Tài liệu Báo cáo khoa học : Bản chất của khủng hoảng kinh tế thế giới pdf

KINH
TE
THE Gim
Ban
chdt
cua cuoc khung hoang kinh te the
gidi,
cCfu
vdt chu nghTa tu ban hay xay dung
chu nghTa xa hoi the ky XXI
DAO THE TUAN
T
7" ien nay the gidi dang lam vao mot cudc khung hodng kinh
tetrdm
trgng md hau qud
- J. J.
ciia
nd chiia the ddnh gid het. Vay bdn chdt cudc khiing hodng kinh te'ldn ndy
Id
gi?
Tiiang lai cua he thdng kinh te the gidi se ra
sao?
Vai tro cua
cac
to chiic kinh te qudc te
nhii
the nao? Ciiu vdt chd nghia
tii
bdn hay xdy dUng chit nghia xd hdi
theky
XXI de

diia
the gidi
vao giai
dog,n
phdt trien ben vUng vi
hg.nh
phuc
ciia
con ngiidi? Dd
Id
nhiing vdn de md thiic
tien dang ddt ra vd ciing
Id
trgng tdm chinh
ciia
bdi viet ndy.
1.
Ban chat cua cuoc khung hoang
kinh te the gidi
Cudc khiing hoang kinh te hien nay
la
mot cudc khiing hoang
toan
dien ciia ca mot
he thd'ng dang thd'ng tri ca toan the gidi. Luc
dau chung ta khdng
tha'y'het
ta't ca cudc
khiing hoang, tfldng chi
la

mot khiing hoang
nang
Ifldng, rdi den khung hoang thflc
pham, khiing hoang tin dung. Luc dau
tfldng
la
lam phat, sau day lai trd thanh
thieu phat.
Do khdng hieu dfldc bdn chdt cua
khung hodng (KH) nen cac bien phap khlc
phuc khdng cd hieu qua. Viec gia dau hda
tang khdng phai vi thieu dau tren thi trfldng
qud'c te. Gia
lUdng
thiic tang nhanh khdng
phai vi thieu
lUdng
thiic,
nam
nay the gidi
dUdc mua,
lUdng
thiic hien nay cd nhieu.
Thiic ra trUdc khung hoang dau hda da cd
cuoc khiing hoang ba't ddng san d Hoa Ky.
Bay gid ngUdi ta cho rang nguyen nhan cua
ta't ca cac KH
nay
la
sii

dau cd cua cac ngan
hang
va
cdng ty da qud'c gia de bu
vao
cai da
ma't trong KH tin dung.
Theo cac chuyen gia kinh te, KH
nay
la
KH
ciia
md hinh Anh-My, la md binh
tii
do
chu nghia mdi. Cudc KH
nay
da cha'm dflt
giai doan thdng tri ciia chu nghia tfl do
mdi.
Trong cudc KH
nay
thi trfldng chflng
khoan Wall street, chii nghia tfl ban
(CNTB) dang gap tham boa ngay
cang
ro.
CNTB dang d trong mot tinh trang suy
thoai ve tai chinh
va

ngan hang., Giam ddc
Quy Tien te qud'c te ndi la CNTB dang d
tren dinh cua sfl suy thoai. Chinh phu My
va
Anh da phai qud'c hflu hda hay qud'c hflu
hda mot phan mot sd' ngan
hang
de cflu
nen kinh te.
Uy ban Lao ddng qud'c te d Anh
(CWI)
cho
ring
cac trao ddi tai chinh va dlu cd
la
ngudn gd'c chinh ciia
Idi
nhuan ngan hang
va
doanh nghiep. Cac doanh nghiep thudng
dung tin dung de md rong thi trfldng.
Cdng cudc cai
each
da bat dau tfl dau cac
nam
1980, luc tren the gidi dang cd mot
phong
trao
"dieu chinh cd ca'u kinh
te"'

dfldi
anh hudng ciia
"sii
ddng thuan Washington"
do
cac td chflc qud'c te de xua't. Xu hUdng
ciia phong trao
nay
da anh hudng
ruanh
den cdng cudc chuyen ddi ciia cac nUdc xa
hoi
chii
nghia (XHCN) cu. Hdn nfla cac td
chflc qud'c te da cd cac chfldng trinh hd trd
"dieu chinh cd ca'u"
bIng
viec tfl va'n ve
chinh sach,
dao
tao can bd va xay dflng cd
sd ha tang, nen mot the he
cac
can bo chinh
tri
va
kinh te dfldc
dao
tao d cac nUdc ndi
tieng Anh da trd thanh cac de tfl cua chu

nghia tU do mdi. Chu nghia tu do mdi dau
Dao
ITie
Tuan, GS, Vien sy. Ha Ndi.
50
Ban chat cua cuoc khung khoang

tien dUdc tiep nhan d Hoa Ky va Anh do hai
nha lanh dao Reagan
va
Thatcher.
Dang le nhflng nfldc XHCN cu dang
chuyen ddi da cd mot cdng cu ra't td't la dinh
hfldng XHCN de ban che anh hudng cua chii
nghia
tii
do mdi; nhUng cdng cu nay trUdc
day do khdng hieu qua trong thdi ky trUdc
cai
each,
khdng du sflc de chd'ng lai xu
hfldng ciia chu nghia tfl do mdi - qua de cao
kinh te thi trUdng
va
sfl rut lui cua nha
nfldc.
Vai trd dieu tiet ciia nha nUdc trong
sii
phat trien la ra't can thiet de cd mot
sii

phat
trien can
bIng va
ben vflng da bi coi nhe.
Hien nay
toan
the gidi dang di
vao
mot
cudc KH kinh te
va
tai chinh chfla tflng cd
trong 30
nam
qua, dang lam cho tang
trudng hi rdi loan, cd tac dung xa'u den viec
lam, tieu dung
va
dau tU cua cac ho nhan
dan
va doanh nghiep, lam cho the gidi
ngheo di.
Nguyen nhan chinh cua cuoc KH kinh te
nay la
sii
dau cd. Cudc KH
nay
da chflng
minh
ring

viec tim
Idi
nhuan
ngan ngay
khdng cd
Idi
cho tui tien cua ngUdi tiet kiem
lln
nen kinh te ndi chung, vi ngfldi de
danh
khdng cd phan flng
va
phfldng tien nhfl cac
nha tai chinh quan sat thi trfldng thu
Idi
tfl
cac cuoc KH. Viec tao mot quy de bu
vao
cac thieu hut cua thi trfldng luc dau tfl dai
hari cd
Idi
cho mdi trfldng
va
cdng
bIng
xa
hoi.
Nen kinh te that khdng phai dfla
vao
tieu thu cac vat re tien mau hdng

va
do
cac
sfl quang
cao
de ra gia tri tang them, khdng
the dfla
vao
tin dung de tieu thu dfldc.
Theo Maurice
Allais,
nha kinh te hoc
Phap,
giai thfldng Nobel: kinh te the gidi
dfldc xay diing
tjren
cac kim
tii
thap khdng
Id ciia
tien nd, dUa cai
nay
tren cai kia
trong mot sU can
bIng
de vd.
Nam
1998, M.
Allais da dUdc giai Nobel vi da giai thich
dfldc cudc khiing hoang tai chinh Chau A.

Theo dng, KH
ngay
nay gid'ng nhU cudc suy
thoai
nam
1929-1934: tao ra
va
pha hoai
phUdng
tien thanh toan cua he thd'ng
tin
dung, tai trd dau tU dai ban
bIng
ngudn
vd'n vay ngan ban, nd nan khdng
Id,
dau cd
tran
lan tren chflng khoan
va
tien te, he
thd'ng tai chinh
va
tien te khdng dn dinh ve
cd ban. Sau cudc KH nay the gidi chia
thanh 2 vflng: cac nfldc phfldng
tay va
cac
nfldc cdng san. Da sd' cac nfldc the gidi thfl 3
bi de qud'c dd ho.

Joseph Stiglitz. nha kinh te My, giai
thfldng Nobel, cho
ring
ra khdi KH la mot
qua trinh khd
va
dai. Ong keu goi
cac
nfldc
phai xet lai triet ly kinh te va xac dinh lai
vai trd ciia chinh phii.
Sii
khdng cdng
bIng
la
khd khan
Idn
nha't cua cac chinh phu.
Cuoc KH nay cung nhU cudc KH
nam
1929 la ket qua cua
sii
gia dd'i ciia cac td
chflc tai chinh va sfl ba't
liic
cua cac chinh
khach.
cac
ngan hang tfl chd'i viec dieu tiet
va

cac bien phap chd'ng ddc quyen, nhUng
luc gap khd khan lai ddi nha nfldc phai hd
trd.
Paul Krugman, giai Nobel
nam
2008,
cho
ring
tang chi tieu cdng cd tac diing
trong KH. Dieu tiet khdng gifl dfldc he
thd'ng,
vi cd he thdng ngan
hang
trong bdng
td'i tham dU
va cang
ngay ngan hang cang
dflng cac giao dich khdng truyen thd'ng. Mdi
trfldng y thflc he khdng mud'n md rong
sii
dieu tiet
nay.
Quy
dii
trfl lien bang My cho
ring
nhflng
ngfldi se dieu khien cd quan
nay
se gap

nhieu khd khan trong viec dieu tiet he
thdng tai chinh. Nhflng ngfldi xa'u se
lam
ra
cac chinh sach xa'u.
Mahummed Yunus, ngfldi Bangladesh,
giai thfldng Nobel, cho rang: cudc KH nay
la sfl tha't bai xa hoi cua CNTB. Bao chi goi
nd
la
nen kinh te sdng bac, nen kinh te
danh cudc, la CNTB vd trach nhiem, dem
lai giau cd cho mot so ngfldi nhUng bd rdi
hang ty ngUdi. Thdi gian qua he thd'ng tin
dung da hi mot sd ngUdi va cdng ty lam sai
lech de thu mot md'i
Idi
khdng thiic te qua
ky
nang
tai chinh, da gay nen cuoc KH tai
chinh
ma sii
bao lanh khdng the cflu vdt
dfldc.
Cach giai quyet
la
phai cd mot nen
kinh te mang tinh
xa

hoi.
Nghien cuv Kinh
teso
370 - Thang 3/2009
51
Ban chat cua cuoc khung khoang

Dominique Strauss-Kahn, nguyen bd
trfldng bd kinh te cua Chinh phu Phap,
giam dd'c mdi ciia Quy Tien te qud'c te, cho
ring
tinh hinh ra't nghiem trong. Trfldc bet
day la mot cudc KH
toan
cau dau tien, sau
dd khdng phai do mot sd' nfldc quan ly kem,
ma nguyen nhan ciia nd
nam
ngay trong
long ciia cac td chflc tai chinh. Hau qua cua
cuoc KH
nay
dd'i vdi con chau chung ta ra't
nghiem trong va dd'i vdi cac nfldc Chau Phi
ding
sau cudc KH
nay
cdn cd cuoc KH ve
lUdng
thflc. Cudc KH

nay
khdng phai chi
dung den he thd'ng tai chinh
ma
ca toan bo
he thdng kinh te cua CNTB. Kinh te thi
trUdng chi cd tac dung
ngIn
ban, trong luc
sii
phat trien ddi hdi phai cd
sii
ben vflng
lau dai. Cudc KH nay dat ra va'n de phai
thay the he thd'ng hien nay
bIng
mot he
thd'ng khdng chi dfla tren kinh te thi
trfldng. Cac nha chinh tri trong niia nam
dau cua
nam
2008 khdng tha'y bet sfl
nghiem trong
ciia
cudc KH nay. Sd
di
chung
ta cham hieu ban chat ciia cudc KH vi cac
chinh phu khdng mud'n chung ta bdi sau
vao

hep nuc cua ho.
Immanuel Wallerstein
la
giao sfl ve
lich sii
va
xa hoi hoc d trfldng dai hoc Yale,
giam dd'c trung tam Fernand Braudel d
New York, nghien cflu lich
sii
ciia CNTB,
chuyen gia ve chu ky dai (chu ky
Kondriatiev). Trong mot cudc phdng va'n
dng ndi : " CNTB da den luc ket thuc. Thdi
diem cua chu ky tinh the phfl hdp vdi thdi
kj^
chuyen tiep gifla hai he thd'ng. Tdi
nghi
rang da 30
nam
nay chung ta d trong giai
doan cud'i cflng ciia CNTB. Cai khac cd ban
ciia giai doan
nay
vdi sfl ndi tiep khdng
ngflng cua cac chu ky tinh the trfldc kia, d
chd CNTB khdng the
la
mot he thdng.
Chung ta dang d giai doan B cua mot chu

ky Kondriatiev
bit
dau
each
day
35 nam
sau mot giai doan A (1945-1975) cua 500
nam CNTB. Trong giai doan A,
Idi
nhuan
dUdc tao ra trong san xua't vat cha't, cdng
nghiep; trong giai doan B, CNTB tiep tuc
tao ra
Idi
nhuan, tU tai trd va dau cd. Trong
30
nam
qua cac doanh nghiep, nha nUdc,
va
hd nd nhieu. Hien nay chung ta
d
cud'i giai
doan B luc
ma
sfl suy thoai ao tfldng da trd
thanh thflc,
va
cac bong bdng tiep tuc nhau
nd, pha san hang loat, tfl ban
cang

tap
trung, tha't nghiep tang len
va
kinh te bi
thieu phat. Thdi ky
ngIn
cua chu nghia tfl
do mdi da
lat
ngfldc dfldc tam thdi xu hfldng
vao cud'i cac
nam
1990, chi phi cd the tha'p
hdn cac
nam
1970, nhflng cao hdn 1945.
Thdi ky tich
luy
thflc - 30 nam
vang
son -
cd dfldc
la
do cac nha nfldc theo hoc thuyet
Keynes da giup CNTB. Nhflng hien nay da
dat den gidi ban".
Chu ky Kondriatev
Do nha kinh te Nga de nghi
nam
1925.

Ong quan sat tha'y nen kinh te TBCN cd
nhflng chu ky dai:
• 1790-1849 vdi diem ngoat vao
nam
1815.
• 1850-1896 vdi diem ngoat
va nam
1873.
• Kondratiev gia dinh cd chu ky mdi
vao
nam
1896.
Sau
nay
nhieu nha kinh te da tiep tuc
nghien cflu va'n de
nay.
Chu ky Kondriatev cdn do cdng nghe
quyet dinh.
Schumpeter, Freeman va Perez xac dinh
cd cac chu ky sau:
• Cach mang cdng
nghiep-1771
• Thdi dai hdi nfldc va dfldng
sit-1829
• Thdi dai thep, dien va cdng nghiep
nang-1875
• Thdi dai dau hda xe d td va san xua't
hangloat-1908
• Thdi dai thdng tin va

viln thdng-1971
Cudc KH gan day nha't gid'ng nhfl cudc
KH
nay la
luc he thd'ng phong kien sup dd d
Chau Au
vao
the ky
XV-XVI
dfldc thay
bIng
he thd'ng TBCN.
52
Nghien
ciiu
Kinh
teso
370 -
Thang
3/2009
Ban chat cua cuoc khung khoang

Theo J. Case, uy vien Uy ban Kinh
te.
Dang Cong san Anh, phan tich cudc KH
tren quan diem duy vat lich
s^
cho
ring
cudc KH nay cd 2 giai doan: giai doan mot

bit
dau tu
nam
2000, luc bong bdng cdng
nghe goi
la
bong bdng "dot - com" (day la
bong bdng cdng nghe thdng tin, thflc chat la
mot sfl dau cd tfl
nam
1996 den
nam
2000);
giai doan 2 xay ra hien nay, luc chinh quyen
Bush khdng cai
each
dfldc thi trfldng tai
chinh, de cho thi trfldng tfl do
giai
quyet.
Luc vd'n dd vfldt
qua
mflc, khdng dieu vd'n
sang cac nganh san xua't. De thoat khdi cudc
KH phai:
- Xa hoi hda cd sd ha tang tai chinh,
- Cai tien thi trfldng de cho boat ddng
tot hdn. Mot chinh phu XHCN cd the
siia
chfla cac

sii
khdng dn dinh, cai tien sfl
phan phd'i, dau tu
vao
khoa hoc ky thuat
de tao ra cac y tudng mdi: dau tfl de nhap
tfl ban tai chinh vao tfl ban san xua't, dau
tu du kien chi mdi chiem 10 % GDP, sau
Chien tranh the gidi II da dau tU 110%
GDP mdi thuc day dUdc san xuat. Sang tao
hien nay hi rdi loan, phai dau tU de thoat
khdi tinh trang
nay.
Phai tang chat XHCN
trong quan ly kinh te:
1.
Cd che thi trUdng la mot phUdng sach
cho mot loat cac quyet dinh
va la
trong tai
ciia
gia tri kinh te ciia san pham, nhUng nd
se hdng neu thfl ve cdng
bIng,
hieu qua va
dn dinh khdng dUdc.
2.
Mot he thd'ng tai chinh tinh vi, phflc
tap,
nang ddng, khoa hoc

va
cdng nghe cd
kha nang de tao ra nhflng cudc
each
mang.
Viec nay can phai thfl trfldc khi phd bien
rong. Tuy vay qua trinh
nay
se
lam
ma't dn
dinh nhieu
va
tao ra
cac
hau qua nghiem
trong ve mau thuln giai ca'p.
Cuoc KH hien nay da dien bien nhfl sau:
1.
Dau tien
la
cuoc KH subprime (lai sua't
dudi chuan) diin ra tren thi trUdng ba't ddng
san My
lam
cho thi trUdng
nay
suy sup. Hoa
Ky la mot nUdc tieu thu, tiet kiem tha'p nha't
the gidi, do dd cac ngan hang dung ba't ddng

san de the cha'p. Subprime la tin dung do
Ngan hang trung Udng My de ra
nam
2002
de cac ho ngheo cd the mua nha, cd lai sua't
thay ddi, gia tri nha tang thi lai sua't se
giam. Tin dung nay boat dong td't trong thdi
ky vang son (2002-2006). NhUng luc tang
trudng giam, gia ba't ddng san giam lam cho
lai sua't tang,
dan
khdng tra nd dUdc
lam
cho
ngan bang bi pha san.
Ccic
n^an
hang
Idn
cho ngan hang nhd mUdn tien cflng bi anh
hfldng, phai ban cd phan lam cho chi sd'
chflng khoan giam.
2.
Sau dd KH lan rong sang cac nfldc
khac.
Nhieu ngan hang Chau Au cho ngan
hang My vay de thflc hien subprime. Cac
ngan hang khdng tin nhau, khdng cho nhau
vay
lam

cho thieu tien. Cac ngan hang phai
ban cd phieu va riii ro cho dau tU.
3.
Cac ngan hang trung Udng can thiep.
Luc ngan hang trung Udng bdm sd' tien cho
cac
ngan hang tu nhan vay nhieu thi tao ra
lam phat
va
rui ro cho dau tU. Luc cac ngan
hang
thit
chat tin dung, tang lai sua't va
giam thdi ban cho vay thi dau tU giam
va
tang trudng giam, viec
lam
giam, tieu dung
va dau tU giam, doanh nghiep va ngan hang
khdng hdi phuc dUdc. Dd la ket qua ciia toan
cau hda.
Tdm lai cudc KH nay:
1.
La
hau qua ciia viec cac ngan bang
cua My cho cac ho khdng cd kha nang tra
vay tien,
2.
La
hau qua ciia he thd'ng tai chinh

TBCN, ciia Uu tien cho cac nha tai chinh, do
dau cd trong ba't ddng san., do chinh sach
cdng nghiep hda khdng cd chien
ludc,
chay
theo
Idi
nhuan trUdc
mlt,
tao ra cac bong
bdng tai chinh,
3.
La
ket qua ciia chinh sach
tii
do mdi,
khdng cd dieu tidt.
4.
La ket qua cua
sii
toan cau hda
khdng cd bien gidi, khdng cd dieu tiet
5.
La ket qua cua
sii
chuyen chinh cua
iMy
Dau cd chflng khoan
la
cd sd

ciia
sfl
khdng on dinh ciia thi trfldng.
Nghien
ciiu
Kinh
t4s6
370 ' Thang 3/2009
53
Ban chat cua cuoc khung khoang

- Sfl khdng can ddi thdng tin la gd'c cua
thai do dau cd.
- Dau cd
din
den hinh thanh bong bdng
dau cd
Cac nhan td ciia sfl phd bien KH la riii ro
he thd'ng
va
riii ro quan he vdi dd'i tac trong
ngan hang
va
tai chinh the gidi.
Chung ta dang d trong mot thdi ky
ma
cac the
liic
d trong tinh trang ba't
liic.

Trong
10
nam
nfla se tha'y rd hdn va trong 30-40
nam
nfla se cd mot he thd'ng mdi xua't hien.
Hoa ky se d trong mot tinh trang khdng dn
dinh ve chinh tri.
2.
Tfldng lai cua he thong kinh te the
gidi
Hien nay
toan
the gidi dang di
vao
mot
cudc khung hoang kinh te
va
tai chinh chfla
tflng cd trong 30
nam
qua, dang lam cho
tang trfldng bi rd'i loan, cd tac dung xa'u den
viec lam, tieu dung
va
dau tfl cua cac ho
nhan dan
va
doanh nghiep,
lam

cho the gidi
ngheo di.
Cuoc KH tin dung
bit
dau tfl mua he
nam
2007 do cac tha't vong trong thi trfldng ba't
ddng san My da chuyen sang KH
Idng
tin,
trUdc tien trong khu
viic
tai chinh, sau dd lan
sang ca nen kinh te thiic. Nam 2008 trong
thi trudng chUng khoan
la nam
xau nha't,
thay ddi nhieu nha't, cac nha dau tU dang
dflng trfldc mot sfl suy thoai dai
va sau
d cac
nfldc giau nha't. Rut kinh nghiem cua cac sai
llm
da qua, cac nha lanh dao dang cd' gang
buy ddng toan bo vu khi de tranh sfl suy
thoai nhfl sau cudc KH
nam
1929. 0 My
va
Nhat da ha lai sua't xud'ng gan 0. Cac thi

trfldng dang suy thoai
va
lai
ciia
cac doanh
nghiep dfl kien se giam 35-40 %.
va'n de dang dfldc thao luan d Chau Au
hien nay
la
cd y kien cho
ring
cudc KH
nay
khdng nghiem trong
bIng
cudc KH
nam
1929,
do dd cd the thdi gian phuc hdi se
khdng keo dai llm, chi khoang 2
nam
nhfl d
cac KH trfldc. Tuy vay cho den nay vln chfla
du cd sd de danh gia het tac hai ciia cudc KH
d ta't ca cac nfldc tren the gidi.
PhUdng thflc san xua't TBCN da hoan thanh
nhiem vu lich sii ciia nd, xda bd cac quan he
xa
hoi cd, thuc day viec phat trien khoa hoc
va

cdng nghe, vUdt qua dUdc
cac
dac diem dia
phUdng nhd qudc gia dan tdc, phat trien cdng
nghiep
va
giao thdng, tao ra thi trUdng the gidi.
Tu ban da tap trung va qud'c te hda mot
each
khdng the quay trd lai. CNTB da di
vao
giai
doan suy thoai, chu nghia de qud'c. Cac tap
doan
tham gia
vao
phong
trao nay
canh tranh
khdng ngflng, la'y
Idi
nhuan
lam
muc tieu
chinh. Nhflng ngfldi
lam
cdng dUdi quyen ciia
cac nha tU ban
ngay cang
trd thanh ky sinh.

Ho da lam nhieu viec khdng can thiet (quang
cao) hay pha hoai (vu trang). Mot ty le
Idn
nhflng ngfldi san xua't khdng cd nha d
va
sd'ng
trong td'i tam, thieu
van
hda, hang trieu ngUdi
chet ddi. Khoa hoc, cdng nghe, thdng tin dUdc
dung de
lam
gian diep, kiem tra ngUdi san
xua't va tang cUdng do lao ddng. Doanh nghiep
trd thanh da qud'c gia nhUng chinh tri lai theo
chu nghia dan tdc
va
bai ngoai. Tu ban va
hang hda
lUu
thdng
tii
do nhUng con ngUdi lai
bi han che di ddng. Tich luy tU ban
va Idi
nhuan pha hoai mdi trUdng CNTB.
Trong 30
nam
nay ngUdi ta tin
ring

cac
cudc KH la do
ban
tay vd hinh ciia thi
trUdng tac ddng, ben ngoai
sii
hai
hoa
ciia he
thd'ng TBCN. Cac cudc KH giup tha'y rd hdn
tinh hinh cua cac van de xa hdi de
siia
chfla
cho phfl hdp vdi sfl thay ddi cua tinh hinh
kinh te. Cudc KH
nay
cho tha'y rd hdn vai
trd ciia dau cd chflng
khoan va
ciia he thd'ng
TBCN tren toan the gidi. Lan nay chinh cac
nfldc giau nha't lai KH nang nhat. Hang loat
doanh nghiep bi pha san hay phai thu hep
san xua't lam cho nan tha't nghiep lan rong
khip
the gidi. Nan ddi
va
suy dinh dfldng
dang de doa
cac

nfldc ngheo vdi sfl dau cd
tren thi trUdng thUc pham. De hd trd cho
viec chd'ng KH, nha nudc phai
cit
nhieu chi
phi xa hoi, nha nUdc dang by sinh ngUdi
ngheo de cflu ngfldi giau.
Cac
chinh phu
dang cd thuyet phuc nhan dan la chi cd
CNTB
la
cd sflc sdng nha't. Tuy vay khdng cd
CNTB nao cd bo mat cua con ngudi.
54
Nghien cuv Kinh
teso
370 - Thang 3/2009
Ban chat cua cuoc khung khoang

Thang 10-2008 dai dien cac nUdc dang
phat trien hop d Caracas, thii do Venezuela,
da quyet nghi nhu sau:
1.
KH kinh te
va
tai chinh dang xa'u
din
va
phat trien nhanh, khd cd the

dii
bao trUdc
se nhu the
nao.
2.
KH
bit
dau d My da anh hUdng den he
thd'ng tai chinh nhieu nUdc.
3.
KH se anh hudng den ca Chau My
Latinh
va
he thd'ng tai chinh
va
ngan hang
se bi anh hudng nang.
Hdi nghi da de ra mot
so'
bien phap dd'i vdi
ngan hang, cai tien he thd'ng tai chinh va
hudng giai quyet cac va'n de xa hdi.
3.
Vai tro cua td
chijfc
kinh te quo'c te
Cd ba td chflc qud'c te phu trach dieu tiet
nen kinh te the gidi la Quy Tien te qud'c te
(IMF),
Ngan hang The gidi (WB)

va
Td chflc
ThUdng mai the gidi (WTO), cdn goi la bd ba
khdng than thanh. Theo Paulo dos Santos,
giao sU dai hoc London, thi cac td chflc
nay
da chu trUdng tU nhan hda,
tii
do hda
va
bd
dieu tiet he thd'ng tai chinh the gidi, gay ra
cuoc KH kinh te.
Cac
td chflc
nay
da thuc day
cac chinh sach
nay vao
cac nfldc mdi trdi day
lam cho ho chiu cac thiet hai ciia KH kinh te.
Cdng cuoc cai
each
da
bit
dau tfl dau nhflng
nam
1980, luc tren the gidi dang cd mot phong
trao
"dieu

chinh
cd ca'u kinh
te"
dfldi anh
hfldng ciia "sfl ddng thuan Washington" do cac
td chflc qud'c te de xuat. Xu hfldng cua phong
trao nay da anh hfldng manh den cdng cuoc
chuyen ddi ciia cac nfldc XHCN cfl. Hdn nfla
cac td chflc qud'c te da cd cac chfldng trinh hd
trd "dieu chinh cd ca'u"
bIng
viec tfl va'n ve
chinh sach, dao tao can bo
va
xay dflng cd sd
ha tang. Vi'vay do anh hfldng ciia chfldng
trinh nay mot the he
cac can
bd chinh tri
va
kinh te dfldc
dao
tao d
cac
nfldc ndi tieng Anh
da trd thanh cac de tfl cua chu nghia tfl do
mdi.
Chinh chu nghia tfl do mdi la thu pham
gay ra cudc KH hien nay.
IMF bi phe binh la khdng thuyet

phuc
dfldc cac nfldc
Idn
dieu tiet he thd'ng tai chinh
va
giam dau cd. Thang 4-2008, IMF dfl
bao
la
khung hoang subprime
lam
ma't 1 ty USD bi
che nhao. Thang 8, IMF cho
ring
thi trUdng
tin dung cd the quan ly dfldc. Thang 12,
giam
dd'c mdi D. Strauss Kahn ndi
ring
khdng cd
KH
Idn
tren thi trfldng va KH tin dung cd the
khlc phuc dfldc
vao nam
2009. Den luc 2
ngan hang My bi pha san thi dng ta mdi
nhan
ring:
tdi khdng the ndi
ring

KH tai
chinh dang d sau ta.
Trfldc sfl ba't
liic
ciia cac td chflc qud'c te,
cac nfldc Chau A da td chflc mot cudc hop
vao
thang
8-2008
d Penang de
ban
ve
each
giai
quyet rieng cua chau luc
nay
va ho da nam
trong tay dfl trfl ngoai te
Idn
nha't the gidi.
Hdi nghi G8 d Nhat Ban yeu cau IMF xet lai
vai trd cua dau cd trong viec tang gia dau hda
va
lo
ring
cac nfldc
Chau
A se dflng dfl trfl
ngoai te de lam rd'i loan hd'i sua't
va

lai sua't.
Mot cuoc
kiem
tra
nang liic
ciia WB cho
tha'y, nang
liic
ciia
cac
bd phan cua td chflc
nay khdng
dii sflc giup cac nfldc cung cd' he
thd'ng tai chinh. Cac chu trUdng cua WB da
lam
cho he thd'ng tien te ciia cac nUdc yeu di.
Theo y kien cua chuyen gia nUdc ngoai,
viec hdi nhap
vao n€n
kinh te the gidi
va tii
do hda mdi da cd 6
sii Ifla
dd'i (fallacies) dd'i vdi
cac nfldc dang phat trien (A. Panagaraya,
2005):
1.
Cac nUdc da phat trien bao ve bien gidi
va
trd cap rat cao.

2.
Trd ca'p va bao ve ciia cac nUdc da phat
trien ra't cd bai dd'i vdi cac nUdc thu nhap
tha'p.
3.
Gay hai cho ngUdi ngheo, ho ndng dan d
cac nUdc ngheo nha't. •
4.
Trd ca'p
va
bao ve cua
cac
nUdc da phat
trien can trd
sii
phat trien ciia cac nUdc
ngheo.
5.
Bao ve ndng nghiep phan anh viec cd
hai chuan mflc
va
dao dflc gia cua cac nfldc
da phat trien.
6. Viec cac nUdc giau vien trd
bIng
tay
nay
da la'y di
bIng
tay khac (qua viec trd ca'p

cho ndng nghiep) va tien vien trd cho nUdc
ngheo da ma't do viec trd cap d cac nUdc da
phat trien.
Nghien ciiu
Kinh
t6's6370
•
Thing
3/2009
55
Ban chat cua cuoc khung khoang

Hi?n
nay cd nhieu td chflc phi chinh
phii
phan ddi WTO; cd 10
1^
do de WTO khdng
thanh cdng:
(1).
Ve cd ban khdng dan chii.
(2).
Khdng
lam
cho ta an
toan
hdn.
(3).
Dim
nat lad dong va quyen con ngfldi.

(4).
Khuyen khich tfl nhan hda cac dich vu
can thiet.
(5).
Dang pha hoai mdi trfldng.
(6).
Dang giet nhan dan.
(7).
Lam
tang sfl khdng cdng
bIng.
(8).
Lam
tang sfl ddi ngheo.
(9).
Lam
hai ngfldi ngheo, nfldc nhd va
giup cac nfldc giau.
(10).
Pha hoai viec ra quyet dinh d cd sd
va
chii quyen cua
cac
nfldc.
Do cac
mau
thuln neu
tr§n
nen vong
dam

phan Doha bi tha't bai.
Trfldc tinh hinh gia Ifldng thflc tren the
gidi tang manh, nguy cd ma't an ninh Ifldng
thitc
dang ddn gan, td chflc nay khdng cd
boat ddng nao de bao ve muc tieu Thien nien
ky (giam ngheo) ciia Lien hiep qud'c. Vien
Chinh sach budn ban ndng nghiep
(lATP)
da
neu ra 7 ly do khien WTO khdng the giai
quyet van de KH Ifldng thflc. Vong
dam
phan
Doha da:
(1).
Lam
tang sfl phu thuoc cua cac nfldc
dang phat trien
vao
nhap khau Ifldng thflc.
Hi^n
nay 2/3 sd' nfldc dang phat trien phai
nhap
Ifldng thflc.
(2).
Lam
tang sfl bien dong ciia gia Ifldng
thflc
va

ndng san.
(3).
Tang cfldng
quydn Iflc
cua cac cdng ty
da qud'c gia.
(4).
Khdng
lam
cho
vi$c
dlu cd di who ky
luat.
(5).
Khdng ban den khiing hoang mdi
trfldng va thay ddi khi hau.
(6).
Khdng
lam
giam gia dau liia.
(7).
Khdng dieu tiet budn ban nang Ifldng
sinh hoc.
Cd ba bien phap
ma
WTO dang le phai
lam
de chd'ng khung hoang Ifldng thflc:
(1).
X6t

lai Thoa thuan ciia vong
dam
phan Uruguay
va
Doha
vl
ndng nghiep, xem
cac nfldc da ap dung chinh sach nhfl the
nao
de cung cd
hg
thdng thflc pham
va
ndng
nghiep.
(2).
Ddi hdi cac nfldc phai
lap
cac quy dfl
trfl qud'c gia va vung de giam sfl bien ddng
ciia gia ca.
(3).
Tao sfl canh tranh the gidi ve quy che
ban che the
liic
ciia cac cdng ty da qud'c gia
trong thi trfldng Ifldng thflc.
Dang le nhflng nfldc dang chuyen ddi da
cd mot cdng cu ra't td't
la

dinh hfldng XHCN
de ban che anh hfldng cua chu nghia tfl do
mdi,
nhUng cdng cu
nay
dUdc nghien cflu ra't
ydu
va khdng du sflc de chd'ng lai xu hudng
ciia chu nghia tfl do mdi; qua de cao kinh te
thi trfldng va sfl rut lui ciia nha nfldc.
Trong cac bien phap de ra de giai quyet
cudc KH kinh te cd viec phai xay dflng mot
he thdng quan ly tai chinh
va
kinh te qudc te
mdi.
4.
Ctfu v6t
chii nghia
tu"
ban hay xay
di^ng
chu nghia xa hoi the ky XXI
Hien nay
dang
cd nhieu hfldng
khac
nhau
trong viec de ra cac giai phap de thoat khdi
cudc KH kinh te the gidi hien nay. Cd ba xu

hfldng khac nhau dang diin ra tren the gidi.
4.1.
Xu hudng
thvC
nhat: cUu vdt CNTB
bdng
each
thay ddi no de
vUdt
qua
cuoc KH
Cac nha nfldc cua cac nfldc da phat triin
dang rdt cac khoan
tiln
khdng
Id
(Hoa
Kp •
900 ty USD,
Chau
Au 1700 ty EUR)
di
cflu
vdt cac ngin hang, vi
ndu h$
thdng ngin
hang
svp
dd thi ca he thd'ng kinh te sup dd.
Cac nfldc TBCN dang cd

ging
dd cflu van chd
do bang cac dd an nhfl
ciia
Henty Paulson
ciia Hoa
Kj^
hay Gordon Brown ciia Anh,
nhflng
b day
khdng phai chi la cflu CNTB tai
chinh
ma
phai
lam
cho he thd'ng
tin
dung
khdng bi te
Uet.
Khd cd the thay thuyen
trong mot cdn bao de den mot ben chfla dfldc
56
NghiSn
cuv Kinh
teso
370 • Thang 3/2009
Ban chat cua cuoc khung khoang

xay dflng. Td bao bao thu Ngfldi quan sat

(The Spectator) da dang mot bai ndi cua
Tdng thdng Phap Nicolas Sarkozy
va
nguyen
giam ddc Quy dU trfl lien bang My, Alan
Greenspan cdng nhan la Marx cd mot phan
cd ly trong viec phan tich khung hoang ciia
CNTB.
J.Stiglitz
de nghi cac bien phap khac phuc
hau qua ciia KH tai chinh sau:
1.
Sip
xep lai cac ngan hang. Cac ngan
hang hien nay khdng binh dang, chinh phii
can giup ho trd nen binh dang bang
each
ddng gdp vd'n
va
bao lanh trai phieu.
2.
Ngan can sfl pha san ciia cac ngan hang
gid'ng nhfl bdm mau vao ngfldi hi ma't mau.
3.
Kich thich sfl phat trien: tang bao hiem
that nghiep, giam thud, dflng de cho ban che
tieu dung lam giam san Ifldng, dau tU vao
xay diing cd sd ha tang.
4.
Phuc hdi

Idng
tin
bIng
cac cai
each
dieu
tiet. Phai ap dung cac bien phap kich thich
de tao lai
Idng
tin.
5.
Tao lai cac td chflc dieu tiet cd hieu qua.
Hien nay cd qua nhieu td chflc dieu tiet
khdng cd hieu qua, can hdp nha't thanh cac
td chflc dieu tiet nhieu mat thi se tang dfldc
hieu qua,
Cd the ndi ve sfl quay trd lai cua tU tudng
Keynes khdng? Ndi chung quan diem cua
phai tu do mdi la "nha nUdc khdng phai la
giai phap" khdng cdn ai tin nfla. Cdn dd'i vdi
Keynes, ngUdi ta da trao cho dng nhieu tU
tudng ma dng khdng benh
viic,
nhUng y kien
ciia
dng ve bong bdng dlu cd dUdc tha'y rd
trong cudc khiing hoang
nay.
Hien nay kinh te My va Chau Au da cham
lai.

Kinh te
ciia
cac nUdc vUa ndi len van cdn
tiep tuc tang, nhUng rdi cung se bi cud'n
vao
KH the gidi. Rdi ta't ca cac nfldc deu bi anh
hfldng do qua trinh toan cau hda
Idi
keo.
Cudc KH dd
bit
dlu tfl Hoa Ky, dang md
rong ra Ireland, Anh,
toan
bo Chau Au, rdi se
anh hfldng den Chau My Latinh, Chau A
va Chau Phi. Trung Qud'c cung khdng
tranh ndi, hien dang tang trfldng nhflng
se bi cud'n vao.
Da 6
nam
nay, mot
sd'
nha kimh te va nha
bao
da canh bao ve mot sd' hien tUdng bat
thudng nhUng khdng ai nghe:
-
Nam
2002, nha bao E. Todd tfl hdi vi sao

trong nen kinh te nay dich vu tai chinh, bao
hiem, xay diing va bat dong san lai tang
nhanh ga'p ddi cdng nghiep. Ong ta cho rang
sfl dau tu chflng khoan
ciia
My la "mot khd'i
Ifldng ao",
ring
cac nha dlu tU Chau Au va
Nhat se bi vat
Idng,
nhUng khdng ngd
ring
Trung Qud'c lai theo chan cac nha dau tU
nay
de nhan ky phieu ciia ngan khd' My thay
cho tien nd hang xua't khau, 700 ty USD.
Chinh ho da cflu nfldc My.
-
Nam
2003,
nha nhan hoc Bi P.Jorion da
trd thanh mot nha tin dung canh bao se cd
mot cudc KH tin dung d Hoa Ky, nhflng tap
ban thao ciia dng khdng ai chiu xua't ban,
mai den dlu
nam
2007 dUdc in tai Phap thi
cudc KH da tram trong. Trong cud'n sach nay
nhflng gi xay ra

nam
2008 da dfldc md ta 4
nam trfldc.
Giao sU triet hoc Phap F. Fourquet tra
Idi
cho bai bao cua P. Jorion, da neu len luan
diem ve CNTB gdm cd 25 dieu:
1.
Cudc KH
nay
la dien hinh cua CNTB:
san xua't qua thfla, dlu cd va suy sup
gin
lien vdi che do. Thflc cha't ciia viec san xuat
thfla la sfl tieu thu dfldi mflc do thu nhap
tha'p ma CNTB tao ra.
2.
Giai phap ma cac nfldc TBCN de xua't la
giai phap TBCN, thudng qua cac cudc KH
giai ca'p lao ddng chiu thiet nha't cdn giai ca'p
tu ban lai
lam
giau.
3.
Viec cac ngan hang
giau
len
la
quyen
Idi

chung ciia nha nUdc va giai ca'p tU ban.
4.
Viec qud'c hflu hda d cac nfldc TBCN la
de cflu CNTB, khdng hen quan gi den CNXH.
5.
Viec trieu tap 20 nfldc G20 lai de ban
viec chd'ng KH, khdng phai do toan cau hda
cung chflng td
ring
chi cac nfldc G20 khdng
cd kha nang chd'ng KH, phai mdi them cac
nUdc mdi vUdn len nhu Trung Qud'c, An Do,
Braxin.
Nghien
ciiu
Kinh
teso
370 - Thang 3/2009
/
57
Ban chat cua cuoc khung
khoang
6. Chung ta khdng the by vong gi
vao cac
nUdc mdi trdi day
nay
vi ho deu benh
viic
CNTB,
ke ca Trung Qudc tfl coi minh la mot

nfldc XHCN.
7.
Neu chung ta mud'n cac giai cap lao
ddng khdng tha't bai, mud'n xda ngheo, bdc lot
va chien tranh thi phai huy ddng cac giai ca'p
lao ddng dau tranh
8. Cai thflc the
nay
cd quyen
liic
dieu tiet
nen kinh te, vfla la mot thanh phan kinh te,
va
d vi tri cao nha't.
9. Quyen
liic
ciia thflc the xa hdi
nay
mang tinh chii quan, nd cd mot mang
Ifldi
re
cam
sau
cho phep thflc hien dfldc quyen
liic
ay; gifla nd
va cai
khac cd mot gidi ban mang
tinh tham khien ngfldi ta khdng the phan
biet

va
dinh nghia nd.
10.
Kinh te Hoa Ky rong hdn kinh te tren
lanh thd nfldc
nay,
nd lan lon vdi kinh te the
gidi,
do cac doanh nghiep
va
cdng ty da qud'c
gia cung cd ngan hang vdi tay ra toan the
gidi.
11.
Nha nfldc lien bang My vdi
cac
cd
quan
kinh te ciia nd cd anh hfldng
Idn
den cac the
che chinh thflc kinh te qud'c te (Quy Tien te
qud'c te,
Ngan
hang The gidi, Td chflc Thfldng
mai the gidi).
12.
Quyen
liic
the gidi khdng chi gidi ban d

quyen
liic
ciia Hoa Ky, do sfl vdi tay ra the
gidi cua cac cdng ty da qud'c gia va cac ngan
hang
Idn
the
liic
cua Hoa Ky
la
the
liic
the
gidi,
mac du the gidi khdng nghe bo nhfl
nhflng ngfldi linh.
13.
Nha nfldc lien bang My
va cac
cd quan
cua thuc cha't dd nam quyen
toan
the gidi, da
dieu tiet kinh te the gidi. Do thieu cac quy
che chinh thflc nen nd chi dieu tiet cud'i cung
nhu cho vay tien luc cd khung hoang tai
chinh.
14.
CNTB the gidi khdng tdn tai neu
khdng cd mot nUdc dUdc giao quyen a'y mot

each gin
chinh thflc, hien nay la nha nfldc
Hoa Ky, ngay luc nd hi phan dd'i va khdng
the thay the
bIng
mot td chflc khac.
15.
Cd hai kieu thflc hien quyen
liic,
mot
la thdng qua mot td chflc tren dfldi, hai la
bIng each
thu tdm nang Ifldng ciia mang
Ifldi,
bIng each
phd'i hdp bao
liic,
thu hut,
thuyet phuc
va
tra'n
ap.
16.
Trong lich sii phUdng Tay tfl
nam
1000,
CNTB (theo each hieu cua Braudel),
trung tam ciia kinh te-the gidi da thay ddi tfl
Venise, Anvers, Genes, Amsterdam, London
rdi den New York Washington.

17.
Luc ma
Ngan
khd' My qud'c hflu hda
cac cdng ty hay Quy dfl trfl lien bang cflu cac
ngan hang la de cho cudc KH d My khdng lan
rong ra toan the gidi.
Toan
the gidi theo ddi
cudc
bail
cii Tdng thd'ng My nhfl la Tdng
thd'ng the gidi.
18.
Ngay luc ma chung ta khdng phan biet
dfldc kinh te My vdi kinh te the gidi, cung
nhfl khdng cdng nhan nfldc
nay
dflng dlu
CNTB the gidi, thi viec nfldc My vln coi
minh cd the ndi
va
hanh dong nhfl
la
ho cd
quyen
liic
thflc sfl tren
toan
the gidi.

19.
Khiing hoang subprime (lai suat dfldi
chuan)
bao
trfldc mot cudc KH ciia nen
van
minh,
ma
ngUdi ta goi la van minh
tii
do, bat
dau tfl cac
nam
1970.
20.
Khdng cd hai nen
van
minh, mot nen
van
minh tfl do va mot nen
van
minh can
thiep,
chi
huy, dieu tiet.
21.
Hai'^xu
hudng nay khdng dd'i lap vdi
nhau,
ma

la hai hinh thflc
xa
hdi
cIn
cd nhau
de tdn tai.
22.
Nen van minh the gidi dang thai
nghen dang bi
van
minh Tay phfldng thd'ng
tri
bIng each
chinh phuc nhflng khdng pha
hoai,
chi
bi
Idi
keo, anh hfldng, me hoac
bIng
van hda (chii nghia thflc dung, chay theo
Idi
nhuan, chu nghia ca nhan), tdn giao (sung
bai
dan chu, quyen con ngfldi va ca nhan) sd
hflu ca nhan (kinh td thi trfldng)
va
ly tri
(khoa hoc).
23.

Chi cd mot nen van minh, luc thi tfl do
luc thi chi huy la hai hinh thflc td chflc
ma
nen van minh phfldng Tay da sfl dung tfl thdi
trung cd, luc thi hinh thflc nay manh hdn
58
Nghien
ciiu
Kinh
teso
370 - Thang 3/2009
Ban chat cua cuoc khung khoang

hinh thflc
kia, luc thi
ngfldc
lai: hai
hinh thflc
nay khdng
dd'i lap
nhau nhfl
hai
thflc
the kin
va tach
rdi
nhau,
ma
la hai
hinh thflc

xa
hdi
ddng tinh,
cai nay
cIn
cai kia.
24.
He
thd'ng TBCN khdng
suy sup bao gid
neu thieu
sfl
dieu tiet
vi cd mot the che
chinh
tri dieu tiet
KH tai
chinh
va cd he
thd'ng
nao
cd
the
thay
the sau khi he
thd'ng XHCN tha't
bai.
Hdn
nfla hien
nay

khdng
cd
flng
ci
vien
dang
tin,
ma
chi
la
sfl chi huy
thinh thoang
lai
ndi len vi nd chi lan
xud'ng chfl khdng bien
ma't
bao gid. Sfl suy sup
ciia CNTB
la
mot
truyen thuyet,
ma
truyen thuyet khdng
suy
sup
bao gid, chi tan di
va
phuc sinh
luc can
thiet.

25.
Trai
lai xa hdi the
gidi
se sup dd neu
nd khdng
tra
Idi
cho
thach thflc ciia thdi
dai
la thach thflc sinh thai,
la sfl
ndng
len
ciia
khi
hau, va neu cau tra
Idi
khdng dfla
ra
dung
luc thi xa hdi the
gidi
se
bien
ma't.
Thang
1-2009 d
Chau

Au
dang diin
ra
nhieu cudc bieu tinh
cua
quan chung,
cac
chinh
phii
thflc hien
cac
bien
phap
de
chd'ng
KH:
• Giam thdi gian
lam
viec
va
phan phd'i
lai
ciia
cai;
• Dfla
y te, nha d,
giao
due va
van hda ra
khdi

thi
trUdng;
• Tang cfldng
va
dan
chii
hda
cac
dich
vu
edng cdng;
• Quan
ly
cdng nfldc,
van tai
va
tai san
cdng;
•
DUa he
thd'ng ngan hang
vao sii
kiem
soat ciia
nhan
dan;
•
Hd trd cac hdp tac
xa va
trd lai

sii
quan
ly
tap the
cac
doanh nghiep;
•
Md
rong
sii
kiem soat doanh nghiep ciia
ngudi
lam
cdng, gifl tien Ifldng
va
quyen
Idi
xa
hdi
ciia ngUdi
lam
cdng
va
tha't nghiep;
• Thuc hien chinh sach
nang lUdng
tren
tiet kiem
nang
lUdng,

khdng
sfl
dung nang
lUdng
nguyen
tii va
phat
trien nang lUdng
tai
sinh,
xay
diing
ke
hoach giao thdng
tap the
cdng;
•
Hd trd
ndng nghiep, ndng
dan,
sinh
hoc
va
viec budn
ban
phan phd'i
ngIn
(ndng
dan
tu

ban san
pham;
• Thiic hien chii quyen thiic pham ciia
ta't
ca
cac
dan tdc.
Thing
1-2009 da
diin
ra hai
diin
dan
kinh
te d
Davos (Thuy
Si) va
xa hoi d
Belem
(Braxin).
O ca hai
dien
dan
nay va'n de
chinh
la ban
ve
giai phap giai quyet cudc
KH
kinh

te
the
gidi.
Dien
dan
kinh
te the
gidi
nam nay cd
2500
ngUdi lanh
dao
cac
qud'c
gia va
cdng
ty da
qud'c
gia da hop.
Trong
20
nam
qua,
dien
dan
nay
da ca
ngdi viec
xda bd
dieu tiet,

tU do hda
thi trudng,
tU
nhan
hda
va
sU
thang
hoa cua
Idi
nhuan, nhUng
lln
nay
da be
tic
khdng
tim
ra
dUdc bien phap
gi de
giai quyet
KH.
Nguyen
chu
tich
cua WB de
nghi phai thanh
lap
mot
chinh phii

the
gidi khdng
cd nha
nUdc
de
dieu tiet
he
thd'ng
tai
chinh
the
gidi.
Ngay
G.
Soros
nha dlu cd
Idn
nha't
the
gidi,
da
gay ra
cudc
KH tai
chinh Chau
A nam
1997 cung
da ndi thi
trUdng
tU do

boat ddng,
nhUng
nha
nUdc
thi
khdng, phai
cd mot nha
nUdc
(can
thiep) manh
bdn
nfla.
Dien
dan
xa hdi the
gidi
cd 5
tdng thd'ng
phai
ta cua cac
nfldc Chau
My
Latinh: Braxin,
Venezuela, Bolivia, Ecuador
va
Paraguay
va
133.000 ngudi
tfl 142
nfldc tham

dfl. Ho da
thd'ng nha't
la
cudc khiing hoang
nay
da
dUdc
tien doan
each
day 9 nam, luc
dien
dan
bat
dlu
hop lln dau
tien
nam 2001 d
Porto
Alegre (Braxin). Viec thao luan
de tim ra mot
he thdng
xa
hdi mdi
thay
cho chu
nghia
tfl
ban,
gan day ho goi dd la
CNXH

the ky XXI.
Dien
dan nay de
nghi
cac
giai phap
sau:
- Qud'c hflu
hda
ngan hang;
- Khdng giam Ifldng
d cac
doanh nghiep
hi
anh hfldng ciia
KH;
- Chii quyen
nang
Ifldng
va
thflc pham
cho
ngfldi ngheo;
-
Chu
quyen
va tfl tri
ciia
thd dan;
- Quyen ruong

da't,
viec
lam,
giao
due
va y
te
cho
ngfldi ngheo;
-
Dan
chii
hda
truyen thdng
va
kien thflc.
Nghien
cuv
Kinh
teso
370 -
Thang 3/2009
59
Bdn
chat cua cuoc khung khoang

KH
nay
la cd hdi de dan chii hda cac nha
nfldc,

cac nen kinh te, tren san khau
qud'c
te,
neu khdng CNTB se phuc hdi vdi mot md
hinh xa'u hdn ca hien nay.
Neu muc tieu cua dien
dan
kinh te la giai
quyet sfl tach rdi gifla ddng tai chinh
va
san
pham kinh te thiic
bIng each
xay dflng the
che dieu tiet, thi dien dan xa hdi lai cho
ring
cudc KH
nay
la sfl tha't bai cua CNTB
va
ca'p
thiet phai cd mot phfldng an
xa
hdi khac
ma
ngfldi ta goi la "mot the gidi khac la cd the
cd". Diin dan the gidi dang "tfl nhan hda
Idi
nhuan
va

xa hdi hda thua
Id".
4.2. Xu hudng xd hoi ddn chu
Xu hfldng nay la ciia
cac
dang
Xa
hdi dan
chii,
each day
khoang 10
nam
da
nam
quyen
lanh dao d hau het cac nfldc Chau Au. Tuy
vay trfldc cudc KH
nay
khdng cd mot dang xa
hdi nao dfla ra dfldc mot phfldng an giai quyet
cudc KH vi
cac
dang
nay
cung dang d trong
tinh trang KH. Cud'i cac
nam
1990,
gin
bet

cac nfldc Tay Au do dang Xa hdi dan chii nlm
quyen, nhflng sau
nam
2006
cac
dang
nay
do
tha't bai trong 15/17 cudc bau cii nen
bien .nay
cbi
cdn cd 3 nfldc do cac dang Xa hdi dan chu
nlm quyen
la
Anh, Expania
va
Poctugal.
Cac dang Xa hdi dan chu trfldc kia dfldc
thanh lap de chd'ng lai CNTB
bIng each
cai
tao nd thi nay da tao dieu kien cho sfl hinh
thanh cua CNTB tai chinh
va
sfl mat quy tac
ciia cac thi trfldng va
sii thao
dd cua nha
nfldc phuc
Idi.

Cac dang nay chu trfldng
dfldng
Id'i
dam cfldi gifla CNTB
va
nha nfldc
phuc
Idi
de dam bao sfl cdng
bIng.
Cac dang
xa
hdi
dan
chii trfldc
day
da khdng chi trich
. che do CNTB tai chinh
ma
lai ca tung kinh te
thi trfldng
va
da tham gia hay iing ho cac tac
nhan tai chinh, den nay lai ndi den sfl nguy
hiem cua CNTB da man. Cae dang Xa hoi
dan chu dang chii trfldng phai xay dflng mot
CNTB qud'c gia vdi mot sfl can bang xa hdi.
Day
la
sfl thoa hiep vdi mdt CNTB dau cd

khdng cd mot trach nhiem nao dd'i vdi
xa
hoi.
Gidi ban gifla cac dang phai ta nay
va
phai
hflu da bi xda nhda. Ho da tiep thu dfldng
Idi
tfl do chu nghia, tfl nhan hda
va
thao dd nha
nfldc phuc
Idi.
Theo mot
nha
bao day la mdt
trd chdi dao dflc re tien, mot dao dflc gia hay
hen ha
cua-nhflng
ke xet lai.
Thang 5-2008 dang Xa hdi Phap da hop
mot dien
dan
de xac dinh lai cfldng
linh
boat
ddng bao dam hai dieu kien: gifl dUdc cac gia
tri nhan
van
truyen thd'ng va thich flng vdi

tinh hinh tien hda cua the gidi hien dai: toan
clu
hda. Hien nay ngfldi lam cdng da thay
ddi,
phai bao ve cho ho. Cae van de phai tap
trung
vao
la xa hdi theo nghia rong, mdi
trfldng
va
kinh te.
Vi vay chung ta khdng the dat by vong gi
vao xu hfldng mang tinh xet lai nay.
4.3.
Xu hudng xdy dUng CNXH
theky
XXI cua cdc
nude
Chau My Latinh
Hien nay sau sfl tha't bai ciia chu nghia tfl
do mdi, hau het cac nfldc Chau My Latinh
deu do cac dang phai ta lanh dao. Tuy vay
gifla cac dang
nay
cd sfl khac nhau ve thai do
dd'i vdi CNXH. Ngoai Cuba
va
Nicaragua
trfldc day da xay dflng CNXH, hien nay tich
ciic

nha't mudn xay dflng CNXH
la
nfldc cdng
hda Bolivar Venezuela do tdng thd'ng Hugo
Chavez, ciia Bolivia do tdng thd'ng Evo
Morales,
ciia Chinh phii Rafael Correa d
Ecuador, cua nhan dan Columbia. Ho mud'n
xay
dflng mot CNXH mang tinh dan tdc goi
la CNXH the'ky
XXL
Lieu CNXH d Chau My Latinh cd the trd
thanh mot phfldng
an
cd the thiic hien dUdc
khdng ? Dieu nay phu thuoc
vao
tinh hinh
khung hoang cd trd thanh tram trong hdn
khdng. Mac du trong
cac
cudc thao luan va'n
de nay cdn chUa that rd ret, nhUng vai trd
cua CNXH
ngay cang
quan trong hdn. Dieu
nay phu thuoc
vao
ket qua ciia

cac
bien
phap
cai
each
dang thiic hien cd cai tien dUdc mflc
sd'ng cua cac tang
Idp
ngheo nha't va cd dan
chu hda dfldc
cac
quan he xa hdi
va
chinh tri
d cac nfldc dfldc khdng.
Marc Saint Upery (2008),
nha.bao
My
chuyen ve My Latinh, phan
tich cac
thach
thflc dd'i vdi chau My Latinh va cac
trao Iflu
tien bd. Ong canh
bao
ve mot chu nghia lang
man
each
mang. Thay the cho mot tfl tfldng
60

Nghien
ciiu
Kinh
t4so370
- Thang 3/2009
Ban chat cua cuoc khung khoang
sang tao can cd trfldc
cac
thach thflc cua thdi
dai.
Cd phai chung ta dang chflng kien sfl ket
thuc cua CNTB, mot kieu CNTB, mot
phUdng thflc dieu tiet. Chi luc nao CNTB
khung hoang thi ngfldi ta dat cho CNXH
phai cflu nd (Ralph Nader). Cfl mdi luc
CNTB trd thanh dien thi ngfldi ta lai sang
tao lai cac bien phap can thiep. Tac gia
nba'n manh sfl dung
din
cua cac phan tich
cua Marx ve bai vat giao (fetichisme) hang
hda. Trong thflc te va'n de can biet
la
kieu
XHCN nao dfldc keu goi va mflc do bao
nhieu de cflu chii nghia tfl ban. Dieu nay
phu thudc
vao
y thflc he ciia tac nhan va
quyen

Idi
ciia ho. Gifla
cac
nha kinh te y
k-ien
ra't khac nhau. 0 My, cac nha kinh te
va nhan
dan
ra't lo
ling.
Nhflng chung ta
chfla tha'y dieu xa'u nha't ciia KH cd the gay
ra
va
chfla thay rd hieu qua ciia cac giai
phap cd the tin dfldc. CNTB ndi chung
khdng phai
la
mot lau dai
bIng
nhflng con
bai,
do mot sd' ngfldi dien chd'ng dd
va
nd
khdng phai la mot ky sinh
trflng
trong cd
the khde manh cua loai ngfldi. Tuy vay
chung ta thay nhflng ngfldi ngheo d cac nfldc

dang phat trien da
doan
ket ra't chat che,
va
neu suy thoai
cang
tram trong them thi se
xay ra nhieu sfl kien khdng mong ddi.
Van de che do
nao
se thay the cho CNTB
cdn chfla rd
rang,
ddi hdi phai cd thdi gian.
Nd phu thudc vao viec CNTB cd tim dfldc
mot phfldng an
nao
de tfl cflu van gid'ng
nhfl sau cudc KH
nam
1930, hay phu thudc
vao
viec cac chinh phu dang cai
each
cd
kiem soat dUdc sfl tham nhung ciia giai ca'p
tu san mdi dang dfldc hinh thanh d
cac
nfldc dang cai
each,

Ve chinh tri, lieu
sii
da'u tranh ciia
quIn
chung cd tang cUdng
dUdc
sii
kiem soat xa hdi, tranh dUdc
sii
suy
thoai cua
xa
hoi hau tU ban. Cudc KH
nay
la cd hdi de dao ngUdc cac chinh sach phan
dong nha't trong 20-30
nam
qua
va
chinh
phuc cac khdng gian mdi cho sU cdng
bIng
va quyen
Idi
mdi.
Ddi vdi canh ta Chau My Latinh, phai
khuyen khich ho gifl mot che do phan phd'i
ben vflng trung
va
dai ban, dfla vao mdt the

che cd suy
nghi,
khdng dfla vao mot trd ao
thuat cua cac nha kinh doanh thu
Idi
nhuan.
Cai
each
che do thue d Equador,
xay
dflng
lai va dan chu hda he thd'ng y te d Braxin.
Ngoai ra phai chd'ng chu nghia phan biet
chung tdc,
va
cac the che tao nen sfl phu
thudc tinh
thin va
vat cha't.
Sfl thd'ng tri cua Washington dang KH.
Phai tao cac the che thd'ng nha't mdi ciia
Chau My Latinh ve chinh tri, dao dflc
va
kinh te,
Theo F. Houtart thi CNXH cua the ky
XXI cd 4 muc tieu
va
5 chien thuat de xay
dflng. Cdc muc tieu
Id:

1.
Uu tien la sii dung cac ngudn
Idi
tfl
nhien tai sinh dfldc.
2.
Coi trong gia tri tieu dung hdn gia tri
trao ddi.
3.
Dan chu tham gia d ta't ca cac khu
viic
ciia ddi sd'ng tap the.
4.
De cao tinh lien
van
hda.
Phiiang tien de
dg,t
cdc
miic
tieu tren:
1.
Md'i quan he vdi
tii
nhien.
2.
Coi trong gia tri sii dung.
3.
Nguyen
tic

dan chii.
4.
Nguyen
tic
lien
van
hda.
Cdc chien
luac
thUc hien:
1.
Giai the tinh phap ly ciia CNTB
nbu la
bieu hien cua tinh phi nhan loai hien dai.
2.
Thuc day viec tao ra cac
tac
nhan tap
the
bIng
cac mang
ludi
chd'ng dd'i.
3.
Ddi mdi mat tran chinh tri phai ta, hdi
nhap cac td chflc chinh tri.
4.
Tao ra sfl xua't hien cac
liic
Ifldng

chinh tri mdi, khdng phai chi gdm nhflng
ngfldi lao ddng
an
Ifldng
ma
ca tieu ndng,
phu nfl, thd dan
5.
Tim cac va'n de trung tam ciia dao
dflc nhfl thai do tap the va ca nhan, quan he
vdi sfl khdng tfldng. .
r;,
De hieu tinh hinh xay dflng CNXH d
Chau My Latinh chung tdi da tim hieu tinh
hinh ciia Venezuela.
Nghien
ciiu
Kinh
teso
370 - Thang 3/2009
Ml
Ban chat cua cuoc khung khoang

Venezuela cd dan so la 28 trieu ngfldi
(2008),
dien tich la 916 445
km'
(gan gap 3
lln nfldc ta), trfldc day
la

thuoc dia ciia Tay
Ban Nha tfl
nam
1522, sau nhieu cudc ndi
day trong the ky XIX, den
nam
1823 dfldi sfl
lanh dao cua S. Bolivar gianh dfldc doc lap
cung vdi
cac
nfldc khac goi la nfldc Columbia
Idn,
den
nam
1830 thi
tach
ra thanh nfldc
Venezuela. Viec tim ra dfl trfl dau md
Idn
da
lam
cho nUdc nay trd thanh nfldc cd san
pham trong nfldc (SPTN) cao nha't My
Latinh. Tfl
nam
1952 den
nam
1958, SPTN
tang nhanh, khien
vao

cud'i
cac nam
1950
SPTN/ngfldi len
bIng
cua Tay Dflc. Nhflng tfl
nam
1958 den nam 1964, phai chiu nd nlng
cua thdi ky trUdc
va
do chii trfldng xay dflng
chii nghia tfl ban qud'c gia, day manh qud'c
hflu hda, nen kinh te bi pha hoai.
Nam
1992,
si
quan Hugo Chavez, lanh tu phong
trao
each
mang Bolivar ndi day
chd'ng
che do ddc
tai nhflng that bai, bi tu 2
nam.
Nam
1994
dng
lap
Phong
trao

cdng hda thfl 5 de dau
tranh. Den
nam
1998, dng dfldc
blu lam
td'ng
thd'ng, cai
each
hien phap lap nfldc cdng hda
Bolivar Venezuela, tien hanh nhieu cai
each
xa
hdi ve giao
due,
y te, xda ngheo.
Nam
2002
phai hflu dao chinh bi tha't bai, Chavez lai
trung
cii
tdng thd'ng
nam
2002
va
2006. Do
chiu
anh hudng cua Fidel Castro, Hugo
Chavez
bit
dlu chd'ng My, qud'c hflu hda

cdng nghiep, ngan hang de tien len CNXH.
De thuc day qua trinh
nay,
nam
2007 dng da
thanh lap Dang
xa
hdi thd'ng nha't.
SPTN tang
trfldng hang nam
la:
nam
2002 : - 8,9%,
nam
2003:
- 7,8%, nam 2004:
18,3%,
nam
2005:
10,3%,.
nam
2006:
10,3%,
nam
2007: 8,3%. Trong thdi gian nay lam
phat cung tang nhanh vi ngoai dau hda ta't
ca cac hang khac deu phai nhap khau. Chi sd
gia tieu dung tang bang nam:
nam
2002:

31,2%,
nam
2003:
27,1%,
nam
2004: 19,2 %,
nam
2005: 14,4 %,
nam
2006:
17,0%,
nam
2007:
22,5%,
nam
2008 (dfl kien): 30%.
Nha nfldc cd
gIng
cdng nghiep hda
toan
dien hdn: tang khai thac cac
^
khoang san
khac
va
cdng nghiep che tao. Ndng nghiep
chi cdn cd 3% SPTN
va
10% lao ddng. Da't
ndng nghiep chiem 1/4 dien tich da't, phai

nhap 70% hat
va
90% dau thflc vat, dang cd
gang de bao dam an ninh Ifldng thflc.
Ty le ho ngheo
nam
1998: 50,4%,
nam
2003:
62,1%,
nam
2006:
36,3%,
nam
2007:
33,1%.
De chd'ng ddi ngheo trong dieu kien
gia tieu dung tang nhanh, Nha nfldc da lap
mot he thd'ng cfla bang gia re cho ngfldi
ngheo. Ngfldi ngheo dfldc phat mdt cud'n sd
mua hang gia re cbi
bIng
chUa den mot nfla
gia thi trfldng, 60% nhan dan dfldc hfldng che
do
nay.
Ngoai ra viec cung
cap-
dich vu y te
cho ngfldi ngheo cung dfldc Nha nfldc dau tfl

bIng
viec xay dflng mot he thd'ng tren 1000
tram y te ca'p xa vdi 17 000 bac
si va
nhan
vien y te do Cuba giii den.
Cac
tram y te nay
dUdc trang bi rat hien dai, chan doan
va
chfla
benh khdng ma't tien. Ngoai ra cdn lap mot
he thd'ng trfldng dai hoc binh dan,
dao
tao
ngfldi khdng biet chfl len trinh do dai hoc.
Tuy vay cdng
bIng
xa hoi thay ddi ra't cham.
He sd Gini
nam
1998 la 0,48, nam 2007 la
0,42%. Va'n de khd nha't ciia Venezuela la cai
each ruong da't. Che do dai dia chii gdm 3 %
chu dat chiem 77% da't ndng nghiep, 50%
ndng dan ngheo
chi
cd 1% dat. Luat ruong
da't ra ddi
nam

2001, nhflng khdng ap dung
dfldc.
Da thanh lap 3 td chflc: Vien Ruong dat
qud'c gia, Vien Phat trien ndng thdn
va
Cdng
ty Ndng nghiep giup ndng
dan
tieu thu san
pham. Mflc ban dien
la
50 ha da't td't den
3000 ha da't hoang hda. Nguyen nhan cua
viec khdng ap dung dfldc
la
do vfla mud'n cai
each
ruong da't vfla cdng nhan quyen sd hflu
da't dai. Da chia cho ndng dan 2 trieu ha dat
hoang hda nhflng nhieu ndng dan khdng
nhan.
Van de chu yeu hien nay ciia sfl phat trien
la tien ten XHCN nhu the nao ? Nam
2005,
Tdng thd'ng Hugo Chavez tuyen bd
ring
Venezudla se xay dflng CNXH the ky
XXI, khac vdi CNXH the ky XX. Theo ong thi
CNXH the ky XXI se da nguyen
va

it tap
trung
vao
nha nfldc. CNXH
nay phai
dfla
tren tinh tfldng trd, tinh anh em, tinh
yeu.
62
Nghien
ciiu
Kinh
tSsd370
-
Thang
3/2009
Ban chd't cua cuoc khung khoang

cdng
bIng,
tfl do
va
binh
ding.
CNXH the ky
XXI trfldc het phai vfldt qua cac diem yeu cua
CNTB nhfl y mud'n chay theo
Idi
nhuan, xu
hudng cd ca'u ve sfl khdng binh

ding va
khdng cdng
bIng xa
hdi; ddng thdi phai khac
phuc cac diem yeu cua CNXH the ky XX nhfl
sfl quyen uy, thidu da dang
va
tha't bai cua
md hinh kinh te.
Cd mot so' xi nghiep da trd thanh doanh
nghiep tfl quan cua cdng nhan nhflng hinh
thflc
nay
cung d giai doan thi nghiem.
Ngay
16 thang 10, Tong
thd'ng
Hugo
Chavez ndi: mot bdng ma dang am anh Chau
My latinh, qua cac thanh thi, canh ddng.
NhUng hien tfldng thien tien ay
cIn
ga'p dfldc
hien than. Chung ta dang dfldc keu goi tao
nen cac dieu kien trong mot qua trinh thd'ng
nha't y thflc he,
van
hda, xa hdi, chinh tri
va
kinh te.

Bing
each
nay
thi CNXH khdng chi
hien thflc
ma
cung
bit
ri, va cd the dfldc
ciing
cd'
va chiu dflng. 0 Venezuela chung tdi
thiic nghiem khdng ngflng, vi khdng cd cdng
thflc,
va
tao ra CNXH la hanh ddng anh hung.
0 Chau Au ngfldi ta cho
rang
Hugo
Chavez da de ra 5 ddng cd de xay dflng
CNXH d Venezuela la dung:
1.
Phai cd luat de qud'c hflu hda nhflng gi
da tfl nhan hda.
2.
Phai thay ddi hien
phap
de nhan dan cd
the tien len CNXH.
3.

Phai giao due nhan
dan
ve gia tri cua
CNXH
va
tinh tfldng trd.
4.
Phai tao quyen
liic
nhan dan de loai bd
sfl khac nhau gifla
cac
giai ca'p va quyen dac
biet ciia giai ca'p thd'ng tri.
5.
Phai tao sfl bflng nd cua quyen nhan
dan,
each
mang, XHCN
va
dan chu.
bIng
viec xay dflng
cac
hdi ddng ca'p xa
va
lien
doan cac cong ddng ca'p xa.
Thang 2-2009 Venezuela da td chflc mot
cudc trflng cau

dan
y ve siia chfla hien phap,
bd dieu viec flng cii tdng thd'ng chi dfldc dudi
hai nhiem ky. Da
sd' cu!
tri da ddng y.
Ngodi ra d Chdu My Latinh con cd mot so'
cdc niidc khdc do cdc ddng phdi td
Idnh dg,o
cdng dang mudn xdy diing
CNXH:
Bolivia. Tdng thd'ng dUdc bau la thd dan,
trUdc
day la
mot ngUdi trdng Coca, da qud'c
hflu hda dau va khi. Ong da lap Phong
trao
hfldng ve XHCN. Phong
trao
chd'ng My da
len ra't manh va thang 9-2008, nfldc
nay
da
dudi dai sfl Hoa Ky, vi sfl can thiep ciia My
vao
tinh hinh trong nfldc, Venezuela cung
lam
viec tUdng tfl nhfl vay.
Ecuador.
Ngay

26 thang 11 Rafeal Correa,
mot nha kinh te hoc d My, nguyen Bo trfldng
Tai chinh,
la
ngfldi chd'ng My tich
ciic
trung
cii Tdng thd'ng. Ong da lap Dang Lien ket
qud'c gia, lien ket vdi Dang Xa hdi. Chfldng
trinh cai
each
gdm 5 diem:
each
mang bien
phap,
each
mang giao due
va
y te, danh dfl,
chu quyen
va each
mang hdi nhap My
Latinh. Nfldc
nay
cung giau dau md nhU
Venezuela, mud'n ky lai vdi My de la'y phan
nhieu hdn.
Nicaragua, thang
1-2008
da bau lai

Daniel Ortega
lam
Tdng thd'ng, trd lai vdi che
do XHCN cu.
Ngoai ra cd cac nfldc Chau My Latinh do
cac dang Xa hdi cam quyen nhU Braxin,
Achentina, Chile, Uruguay, Paraguay. Cac
dang
nay
dn hda hdn vi cdn nhin thai do ciia
cac dang Xa hdi Chau Au dang tim
each
thoat
ra
khdi cudc KH./.
Nghien
ciiu
Kinh
teso
370 -
Thang
3/2009
63