dẫn luận ngôn ngữ học

1


MỤC LỤC
CÂU 1 ......................................................................................TRANG 3
CÂU 2........................................................................................TRANG 3
CÂU 3........................................................................................TRANG 8
CÂU 4..........................................................................................TRANG 9
BÀI THI TỔNG CỘNG 19 TRANG

2


CÂU 1: (2 điểm)
Phiên âm âm vị học: 4 câu lục bát tự chọn (khơng trùng với bài phân
tích mẫu của giảng viên; phiên âm tên của mình dưới bài làm)
Trả lời: Phiên âm vị học bài thơ Rằm Tháng Giêng của Hồ Chí Minh bản dịch thơ của
Xuân Thủy:
Rằm
Sông

xuân

lồng lộng trăng soi,

/ʐă m 2/ /su̯ɤˇn 1/ /loŋ2/ /loŋ2/ /ʈă ŋ1/ /şɔj1/
xuân
nước
lẫn màu trời thêm xuân;

/şoŋ1/ /su̯ɤˇn1/ /nɯ ̮ɤk5/ /lɤ̆n3/ /mău̯2/ /ʈɤj2/ /ťem1/ /su̯ɤ̆n1/

Giữa

dòng

bàn

bạc

việc

quân,

/zɯ ̮ɤ3/ /zᴐ̆ŋ2/ /ban2/ /bak6/ /vi ̮ek6/ /ku̯ɤ̆n1/
Khuya

về bát ngát trăng ngân đầy thuyền.

/χu̯i ̮e1/ /ve2/ /bat5/ /ŋat5/ /ʈăŋ1/ /ŋɤ̆n1/ /dɤ̆j2/ /ťu̯i ̮en2/
Phiên âm họ và tên: Đào Thị

Tuyết

Minh

/dau̯2//ťi6/ /tu̯i ̮et5/ /miŋ1/

CÂU 2: (2,5 điểm)
Phân tích quan hệ cú pháp bằng sơ đồ chúc đài, giải thích cách xác định
các loại quan hệ cú pháp trong câu của các câu dưới đây:
1) Em sẽ chẳng nói chuyện chị với anh Ba,

Sơ đồ chúc đài thể hiện:

3


-Phân tích:+Trong quan hệ chính phụ trả lời lần lượt các câu hỏi:anh nào?Nói cái gì?
Có nói chuyện chị với anh ba hay không?
+Trong quan hệ chủ-vị:là thành phần cốt lõi trả lời cho câu hỏi em làm gì?
+Trong quan hệ đẳng lập: cả hai thành tố chị , anh Ba đêu có tư cách đại
diện với thành tố ở bên ngoài và khi thay đổi vị trí giữa thành tớ này đều khơng
đởi nghĩa.
Với cách chia này thì câu có nghĩa: em sẽ không nói chuyện với cả chị và anh Ba.

-Phân tích:+Trong quan hệ chính phụ trả lời cho các câu hỏi:với ai?anh nào?chuyện
của ai?Nói cái gì?,…
+Trong quan hệ chủ-vị: là thành phần cốt lõi không thay đổi.
Với cách chia này câu có nghĩa :em sẽ không nói chuyện của chị cho anh Ba.

2) Tôi có người bạn học ở Huế.
Sơ đồ chúc đài thể hiện:

-Phân tích:+Trong quan hệ chính phụ trả lời lần lượt cho câu hỏi:ở đâu? Học ở đâu/
Người gì? Người bạn học ở đâu?...
+Trong quan hệ chủ-vị: là thành phần cốt lõi của câu đại diện cho cả câu.
4


Với cách chia này câu có nghĩa: tôi có người bạn , người này học ở Huế.

-Phân tích : +Trong quan hệ chính phụ trả lời lần lượt các câu hỏi ở đâu? Người

Nào?có cái gì?....
+Trong quan hệ chủ-vị không có sự thay đổi so với cách chia ban
đầu.
Với cách chia như trên câu có nghĩa : tôi có người bạn học , người này ở Huế.

3) Thức đêm nhiều người sọm đi trông thấy.
Sơ đồ chúc đài thể hiện:

-Phân tích: +Trongquan hệ chủ vị: trả lời câu hỏi: thức gì? Nhiều gì? Sọm như
thế nào? Nhiều người sọm đi trông thấy vì sao?
+Trong quan hệ chủ-vị: là thàn phần cốt lõi thể hiện được nội
dung bao quát cuả câu.

5


Với cách chía này câu có nghĩa: vì thức đêm nên nhiều người sọm đi trông thấy.

-Phân tích:+Trong quan hệ chính phụ:trả lời câu hỏi:Thức đêm như thế nào? Sọm
Như thế nào?...
+Trong quan hệ chủ-vị: có sự thay đổi so với cách chia đầu nhưng không
làm thay đổi nghĩa ban đầu.
Với cách chia này câu có nghĩa: thức đêm nhiều, người sọm đi trông thấy.

4) Những con số không hợp lí.
Sơ đờ chúc đài thể hiện:

-Phân tích: +quan hệ chính phụ:trả lời lần lượt các câu hỏi: con gì? Không như
Thế nào?,…
Trong quan hệ chủ-vị là cái bao quát bên ngoài câu.

Với câu này có nghĩa là: những con số này khơng hợp lí.
5) Đừng đánh bạc, ́ng rượu con nhé!
Sơ đồ trúc đài thể hiện:
6


-Phân tích:+Trong quan hệ chính phụ:trả lời cho các câu hỏi:đừng làm những
gì?Đánh gì? Uống gì?....
+Trong quan hệ đẳng lập:đánh bạc và uống rượu có thay đổi vị trí
Cũng không đổi nghĩa cảu câuu.
+Trong quan hệ chủ vị :là phần cốt lõi nhất thể hiện được hết nghĩa
của câu.
Với cách chia này câu có nghĩa là con đừng đánh bạc và uống rượu.

-Phân tích:+ Trong quan hệ chính phụ:Đừng làm gì? Uống gì?..
+Trong quan hệ chủ vị: là phần bao quát nhất thể hiện được nghĩa
của câu.
+Trong quan hệ đẳng lập: việc đổi vị trí cũng không đổi nghĩa của
hai vế, đồng thời có dấu phẩy như là dấu hiệu.
7


Với cách chia này câu có nghĩa: con đừng đánh bạc nhưng con được uống rượu con
nhé.

CÂU 3: (2 điểm)
Phân tích nghĩa hàm ẩn (tiền giả định và hàm ngơn) trong các phát ngôn
dưới đây:
1) Thơm ngon tới giọt cuối cùng.

-Tiền giả định: +Có tồn tại một sản phẩm ăn hoặc uống hoặc nếm được và sản phẩm
này phải có nước hoặc dung dịch.
-Hàm ngôn: là slogan cho thương hiệu, vừa ngắn gọn nhưng lại truyền đạt đầy đủ
những ý nghĩa đến với sản phẩm này thì khách hàng sẽ không thể để thừa giọt nào;
chỉ với một câu ngắn nhưng lại là sự khẳng định chất lượng của sản phẩm tốt ,ngon
chiếm được niềm tin của người tiêu dùng.

8


2) Đánh bật cả vết bẩn khô.

-Tiền giả định:+Có sản phẩm là chất giặt tẩy và cụ thể là bột giặt .
-Hàm ngôn:là câu slogan của OMO ,khẳng định chất lượng là dù có là vết bẩn cứng đầu
thì với sản phẩm bột giặt của nhãn hàng đều có thể sạch ngay. Đây là câu slogan khẳng
định không chỉ là chất lượng của sản phẩm mà còn là sự uy tín của nhãn hàng sẽ không
làm khách hàng thất vọng.

CÂU 4: (3.5 điểm)
• Nêu các phương thức tạo từ chủ yếu trong tiếng Việt và tiếng Anh.
• Nói ngơn ngữ có tính võ đốn, vậy có phải ai ḿn gán ngữ nghĩa
cho một hình thức ngữ âm đều được cộng đồng chấp nhận khơng?
• Phân tích phương thức tạo từ và tìm minh chứng xuất hiện của các
từ, ngữ được dùng gần đây:
1) Khẩu nghiệp
2) Tiểu tam
3) Trà xanh
4) Đú trend
5) Drama:
6) Tấm chiếu mới:

7) Gen Z
9


8) Pick me girl/ boy
9) Đào mộ
10) Tới cơng chuyện
• các phương thức tạo từ:
+ Chủ yếu trong tiếng Việt: phương thức ghép(ví dụ:cỏ cây, tàu hỏa,, lão hóa,…),
phương thức láy ( ví dụ: lấp lánh, vội vội vàng vàng, long lanh,…) , và phương
thức vay mượn(phương thức này có xu hướng gia tăng trong nhiều năm gần đây
do mối quan hệ quốc tế mở rộng, tạo điều kiện cho sự vay mượn ,du nhập từ
ngữ
ví dụ: trend,viral, drama,….)
+ Chủ yếu trong tiếng anh: phương thức phụ gia(ví dụ: careless, player,…),
phương thức ghép(ví dụ: manpower=man+power, blackboard= black+board,…)
• Ngơn ngữ có tính võ đốn tuy nhiên khơng phải ai ḿn gán nghĩa cho một
hình thức ngữ âm đều được chấp nhận:
+ Ngôn ngữ có tính võ đoán tự động quy ước cho người sử dụng. Do vậy mọi thành
viên trong cộng đồng sử dụng ngôn ngữ đó phải có chung một “mã” thì mới giao
tiếp với nhau được giống vấn đề cải tiến tiếng việt đã xuất hiện trong năm 2018 của
tiến sĩ Bùi Hiền việc tạo ra bảng chữ cái mới tuy được cấp bằng sáng tạo nhưng lại
không được sự chấp nhận của cộng đồng sử dụng tiếng Việt .
(Nguồn: />+Vấn đề quan trọng là ngôn ngữ mang tính xã hội và không phải tính cá nhân là sản
phẩm mang tính dân tộc ,do vậy cần có tính chất chung giống như việc ca sĩ Chi pu
khi sử dụng tiếng anh xen kẽ tiếng việt đã tạo nên làn sóng chỉ trích vì nó đã làm
mất đi bản sắc ngôn ngữ của dân tộc.
(Nguồn : />+Tuy nhiên cũng có nhiều trường hợp mà một cá nhân gán nghĩa cho hình thức ngữ
10

âm vẫn được chấp nhận ,như truờng hợp “body me” của tài khoản facebook Ngọc
Trinh dù nhận nhiều ý kiến trái chiều nhưng vẫn được cộng đồng mạng sử dụng
, hoặc như trường hợp của Chi Pu kể trên cũng được mọi người sử dụng vào sinh
hoạt .(Nguồn: )
Tóm lại, việc các chỉ cá nhân gán nghĩa cho hình thức âm không phải lúc nào cũng
được cộng đồng chấp nhận mà còn tùy thuộc vào cách sử dụng độ phủ rộng của cộng
đồng và hoàn cảnh sử dụng từ ngữ ấy.

• Phân tích phương thức tạo từ và tìm minh chứng xuất hiện của các
từ, ngữ được dùng gần đây:
-Khẩu nghiệp: phương thức vay mượn . Trong thời Đường Tống gọi sáng tác văn
học là khẩu nghiệp hoặc trong Phật giáo dụng ngữ là quả báo sinh ra từ lời nói.
Tuy nhiên khi du nhập về Việt Nam thì nó mang nghĩa nhẹ hơn:

(Nguồn: )

11


-Tiểu tam: phương thức ghép.Nó là từ ghép tiểu là nhỏ,tam là thứ ba vậy tiểu
tam là người thứ ba, từ nghĩa gốc này mà người ta cũng thay đổi nghĩa thành
tiểu tam là người thứ ba trong cuộc hôn nhân hoặc trong tình cảm lứa đôi.

(Nguồn: )

12


-Trà xanh: phương thức chuyển loại. Nghĩa gốc là trà xanh: một loại trà tươi.Tuy

nhiên trong thời gian gần đây từ trà xanh đã từ một danh từ chuyển thành tính từ
chỉ người vẻ ngoài thì thanh thuần,ngây thơ nhưng bên trong thì tâm tư đen tối và
thích nhòm ngó những “hoa đã có chủ”.

(Nguồn: )
-Đú trend: vừa theo phương thức ghép và phương thức vay mượn. Với từ đú là bắt
nguồn từ “dú đởn” là bắt chước ,học đòi,…một hành động của người khác. Trend
là từ tiếng anh nghĩa là xu hướng .Vậy tóm lại đú trend là bắt chước một xu hướng
nào đó.

(Nguồn: )

13


-Drama: phương thức vay mượn.Là từ tiêng anh có nghĩa là từ chỉ phim ảnh,kịch ,
tuồng,….tuy nhiên trên mạng xã hội đây là từ lóng chỉ những tình huống trớ trêu, bất
ngờ đan xen yếu tố hài hước. Ngoài ra, drama cũng ám chỉ những vụ ồn ào,cãi vã,boc
phốt.. trên mạng xã hội, đời sống có tốc độ lan truyền chóng mặt, tác động đến cộng
đồng, xã hội…

(Nguồn: )

14


-Tấm chiếu mới :phương thức ghép.Từ này có nghĩa là tấm chiếu mới dệt xong,còn
Nguyên đai, nguyên kiện, chưa được trải ra để sử dụng.Tuy nhiên hiện nay từ này
được dùng để chỉ người chưa từng trải nghiệm, chưa có kinh nghiệm.
(Nguồn: )

15


-Gen Z: phương thức rút gọn.Là từ rút gọn của Generation Z chỉ thế hệ sinh ra trong
khoản năm1995 đến năm 2012. Gen Z là thế hệ trẻ ở giai đoạn trưởng thành trong
thập kỉ thứ hai của thế kỉ.

(Nguồn: )

(Nguồn: )

16


-Pick me girl/ boy:phương thức vay mượn và ghép và chuyển loại. Là các từ tiếng anh
được ghép lại có nghĩa đen là “chọn tôi đi” , hiện nay theo ngôn ngữ mạng thì đó là chỉ
những cô gái hoặc chàng trai luôn cố tỏ ra mình là người khác biệt, đẩy bản thân lên
và hạ thấp người khác xuống.( Nguồn: )

-Đào mộ:phương thức ghép.Là từ nghĩa gốc là khai quật mồ mã người đã khuất để di
chuyển tới nơi mới hoặc làm đất lại.Tuy nhiên bây giờ nó cũng được hiểu là tìm
kiếm lại hình ảnh cũ của bạn bè, người thân để “dìm hàng”.

17


(Nguồn: ). Đây cũng là một video minh chứng:
/>
-Tới công chuyện: phương thức ghép.Hiểu nôm na là có việc gì tới thì mình phải làm

thôi.Còn theo cộng đồng mạng thì nó được hiểu là “sắp có biến” Một số ví dụ như:
Khi nghe tin crush chia tay bồ-con tim ngay lập tức mách bảo:Tới công chuyện.

(Nguồn: )

18


NGUỒN THAM KHẢO

PHƯƠNG THỨC CẤU TẠO TỪ : />VÌ SAO KHÔNG THAY ĐỔI CHỮ TIẾNG VIỆT : />NHỮNG CÂU HÀM Ý: /> /> />
PHƯƠNG THỨC CẤU TẠO TỪ , NGHĨA CÁC TỪU MỚI: />
19