠM doc

Th.S Nguyễn Minh Khang
1

HỘI SINH VẬT CẢNH TP. HỒ CHÍ MINH
TRUNG TÂM NGHIÊN CỨU – KHOA HỌC – DỊCH VỤ - SINH
VẬT CẢNH TP.HCM





HƯỚNG DẪN KỸ THUẬT
TRỒNG NẤM RƠM







Thạc Sỹ Nguyễn Minh khang




Th.S Nguyễn Minh Khang
2


Tp.HCM, 09/2009.
Th.S Nguyễn Minh Khang

3

1. KHÁI QUÁT VỀ NẤM RƠM
Nấm rơm có tên khoa học là Volvariella gồm nhiều loại khác nhau: có loại màu
xám trắng, xám, xám đen…. Kích thước đường kính của nấm rơm lớn nhỏ tuỳ thuộc
từng loại nấm rơm. Nấm rơm có chứa hàm lượng chất dinh dưỡng cao: protein, các acid
amin, chất khoáng và vitamin….Việc tận dụng hết các nguồn nguyên liệu nông nghiệp
sẵn có ở địa phương để phát triển nghề trồng nấm rơm, nhằm đem lại hiệu quả kinh tế
cao và tăng thu nhập cho nông dân.
Nấm rơm là một loại nấm rất dễ trồng, vòng quay nhanh. Nông dân cần chú ý
trồng nấm vào các ngày rằm, ngày chay và ngày tết.
Hiện nay có 2 cách trồng nấm rơm phổ biến: Trồng nấm nấm rơm ngoài trời và
trồng nấm rơm trong nhà.

2. KỸ THUẬT TRỒNG NẤM RƠM
2.1. THỜI VỤ TRỒNG NẤM RƠM
Nếu mới trồng nấm lần đầu thì nên trồng vào mùa khô, để chủ động việc tưới
nước. Trồng vào mùa mưa, độ ẩm có thích hợp hơn, nhưng khi mưa liên tiếp làm
lạnh mô nấm, tơ khó phát triển hoặc làm nụ nấm dễ úng. Nếu nắm vững kỹ thuật
trồng nấm rơm thì có thể trồng vào mùa mưa.
2.2. VẬT LIỆU
ü Rơm, rạ của lúa dài ngày hoặc phế liệu mùn cưa
ü Meo giống
ü Tấm dậy và vôi
2.2.1. NGUYÊN LIỆU
- Rơm rạ: Chọn rơm rạ tốt, đem phơi khô: rơm lúa nếp, rơm lúa mùa trồng ra
nấm tốt hơn rơm rạ thần nông. Rơm rạ bị mục, bị nhiễm thuốc trừ sâu - rầy, rơm lúa
bị bệnh mất mùa, trồng nấm nhiều khi không lên hoặc có nấm thì năng suất rất thấp.
Rơm còn xanh không thể trồng nấm được. Do đó, rơm rạ sau khi thu hoạch về phải
được phơi khô, đánh đóng, bảo quản tốt.

Th.S Nguyễn Minh Khang
4

- Mùn cưa: các loại mùn cưa gổ mền, không có tinh dầu. phơi khô hoặc tận
dụng mùn cưa đã sử dụng trồng nấm mèo và nấm bào ngư để trồng nấm rơm lại.
- Các loại phụ gia: phân vô cơ, phân hữu cơ, cám bắp, vôi…
2.2.2. MEO GIỐNG
Muốn trồng nấm có năng suất cao, nên đặt meo ở nơi có tín nhiệm. Không lấy meo
nhiều nguồn không rõ nguồn gốc. Meo tốt phải đảm bảo các chỉ tiêu sau:
+ Không bị nhiễm bệnh: Chai meo hạt hoặc bịch meo cọng có các sợi nấm mọc
đều từ trên xuống dưới, không có khoan, đốm đen, xanh, vàng mà chỉ có màu trăng
của tơ hoặc có lốm đốm màu nâu đỏ, nâu hồng của hậu bào tử.
+ Gíông có mùi thơm dễ chịu: Nếu có mùi chua khó chịu là giống đã bị nhiễm
vi khuẩn, nấm dại.
+ Gíông không quá già hoặc quá non: Lúc chuẩn bị cấy meo phai coi ngày cấy
ghi trên chai. Nếu quá 2 tuần là meo hơi già, meo già có mô sẹo hay cây nấm mọc
trong chai. Màu chai giống chuyển sang vàng, nâu đen là giống quá già. Nếu giống
chưa ăn kín đáy chai hoặc bịch nylong là giống còn non.
Nên sử dụng giống đã ăn kín hết đáy chai/túi sau 3 – 4 ngày. Muốn để lâu phải bảo
quản ở nhiệt độ lạnh 4 – 8 độ kéo dài 30 – 50 ngày.
+ Vận chuyển giống: Vận chuyển giống phải nhẹ nhành, tránh va chạm mạnh,
dựng đứng chai giống nút bông quay lên phía trên. Về nhà không để meo ở nơi quá
nóng hoặc quá nắng, không làm tuột nút bông ra ngoài. Ngoài ra không đề meo nơi
có nhiều thuốc BVTV, nên để nơi sạch sẽ, thoáng mát. Sau khi giống mang về phải
để 2 ngày cho giống ổn định mới đem đi cấy giống.
2.2.3. NHÀ TRẠI
Việc trồng nấm rơm trong nhà cần phải có nhà trại, khi thiết kế yêu cầu đảm bảo
yếu tố sau:
- Có hệ thống cửa để điều chỉnh độ thông thoáng khi cần thiết, sạch sẽ, càng
mát càng tốt, độ ẩm cao.

Th.S Nguyễn Minh Khang
5

- Trước, sau mỗi đợt trồng nấm cần phải vệ sinh khu vực nuôi trồng và trong
nhà: có thể xông (đốt) bột lưu quỳnh hay phun foocmon tỷ lệ 0,5% trước
khi đưa nguyên liệu vào nhà trồng nấm 1 tuần.
Kiểu nhà: thường chữ A
+ Diện tích: 24m
2
( 6m x 4m)
+ Vật liệu: tầm vông, cột kèo, xuyên, trụ đỡ, tận dụng bằng các loại cây nhỏ có
chiều dài 2 m à 4 m, đường kính 10cm à 15cm.
+ Nylong trắng (dày): khoảng m
2

+ Sau khi dựng sườn trại xong, ta dung nilon lợp mái và bao kín xung quanh
vách, phủ lá dừa hay lá chuối khô, cỏ tranh…lên trên mái sao cho chỉ còn 30%
ánh sáng trực tiếp.

HÌNH 1: Kiểu nhà chữ A
AB: Chiều dài (6m) F: Rãnh thoát nước 2 bên mái (nếu cần)
CD: Chiều rộng (4m) G: Cửa ra vào có cánh
E: Mái nhà bằng tre, lợp nilon H: Chiều cao (1,8m à 3m)
2.2.4. Các dụng cụ khác
- Khuôn gỗ: trồng nấm rơm ngoài trời.
Th.S Nguyễn Minh Khang
6


Hình 2: Khuôn gỗ

a: Chiều rộng đáy dưới 0,4m
b: Chiều rộng đáy trên 0,3m
c: Chiều đáy trên 1,1m
d: Chiều đáy dưới 1,2m
h: Chiều cao khuôn 0,4m
- Hộp ép rơm: Trồng nấm trong nhà

Hình 3: Hộp ép rơm
- Dụng cụ tưới: bình ô doa, bình xịt.
- Các dụng cụ khác: nhiệt kế, xô, chậu….



Th.S Nguyễn Minh Khang
7

2.3. XỬ LÝ NGUYÊN LIỆU
Rơm, rạ được nhúng vào nước vôi pha với tỉ lệ 3 kg à 5kg vôi cho 100 lít nước
ngâm rơm vừa đủ ngập. Mục đích diệt nấm tạp, tẩy rữa chất phèn, chất mặn trong
rơm rạ. Để tăng năng suất và chất lượng nấm nên hòa vào nước một lượng phân vô
cơ không quá 0,4% theo tỷ lệ: 1 Urea + 1 Lân + 1 NPK hoặc sử dụng phân hữu cơ
vi sinh với tỷ lệ 2%.
* Thời gian ngâm trong nước vôi từ 20-30 phút, sau đó vớt ra để ráo nước, chất
thành đống với chiều rộng 1,5-2 m, chiều dài 4-8 m cần dặm nhẹ cho dẽ, lấy nylon,
rơm hoặc lá chuối tủ quanh để giữ ẩm và giữ nhiệt.
* Thời gian ủ 5-6 ngày: trong thời gian đầu sau khi chất đống 2-3 ngày đảo rơm một
lần. Nếu rơm quá ướt cần giảm bớt dụng cụ đậy bên ngoài, nếu rơm bị khô cần bổ
sung thêm nước vôi với tỉ lệ 3 kg vôi cho 100 lít nước, tưới vừa đủ.
* Đến ngày thứ 5-6 kiểm tra lại đống rơm, rơm đủ ướt khi vắt vài cọng thấy có nước
nhỏ vài giọt là tốt nhất.

Chú ý: rơm đã đủ điều kiện để chất nấm phải đạt yêu cầu:
- Rơm rạ mềm hẳn.
- Có màu vàng tươi.
- Có mùi thơm đặc trưng của rơm rạ khi lên men.
Th.S Nguyễn Minh Khang
8


3. CÁC PHƯƠNG PHÁP TRỒNG NẤM RƠM
Nấm rơm có thể trồng trên đất ruộng, đất cát, đất sét, thậm chí cả trên nền xi
măng. Trồng chỗ có nắng hay chỗ mát đều được. Nhưng nếu trồng ở vị trí thường
xuyên có gió thì phải chắn gió. Không nên trồng ở nơi đọng nước, nơi dơ bẩn, trồng
gần nguồn nước để tiện làm ẩm nguyên liệu và đủ nước tưới.
3.1. TRỒNG NẤM RƠM TRONG NHÀ
Sau khi đảo rơm được 3 ngày thì tiến hành đưa rơm đóng gói, công đoạn này gồm
các bước:
+ Cho rơm vào khuôn hộp ép chặt
+ Cấy meo giống 2 đầu
+ Phủ lại bằng nylong trắng
+ Cột chặt bằng dây nylon, sau khi đóng gói cục rơm có kích thước (15cm x
18cm x 20cm)
3.2. TRỒNG NGOÀI TRỜI
+ Đặt khuôn theo diện tích hiện có sao cho thuận lợi đi lại, tiện chăm sóc và tiết
kiệm diện tích.
Trải một lớp rơm rạ vào khuôn dày 10 à 12cm, cấy một lớp giống viền xung
quanh cách mép khuôn 4 à 5 cm tiếp tục làm như vậy đủ 3 lớp, lớp trên cùng ( lớp
thứ tư) cần cấy giống đều khắp trên bề mặt rơm rạ.
+ Lượng giống cấy cho 1 mô khoảng 200 à 250 gram ( trung bình 1 tấn rơm rạ
khô trồng được 70 à 80 mô nấm). Chú ý giống cấy xong dùng tay ấn chặt, nhất là
xung quanh khuôn.

* * * * * * * * *
* *
* * * * * * * * *

5 cm
20 cm
Th.S Nguyễn Minh Khang
9

Hình 4 Vị trí cấy meo lên mô nấm

4. Ủ TƠ VÀ ĐƯA VÀO TRẠI
4.1. Trồng nấm rơm trong nhà
Sau khi đóng gói cần đưa ủ tơ bằng cách: chất các gói rơm thành đống hình khối
có chiều cao không quá 4 lớp, ngoài cùng đậy nylon hoặc bạt ( nhiệt độ khoảng 35 à
38
0
C râm mát), thời gian ủ 2 à 3 ngày. Sau khi ủ tơ 4 ngày, tháo dây gỡ nylon và
chuyển các cục rơm vào kệ của trại nấm.
Chăm sóc mô nấm đã cấy giống: Tùy theo phương pháp nuôi nấm rơm ngoài trời
hay trong nhà mà có cách thức chăm sóc khác nhau.
Nấm trồng trong nhà: sau 3 ngày đầu không cần tưới nước, những ngày tiếp theo
quan sát bề mặt mô nấm thấy rơm rạ khô cần tưới nhẹ xung quanh mô nấm, vì lúc này
sợi nấm đã phát triển ra tận phía ngoài thành mô.
Khi rơm đưa vào trại nấm được 4à 5 ngày, tơ nấm đã kết thành nút nấm ( nấm
bằng hạt nút nhỏ).
- Sau khi đưa vào trại nấm 7 ngày ta tiến hành thu hoạch.
- Cần chú ý tưới nước đủ ẩm cho mô nấm: nếu nấm ra mật độ dày, kích
thước lớn cần tưới 2à 3 đợt/ngày ( lượng nước 1 lần tưới 0,1 lít/mô/ngày).

Nếu tưới nước quá ẩm thì nấm dễ bị thối chân và chết ngay từ lúc nhỏ.
4.2. Trồng nấm rơm ngoài trời
Đóng mô nấm ngoài trời thường bị các đợt mưa lớn hay nắng nóng làm hư hỏng,
cần che phủ thêm 1 lớp rơm rạ khô trên bề mặt mô nấm. Lớp rơm rạ này còn tốt. Xếp
theo 1 chiều, phủ theo kiểu lợp mái nhà, chiều dày 4 – 5 cm. Tất cả các bề mặt của
những mô ở mép ngoài khu vực trồng nấm cũng cần che phủ bằng lớp rơm phủ áo.
Kiểm tra nếu thấy mô nấm bị khô có thể tưới nước trực tiếp lên lớp áo nhiều lần trong
ngày, sao cho lớp rơm phía ngoài của mô nấm không bị mất nước.
- Để tránh mưa và tiện cho việc chăm sóc mô nấm có thể làm giàn che cách
mô nấm 10 à15 cm, phía ngoài bọc nylon, phía trên phủ rơm rạ khô.
- Nhiệt độ mô nấm ngày đầu 38 à40
0
C là tốt nhất.
Th.S Nguyễn Minh Khang
10

- Việc tưới nước tương tự như nấm trồng trong nhà.
* CHĂM SÓC
Từ ngày 2 – 3 ngày mà thấy tơ nấm màu trắng đục mọc đầy mô thì không phải là
tơ nấm rơm. Tơ nấm rơm rất trong và trắng, sợi tơ rất nhỏ và mịn. Khi vạch mô nấm
ra tơ kéo dài mảnh mai như mạng nhện. Trồng ngoài trời ít khi tơ tơ mọc thành
chùm như trong phòng nên nếu thấy tơ mọc như bông gòn, mọc sớm thì có thể pha
nước vôi tưới cho dập chết tơ dại di hoặc vào ngày 7,8,9 mà thấy những núm lạ lúc
đầu màu trắng vài ngài sau chuyển sang màu vàng, đây chính là nụ nấm dại (nấm
trứng cá) phải rắc vôi khử nấm lạ.
Như vậy, từ ngày 1 đến ngày 6 là giai đoạn nuôi ủ tơ nấm, giai đoạn này rất quan
trọng. Bà con cần phải chú ý các thông số về nhiệt độ cũng như về gió, nắng, ẩm độ
(>80%)…Ngày 8, 9 trở đi mô nấm cần hơi ấm, cần thoáng khí nhưng không ưa gió,
không ưa tưới nước trực tiếp.

CHÚ Ý:
Trong qua 1trình trồng nấm, giai đoạn ủ meo cho tơ phát triển không cần ánh
sáng. Giai đoạn này chỉ cần ẩm độ và độ ẩm độ thích hợp. nhưng lúc ra nụ nấm nếu
thiếu ánh sáng dễ làm nụ nấm bị bệnh. Trường hợp ánh sáng chiếu trực tiếp vào mô
nấm cũng không tốt, hàng ngày vào buổi chiều dở tấm che trong chốc lát vừa thoáng
mô vừa thêm ánh sáng cho mô nấm
Vào mùa nắng, ban ngày độ ẩm thường bị thiếu do nắng nóng, đôi khi về đêm
trong những ngày nấm ra nụ, người ta còn dở áo mô ra để lấy hơi sương cho mô
nấm bên ngoài được ấm. Vì thế, không nên làm nấm trong mùa mưa vì có thể những
cơn mưa đêm sẽ làm hư hết nụ nấm và cũng không nên làm lúc trời quá lạnh.
Th.S Nguyễn Minh Khang
11


4.3. THU HOẠCH
Chu kỳ sinh trưởng và phát triển của nấm rơm rất nhanh chóng. Từ lúc trồng đến
lúc thu hoạch chỉ sau 10 – 12 ngày. Những ngày đầu chúng nhỏ như hạt tấm có màu
trắng (giai đoạn đinh ghim), 2 – 3 ngày sau lớn rất nhanh bằng quả táo. Lúc trưởng
thành giống như chiếc ô dù.
Thu hoạch nấm để bán khi nấm còn nhỏ vì trong quá trình vận chuyển và tiêu
thụ nấm vẫn nở. Thu hoạch nấm dùng tay nắm đầu nấm và xoay tròn. Nấm ra rộ vào
ngày thứ 12 – 15. Từ 7 – 8 ngày sau sẽ ra tiếp đợt hai và hái trong 3 – 4 ngày thì kết
thúc 1 đợt nuôi trồng (thời gian là 25 – 30 ngày). Dọn vệ sinh sạch sẽ tưới nước vôi
để 3 – 4 ngày rồi trồng vụ khác.
Hái nấm rơm vào lúc 5 à 6 giờ sáng và chiều tối là tốt nhất, thu vào giai đoạn
nấm hình trứng. Dụng cụ đựng nấm cần thoáng, không để nấm dày và tiêu thụ
nhanh trong 3 à 4 giờ ( muốn đề nấm qua ngày thì bảo quản ở nhiệt độ 10 à 15
0
C)
Năng suất nấm dao động 10 – 20% so với khối nguyên liệu khô (1 tấn rơm rạ

cho thu hoạch khoảng 120 – 200kg nấm tươi). Năng suất nấm cao hay thấp tuỳ
thuộc vào chất lượng giống nấm, kỹ thuật nuôi trồng và yếu tố khí hậu đóng vai trò
quyết định sự thành bại trong trồng nấm.
5. SỬ DỤNG VÀ CHẾ BIẾN NẤM RƠM
+ Ăn tươi: Chế biến nhiều món ăn khác nhau: xào, canh nấm, cháo nấm, súp
nấm,… trước khi ăn nên chần qua nước sôi 1à 2 phút ( định lượng 1 người lớn cần
200gram nấm/bữa ăn)
+ Chế biến nấm muối xuất khẩu:
- Đun nước sôi, thả nấm tươi vào, dùng vỉ tre nén cho nấm chìm trong nước,
đun to lửa cho sôi nhanh, để 5 à 7 phút vớt nấm ra thả vào chậu nước lạnh.
Th.S Nguyễn Minh Khang
12

Thay nước nhiều lần cho đến khi mát tay là được, đảm bảo nấm chắc, để
nấm ra rổ cho ráo nước.
- Cho nấm đã chần vào các dụng cụ muối như: túi nylon, can nhựa, chum
vại, cứ 1 lớp nấm 1 lớp muối theo tỷ lệ 1 kg nấm + 0,3 kg muối khô mịn +
0,2 lít dung dịch muối bão hòa.
- Khi nấm đã đầy các dụng cụ cần phủ thếm lớp muối khô trên bề mặt để ấn
chìm nấm trong nước, tránh nấm mốc phát triển (có thể để 1à 2 tháng,
nếu để lâu hơn cần cho thêm 3 à 4kg axit citric cho 1 tấn sản phẩm nấm).
+ Nấm sấy khô
Thái nấm thành lát mỏng hoặc để nguyên quả nấm đã nứt bao đem phơi nắng
hoặc sấy ở nhiệt độ 40 à 450C đến khi khô giòn ( trung bình 10kg nấm tươi cho 1,0
à1,1 kg nấm khô)
6. CÁCH PHÒNG CHỐNG SÂU HẠI
Trong quá trình trồng nấm rơm thường xuất hiện một số vấn đề về dịch hại:
Nấm dại (nấm mực): do độ ẩm nguyên liệu quá cao. Loại nấm này không gây
hại nhưng chúng cạnh tranh dinh dưỡng của nấm rơm, cần đều chỉnh độ Ph và điều
chỉnh độ ẩm nguyên liệu lúc đem trồng, hạn chế tưới nước khi chăm sóc.

Các loại nấm mốc (mốc xanh, mốc vàng, đen…): Loại này nguy hiểm ảnh
hưởng đến năng suất nấm rơm. Nguyên nhân bị nhiểm mốc do quá trình xử lý
nguyên liệu không đạt, khu vực nuôi trồng đã bị nhiễm mốc từ trước. Khi bị bệnh
cần loại bỏ những mô bị bệnh ra khỏi khu vực trồng nấm. Việc sử dụng hoá chất ít
hiệu quả mà tốt nhất là phòng trừ bệnh từ trước khi bắt đầu trồng nấm.
Côn trùng phá hoại (chuột, gián, kiến, mối…) chúng nhắm sợi nấm và cây
nấm, đào hang, ăn giống nấm vừa cấy xong… Biện pháp phòng trừ là dùng các loại
thuốc phun xịt ở ngoài rìa khu vực trồng nấm (chú ý là không được phun bất kỳ loại
hoá chất gì lên mô nấm).