(luận văn thạc sĩ) quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc các doanh nghiệp trên địa bàn quận liên chiểu, thành phố đà nẵng

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ

LÊ VĂN XONG

QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI BẮT BUỘC
CÁC DOANH NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN
QUẬN LIÊN CHIỂU, THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ

Đà Nẵng – Năm 2018

download by :


ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ

LÊ VĂN XONG

QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI BẮT BUỘC
CÁC DOANH NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN
QUẬN LIÊN CHIỂU, THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ
Mã số: 60.34.04.10

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. LÊ BẢO

Đà Nẵng – Năm 2018

download by :


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận văn này là cơng trình nghiên cứu của riêng tơi.
Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn này là trung thực và chưa từng
được ai cơng bố trong bất kỳ cơng trình nào.

Tác giả luận văn

Lê Văn Xong

download by :


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài ..................................................................... 1
2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài .......................................................... 2
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của đề tài ...................................... 3
4. Phƣơng pháp nghiên cứu ................................................................... 3
5. Bố cục đề tài ...................................................................................... 7
6. Tổng quan tài liệu nghiên cứu của đề tài ........................................... 7
CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU
BHXH BẮT BUỘC CÁC DOANH NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN
LIÊN CHIỂU, TP ĐÀ NẴNG ................................................................... 14
1.1. TỔNG QUAN NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ BHXH ....................... 14
1.1.1. Khái niệm BHXH ............................................................................. 14
1.1.2. Phân biệt BHXH với bảo hiểm thƣơng mại ..................................... 15

1.1.3. Bản chất hoạt động của BHXH ........................................................ 16
1.1.4. Khái niệm và nguyên tắc thu BHXH ............................................... 18
1.1.5. Đối tƣợng, mức đóng và phƣơng pháp đóng BHXH bắt buộc........ 19
1.2. NỘI DUNG QUẢN LÝ THU BHXH BẮT BUỘC ................................ 24
1.2.1. Tuyên truyền phổ biến các chính sách pháp luật về BHXH............ 24
1.2.2. Lập dự tốn thu BHXH bắt buộc...................................................... 27
1.2.3. Cơng tác thu BHXH bắt buộc.......................................................... 28
1.2.4. Thanh tra, kiểm tra việc chấp hành pháp luật về BHXH bắt buộc.. 32
1.3. NHỮNG NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU
BHXH BẮT BUỘC ....................................................................................... 33
1.3.1. Chính sách pháp luật ......................................................................... 33
1.3.2. Công tác tổ chức bộ máy quản lý thu BHXH bắt buộc ................... 35
1.3.3. Nhận thức của ngƣời lao động và ngƣời sử dụng lao động ............. 36

download by :


1.4. KINH NGHIỆM THU BHXH Ở MỘT SỐ ĐỊA PHƢƠNG ................... 37
1.4.1. Kinh nghiệm thu BHXH của quận Hải Châu, thành phố Đà Nẵng. 37
1.4.2. Kinh nghiệm của thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh............................... 39
1.4.3. Bài học kinh nghiệm cho BHXH quận Liên Chiểu, thành phố Đà
Nẵng ..................................................................................................................... 40
KẾT LUẬN CHƢƠNG 1............................................................................... 41
CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU BHXH BẮT
BUỘC CÁC DN TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN LIÊN CHIỂU, TP ĐÀ NẴNG42
2.1. ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ, XÃ HỘI ........................................ 42
2.1.1. Đặc điểm điều kiện tự nhiên ............................................................. 42
2.1.2. Đặc điểm tình hình kinh tế................................................................ 42
2.1.3. Đặc điểm tình hình xã hội ................................................................. 45
2.2. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU BHXH BẮT BUỘC ..... 45

2.2.1. Thực trạng công tác tuyên truyền phổ biến các văn bản quy phạm
pháp luật về BHXH ............................................................................................. 45
2.2.2. Thực trạng cơng tác lập dự tốn thu BHXH bắt buộc ..................... 47
2.2.3. Thực trạng công tác thu BHXH bắt buộc......................................... 47
2.2.4. Thực trạng công tác thanh tra, kiểm tra về BHXH bắt buộc ........... 57
2.3. ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU BHXH BẮT
BUỘC CÁC DN TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN LIÊN CHIỂU, ĐÀ NẴNG ........ 58
2.3.1. Những thành tích đạt đƣợc ............................................................... 58
2.3.2. Những hạn chế .................................................................................. 60
2.3.3. Nguyên nhân của những hạn chế...................................................... 62
KẾT LUẬN CHƢƠNG 2................................................................................ 63
CHƢƠNG 3. GIẢI PHÁP HỒN THIỆN CƠNG TÁC QUẢN LÝ THU
BHXH BẮT BUỘC TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN LIÊN CHIỂU TP ĐÀ
NẴNG ......................................................................................................... 64

download by :


3.1. CĂN CỨ ĐỀ XUẤT CÁC GIẢI PHÁP .................................................. 64
3.1.1. Triển vọng phát triển của các doanh nghiệp tham gia BHXH trên
địa bàn quận Liên Chiểu, thành phố Đà Nẵng trong thời gian đến.................... 64
3.1.2. Quan điểm, mục tiêu, phƣơng hƣớng quản lý thu BHXH bắt buộc 64
3.2. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ THU BHXH BẮT BUỘC....... 65
3.2.1. Giải pháp về tuyên truyền chính sách, pháp luật về BHXH ............... 66
3.2.2. Giải pháp hồn thiện cơng tác lập dự toán thu BHXH bắt buộc ... 68
3.2.3. Giải pháp tăng cƣờng công tác thu BHXH bắt buộc ..................... 69
3.2.4. Tăng cƣờng công tác thanh tra, kiểm tra về BHXH và xử lý nghiêm
minh các đơn vị nợ đóng BHXH ........................................................................ 71
3.2.5. Nhóm giải pháp khác ........................................................................ 72
3.3. KIẾN NGHỊ ............................................................................................. 75

3.3.1. Kiến nghị đối với chính sách của Nhà nƣớc về BHXH................... 75
3.3.2. Kiến nghị với bảo hiểm xã hội Việt Nam ........................................ 76
3.3.3. Kiến nghị đối với uỷ ban nhân dân thành phố Đà Nẵng ................. 77
3.3.4. Kiến nghị đối với bảo hiểm xã hội TP Đà Nẵng.............................. 78
KẾT LUẬN CHƢƠNG 3................................................................................ 79
KẾT LUẬN .................................................................................................... 80
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
QUYẾT ĐỊNH GIAO ĐỀ TÀI LUẬN VĂN (BẢN SAO)

download by :


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt

Stt

Nguyên nghĩa

1

BHXH

Bảo hiểm xã hội

2

NLĐ

Ngƣời lao động

3

NSDLĐ

Ngƣời sử dụng lao động

4

DN

Doanh nghiệp

5

KH&ĐT

Kế hoạch và đầu tƣ

6

LĐTB&XH

Lao động Thƣơng bình và Xã hội

7

TP

Thành phố

8

TNHH

Trách nhiệm hữu hạn

9

UBND

Ủy ban nhân dân

10

NSNN

Ngân sách nhà nƣớc

download by :


DANH MỤC CÁC BẢNG
Số hiệu

Tên bảng

bảng

Bảng tổng hợp đơn vị tham gia BHXH giai đoạn

2.1.

2013-2017
Bảng tổng hợp mức độ hiểu biết của DN về Pháp luật

2.2.

BHXH
Bảng tổng hợp các DN tham gia BHXH bắt buộc giai

2.3.

đoạn 2013-2017
Bảng tổng hợp số lao động tham gia BHXH bắt buộc

2.4.

giai đoạn 2013-2017
Bảng tổng hợp thu nhập của ngƣời lao động trong các

2.5.

doanh nghiệp
Bảng 2.6. Bảng tổng hợp thực hiện kế hoạch thu

2.6.

BHXH bắt buộc giai đoạn 2013-2017

Bảng tổng hợp tình hình nợ đọng BHXH bắt buộc

2.7.

giai đoạn 2013-2017
Bảng tổng hợp điều tra quy mô số lao động trong các

2.8.

doanh nghiệp
Bảng tổng hợp phân loại nợ BHXH bắt buộc các

2.9.

doanh nghiệp giai đoạn 2013-2017

2.10.

3.1.

Bảng tổng hợp số doanh nghiệp đã thực hiện thanh
tra, kiểm tra
Bảng tổng hợp tích lũy điểm để đánh giá bình xét thi
đua cho cán bộ chuyên quản thu BHXH bắt buộc

download by :

Trang

43

46

49

51

53

53

55

56

57

58

68


DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Số hiệu

Tên bảng, biểu, phụ lục

biểu đồ

Trang

1.1.

Sơ đồ quy trình thu BHXH bắt buộc

31

2.1.

Tình hình DN tham gia BHXH bắt buộc

50

2.2.

2.3.

2.4.

Tình hình lao động tham gia BHXH bắt buộc các doanh
nghiệp giai đoạn 2013-2017
Tình hình thực kế hoạch thu BHXH bắt buộc giai đoạn
2013-2017
Tỷ lệ nợ đọng BHXH bắt buộc so với số phải thu
BHXH

download by :

52

54

56


1

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Bảo hiểm xã hội (BHXH) là chính sách an sinh xã hội đƣợc Đảng và
Nhà nƣớc quan tâm, cũng là chính sách mang đậm bản chất nhân văn sâu sắc,
góp phần an sinh xã hội, mang lại cuộc sống an lành cho ngƣời lao động và
đƣợc Tổ chức lao động Quốc tế (ILO) cơng nhận. Có thể nói BHXH là ngƣời
bạn đồng hành với ngƣời lao động trong cuộc sống này, bởi lẽ “sinh, lão, bệnh,
tử” của ngƣời lao động đều đƣợc chính sách BHXH quan tâm, chia sẻ, bù đắp
những rủi ro, ốm đau, bệnh tật, sinh con hay hết tuổi lao động hoặc chết.
Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực của công tác quản lý thu
BHXH bắt buộc các doanh nghiệp trên địa bàn quận Liên Chiểu, thành phố
Đà Nẵng trong những năm gần đây, còn nhiều hạn chế, thiếu sót, đang đặt ra
vấn đề quan tâm cần giải quyết đó là: (1) cơng tác tun truyền phổ biến các
chính sách, pháp luật về BHXH, quyền lợi, trách nhiệm của doanh nghiệp và
ngƣời lao động tham gia BHXH còn hạn chế; (2) vấn đề nợ BHXH của các
doanh nghiệp trên địa bàn tăng nhanh, thời gian kéo dài nhƣng việc giải quyết
nợ đọng BHXH chƣa có phƣơng án cụ thể, còn lúng túng; (3) việc phát triển
đối tƣợng tham gia BHXH bắt buộc tại các doanh nghiệp chƣa có phƣơng án
rõ ràng và còn bỏ ngỏ, tỷ lệ tham gia BHXH còn thấp, chƣa tƣơng xứng với
tiềm năng trên địa bàn quận; (4) việc ứng dụng công nghệ thông tin, thực hiện
cải cách thủ tục hành chính và đổi mới phong cách phục vụ của đội ngũ cán
bộ cơ quan nói chung và cán bộ trực tiếp làm cơng tác thu BHXH nói riêng
bƣớc đầu cũng có những chuyển biến tích cực. Tuy nhiên vẫn chƣa đạt đƣợc

yêu cầu đặt ra, chƣa liên thông đƣợc dữ liệu với các sở ban ngành, nhằm phục
vụ cho công tác quản lý, đối chiếu cơ sở dữ liệu, nắm bắt đƣợc tình hình hoạt
động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp trên địa bàn quận; (5) công tác
thanh tra, kiểm tra xử lý vi phạm pháp luật về BHXH hiện nay vẫn chƣa đủ

download by :


2
sức răn đe, nhiều doanh nghiệp vẫn cố tình trốn đóng, chiếm dụng tiền đóng
BHXH để sử dụng vào mục đích kinh doanh.
Trên đây là những vấn đề cần đƣợc quan tâm, khắc phục nếu không sẽ
tác động xấu đến toàn bộ hoạt động cơ quan BHXH, làm ảnh hƣởng đến
nguồn thu quỹ BHXH, đến quyền lợi chính đáng của ngƣời lao động, gây bức
xúc dƣ luận trên cả địa bàn quận.
Nhằm đáp ứng yêu cầu trong công tác quản lý thu BHXH bắt buộc trên
địa bàn quận Liên Chiểu trong bối cảnh chính sách BHXH liên tục thay đổi,
bổ sung cho phù hợp với nhiều chính sách khác nhau; chính sách việc làm,
chính sách thất nghiệp, chính sách lao động, tiền lƣơng…, đồng thời cần thiết
phải tiếp tục hoàn thiện, cải tiến nội dung, quy trình cơng tác quản lý thu
BHXH bắt buộc trong tình hình mới. Với lý do trên, tôi chọn đề tài “Quản lý
thu bảo hiêm xã hội bắt buộc các doanh nghiệp trên địa bàn quận Liên
Chiểu, thành phố Đà Nẵng” làm đề tài nghiên cứu nhằm góp phần giải
quyết những vấn đề cịn tồn tại, hạn chế đã nêu trên.
2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài
2.1. Mục tiêu tổng quát
Phân tích thực trạng công tác quản lý thu BHXH bắt buộc của BHXH
quận Liên Chiểu, thành phố Đà Nẵng trong những năm qua, đồng thời đề xuất
giải pháp nhằm hồn thiện cơng tác quản lý thu BHXH.
2.2. Mục tiêu cụ thể

- Hệ thống hoá và làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận cơ bản về công tác
quản lý thu BHXH bắt buộc các doanh nghiệp trên địa bàn quận Liên Chiểu,
thành phố Đà Nẵng làm cơ sở khoa học cho việc nghiên cứu.
- Dựa vào nghiên cứu thực trạng tổ chức công tác quản lý thu BHXH
bắt buộc các doanh nghiệp trên địa bàn quận Liên Chiểu, thành phố Đà Nẵng
trong những năm qua, luận văn đánh giá, phân tích những kết quả đạt đƣợc

download by :


3
cũng nhƣ những tồn tại.
- Dựa trên những luận cứ khoa học, kết quả nghiên cứu thực tiễn, luận
văn tập trung đề xuất một số giải pháp chủ yếu, có tính khả thi nhằm hồn
thiện cơng tác quản lý thu BHXH bắt buộc các doanh nghiệp trên địa bàn
quận Liên Chiểu, thành phố Đà Nẵng trong những năm tới.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của đề tài
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tƣợng nghiên cứu của đề tài là công tác quản lý thu BHXH bắt
buộc các doanh nghiệp trên địa bàn quận Liên Chiểu, thành phố Đà Nẵng,
trong đó:
- Chủ thể tổ chức cơng tác thu BHXH bắt buộc là cơ quan Bảo hiểm xã
hội quận Liên Chiểu, thành phố Đà Nẵng.
- Chủ thể tham gia BHXH bắt buộc là các doanh nghiệp gồm: Công ty
TNHH, Công ty Cổ phần, Công ty hợp danh, doanh nghiệp tƣ nhân …
3.2 Phạm vi nghiên cứu
Đề tài chỉ giới hạn nghiên cứu thực trạng quản lý thu BHXH bắt buộc các
doanh nghiệp trên địa bàn quận Liên Chiểu, thành phố Đà Nẵng từ năm 2013
đến nay. Trong phần đề xuất giải pháp hồn thiện cơng tác quản lý thu BHXH
bắt buộc sẽ triển khai thực hiện cho giai đoạn từ nay đến năm 2022 và những

năm tiếp theo.
4. Phƣơng pháp nghiên cứu
4.1. Phương pháp thu thập thông tin
- Thu thập số liệu thứ cấp
Từ những thơng tin cơng bố chính thức của các cơ quan Nhà nƣớc, điều
kiện tự nhiên, tình hình phát triển kinh tế - xã hội của quận Liên Chiểu, thành
phố Đà Nẵng do các cơ quan chức năng cung cấp; Tình hình thực hiện cơng
tác thu BHXH bắt buộc và các vấn đề có liên quan đến đề tài do các bộ phận

download by :


4
chức năng của cơ quan BHXH quận Liên Chiểu cung cấp thông qua báo cáo
tổng kết năm và các nghiên cứu của cá nhân.
- Thu thập số liệu sơ cấp
Đƣợc sử dụng để thu thập các thông tin liên quan đến thực trạng, những
điểm yếu kém trong công tác quản lý thu BHXH bắt buộc từ các đơn vị sử
dụng lao động có liên quan đến các thơng tin đề tài cần thu thập; Phƣơng
pháp khảo sát, điều tra trực tiếp bằng phiếu điều tra có nội dung theo mẫu định
sẵn theo phụ lục 1.
Đƣợc sử dụng nhằm thu thập các thông tin liên quan đến thực trạng,
những điểm yếu kém trong công tác quản lý thu BHXH bắt buộc từ các cơ quan,
các nhà lãnh đạo địa phƣơng, doanh nghiệp và ngƣời lao động có liên quan đến
các thơng tin đề tài cần thu thập.
Luận văn điều tra, khảo sát trực tiếp bằng phiếu điều tra đối với chủ
doanh nghiệp theo mẫu định sẵn với phƣơng thức điều tra chọn mẫu.
Công thức xác định cỡ mẫu theo Yamane Taro nhƣ sau:
N
n

=

Trong đó: - n là cỡ mẫu

1+ N*(e)2

- N là số lƣợng tổng thể
- e là sai số tiêu chuẩn

Với sai số cho phép là 5% và độ tin cậy là 95%, số lƣợng doanh nghiệp trên
địa bàn toàn quận là 972 doanh nghiệp, ta tính đƣợc cỡ mẫu là 283 doanh nghiệp.
Nhƣ vậy Luận văn sẽ điều tra, khảo sát 283 doanh nghiệp, các doanh
nghiệp đƣợc chọn điều tra theo hình thức ngẫu nhiên theo thứ tự tên doanh
nghiệp vần ABC khơng phân biệt loại hình doanh nghiệp.
4.2. Phương pháp tổng hợp thông tin
Sau khi thu thập đƣợc thông tin, số liệu sơ cấp từ phiếu điều tra đối với
chủ doanh nghiệp theo mẫu định sẵn với phƣơng pháp điều tra chọn mẫu sẽ
tiến hành phân loại và thống kê số liệu để đƣa vào sử dụng trong nghiên cứu.

download by :


5
4.3. Phương pháp phân tích thơng tin
- Phƣơng pháp thống kê: Những thông tin, số liệu sau khi thu thập đƣợc
sẽ đƣợc phân loại theo các tiêu chí nhƣ loại hình doanh nghiệp tham gia
BHXH, nhận thức của chủ doanh nghiệp về pháp luật BHXH, mức thu nhập
của ngƣời lao động, quy mô doanh nghiệp, công tác thanh tra, kiểm tra việc
thực hiện chính sách pháp luật về BHXH.

- Phƣơng pháp so sánh: Là phƣơng pháp đƣợc sử dụng rộng rãi trong
công tác nghiên cứu. Thông qua phƣơng pháp này ta rút ra đƣợc kết luận về
hiệu quả công tác quản lý thu BHXH bắt buộc.
- Phƣơng pháp thống kê mô tả: Dựa trên các số liệu thống kê để mơ tả
sự biến động. Mơ tả q trình thực hiện công tác quản lý thu BHXH bắt buộc
các doanh nghiệp, qua đó thấy đƣợc những ƣu điểm và hạn chế của từng cơng
đoạn trong q trình quản lý thu BHXH bắt buộc, từ đó làm cơ sở cho việc đề
xuất các giải pháp.
- Phƣơng pháp đồ thị: Là phƣơng pháp mơ hình hóa thơng tin từ dạng
số sang dạng đồ thị. Trong đề tài, sử dụng đồ thị từ các bảng số liệu cung cấp
thông tin để ngƣời sử dụng dễ dàng hơn trong tiếp cận và phân tích thơng tin
đối với công tác quản lý thu BHXH bắt buộc các doanh nghiệp trên địa bàn
quận Liên Chiểu, thành phố Đà Nẵng.
4.4. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu
4.4.1. Nhóm chỉ tiêu đánh giá hiện trạng của địa phương trên địa bàn
quận Liên Chiểu, thành phố Đà Nẵng
- Chỉ tiêu đánh giá hiện trạng dân số và lao động trên địa bàn quận.
- Chỉ tiêu phản ánh tổng thu nhập của quận.
- Chỉ tiêu phản ánh cơ cấu kinh tế của quận qua các năm.
- Mức thu nhập của ngƣời lao động.
4.4.2. Nhóm chỉ tiêu phản ánh cơng tác thu

X

download by :


6
- Các chỉ tiêu về số lƣợng và tỷ lệ tăng của doanh nghiệp.
Tổng số DN (năm n) = Tổng số DN đang hoạt động tính đến ngày 31

tháng 12 (năm n).
Tỷ lệ tăng

[Tổng số DN năm n]
=

DN năm (n)

Tổng số DN (năm n-1)

-1

x 100%

- Số lƣợng và tỷ lệ tăng lao động trong DN
Tổng số lao động tại DN (năm n) = Tổng số lao động đang làm việc tại
các DN (bao gồm lao động làm việc theo hợp đồng lao động không xác định
thời hạn và hợp đồng lao động có thời hạn).
[Tổng số LĐ DN năm n] - [Tổng số LĐ

Tỷ lệ tăng

DN (năm n-1)]

Lao động DN
năm (n)

=

Tổng số LĐ DN (năm n-1)

x 100%

Tổng số DN tham gia BHXH hàng năm là số lƣợng DN đang thực hiện
đóng BHXH cho ngƣời lao động tại thời điểm ngày 31 tháng 12 hàng năm.
Tỷ lệ tăng DN

[Số DN tham gia BHXH (năm n)] - [Số

tham gia

DN tham gia BHXH(năm n-1)]

BHXH năm (n)

=

Số DN tham gia BXHH (năm n-1)

x 100%

- Số lƣợng và tỷ lệ tăng ngƣời lao động tham gia BHXH
Số lao động tham gia BHXH là số lƣợng lao động đang tham gia
BHXH tính đến ngày 31 tháng 12 hàng năm.
Tỷ lệ tăng lao

[Số LĐ tham gia BHXH (năm n)] –

động tham gia

[Số LĐ tham gia BHXH(năm n-1)]

BHXH năm (n)

=

Số LĐ tham gia BXHH (năm n-1)

x 100%

- Nợ đọng BHXH và tỷ lệ nợ đọng BHXH
+ Nợ đọng BHXH là khi tính đến ngày cuối tháng đơn vị chƣa nộp tiền
BHXH cho cơ quan BHXH, đơn vị tính là triệu đồng.
+ Tỷ lệ nợ đọng BHXH là chỉ tiêu phản ánh tiến độ nộp tiền BHXH của

download by :


7
các đơn vị sử dụng lao động. Tỷ lệ nợ đọng BHXH đƣợc đo bằng đơn vị tháng.
Số tiền nợ đọng BHXH

Tỷ lệ nợ
đọng BHXH

=

Số tiền BHXH phải nộp 1 tháng

x 100%

Số đơn vị nợ đọng BHXH, số đơn vị nợ đọng BHXH trên 3 tháng, số
đơn vị nợ đọng BHXH trên 6 tháng, số đơn vị nợ đọng BHXH trên 12 tháng;
tổng số tiền nợ đọng BHXH, số tiền nợ BHXH trên 3 tháng, số tiền nợ BHXH
trên 6 tháng, số tiền nợ BHXH trên 12 tháng; tỷ lệ DN nợ đọng BHXH, tỷ lệ
tiền nợ BHXH...
5. Bố cục đề tài
Ngoài phần mở đầu, mục lục và các danh mục tài liệu tham khảo luận
văn đƣợc chia thành ba chƣơng nhƣ sau:
Chƣơng 1: Cơ sở lý luận về quản lý thu BHXH bắt buộc.
Chƣơng 2: Thực trạng quản lý thu BHXH bắt buộc các doanh nghiệp
trên địa bàn quận Liên Chiểu, thành phố Đà Nẵng.
Chƣơng 3: Giải pháp hoàn thiện công tác quản lý thu BHXH bắt buộc
các doanh nghiệp trên địa bàn quận Liên Chiểu, thành phố Đà Nẵng.
6. Tổng quan tài liệu nghiên cứu của đề tài
Có rất nhiều cơng trình nghiên cứu về lĩnh vực BHXH khác nhau, đƣa ra
những biện pháp nâng cao hiệu quả hoạt động BHXH, vai trò quản lý của Nhà
nƣớc đối với hoạt động BHXH, từ đó nâng cao hiệu quả trong cơng tác thực thi
chế độ chính sách cho ngƣời lao động, góp phần ổn định kinh tế xã hội. Cơng
trình nghiên cứu đó là một số đề tài luận văn tốt nghiệp tiến sĩ, thạc sĩ nhƣ sau:
"Thực trạng quản lý thu

X

hiện nay và các biện pháp nâng cao

hiệu quả công tác thu", đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ, do Nguyễn Văn
Châu chủ nhiệm đề tài (1996). Đề tài nghiên cứu công tác quản lý thu BHXH
của BHXH Việt Nam, đƣợc nghiên cứu trong khi đất nƣớc đổi mới về kinh tế,
đánh giá kết quả công tác quản lý thu BHXH trong thời kỳ kế hoạch hóa tập

download by :


8
trung, bao cấp là nguyên nhân kìm hãm sự phát triển chính sách BHXH. Nhà
nƣớc đang mở ra một nền kinh tế vận hành theo cơ chế thị trƣờng, với nhiều
thành phần kinh tế, thu hút đầu tƣ nƣớc ngoài địi hỏi phải đổi mới chính sách
pháp luật về BHXH nhằm mở rộng đối tƣợng tham gia BHXH.
Trƣớc tình hình đó tác giả đã đóng góp những nghiên cứu khoa học, có
ý nghĩa thực tiễn nhƣ xây dựng hệ thống biểu mẫu thu BHXH, phƣơng thức
thu và quản lý quỹ BHXH bền vững. Bên cạnh đó tác giả cũng đã làm rõ tầm
quan trọng của quản lý nhà nƣớc đối với hoạt động quản lý thu BHXH trên
địa bàn huyện Sóc Sơn. Từ những phân tích về thực trạng cơng tác quản lý
thu BHXH trên địa bàn để thấy đƣợc những tồn tại khó khăn, vƣớng mắc
trong q trình thực hiện, từ đó đƣa ra những giải pháp nhằm nâng cao hiệu
quả của BHXH huyện Sóc Sơn, góp phần ổn định, phát triển hệ thống BHXH,
củng cố lòng tin của nhân dân, từ đó góp phần nâng cao đời sống của ngƣời
dân, ổn định kinh tế xã hội của đất nƣớc.
"Cơ sở khoa học hồn thiện quy trình quản lý thu

X ", đề tài nghiên

cứu khoa học cấp Bộ, do Dƣơng Xuân Triệu chủ nhiệm đề tài (1999). Đề tài đã
đề cập đến những khái niệm cơ bản về BHXH, cơ sở lý luận về công tác quản
lý thu BHXH, trong đó đi sâu vào nghiên cứu về thực trạng công tác quản lý
thu BHXH, các nhân tố ảnh hƣởng đến quản lý thu BHXH và đƣa ra kinh
nghiệm quản lý thu BHXH. Đề tài nghiên cứu những mơ hình quản lý thu
BHXH của các nƣớc trong khu vực và thế giới, từ đó đề xuất những giải pháp
nhằm hồn thiện quy trình quản lý thu BHXH phù hợp với từng loại đối tƣợng

tham gia BHXH ở Việt Nam.
" oàn thiện quản lý thu

X

khu vực DN ngoài quốc doanh ở Việt

Nam", đề tài Luận văn thạc sĩ của tác giả Trần Quốc Túy (2000). Đề tài nghiên
cứu quá trình tổ chức thực hiện công tác thu BHXH khu vực doanh nghiệp
ngoài quốc doanh từ năm 1995 đến năm 2000; từ đó làm rõ thêm cơ sở lý luận

download by :


9
và thực tiễn về công tác quản lý thu BHXH, nhằm đề ra giải pháp hồn thiện
cơng tác quản lý thu BHXH khu vực doanh nghiệp ngoài quốc doanh. Luận văn
cịn đánh giá phân tích số liệu về thu BHXH: Số đơn vị, số lao động tham gia
BHXH theo từng năm, phân tích số nợ đọng BHXH của khu vực doanh nghiệp
ngồi quốc doanh, tìm ra những ƣu điểm, khuyết điểm và những hạn chế trong
công tác quản lý thu BHXH.
"Giải pháp tăng trưởng nguồn thu quỹ

X

ở Việt Nam", Luận văn

thạc sĩ, tác giả Lê Thị Quế (2004). Luận văn đã làm rõ đƣợc các khái niệm và
bản chất của quỹ BHXH. Đây là những luận cứ khoa học làm cơ sở cho việc
nghiên cứu cũng nhƣ đề ra những phƣơng hƣớng nhằm hồn thiện chính sách

tài chính BHXH. Luận văn cũng đƣa ra đƣợc một số đánh giá về chính sách
tài chính BHXH trong những năm qua và đƣa ra một số giải pháp nhằm tăng
trƣởng nguồn quỹ BHXH trong những năm tới.
" ồn thiện cơng tác quản lý thu

X

khu vực ngoài doanh nghiệp

trên địa bàn thành phố ắc Giang, tỉnh ắc Giang", Luận văn thạc sĩ, Cao
Thị Lan Mây (2014). Luận văn đã thể hiện rõ đƣợc các doanh nghiệp trốn
đóng, nợ đọng BHXH trên địa bàn tỉnh Bắc Giang cũng nhƣ trên cả nƣớc là
do chế tài xử phạt quá nhẹ. Tính đến thời điểm hiện nay chƣa có doanh
nghiệp nào bị rút giấy phép kinh doanh do trốn đóng, nợ đọng BHXH.
Trong những năm gần đây tình trạng trốn đóng, nợ đọng BHXH ngày
càng tăng, ngun nhân một phần cũng do tình hình kinh tế khó khăn. Tuy
nhiên nguyên nhân sâu xa là do chế tài xử phạt chƣa đủ sức răn đe, mức phạt
đối với doanh nghiệp vi phạm về quy định đóng BHXH theo Nghị định
95/2013/NĐ-CP chỉ dừng ở mức xử phạt tối đa là 75 triệu đồng. Nhƣ vậy, dù
doanh nghiệp nợ nhiều hay ít thì số tiền phạt so với số tiền trốn đóng BHXH
là rất ít. Với doanh nghiệp hàng nghìn cơng nhân thì số tiền đóng BHXH mà
doanh nghiệp chiếm dụng của ngƣời lao động lên đến vài tỷ đồng. với số tiền

download by :


10
này, nếu đêm gửi ngân hàng thì doanh nghiệp sẽ thu lợi lớn, vì vậy doanh
nghiệp sẵn sàng vi phạm và chịu phạt.
Từ năm 2014 đến nay, việc khởi kiện các doanh nghiệp nợ BHXH là do

các tổ chức công đoàn thực hiện. Tuy nhiên, trong thực tế cho thấy dù có thắng
kiện thì số tiền địi đƣợc cũng rất hạn chế. Thủ tục khởi kiện phức tạp, quá trình
tiến hành xét xử thƣờng kéo dài, số lƣợng doanh nghiệp nợ đọng BHXH nhiều,
khi khởi kiện thành cơng thì việc thi hành án cũng khó khăn do thời gian thi
hành án có thể kéo dài tời 5 năm. Khi doanh nghiệp nợ BHXH thì các chế độ
ốm đau, thai sản, tai nạn lao động… sẽ không đƣợc cơ quan BHXH giải quyết
hoặc ngƣời lao động sẽ không xác nhận đƣợc sổ BHXH để giải quyết chế độ
hƣu trí, chuyển sổ BHXH sang đơn vị khác để tiếp tục đóng BHXH. Nhƣ vậy
doanh nghiệp nợ BHXH khiến quyền lợi của ngƣời lao động bị xâm phạm
nghiêm trọng. Luận văn đã chỉ ra đƣợc nguyên nhân cốt lõi dẫn đến tình trạng
nợ đọng BHXH của các doanh nghiệp ngoài quốc doanh ngày càng gia tăng và
đã đƣa ra một số giải pháp nhằm hạn chế, ngăn chặn trình trạng trên.
“Giải pháp nhằm hạn chế tình trạng nợ đọng và trốn đóng

X

ở

tỉnh ắc Ninh” Luận văn thạc sĩ của tác giả Phạm Đức Cƣờng chủ nhiệm đề
tài (2012). Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài là hệ thống hóa cơ sở
lý luận, khảo sát tổng kết thực tiễn đề xuất những giải pháp góp phần những
hạn chế tình trạng nợ đọng của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh.
Luận văn góp phần làm rõ cơ sở lý luận về BHXH, phân tích đánh giá thực
trạng để tìm ra nguyên nhân để đề xuất giải pháp nhằm hạn chế tình trạng nợ
đọng, trốn đóng BHXH. Do phạm vị nghiên cứu của đề tài rất rộng, nên đề tài
chƣa đề cập sâu đến một số vấn đề liên quan đến cơng tác quản lý thu BHXH:
Mơ hình tổ chức thu BHXH, cơ chế vận hành hệ thống thu BHXH và các tiêu
chí, đánh giá cơng tác thu BHXH.
“ ồn thiện công tác thu

X bắt buộc khu vực kinh tế tư nhân trên địa

download by :


11
bàn tỉnh Gia Lai”, Luận văn thạc sĩ Trần Ngọc Tuấn (2013). Luận văn đã làm rõ
đƣợc tầm quan trọng của công tác quản lý thu BHXH đối với khu vực kinh tế tƣ
nhân và trên cơ sở phân tích thực trạng công tác thu BHXH trên địa bàn tỉnh Gia
Lai, từ đó đánh giá đƣợc những hạn chế, tồn tại trong q trình tổ chức, thực
hiện cơng tác thu, tìm ra ngun nhân và có những đề xuất nhằm hồn thiện
cơng tác quản lý thu BHXH khu vực kinh tế tƣ nhân trên địa bàn tỉnh Gia Lai
đến năm 2020.
“ oàn thiện cơ chế thu

X

ở Việt Nam”. Luận án Tiến sĩ Phạm

Trƣờng Giang (2010). Luận văn đã nghiên cứu cơ chế chính sách, pháp luật về
lĩnh vực thu BHXH, phân cấp quản lý thu BHXH và các chế tài xử lý vi phạm
pháp luật về BHXH, trên cơ sở phân tích cơ chế chính sách, pháp luật về cơng
tác thu BHXH, vấn đề chế tài xử phạt vi phạm pháp luật về BHXH còn thấp,
chƣa đủ sức răn đe, tác giả cũng đã tham khảo một số mơ hình công tác quản lý
thu BHXH ở một số nƣớc phát triển, từ đó kiến nghị một số giải pháp có ý nghĩa
thực tiễn, nhằm hồn thiện cơ chế chính sách, pháp luật về BHXH ở Việt Nam.
“Nghiên cứu các giải pháp hồn thiện cơng tác thu

X

tỉnh Quảng

Ninh”. Luận văn Thạc sĩ Thái Văn Nam (2012). Luận văn đã làm rõ một số
vấn đề lý luận và thực tiễn về công tác quản lý thu BHXH, từ đó rút ra đƣợc
những tồn tại, yếu kém để có những kiến nghị giải pháp tăng cƣờng cơng tác
quản lý thu, khắc phục tình trạng nợ đọng, trốn đóng BXHH trên địa bàn
thành phố Hà Nội.
“Xây dựng quy định quản lý thu nợ

X ,

YT,

TN”, chủ nhiệm

đề án, Thạc sĩ Trần Đình Liệu (2012). Đề án đã nghiên cứu và đánh giá tình
trạng nợ đọng, trốn đóng BHXH của các doanh nghiệp trên 63 tỉnh, thành phố
trên phạm vi cả nƣớc. Đề án cũng đã xác định những nguyên nhân khách
quan, nguyên nhân chủ quan đồng thời đề xuất các giải pháp nhằm hồn thiện
cơng tác quản lý thu BHXH có hiệu quả, tham mƣu kịp thời ban hành các văn

download by :


12
bản hƣớng dẫn có liên quan, tăng cƣờng sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp uỷ Đảng
và chính quyền địa phƣơng, trong công tác quản lý thu hồi nợ đọng, trốn đóng
BHXH, đẩy mạnh cơng tác cải cách thủ tục hành chính, ứng dụng cơng nghệ
thơng tin trong cơng tác thu BHXH.
Qua tham khảo tài liệu nghiên cứu liên quan đến đề tài, tác giả nhận

thấy các đề tài nghiên cứu trƣớc đây có liên quan đến cơng tác quản lý thu
BHXH đều xuất phát từ những thực trạng và các giải pháp hồn thiện cơng
tác quản lý thu BHXH ở mỗi địa phƣơng khác nhau, nhằm phát triển nguồn
quỹ BHXH một cách bền vững. Tuy nhiên trong thời gian gần đây, khi Nhà
nƣớc ban hành nhiều sửa đổi bổ sung chế độ chính sách BHXH, thì chƣa có
cơng trình nghiên cứu nào về quản lý thu BHXH bắt buộc, nhƣ Luật BHXH
sửa đổi bổ sung số 58/2014/QH13, ngày 20/11/2014 đƣợc Quốc hội khóa
XIII thơng qua với nhiều quy định mới, Nghị định số 115/NĐ-CP ngày 11
tháng 11 năm 2015 của Chính phủ, quy định chi tiết một số Điều của Luật
BHXH về BHXH, Nghị định số 44/NĐ-CP ngày 14 tháng 04 năm 2017 của
Chính phủ, quy định mức đóng BHXH bắt buộc vào quỹ bảo hiểm tai nạn lao
động bệnh nghề nghiệp, Quyết định số 1215/QĐ-TTg ngày 23 tháng 07 năm
2013 của Thủ tƣớng Chính phủ phê duyệt chiến lƣợc phát triển ngành Bảo
hiểm xã hội Việt Nam đến năm 2020, Thông tƣ số 59/TT-BLĐTBXH ngày 29
tháng 12 năm 2015 cuả Bộ LĐTB&XH quy định chi tiết và hƣớng dẫn thị
hành một số Điều của Luật BHXH, Quyết định số 2526-QĐ/TU ngày 30
tháng 11 năm 2016 của Ban thƣờng vụ Thành ủy Đà Nẵng ban hành Đề án
thực hiện Chƣơng trình “Thành phố 4 an” phấn đấu đến cuối năm 2020 có
65% lực lƣợng lao động tham gia bảo hiểm xã hội, Quyết định số 53/QĐBHXH ngày 09/02/2018 của BHXH thành phố Đà Nẵng, ban hành Chƣơng
trình hành động của BHXH thành phố Đà Nẵng thực hiện Nghị quyết số
01/NQ-CP ngày 01/01/2018 của Chính phủ và những văn bản quy phạm pháp

download by :


13
luật khác có liên quan. Trong bối cảnh tình hình nợ đọng, trốn đóng BHXH
của chủ sử dụng lao động tăng cao đáng báo động làm ảnh hƣởng đến việc
giải quyết quyền lợi cho ngƣời lao động, tiềm tàng nguy cơ vỡ quỹ BHXH.
Đây là cơ sở pháp lý mà tác giả đã quan tâm để xây dựng đề tài nhằm đóng

góp một phần nhỏ bé của mình để hồn thiện công tác an sinh xã hội trên địa
bàn quận Liên Chiểu, thành phố Đà Nẵng.

download by :


14
CHƢƠNG 1

CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ
THU BHXH BẮT BUỘC CÁC DOANH NGHIỆP TRÊN ĐỊA
BÀN QUẬN LIÊN CHIỂU, TP ĐÀ NẴNG
1.1. TỔNG QUAN NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ BHXH
1.1.1. Khái niệm BHXH
Để thoả mãn những nhu cầu trong cuộc sống, bắt buộc con ngƣời phải
tham gia lao động, sản xuất để có thu nhập trang trải trong gia đình. Tuy
nhiên, để đáp ứng đƣợc nhu cầu đó địi hỏi ngƣời lao động phải có đủ điều
kiện về sức khỏe, trình độ năng lực về lao động để hoàn thành nhiệm vụ.
Ngƣợc lại, cũng có thể gặp phải những rủi ro nhƣ ốm đau, bệnh tật hoặc sinh
con, hết tuổi lao động hay mất công việc làm do những ảnh hƣởng của điều
kiện tự nhiên trong cuộc sống cũng nhƣ các tác nhân của xã hội khác. Khi rơi
vào trƣờng hợp bị giảm hoặc mất khả năng lao động, các nhu cầu cần thiết
của cuộc sống khơng vì thế mà mất đi, trái lại có những nhu cầu cần thiết
càng tăng thêm; đặc biệt khi ngƣời lao động ốm đau, thai sản… cần có thẻ
BHYT để khám bệnh, chữa bệnh. BHXH ra đời là giải pháp hữu hiệu giúp con
ngƣời vƣợt qua những khó khăn trong cuộc sống và trở thành nền tảng cơ bản
của hệ thống an sinh xã hội của mỗi quốc gia, đƣợc thực hiện ở hầu hết các
nƣớc trên thế giới.
Trong thực tiễn, do sự đa dạng về nội dung, hình thức và góc độ tiếp
cận có nhiều quan điểm khác nhau về BHXH. Khi Luật BHXH chƣa ra đời thì

khái niệm BHXH đƣợc tiếp cận dƣới nhiều góc độ khác nhau:
- Từ góc độ Pháp luật: BHXH là một chế độ pháp định bảo vệ quyền
lợi của ngƣời lao động, sử dụng tiền đóng góp của ngƣời sử dụng lao động,
ngƣời lao động và đƣợc sự bảo hộ, tài trợ của Nhà nƣớc, nhằm trợ cấp vật
chất cho ngƣời đƣợc bảo hiểm trong trƣờng hợp bị giảm hoặc mất thu nhập

download by :


15
do ốm đau, bệnh tật, sinh con hay hết tuổi lao động hoặc chết theo quy định
của Pháp luật.
- Từ góc độ tài chính: BHXH là sự chia sẻ rủi ro về tài chính giữa
những ngƣời tham gia bảo hiểm xã hội theo quy định của Pháp luật.
- Từ góc độ chính sách xã hội: BHXH là một chính sách an sinh xã hội
nhằm đảm bảo đời sống, vật chất và tinh thân cho ngƣời lao động khi họ không
may gặp phải những “rủi ro xã hội”, nhằm góp phần đảm bảo an toàn xã hội…
- Theo Bộ luật Lao động: BHXH là sự đảm bảo thay thế hoặc bù đắp
một phần thu nhập cho ngƣời lao động khi họ bị mất hoặc giảm khoản thu
nhập từ nghề nghiệp do bị mất hoặc giảm khả năng lao động hoặc mất việc
làm do những rủi ro xã hội thông qua việc hình thành, sử dụng một quỹ tài
chính do sự đóng góp của các bên tham gia BHXH, nhằm góp phần đảm bảo
an toàn đời sống của ngƣời lao động và gia đình họ, đồng thời góp phần bảo
đảm an tồn xã hội.
Khái niệm về BHXH đƣợc khái quát một cách đầy đủ nhất khi có Luật
BHXH, đó là: Bảo hiểm xã hội là sự bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần
thu nhập của ngƣời lao động khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau,
thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hết tuổi lao động hoặc chết, trên
cơ sở đóng vào quỹ bảo hiểm xã hội. [23, tr.2].
1.1.2. Phân biệt BHXH với bảo hiểm thƣơng mại

a. Sự giống nhau
- Hai loại hình bảo hiểm này đƣợc thực hiện trên cùng một nguyên tắc
là có tham gia đóng góp bảo hiểm thì mới đƣợc hƣởng quyền lợi, khơng tham
gia đóng bảo hiểm thì khơng đƣợc hƣởng quyền lợi.
- Hoạt động của hai loại hình bảo hiểm này đều nhằm mục đích là để
bù đắp tài chính cho đối tƣợng tham gia bảo hiểm khi họ gặp phải những rủi
ro gây ra thiệt hại trong phạm vi đủ điều kiện hƣởng các chế độ bảo hiểm.

download by :


16
- Phƣơng thức hoạt động của hai loại hình bảo hiểm này đều mang tính
cộng đồng “lấy số đơng bù số ít” tức là dùng số tiền đóng góp của số đông
ngƣời tham gia để bù đắp, chia sẻ cho một số ít ngƣời gặp biến cố, rủi ro.
b. Sự khác nhau
- Mục tiêu hoạt động của bảo hiểm thƣơng mại là lợi nhuận; Mục tiêu
hoạt động của BHXH là nhằm thực hiện chính sách an sinh xã hội của Nhà
nƣớc, góp phần ổn định đời sống cho ngƣời lao động.
- Phạm vi hoạt động của BHXH liên quan trực tiếp đến ngƣời lao động
và ngƣời sử dụng lao động; cịn hoạt động của bảo hiểm thƣơng mại rộng hơn,
khơng chỉ giới hạn trong từng quốc gia mà còn trải rộng xuyên qua nhiều quốc
gia, và thực hiện trong các lĩnh vực đời sống, kinh tế - xã hội.
- Cơ sở nguồn tiền đóng, mức đóng, tỷ lệ đóng BHXH hoàn toàn dựa vào
thu nhập từ mức tiền lƣơng, tiền công của ngƣời lao động; Bảo hiểm thƣơng mại
thực hiện theo cơ chế thị trƣờng và nguyên tắc hạch toán kinh doanh.
1.1.3. Bản chất hoạt động của BHXH
- Con ngƣời sống, lao động, làm việc nhằm thoả mãn các nhu cầu của
mình, từ các nhu cầu cơ bản, thiết yếu nhƣ ăn, mặc, ở, đi lại… Đến các nhu
cầu cao hơn nhƣ vui chơi giải trí, có địa vị trong xã hội, đƣợc tôn trọng bảo

vệ… Tuy nhiên trong cuộc sống không phải lúc nào con ngƣời cũng gặp
thuận lợi có đƣợc một cuộc sống ổn định.
- Trái lại có rất nhiều khó khăn, bất lợi ít nhiều ngẫu nhiên phát sinh
nhƣ ốm đau, tai nạn, mất việc làm, hết tuổi lao động. Khi rơi vào trƣờng hợp
này, các nhu cầu thiết yếu trong cuộc sống không bị giảm đi mà còn tăng lên.
Bởi vậy để đảm bảo ổn định cuộc sống của mỗi cá nhân, gia đình của họ cũng
nhƣ tồn xã hội, con ngƣời đã có nhiều cách giúp đỡ lẫn nhau nhƣ vay mƣợn,
kêu gọi hỗ trợ từ các nhà hỗ tâm, sự giúp đỡ của nhà nƣớc... Các hình thức
này chỉ mang tính tạm thời khơng ổn định.

download by :