Tài liệu Báo cáo " Vấn đề xã hội hoá giáo dục đại học trong dự thảo luật giáo dục đại học ở Việt Nam hiện nay " pdf

nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 10/2011 15





PGS.TS. Nguyễn Văn Động *
1. Quan nim v xó hi hoỏ giỏo dc
nc ta
Xó hi hoỏ giỏo dc l ch trng, chớnh
sỏch ln ca ng v Nh nc, nht l
trong bi cnh hin nay, khi s nghip giỏo
dc nc ta ang trờn phỏt trin mnh c
v quy mụ, mng li, cỏc loi hỡnh trng
ln cỏc hỡnh thc giỏo dc, cũn Nh nc,
dự ó c gng nhiu nhng vn khụng th
mt mỡnh xoay s c cho nờn rt cn s
h tr ca ton xó hi v nhõn, ti, vt, lc
phỏt trin giỏo dc. T gúc chung, xó
hi hoỏ giỏo dc l chớnh sỏch huy ng mi
ngun lc ca xó hi vo s nghip phỏt
trin giỏo dc nhm xõy dng thnh cụng xó
hi hc tp nc ta. T nhiu nm nay,
vn xó hi hoỏ giỏo dc ó c cp
trong cỏc vn kin ca ng v mt s vn
bn quy phm phỏp lut ca Nh nc. Bỏo
cỏo chớnh tr ca Ban chp hnh trung ng
ng (khoỏ X) ti i hi XI ca ng yờu

cu phi: "Hon thin c ch, chớnh sỏch xó
hi hoỏ giỏo dc, o to trờn c ba phng
din: ng viờn cỏc ngun lc trong xó hi;
phỏt huy vai trũ giỏm sỏt ca cng ng;
khuyn khớch cỏc hot ng khuyn hc,
khuyn ti, xõy dng xó hi hc tp, to iu
kin ngi dõn c hc tp sut i.
Nõng cao hiu qu hp tỏc quc t trong
giỏo dc, o to".
(1)
Nh vy, theo quan
im ca ng ta, xó hi hoỏ giỏo dc cú 6
ni dung c bn cn c phỏp lut hoỏ: 1)
Huy ng tt c cỏc ngun lc trong xó hi
phỏt trin giỏo dc; 2) S giỏm sỏt ca xó
hi i vi hot ng giỏo dc; 3) Hot ng
ca c xó hi nhm khuyn hc, khuyn ti;
4) Xõy dng xó hi hc tp; 5) To iu kin
ngi dõn hc tp sut i; 6) Hp tỏc
quc t v giỏo dc. Chớnh ph ó ra Ngh
quyt s 90-CP ngy 21/8/1997 v phng
hng v ch trng xó hi hoỏ cỏc hot
ng giỏo dc, y t, vn hoỏ; Ngh nh s
73/1999/N-CP ngy 19/8/1999 v chớnh
sỏch khuyn khớch xó hi hoỏ i vi cỏc
hot ng trong lnh vc giỏo dc, y t, vn
hoỏ, th thao. c bit, Lut giỏo dc nm
2005 quy nh phi gn giỏo dc vi xó hi
hoỏ giỏo dc (iu 9) v dnh mt iu
riờng - iu 12, quy nh khỏi quỏt ni dung

c bn ca vn xó hi hoỏ s nghip giỏo
dc nc ta hin nay. Theo ú, vic phỏt
trin giỏo dc v xõy dng xó hi hc tp
c xỏc nh l s nghip ca c Nh nc
v ton dõn theo phng chõm "Nh nc v
nhõn dõn cựng lm"; Nh nc phi luụn
luụn gi vai trũ ch o trong s nghip phỏt
trin giỏo dc ng thi cn khuyn khớch,
huy ng v to iu kin t chc, cỏ
nhõn tham gia phỏt trin s nghip giỏo dc,
* Ging viờn chớnh Khoa hnh chớnh - nh nc
Trng i hc Lut H Ni


nghiên cứu - trao đổi
16 tạp chí luật học số 10/2011
thc hin a dng hoỏ cỏc loi hỡnh trng
v cỏc hỡnh thc giỏo dc mi ngi dõn
u cú c hi c hc tp v hc tp sut
i; mi t chc, gia ỡnh v cỏ nhõn u cú
trỏch nhim chm lo s nghip giỏo dc,
thng xuyờn phi hp vi nh trng thc
hin mc tiờu giỏo dc v xõy dng mụi
trng giỏo dc lnh mnh v an ton.
2. Yờu cu ca vic lut hoỏ vn xó
hi hoỏ giỏo dc i hc trong Lut giỏo
dc i hc
Nu quan nim Lut giỏo dc nm 2005
l "hin phỏp" v giỏo dc thỡ Lut giỏo dc
i hc l "Lut chuyờn ngnh". Vỡ vy, cỏc

quy nh ca Lut giỏo dc i hc v xó hi
hoỏ giỏo dc i hc, mt mt, phi phự hp
vi tinh thn ca Lut giỏo dc nm 2005;
mt khỏc, cng cn chi tit hn, c th hn
so vi Lut giỏo dc nm 2005 ch khụng
phi l bn "sao chộp" li Lut giỏo dc nm
2005. Vn t ra l mc , phm vi chi
tit hoỏ, c th hoỏ n õu v da trờn c s
no xỏc nh ỳng c nhng vn c
bn v quan trng nht ca xó hi hoỏ giỏo
dc i hc cn lut hoỏ trong Lut giỏo dc
i hc? Cõu tr li tht khụng n gin,
nht l vic thc hin xó hi hoỏ giỏo dc
cỏc cp hc v trỡnh o to trong h
thng giỏo dc quc dõn ca Vit Nam hin
nay cha c tng kt, ỏnh giỏ a ra
nhng bi hc kinh nghim lm cn c thc
tin tip tc hon thin cỏc quy nh phỏp
lut v xó hi hoỏ giỏo dc núi chung, xó hi
hoỏ giỏo dc i hc núi riờng.
Chỳng tụi cho rng, mc dự nhn thc
c xó hi hoỏ giỏo dc i hc l vn
mi, cú nhiu ni dung phong phỳ v khỏ
phc tp m vic lut hoỏ nú khụng n
gin, nhng cng nờn xut phỏt t quan im
khụng cu ton v va lm va rỳt kinh
nghim tip tc hon thin d tho Lut
giỏo dc i hc trỡnh cỏc c quan nh nc
cú thm quyn ỳng tin .
Nhm t c mc tiờu nờu trờn, vic

lut hoỏ vn xó hi hoỏ giỏo dc i hc
trong Lut giỏo dc i hc - vi t cỏch l
o lut chuyờn ngnh, cn ỏp ng c
cỏc yờu cu sau õy: Mt l phi phự hp
vi cỏc quan im ca ng, Nh nc v
xó hi hoỏ giỏo dc v tinh thn ca Lut
giỏo dc nm 2005; hai l ch nờn quy nh
nhng vn ó c thc t kim nghim
(hay nhng vn tng i n nh trong
thc tin); ba l kt hp cht ch xó hi hoỏ
giỏo dc i hc vi vic tng cng s
qun lớ thng nht ca Nh nc v giỏo dc
i hc v cỏc c s giỏo dc i hc, c
bit l cỏc c s giỏo dc i hc ngoi cụng
lp; bn l kt hp cht ch xó hi hoỏ giỏo
dc i hc vi vic tng cng qun lớ nh
nc i vi cỏc nh u t, chng trỡnh,
d ỏn u t ca xó hi phỏt trin giỏo
dc i hc; nm l xó hi hoỏ giỏo dc i
hc phi c thc hin ng thi vi vic
sa i, b sung, hon thin chớnh sỏch hc
phớ v hc bng, chớnh sỏch tr cp xó hi
cho phự hp vi mc tiờu ca xó hi hoỏ
giỏo dc i hc, vi a dng hoỏ cỏc hỡnh
thc o to v cỏc loi hỡnh nh trng; sỏu
l xó hi hoỏ giỏo dc i hc phi kt hp
vi vic m rng tớnh t qun, t chu trỏch
nhim ca cỏc c s giỏo dc i hc; by l
phi kt hp cht ch, hi ho, hp lớ xó hi
hoỏ giỏo dc i hc vi vic m rng dõn

nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 10/2011 17
ch trong ni b nhõn dõn m ct lừi ca nú
l tng tớnh t qun, t chu trỏch nhim ca
mi cỏ nhõn, t chc v on th xó hi
trong vic tham gia giỏo dc i hc.
3. Ni dung xó hi hoỏ giỏo dc i
hc cn c lut hoỏ trong Lut giỏo dc
i hc
Nh ó núi trờn, Lut giỏo dc i hc
cn quy nh c th hn so vi Lut giỏo dc
nm 2005 nhng vn xó hi hoỏ giỏo dc
i hc xut phỏt t c thự ca giỏo dc i
hc. Theo chỳng tụi, ớt ra, Lut giỏo dc i
hc cn quy nh c th nhng vn sau õy:
- Mc tiờu, nguyờn tc v phng thc
xó hi hoỏ giỏo dc i hc
Mc tiờu xó hi hoỏ giỏo dc i hc
phi phự hp vi mc tiờu ca giỏo dc i
hc trờn c s ly ngi hc lm trung tõm,
tt c cho ngi hc, vỡ ngi hc, nh h
tr hc bng cho sinh viờn, m mang kớ tỳc
xỏ, hin i hoỏ th vin, mua thờm sỏch,
khen thng cho nhng sinh viờn xut sc
trong hc tp v rốn luyn v.v i vi
nguyờn tc xó hi hoỏ giỏo dc i hc, Lut
cn quy nh c th cỏc nguyờn tc nh t
nguyn, dõn ch, cụng khai, minh bch, hiu

qu. V phng thc, ú l trc tip u t,
chuyn giao cụng ngh giỏo dc, chuyn tin
quyờn gúp hay cỏc trang thit b khỏc
- Cỏc ngun lc cn khuyn khớch, huy
ng phỏt trin giỏo dc i hc
Cn ch rừ cỏc ngun lc cn khuyn
khớch, huy ng phỏt trin giỏo dc i
hc theo th t u tiờn sau: Cỏc doanh
nghip v cỏc t chc kinh t khỏc lm n cú
lói ln, doanh nhõn thnh t, cỏc nh u t
v cỏ nhõn cú tim lc kinh t nc ngoi,
cỏc t chc v on th xó hi, cỏc gia ỡnh
v cỏ nhõn khỏc trong xó hi cú tõm huyt
vi giỏo dc i hc.
- Qun lớ nh nc i vi cỏc u t v
nhng úng gúp khỏc ca xó hi phỏt
trin giỏo dc i hc
õy l vn mi, nhy cm v phc tp.
Tuy vy, cng cn coi trng cụng tỏc qun lớ
nh nc trong quỏ trỡnh xó hi hoỏ giỏo dc
i hc nhm bo m tớnh nghiờm minh, cụng
khai, minh bch, hiu qu, thit thc, cụng
bng v khỏch quan trong vic trin khai thc
hin, qun lớ, s dng kt qu ca cỏc u t,
cng nh qun lớ v s dng cỏc úng gúp
khỏc ca xó hi vo phỏt trin giỏo dc i
hc. Tuy vy, cng nờn thy c rng vic
qun lớ nh nc õy khỏc vi qun lớ nh
nc i vi giỏo dc i hc v mc ớch,
nguyờn tc, mc , phm vi, ni dung, phng

thc qun lớ, do ú cỏc quy nh ca Lut
giỏo dc i hc phi phi hp lớ khụng
lm nh hng n quyn t ch v t chu
trỏch nhim ca cỏc c s giỏo dc i hc.
- Trỏch nhim ca cỏc c s giỏo dc i
hc i vi cỏc u t v nhng úng gúp khỏc
ca xó hi phỏt trin giỏo dc i hc
i vi nhng u t thỡ c s giỏo dc
i hc phi kt hp vi nh u t trong
vic trin khai thc hin u t v qun lớ, s
dng thnh qu ca u t di s giỏm sỏt
cht ch ca Nh nc, xó hi v ca chớnh
c s giỏo dc i hc ú. Trờn tinh thn y,
cn quy nh c th v rừ rng trong Lut
giỏo dc i hc nguyờn tc, ni dung, hỡnh
thc v c ch phi kt hp gia nh u t
v c s giỏo dc i hc trong vic trin
khai thc hin u t v qun lớ, s dng


nghiên cứu - trao đổi
18 tạp chí luật học số 10/2011
thnh qu ca u t. Cũn i vi cỏc úng
gúp nh, va ca xó hi thỡ c s giỏo dc
i hc cú ton quyn qun lớ, s dng di
s giỏm sỏt ca Nh nc, xó hi v ca
chớnh c s giỏo dc i hc ú. Nh vy,
Lut giỏo dc i hc cn quy nh c th, rừ
rng mc tiờu, nguyờn tc, ni dung, hỡnh
thc v phng phỏp qun lớ, s dng ca

cỏc c s giỏo dc i hc i vi nhng
úng gúp nh, va ca xó hi vo vic phỏt
trin giỏo dc i hc.
- S giỏm sỏt ca xó hi i vi cỏc u
t v nhng úng gúp khỏc ca xó hi
phỏt trin giỏo dc i hc v i vi chớnh
hot ng giỏo dc i hc
õy cú 2 hỡnh thc giỏm sỏt ng vi 2
i tng giỏm sỏt: Mt l s giỏm sỏt ca
xó hi i vi cỏc u t, nhng úng gúp
khỏc ca xó hi vo phỏt trin giỏo dc i
hc v hai l s giỏm sỏt ca xó hi i vi
hot ng giỏo dc i hc (gm hot ng
giỏo dc i hc ca c s giỏo dc i hc
cụng lp v hot ng giỏo dc i hc ca
c s giỏo dc i hc ngoi cụng lp). C
hai hỡnh thc ny u cú mc tiờu, ni dung,
hỡnh thc v phng phỏp giỏm sỏt khỏc
nhau v u cn c quy nh c th trong
Lut giỏo dc i hc.
Ngoi ra, Lut giỏo dc i hc cũn phi
quy nh cỏc vn quan trng khỏc nh cỏc
hỡnh thc hot ng nhm khuyn hc,
khuyn ti trong giỏo dc i hc; vn a
dng hoỏ cỏc loi hỡnh trng v cỏc hỡnh
thc giỏo dc vi vic qun lớ nh nc i
vi cỏc c s giỏo dc i hc ngoi cụng
lp; chớnh sỏch hc phớ, hc bng v chớnh
sỏch tr cp xó hi trong iu kin xó hi
hoỏ giỏo dc i hc; hỡnh thc, phng

phỏp khuyn khớch, huy ng cỏc ngun lc
ca xó hi vo vic phỏt trin giỏo dc i
hc; trỏch nhim ca cỏc t chc, gia ỡnh v
cụng dõn trong vic phỏt trin giỏo dc; hp
tỏc quc t v giỏo dc i hc vỡ mc tiờu
xó hi hoỏ giỏo dc i hc.
4. Hỡnh thc phỏp lớ th hin ni dung
xó hi hoỏ giỏo dc i hc trong Lut
giỏo dc i hc
Trong D tho ln th t Lut giỏo dc
i hc (ngy 10/5/2011), vn xó hi hoỏ
giỏo dc i hc ch c quy nh ti im
4 iu 9 (Chớnh sỏch ca Nh nc v phỏt
trin giỏo dc i hc) vi ni dung nh sau:
"Thc hin xó hi hoỏ giỏo dc i hc; u
tiờn thnh lp c s giỏo dc i hc t thc
cú vn u t ln v cú y cỏc iu kin
thnh lp theo quy nh. H tr kinh phớ i
vi c s giỏo dc i hc t thc khi thc
hin nhim v do Nh nc giao". Theo
chỳng tụi, quy nh nh trờn cú hai hn ch
c bn sau õy:
Mt l cha phn ỏnh y ni dung
quan im ca ng v Nh nc v xó hi
hoỏ giỏo dc núi chung, giỏo dc i hc núi
riờng v cha xng tm vi vn quan
trng ang c c xó hi quan tõm l xó hi
hoỏ giỏo dc i hc.
Hai l cũn ht sc chung chung nh khu
hiu, li kờu gi, lm cho ngi c khụng rừ

xó hi hoỏ giỏo dc i hc cú nhng ni
dung gỡ khỏc so xó hi hoỏ giỏo dc cỏc cp
hc v trỡnh o to trong h thng giỏo
dc quc dõn ca Vit Nam hin nay.
Sp ti, chỳng tụi cho rng cn suy ngh
la chn phng ỏn thớch hp lut hoỏ


nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 10/2011 19
vn xó hi hoỏ giỏo dc i hc trong
Lut giỏo dc i hc, sao cho va phn ỏnh
ỳng, y quan im ca ng, Nh nc
v xó hi hoỏ giỏo dc núi chung, xó hi hoỏ
giỏo dc i hc núi riờng, va th hin c
nhng vn c bn ca xó hi hoỏ giỏo dc
i hc nh ó nờu trờn.
Chỳng tụi d kin cú 2 phng ỏn sau õy:
- Phng ỏn 1: Dnh mt iu lut riờng
vi cỏc khon c th trong Chng I nh
hin nay quy nh cỏc vn quan trng
nht ca xó hi hoỏ giỏo dc i hc. Theo
chỳng tụi, tuy phng ỏn ny gn nhng s
ri vo tỡnh trng "khung", chung chung,
thiu chi tit v c th, bi vỡ mt iu lut
khụng th ng ti ht cỏc vn quan trng
nht ca xó hi hoỏ giỏo dc i hc.
- Phng ỏn 2: Trong Lut giỏo dc i
hc cn thit k mt chng riờng vi tờn gi
l "Chớnh sỏch ca Nh nc v phỏt trin

giỏo dc i hc", gm cỏc mc (trong ú cú
mc "Xó hi hoỏ giỏo dc i hc"), di
mc l iu, di iu l khon (vớ d: khon
1, 2, 3, ) v di khon l im (vớ d: im
a, b, c, ). Chỳng tụi nghiờng v Phng ỏn 2,
vỡ vi phng ỏn ny thỡ Lut giỏo dc i
hc mi sc "lut hoỏ" nhng vn quan
trng nht ca xó hi hoỏ giỏo dc i hc
nc ta hin nay. Nu theo phng ỏn ny thỡ
nhng iu lut no trong D tho ln th t
Lut giỏo dc i hc cú ni dung thuc
chớnh sỏch ca Nh nc v phỏt trin giỏo
dc i hc s c a vo chng ny.
Chng "Chớnh sỏch ca Nh nc v
phỏt trin giỏo dc i hc" cú th gm cỏc
mc vi cỏc tờn gi tm thi nh sau: a) Mc
"o to i hc vi vic nghiờn cu, ng
dng nhng thnh tu ca khoa hc- cụng
ngh"; b) Mc "Phỏt trin mng li c s
giỏo dc i hc"; c) Mc "Xó hi hoỏ giỏo
dc i hc"; d) Mc "Thu hỳt, s dng, ói
ng, ph cp u ói i vi i ng ging
viờn i hc"; ) Mc "Chớnh sỏch i vi i
tng c hng chớnh sỏch xó hi";
Mc "Xó hi hoỏ giỏo dc i hc" cú
th bao gm cỏc iu (s iu lut s c
iu chnh sau) vi nhng ni dung nh sau:
iu 1: Mc tiờu, nguyờn tc v phng
thc xó hi hoỏ giỏo dc i hc; iu 2:
Cỏc ngun lc ch yu cn khuyn khớch,

huy ng phỏt trin giỏo dc i hc;
iu 3: Qun lớ nh nc i vi hot ng
xó hi hoỏ giỏo dc i hc; iu 4: Trỏch
nhim ca c s giỏo dc i hc i vi xó
hi hoỏ giỏo dc i hc; iu 5: Nguyờn
tc, ni dung, hỡnh thc v c ch phi kt
hp gia nh u t v c s giỏo dc i
hc trong vic trin khai thc hin u t v
qun lớ, s dng thnh qu ca u t; iu
6: Mc tiờu, nguyờn tc, ni dung, hỡnh thc
v phng phỏp qun lớ, s dng ca cỏc c
s giỏo dc i hc i vi nhng úng gúp
nh, va ca xó hi vo vic phỏt trin giỏo
dc i hc; iu 7: S giỏm sỏt ca xó hi
i vi cỏc u t, d ỏn v nhng úng gúp
khỏc ca xó hi phỏt trin giỏo dc i
hc v i vi chớnh hot ng giỏo dc i
hc; iu 8: S giỏm sỏt ca xó hi i vi
cỏc u t v nhng úng gúp khỏc ca xó
hi phỏt trin giỏo dc i hc v i vi
chớnh hot ng giỏo dc i hc./.

(1).Xem: ng cng sn Vit Nam, Vn kin i hi
i biu ton quc ln th XI, Nxb. Chớnh tr quc
gia, H Ni, 2011, tr. 218.