(LUẬN văn THẠC sĩ) đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu nại, tố cáo về đất đai trên địa bàn huyện gia lâm, thành phố hà nội
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (793.43 KB, 107 trang )
HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM
CAO THỊ THU THỦY
ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG VÀ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP
NÂNG CAO HIỆU QUẢ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI,
TỐ CÁO VỀ ĐẤT ĐAI TRÊN ĐỊA BÀN
HUYỆN GIA LÂM, THÀNH PHỐ HÀ NỘI
Chuyên ngành:
Quản lý đất đai
Mã số:
60.85.01.03
Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. Nguyễn Văn Dung
NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP - 2016
download by :
LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi.
Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai cơng bố
trong bất kỳ cơng trình nào khác.
Tơi xin chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình.
Hà Nội, ngày
tháng
năm 2016
Tác giả luận văn
Cao Thị Thu Thủy
i
download by :
LỜI CẢM ƠN
Luận văn tốt nghiệp thạc sĩ được hoàn thành tại Học viện Nơng nghiệp Việt Nam.
Có được bản luận văn tốt nghiệp này, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu
sắc tới đến Học viện Nông nghiệp Việt Nam, Khoa Quản lý đất đai và đặc biệt là
PGS.TS. Nguyễn Văn Dung đã trực tiếp hướng dẫn, dìu dắt, giúp đỡ tác giả với những
chỉ dẫn khoa học quý giá trong suốt quá trình triển khai, nghiên cứu và hoàn thành đề
tài: “Đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu
nại, tố cáo về đất đai trên địa bàn huyện Gia Lâm Thành phố Hà Nội ”.1
Xin chân thành cảm ơn các Thầy, Cô giáo - Các nhà khoa học đã trực tiếp
giảng dạy, truyền đạt những kiến thức khoa học chuyên ngành Quản lý đất đai cho bản
thân tác giả trong nhưng năm tháng qua.
Xin gửi tới Phịng Tài ngun & Mơi trường huyện Gia Lâm, phịng Thanh tra
huyện Gia Lâm, Ban tiếp công dân huyện Gia Lâm lời cảm ơn sâu sắc vì đã tạo mọi
điều kiện thuận lợi giúp tác giả thu thập số liệu ngoại nghiệp cũng như những tài liệu
nghiên cứu cần thiết liên quan tới đề tài tốt nghiệp.
Một lần nữa tác giả xin chân thành cảm ơn các đơn vị và cá nhân đã hết lòng
quan tâm tới sự nghiệp đào tạo đội ngũ cán bộ ngành Quản lý đất đai. Tác giả rất mong
nhận được sự đóng góp, phê bình của quý Thầy Cô, các nhà khoa học, độc giả và các
bạn đồng nghiệp.
Xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày
tháng
năm 2016
Tác giả luận văn
Cao Thị Thu Thủy
ii
download by :
MỤC LỤC
Lời cam đoan .................................................................................................................i
Lời cảm ơn ................................................................................................................... ii
Mục lục ...................................................................................................................... iii
Danh mục các chữ viết tắt ............................................................................................ vi
Danh mục bảng ...........................................................................................................vii
Danh mục hình ............................................................................................................vii
Trích yếu luận văn ......................................................................................................viii
Thesis abstract ............................................................................................................... x
Phần 1. Mở đầu ........................................................................................................... 1
1.1.
Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................... 1
1.2.
Mục đích và yêu cầu của đề tài ........................................................................ 2
1.2.1. Mục đích ......................................................................................................... 2
1.2.2. Yêu cầu ........................................................................................................... 2
1.3.
Phạm vi nghiên cứu ......................................................................................... 3
1.4.
Những đóng góp mới, ý nghĩa .......................................................................... 3
1.5.
Thời gian thực hiện đề tài ................................................................................ 3
Phần 2. Tổng quan các vấn đề nghiên cứu ................................................................. 4
2.1.
Cơ sở lý luận các vấn đề liên quan đến khiếu nại, tố cáo về đất đai .................. 4
2.1.1. Khiếu nại và giải quyết khiếu nại về đất đai ..................................................... 4
2.1.2. Tố cáo và giải quyết tố cáo về đất đai .............................................................. 6
2.1.3. Một số khái niệm liên quan đến đất đai và nội dung khiếu nại, tố cáo............... 7
2.2.
Cơ sở thực tiễn về giải quyết khiếu nại, tố cáo ở một số nước trên thế giới..... 12
2.2.1. Mỹ ................................................................................................................. 12
2.2.2. Trung Quốc ................................................................................................... 13
2.2.3. Pháp và Đức .................................................................................................. 13
2.2.4. Thụy Điển ..................................................................................................... 14
2.2.5. Đài Loan........................................................................................................ 14
2.3.
Cơ sở thực tiễn và tính pháp lý về giải quyết khiếu nại, tố cáo về đất đai
ở Việt Nam .......................................................................................................14
2.3.1. Chủ trương, đường lối của Đảng và Nhà nước trong công tác chỉ đạo giải
quyết khiếu nại, tố cáo ................................................................................... 14
2.3.2. Các văn bản pháp luật của Nhà nước quy định về việc giải quyết khiếu nại tố
cáo về đất đai............................................................................................................... 16
iii
download by :
2.3.3.
Thẩm quyền, trình tự, thủ tục giải quyết khiếu nại tố cáo về đất đai hiện
nay................................................................................................................. 20
2.3.4.
Khái quát thực trạng tình hình khiếu nại tố cáo và cơng tác giải quyết
khiếu nại tố cáo về đất đai hiện nay................................................................ 23
Một số nghiên cứu về công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo về đất đai ở
Việt Nam ....................................................................................................... 29
2.4.
Phần 3. Nội dung và phương pháp nghiên cứu ........................................................ 32
3.1.
Đối tượng nghiên cứu .................................................................................... 32
3.2.
3.2.1.
3.2.2.
3.2.3.
3.3.
3.3.1.
3.3.2.
3.3.3.
3.3.4.
Nội dung nghiên cứu...................................................................................... 32
Đặc điểm điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội và công tác quản lý nhà
nước về đất đai trên địa bàn huyện Gia Lâm. ................................................. 32
Tình hình khiếu nại, tố cáo về đất đai trên địa bàn huyện Gia Lâm, thành
phố Hà Nội từ 01/01/2011 đến 31/12/2015..................................................... 32
Đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao khả năng giải quyết khiếu nại, tố
cáo về đất đai của huyện Gia Lâm, thành phố Hà Nội. ................................... 32
Phương pháp nghiên cứu ............................................................................... 32
Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp............................................................. 32
Phương pháp thu thập số liệu sơ cấp .............................................................. 33
Phương pháp tham vấn ý kiến chuyên gia ...................................................... 33
Phương pháp phân tích, thống kê và xử lý số liệu........................................... 34
Phần 4. Kết quả nghiên cứu ...................................................................................... 35
4.1.
Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của huyện Gia Lâm ................................. 35
4.1.1
Điều kiện tự nhiên ......................................................................................... 35
4.1.2. Các nguồn tài nguyên .................................................................................... 36
4.2.
Thực trạng phát triển kinh tế - xã hội ............................................................. 37
4.2.1. Đánh giá chung về điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội: ................................... 38
4.3.
Tình hình quản lý, sử dụng đất đai ................................................................. 40
4.3.1. Hiện trạng sử dụng đất trên địa bàn huyện Gia Lâm ....................................... 40
4.3.2. Đánh giá công tác quản lý Nhà nước về đất đai trên địa bàn huyện Gia
Lâm ............................................................................................................... 41
4.4.
Tình hình khiếu nại, tố cáo về đất đai trên địa bàn huyện Gia Lâm từ
2011-2015 ..................................................................................................... 46
4.4.1. Nhân lực ........................................................................................................ 46
4.4.2. Công tác tiếp dân và tiếp nhận đơn ................................................................ 48
4.5.
Kết quả giải quyết khiếu nại, tố cáo về đất đai trên địa bàn huyện Gia Lâm từ
2011-2015.....................................................................................................................59
4.5.1. Kết quả giải quyết khiếu nại........................................................................... 59
iv
download by :
4.5.2.
4.6.
Kết quả giải quyết tố cáo ............................................................................... 73
Đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại,
4.6.2.
tố cáo ............................................................................................................. 79
Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác tiếp công
dân, giải quyết khiếu nại tố cáo ...................................................................... 79
Đầu tư kinh phí và khoa học công nghệ trong giải quyết khiếu nại tố cáo ....... 80
4.6.3.
4.6.4.
Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật ..................... 80
Tăng cường phối kết hợp với các cơ quan có liên quan .................................. 81
4.6.5.
Một số giải pháp bổ sung nhằm hạn chế phát sinh khiếu nại, tố cáo ............... 81
4.6.1.
Phần 5. Kết luận và kiến nghị ................................................................................... 84
5.1.
Kết luận ......................................................................................................... 84
5.2.
Kiến nghị ....................................................................................................... 85
Tài liệu tham khảo ....................................................................................................... 87
Phụ lục ...................................................................................................................... 92
v
download by :
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt
Nghĩa tiếng Việt
CHXHCNVN
Cộng hịa xã hội chủ nghĩa Việt Nam
GPMB
Giải phóng mặt bằng
HCNN
Hành chính nhà nước
HĐND
Hội đồng nhân dân
HVHC
Hành vi hành chính
QĐHC
Quyết định hành chính
QSDĐ
Quyền sử dụng đất
QPPL
Quy phạm pháp luật
QLĐĐ
Quản lý đất đai
TCD
Tiếp công dân
UBND
Uỷ ban nhân dân
VPPL
Vi phạm pháp luật
KN
Khiếu nại
TC
Tố cáo
vi
download by :
DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1. Danh mục các văn bản pháp luật quy định về giải quyết khiếu nại, tố cáo ..... 18
Bảng 4.1. Hiện trạng sử dụng đất huyện Gia Lâm năm 2015 ...................................... 40
Bảng 4.2. Thực trạng cán bộ liên quan đến công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo
của huyện Gia Lâm năm 2015 .................................................................... 46
Bảng 4.3. Tình hình tiếp nhận và xử lý đơn thư khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực
đất đai 2011 -2015 ..................................................................................... 52
Bảng 4.4. Tình hình tiếp nhận và phân loại đơn thư trong lĩnh vực đất đai thuộc
thẩm quyền giải quyết của UBND huyện Gia Lâm 2011 - 2015.................. 55
Bảng 4.5. Kết quả giải quyết Đơn KN trong lĩnh vực đất đai 2011- 2015 ................... 59
Bảng 4.6. Tổng hợp đơn khiếu nại liên quan đến phiếu điều tra .................................. 62
Bảng 4.7. Tổng hợp ý kiến liên quan đến phiếu điều tra đơn khiếu nại ....................... 63
Bảng 4.8. Kết quả giải quyết Đơn TC trong lĩnh vực đất đai 2011 - 2015 ................... 73
Bảng 4.9. Tổng hợp đơn tố cáo liên quan đến phiếu điều tra....................................... 75
Bảng 4.10. Tổng hợp ý kiến liên quan đến phiếu điều tra đơn tố cáo ........................................76
DANH MỤC HÌNH
Hình 4.1. Cơ cấu kinh tế huyện Gia Lâm năm 2015........................................... 38
vii
download by :
TRÍCH YẾU LUẬN VĂN
Tên tác giả: Cao Thị Thu Thủy
Tên luận văn: “Đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả giải
quyết khiếu nại tố cáo về đất đai trên địa bàn huyện Gia Lâm, thành phố Hà Nội”.
Ngành: Quản lý đất đai
Mã số: 60 85 01 03
Tên cơ sở đào tạo: Học viện Nông nghiệp Việt Nam
Mục đích nghiên cứu của đề tài
- Đánh giá công tác tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo về đất đai trên
địa bàn huyện Gia Lâm, thành phố Hà Nội.
- Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại
tố cáo về đất đai trên địa bàn huyện Gia Lâm, thành phố Hà Nội.
Phương pháp nghiên cứu của đề tài
Luận văn đã sử dụng các phương pháp:
- Phương pháp thu thập số liệu, tài liệu thứ cấp: các số liệu thứ cấp được thu
thập tại các phòng ban chuyên mơn nghiệp vụ có liên quan đến cơng tác giải quyết
khiếu nại tố cáo về đất đai trên địa bàn huyện Gia Lâm, thành phố Hà Nội.
- Phương pháp thu thập số liệu sơ cấp: điều tra 123 công dân, cán bộ cơng chức
là người có đơn, bị đơn hoặc có liên quan đến các vụ khiếu nại tố cáo về đất đai được
điều tra, cán bộ công chức được giao giải quyết các cụ khiếu nại tố cáo về đất đai trên.
- Phương pháp tham vấn ý kiến chuyên gia: tham vấn ý kiến để phân tích các
nguyên nhân dẫn đến việc khiếu nại, tố cáo về đất đai.
- Phương pháp phân tích ,thống kê, xử lý và tổng hợp số liệu: thống kê kết quả
tiếp công dân, kết quả xử lý đơn thư, kết quả điều tra, kết quả giải quyết khiếu nại tố cáo.
Kết quả chính và kết luận
- Gia Lâm là một huyện có vị trí cửa ngõ thủ đơ có tốc độ đơ thị hóa nhanh. Tình
hình giải quyết đơn thư khiếu nại tố cáo trên địa bàn huyện Gia Lâm những năm gần
đây đã đạt được kết quả nhất định. Công tác ban hành và thực hiện các văn bản quy
phạm pháp luật trong lĩnh vực đất đai được thực hiện thường xuyên; công tác thi hành
pháp luật trong công tác thu hồi đất, giao đất, cho thuê đất, cấp GCNQSDĐ, bồi thường,
hỗ trợ và tái định cư, giải phóng mặt bằng..; tồn huyện đã có 22/22 xã, thị trấn có bản
đồ địa chính, bản đồ quy hoạch. Các phòng ban của huyện và toàn bộ các xã, thị trấn đã
sử dụng các phần mềm chuyên ngành, phần mềm xử lý đơn thư…
viii
download by :
Năm 2011-2015, UBND huyện Gia Lâm đã tiếp nhận 489 đơn, trong đó 440 đơn
khiếu nại tố cáo thuộc lĩnh vực đất đai có 413 đơn thuộc thẩm quyền. Mặc dù thời gian
tiếp nhận đơn khiếu nại, tố cáo đảm bảo nhưng vấn đề xử lý đơn của cán bộ được giao
cịn có những hạn chế nhất định. Có những trường hợp phân tích, xử lý đơn khơng sát
dẫn đến nhận đơn chưa đúng thẩm quyền, giao việc về các phòng, ban chưa đúng người
đúng việc hoặc hướng dẫn người có đơn khiếu nại, tố cáo thực hiện chưa đúng trình tự,
thủ tục. Thực tế cán bộ chun trách cơng tác tiếp dân, xử lý đơn thư chỉ có một người,
lượng công việc lại nhiều, hiệu quả công việc chưa cao.
Năm 2011-2015, huyện đã giải quyết 283 đơn khiếu nại, trong đó : cấp huyện là
178 đơn, cấp xã là 105 đơn. Số đơn khiếu nại được điều tra là 20 đơn (cấp huyện) có nội
dung: 30% về giấy chứng nhận QSDĐ, 45% về giải phòng mặt bằng, 25% nội dung
khác. Số công dân không đồng ý là 22/51 người chiếm 43,13%, không đồng ý chiếm
56,87%, cán bộ 20/20 không đồng ý chiếm 100%. Số đơn tố cáo được giải quyết là 130
đơn, trong đó : cấp huyện là 81 đơn, cấp xã là 49 đơn. 12 đơn được tiến hành điều tra,
nội dung chủ yếu : tố cáo cán bộ xã là 75%, tố cáo cán bộ huyện là 16,67%, nội dung
khác là 8,33%. Kết quả điều tra: công dân đồng ý là 48,08%, không đồng ý chiếm
51,92%, cán bộ công chức đồng ý là 50%, không đồng ý là 50%.
- Theo kết quả điều tra, thu thập thông tin từ việc lấy ý kiến người dân thì cơng
tác giải quyết khiếu nại tố cáo về đất đai còn nhiều hạn chế, bất cập như: có những vụ
việc giải quyết chưa thấu tình, đạt lý, chưa đảm bảo các quy định của pháp luật dẫn đến
người dân tiếp tục khiếu nại, tố cáo kéo dài và phải nhờ đến các cơ quan cấp trên trực
tiếp giải quyết. Công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo của một số xã còn rất hạn chế,
năng lực cán bộ còn chưa thực sự chuyên nghiệp.
- Để nâng cao hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại tố cáo về đất đai, huyện
Gia Lâm cần phải: nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ, công chức, tăng cường công tác
quản lý nhà nước về đất đai, tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục
pháp luật, tăng cường phối kết hợp với các cơ quan có liên quan và một số biện pháp
bổ sung nhằm hạn chế phát sinh khiếu nại, tố cáo. Mục đích của các giải pháp này
nhằm hạn chế việc phát sinh khiếu nại, tố cáo và nâng cao hiệu quả công tác giải
quyết khiếu nại, tố cáo của các cơ quan hành chính Nhà nước trên địa bàn huyện Gia
Lâm trong thời gian tới.
ix
download by :
THESIS ABSTRACT
Master candidate: Cao Thi Thu Thuy
Thesis title: “Evaluate the real status and propose solutions to increase the
effect of settling complaints and denunciations on land in Gia Lam district, Hanoi”.
Major: Land management
Code: 60 85 01 03
Educational organization: Vietnam National University of Agriculture (VNUA)
Research Objectives
- Evaluation of receiving citizens and settling complaints, denunciations on land
in Gia Lam district, Hanoi.
- Propose some solutions to improve the efficiency of the settlement of
complaints and denunciations on land in Gia Lam district, Hanoi.
Methods
Following methods are used in the thesis:
- The method of collection secondary data, document: Secondary data was
collected in the professional departments, divisions related to the settlement of
complaints and denunciations on land in Gia Lam district, Hanoi.
- Methods of collection primary data: survey of 123 citizens, public officials are
the applicant, the defendant or related to complaints and denunciations on land being
investigated, officials are assigned to resolve above specific complaints and
denunciations on land.
- Method consult expert: consultation to analyze the causes of the complaints
and denunciations on land.
- Methods of data analysis, statistics, processing and aggregation: statistics
results of receiving citizens, results of resolving letters, the results of the investigation,
the results of settlement of complaints and denunciations.
Main findings and conclusions
- Gia Lam is a gateway of the Hanoi capital with rapid speed of urbanization.
The settlement of complaints and denunciations in Gia Lam district in recent years has
achieved certain results. The promulgation and implementation of legal documents in
the field of land is carried out regularly; law enforcement in the work of land
acquisition, land allocation, land lease, land use license, compensation, support and
resettlement, clearance ..; the district has 22/22 communes and towns having cadastral
x
download by :
maps, land use planning maps. The district office and all communes and towns have
used specialized software, software for processing applications.
In 2011-2015, Gia Lam district ‘s People's Committee has received 489 applications,
of which 440 complaints and denunciations in the field of land, has 413 application under the
jurisdiction. Although the time to receive complaints and denunciations is ensure but the
application processing of assigned officers have certain limits. There are cases which analysis,
processing the application does not close properly resulting in receipt of no jurisdiction,
assignment of wrong people or guide people with complaints and denunciations done not
right process, procedure. In fact, staffs in the reception of citizens, handling complaints is only
one person, a lot of work, work efficiency is not high.
In 2011-2015, the district has resolved 283 complaints, of which 178 application in
district level, 105 application in commune level. Number of complaints investigated is 20
(district level) with the content of: 30% of land use right certificates, 45% of land clearance,
25% of others. The number of citizens who disagree is 22/51, accounted for 43.13%, disagree
accounting for 56.87%, staff disagree 20/20, accounted for 100%. Number of complaints
resoved are 130 applications, of which 81 application in the district level, 49 application in the
commune level. 12 application are investigated, the main contents: commune officials
denounced as 75%, district officials denounced as 16.67%, other content is 8.33%. Survey
results: citizens agree is 48.08%, disagree accounting for 51.92%, officials agree is 50%,
disagree 50%.
- According to a survey, gathering information from the people consulted, the
settlement of complaints and denunciations on land is limited and inadequate as: there
are cases resolved not reasonable, not assure the provisions of the law resulted in people
continuing complaints and denunciations in long time and have to ask the superior
agency to resolve. The settlement of complaints and denunciations of some communes
was very limited, staff capacity was not really professional.
- To improve the efficiency of the settlement of complaints and denunciations on
land, Gia Lam district need to: complete the land law policy system and settlement of
complaints and denunciations; build a reasonable structure and improve staff capacity;
investment funds to settle complaints and denunciations, investment in science and
technology in the settlement of complaints and denunciations; strengthen propaganda
and popularization of legal education and other solutions. The purpose of these
solutions is to minimize the occurrence of complaints and denunciations and improve
the efficiency of the settlement of complaints and denunciations of the State
administrative organization in Gia Lam district in the near future.
xi
download by :
PHẦN 1. MỞ ĐẦU
1.1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI
Khiếu nại, tố cáo là quyền cơ bản của công dân và các cơ quan nhà nước, tổ
chức, cá nhân có thẩm quyền phải tiếp nhận, giải quyết khiếu nại, tố cáo. Vấn đề
này đã được quy định rất rõ tại Điều 74 Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ
nghĩa Việt Nam năm 1992 và được sửa đổi, bổ sung tại Điều 30 Hiến pháp nước
Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013. Theo ý nghĩa tích cực thì khiếu
nại, tố cáo là cơng cụ pháp lý để cơng dân bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của
mình khi bị xâm phạm và thể hiện ý chí, nguyện vọng của nhân dân nhằm góp
phần xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa. Việc giải quyết khiếu nại, tố cáo
phải hết sức khéo léo, hợp lý, hợp tình nhằm ổn định chính trị, đảm bảo trật tự và
cơng bằng xã hội, chính vì vậy, cơng tác giải quyết khiếu nại, tố cáo luôn được
Đảng, Nhà nước và nhân dân Việt Nam đặc biệt quan tâm.
Khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai thường xuyên xảy ra do những
mâu thuẫn, bất cập trong quá trình quản lý và sử dụng đất. Việc khiếu nại, tố cáo
và giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai đã được Nhà nước Cộng hòa
xã hội chủ nghĩa Việt Nam quy định cụ thể hóa tại Luật Đất đai năm 2003 sửa
đổi, bổ sung tại Luật Đất đai năm 2013; Luật Khiếu nại, Tố cáo năm 1998, 2005
và Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo năm 2011. Trong lĩnh vực đất đai các quy định
của Nhà nước về giá đất, giao đất, cho thuê đất, chính sách bồi thường, hỗ trợ và
tái định cư... luôn thay đổi qua từng thời kỳ do sự phát triển của đất nước, bên
cạnh đó là việc khiếu nại, tố cáo của công dân ngày càng có xu hướng gia tăng cả
về hình thức và nội dung phức tạp hơn.
Thời gian qua, tình hình khiếu nại, tố cáo trong cả nước diễn biến tương
đối phức tạp, gay gắt, kéo dài, xuất hiện nhiều vụ việc khiếu nại đơng người,
vượt cấp và có những vụ việc khiếu nại, tố cáo không đúng sự thật, lôi kéo, xúi
giục người khác. Số lượng đơn thư khiếu nại, tố cáo năm sau cao hơn năm trước
tập trung chủ yếu trong lĩnh vực đất đai (chiếm trên 70% đơn thư khiếu nại, tố
cáo). Tình hình này ảnh hưởng đến sự ổn định chính trị, xã hội, làm giảm hiệu
lực quản lý nhà nước trong thực thi pháp luật và giảm lịng tin trong nhân dân.
Đứng trước thực trạng đó, năm 2013, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo Thanh tra
Chính phủ phối hợp với các Bộ, Ban, Ngành có liên quan cùng với Ủy ban nhân
dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương giải quyết dứt điểm các vụ việc
1
download by :
khiếu nại, tố cáo trong đó đặc biệt quan tâm và giải quyết triệt để đối với các vụ
việc khiếu nại, tố cáo kéo dài, có tính chất phức tạp.
Gia Lâm là huyện ngoại thành có vị trí cửa ngõ của thủ đơ, có tốc độ đơ thị
hóa cao, giá trị đất đai ngày càng tăng, có nhiều dự án được triển khai trên địa
bàn huyện dẫn đến tình trạng đơn thư khiếu nại tố cáo gia tăng. Từ đầu năm 2011
đến hết năm 2015, công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo của các cơ quan nhà nước
trên địa bàn huyện Gia Lâm, thành phố Hà Nội đã đạt được những kết quả nhất
định. Tuy nhiên, bên cạnh đó vẫn còn một số tồn tại, hạn chế, bất cập trong công
tác giải quyết khiếu nại tố cáo và quản lý nhà nước về đất đai như: hệ thống văn
bản pháp luật thiếu tính đồng bộ, nhận thức về cơng tác giải quyết khiếu nại, tố
cáo của một bộ phận cán bộ và người dân còn chưa đầy đủ, do cơ chế thị trường
và sự phát triển kinh tế mang lại nhiều lợi ích cho người sử dụng đất nên một số
đối tượng sử dụng đất đã lợi dụng những bất cập trong chính sách đất đai của
Nhà nước nhằm đạt được lợi ích bất hợp pháp là những nguyên nhân chính dẫn
đến việc giải quyết, khiếu nại, tố cáo và quản lý đất đai thêm phần khó khăn và
phức tạp...
Trên cơ sở các quy định của pháp luật đất đai, pháp luật khiếu nại, tố cáo,
xuất phát từ thực tiễn công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo trên địa bàn huyện Gia
Lâm, thành phố Hà Nội, để góp phần đổi mới, nâng cao hiệu quả, hiệu lực công
tác giải quyết khiếu nại, tố cáo tôi chọn đề tài: “Đánh giá thực trạng và đề xuất
giải pháp nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu nại, tố cáo về đất đai trên địa bàn
huyện Gia Lâm, thành phố Hà Nội”.
1.2. MỤC ĐÍCH VÀ U CẦU CỦA ĐỀ TÀI
1.2.1. Mục đích
- Nghiên cứu về tình hình khiếu nại, tố cáo và đánh giá thực trạng công tác
giải quyết khiếu nại, tố cáo trên địa bàn huyện Gia Lâm.
- Đề xuất các giải pháp chủ yếu để nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác
giải quyết khiếu nại, tố cáo và công tác quản lý nhà nước về đất đai trên địa bàn
huyện Gia Lâm, thành phố Hà Nội trong những năm tiếp theo.
1.2.2. Yêu cầu
- Đảm bảo tính chính xác, khách quan của số liệu thu thập được;
- Đảm bảo những kiến nghị, đề xuất phù hợp với địa phương và có thể áp
dụng với địa phương khác có điều kiện tương tự như huyện Gia Lâm, thành phố
Hà Nội .
2
download by :
1.3. PHẠM VI NGHIÊN CỨU
Công tác tiếp dân và tiếp nhận đơn, kết quả giải quyết khiếu nại, tố cáo về
đất đai trên địa bàn huyện Gia Lâm từ năm 2011-2015.
1.4. NHỮNG ĐĨNG GĨP MỚI, Ý NGHĨA
- Những đóng góp mới:
Đề xuất các giải pháp để nâng cao hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại,
tố cáo về đất đai: nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ, công chức, tăng cường công
tác quản lý nhà nước về đất đai, tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến giáo
dục pháp luật, tăng cường phối kết hợp với các cơ quan có liên quan và một số
biện pháp bổ sung nhằm hạn chế phát sinh khiếu nại, tố cáo.
- Ý nghĩa trong học tập và nghiên cứu khoa học:
+ Làm cơ sở triển khai các đề án nhằm cải cách công tác tiếp dân xử lý
đơn thư và giải quyết khiếu nại, tố cáo tại huyện Gia Lâm nói riêng và trên địa
bàn Thành phố Hà Nội nói chung.
+ Nắm bắt được hoạt động tiếp dân và xử lý đơn thư, giải quyết khiếu nại,
tố cáo về đất đai trên địa bàn huyện Gia Lâm.
- Ý nghĩa trong thực tiễn:
+ Đánh giá được công tác tiếp dân và xử lý đơn thư, giải quyết khiếu nại, tố
cáo về đẩt đai tại huyện Gia Lâm trong những năm gần đây.
+ Rút ra bài học kinh nghiệm trong công tác tiếp dân và xử lý đơn thư, giải
quyết khiếu nại, tố cáo về đất đai.
+ Nâng cao hiệu quả trong công tác tiếp dân và xử lý đơn thư, giải quyết
khiếu nại, tố cáo về đất đai tại huyện Gia Lâm.
1.5. THỜI GIAN THỰC HIỆN ĐỀ TÀI
- Từ tháng 5/2015 đến tháng 10/2016.
3
download by :
PHẦN 2. TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
2.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CÁC VẤN ĐỀ LIÊN QUAN ĐẾN KHIẾU NẠI, TỐ
CÁO VỀ ĐẤT ĐAI
2.1.1. Khiếu nại và giải quyết khiếu nại về đất đai
Khái niệm về khiếu nại của Nhà nước Việt Nam được sử dụng lần đầu tiên
tại Điều 2, Sắc lệnh số 64/SL ngày 23/11/1945 do Chủ tịch Hồ Chí Minh ký, trong
đó quy định: “…Ban Thanh tra đặc biệt có tồn quyền: Nhận các đơn khiếu nại
của nhân dân…” (Chính phủ, 1945). Khiếu nại của nhân dân ở đây là sự khiếu nại
đối với chính quyền khi người khiếu nại cho rằng cán bộ, nhân viên nhà nước đang
làm việc trong bộ máy chính quyền có những hành vi VPPL hoặc vi phạm quyền
lợi của mình. Thực chất, đó chính là sự khiếu nại những hành vi nảy sinh trong bộ
máy HCNN, do những người làm trong các cơ quan HCNN thực hiện.
Ngày nay, khái niệm về khiếu nại thường được sử dụng trong các văn bản
pháp luật quy định: “Khiếu nại là việc công dân, cơ quan, tổ chức hoặc cán bộ,
công chức theo thủ tục do pháp luật quy định, đề nghị cơ quan, tổ chức, cá nhân
có thẩm quyền xem xét lại QĐHC, HVHC của cơ quan HCNN, của người có
thẩm quyền trong cơ quan HCNN hoặc quyết định kỷ luật cán bộ, cơng chức khi
có căn cứ cho rằng quyết định hoặc hành vi đó là trái pháp luật, xâm phạm
quyền, lợi ích hợp pháp của mình” (Khoản 1, Điều 2, Luật Khiếu nại, 2011).
Trong lĩnh vực quản lý và sử dụng đất, việc giải quyết khiếu nại nhằm
đảm bảo mọi quan hệ giữa Nhà nước và người sử dụng đất và giữa những người
sử dụng đất với nhau được thực hiện theo đúng chính sách, pháp luật đất đai. Tại
Khoản 2 Điều 264 Luật số 64/2010/QH12 Luật Tố tụng Hành chính đã được
Quốc hội nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XII, kỳ họp thứ 8
thơng qua ngày 24 tháng 11 năm 2010 sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đất
đai về khiếu nại, khởi kiện đối với QĐHC, HVHC về quản lý đất đai, trong đó
quy định: “Người sử dụng đất có quyền khiếu nại QĐHC hoặc HVHC về quản lý
đất đai” (Quốc hội, 2010).
QĐHC là văn bản do cơ quan HCNN hoặc người có thẩm quyền trong cơ
quan HCNN ban hành để quyết định về một vấn đề cụ thể trong hoạt động quản
lý HCNN được áp dụng một lần đối với một hoặc một số đối tượng cụ thể.
HVHC là hành vi của cơ quan HCNN, của người có thẩm quyền trong cơ quan
4
download by :
HCNN thực hiện hoặc không thực hiện nhiệm vụ, công vụ theo quy định của
pháp luật (Khoản 8, Điều 2, Luật Khiếu nại 2011). Các QĐHC hoặc HVHC bị
khiếu nại được quy định tại Điều 162 Nghị định 181/2004/NĐ-CP ngày
29/10/2004 về thi hành Luật Đất đai. QĐHC trong quản lý đất đai bị khiếu nại
bao gồm: Quyết định giao đất, cho thuê đất, thu hồi đất, trưng dụng đất, cho
phép chuyển mục đích sử dụng đất; Quyết định bồi thường, hỗ trợ, GPMB, tái
định cư; Quyết định cấp hoặc thu hồi giấy chứng nhận QSDĐ; Quyết định gia
hạn thời hạn sử dụng đất (Chính phủ, 2004).
HVHC trong quản lý đất đai bị khiếu nại theo quy định của pháp luật
là hành vi của cán bộ công chức nhà nước khi thực hiện công việc liên quan
trực tiếp đến các QĐHC về giao đất, cho thuê đất, thu hồi đất, trưng dụng
đất, chuyển mục đích sử dụng đất; cấp và thu hồi giấy chứng nhận QSDĐ, bồi
thường, hỗ trợ, tái định cư và hành vi gia hạn thời hạn sử dụng đất cho người sử
dụng đất (Khoản 9, Điều 2, Luật Khiếu nại, 2011). Như vậy, các QĐHC và
HVHC nêu trên nếu bị khiếu nại sẽ được giải quyết theo quy định của Luật
Đất đai. Ngoài các trường hợp nêu trên, nếu các QĐHC, HVHC trong quản
lý đất đai mà bị khiếu nại thì việc giải quyết tuân thủ theo quy định của pháp
luật khiếu nại.
Giải quyết khiếu nại là việc thụ lý, xác minh, kết luận và ra quyết định giải
quyết khiếu nại. Người giải quyết khiếu nại là cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm
quyền giải quyết khiếu nại theo quy định của pháp luật (Khoản 6 và Khoản 11,
Điều 2, Luật Khiếu nại, 2011).
Như vậy, có thể hiểu, giải quyết khiếu nại về đất đai của các cơ quan
HCNN là hoạt động kiểm tra, xác minh kết luận về tính hợp pháp và tính hợp lý
của QĐHC, HVHC trong lĩnh vực đất đai bị khiếu nại thuộc thẩm quyền giải
quyết của các cơ quan HCNN để có biện pháp giải quyết theo quy định của pháp
luật nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cơng dân, cơ quan, tổ chức và lợi
ích chung của nhà nước và xã hội.
Thẩm quyền giải quyết khiếu nại đất đai của cơ quan HCNN là nhiệm vụ,
quyền hạn, trách nhiệm của các cơ quan HCNN nhân danh Nhà nước tiến hành
xem xét, đánh giá tính hợp pháp, hợp lý của các QĐHC, HVHC trong lĩnh vực
quản lý và sử dụng đất theo trình tự, thủ tục do pháp luật quy định nhằm bảo về
quyền, lợi ích hợp pháp của người sử dụng đất.
5
download by :
2.1.2. Tố cáo và giải quyết tố cáo về đất đai
Khái niệm tố cáo được hiểu dưới góc độ pháp lý là việc công dân theo thủ
tục do pháp luật quy định báo cho cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền biết
về hành vi VPPL của bất cứ cơ quan, tổ chức, cá nhân nào gây thiệt hại hoặc đe
dọa gây thiệt hại lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của cơng dân, cơ
quan, tổ chức (Khoản 1, Điều 2, Luật Tố cáo, 2011).
Pháp luật hiện hành quy định, khi phát hiện hành vi VPPL của bất cứ cơ
quan, tổ chức, cá nhân trong việc quản lý, sử dụng đất gây thiệt hại hoặc đe dọa
gây thiệt hại lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của cơng dân, cơ
quan, tổ chức thì mọi cơng dân có quyền báo cho cơ quan, tổ chức, cá nhân có
thẩm quyền biết để giải quyết theo quy định của pháp luật. Tố cáo hành vi VPPL
của cán bộ, công chức, viên chức trong việc thực hiện nhiệm vụ, công vụ là việc
công dân báo cho cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền biết về hành vi VPPL
của cán bộ, công chức, viên chức trong việc thực hiện nhiệm vụ, công vụ.
Giải quyết tố cáo là việc tiếp nhận, xác minh, kết luận về nội dung tố cáo
và việc xử lý tố cáo của người giải quyết tố cáo. Người tố cáo là công dân thực
hiện quyền tố cáo. Người bị tố cáo là cơ quan, tổ chức, cá nhân có hành vi bị tố
cáo. Người giải quyết tố cáo là cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền giải
quyết tố cáo (Khoản 7, Điều 2, Luật Tố cáo, 2011).
Điều 139 Luật Đất đai năm 2003 (nay là Điều 205 Luật đất đai 2013) quy
định: “Cá nhân có quyền tố cáo VPPL về quản lý và sử dụng đất đai. Việc giải
quyết tố cáo VPPL về quản lý và sử dụng đất đai thực hiện theo quy định của
pháp luật về khiếu nại, tố cáo” (Chính phủ, 2003). Đây là một quy định mang
tính dẫn chiếu, theo đó thẩm quyền, trình tự thủ tục giải quyết tố cáo về đất đai sẽ
thực hiện theo các quy định của Luật Tố cáo.
Như vậy, có thể hiểu, tố cáo hành vi VPPL về quản lý nhà nước trong lĩnh
vực đất đai là việc công dân báo cho cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền
biết về hành vi VPPL của bất cứ cơ quan, tổ chức, cá nhân nào đối với việc chấp
hành quy định pháp luật về quản lý nhà nước trong lĩnh vực đất đai.
Giải quyết tố cáo trong lĩnh vực đất đai của các cơ quan HCNN là việc
kiểm tra, xác minh, kết luận về tính hợp pháp của hành vi bị tố cáo thuộc thẩm
quyền giải quyết của các cơ quan HCNN để có biện pháp giải quyết theo quy
định của pháp luật nhằm bảo vệ lợi ích của nhà nước, của các hội, quyền và lợi
ích hợp pháp của cơng dân, cơ quan, tổ chức.
6
download by :
2.1.3. Một số khái niệm liên quan đến đất đai và nội dung khiếu nại, tố cáo
2.1.3.1. Khái niệm về đất đai và Quản lý Nhà nước về đất đai
Trong quản lý Nhà nước về đất đai khẳng định: Đất đai là nguồn tài
nguyên quốc gia vô cùng quý giá, là tư liệu sản xuất đặc biệt, là thành phần hàng
đầu của môi trường sống, là địa bàn phân bố các khu dân cư, xây dựng các cơng
trình kinh tế, văn hóa - xã hội, an ninh - quốc phịng.
Quản lý là sự tác động, điều khiển các quá trình xã hội và hành vi hoạt
động của con người để chúng phát triển phù hợp với quy luật, đạt được mục tiêu
đề ra, đúng ý chí của con người quản lý và bao gồm 5 yếu tố quản lý: xã hội,
chính trị, tổ chức, quyền uy, thơng tin.
Quản lý Nhà nước về đất đai là nghiên cứu toàn bộ những đặc trưng có
thể của đất đai nhằm nắm chắc về số lượng, chất lượng từng loại đất của từng
vùng, từng địa phương theo đơn vị hành chính ở mỗi cấp. Từ đó thống nhất về
quy hoạch, kế hoạch sử dụng, khai thác có hiệu quả nguồn tài nguyên đất đai để
xây dựng thành một hệ thống quản lý đồng bộ, thống nhất, tránh tình trạng phân
tán đất, sử dụng đất khơng đúng mục đích hoặc để đất hoang, hố, làm cho đất
xấu đi.
Như vậy, để quản lý tốt về đất đai thì ở mỗi chế độ chính trị khác nhau và
tại mỗi thời điểm khác nhau, Nhà nước cần có chính sách quản lý đất đai khác
nhau. Tuy vậy, mục đích cuối cùng là thâu tóm tồn bộ quyền lực của Nhà nước
về quản lý tài nguyên đất, đề ra những quyết định quản lý, sử dụng và tổ chức
thực hiện, thanh tra, kiểm tra về đất đai. Thông qua đất đai để điều chỉnh chi phối
các hoạt động khác của xã hội.
Điều 17 và Điều 18 Hiến pháp nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam
năm 1992 quy định: “ Đất đai thuộc sở hữu toàn dân. Nhà nước thống nhất quản lý
toàn bộ đất đai theo quy hoạch và pháp luật, bảo đảm sử dụng đúng mục đích và
có hiệu quả...” (Quốc hội nước CHXHCNVN, 1992). Điều 53 Hiến pháp nước Cộng
hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013 quy định: " Đất đai thuộc sở hữu toàn dân
do nhà nước đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý" (Quốc hội nước
CHXHCNVN, 2003). Điều 5 Luật Đất đai 2003 cũng quy định: “Đất đai thuộc sở
hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu. Nhà nước thống nhất quản lý về
đất đai”. Điều 21 Luật đất đai 2013 quy định cụ thể hơn :" Chính phủ, UBND các
cấp thực hiện quyền đại diện chủ sở hữu về đất đai", Điều 17 Luật đất đai 2013
7
download by :
quy định" Nhà nước trao quyền sử dụng đất cho người sử dụng đất". Điều này đã
khẳng định tính chất quan trọng của đất đai; đồng thời là cơ sở pháp lý để Nhà
nước thống nhất quản lý đất đai nhằm đưa chính sách quản lý và sử dụng đất đúng
đối tượng, đúng mục đích và có hiệu quả.
Tại Khoản 2 Điều 6 Luật Đất đai năm 2003 quy định 13 nội dung quản lý
nhà nước về đất đai bao gồm: Ban hành các văn bản QPPL về quản lý, sử dụng
đất đai và tổ chức thực hiện các văn bản đó; Xác định địa giới hành chính, lập và
quản lý hồ sơ địa giới hành chính, lập bản đồ hành chính; Khảo sát, đo đạc, đánh
giá, phân hạng đất; lập bản đồ địa chính, bản đồ hiện trạng sử dụng đất và bản đồ
quy hoạch sử dụng đất; Quản lý quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất; Quản lý việc
giao đất, cho thuê đất, thu hồi đất, chuyển mục đích sử dụng đất; Đăng ký
QSDĐ, lập và quản lý hồ sơ địa chính, cấp giấy chứng nhận QSDĐ; Thống kê,
kiểm kê đất đai; Quản lý tài chính về đất đai; Quản lý và phát triển thị trường
QSDĐ trong thị trường bất động sản; Quản lý, giám sát việc thực hiện quyền và
nghĩa vụ của người sử dụng đất; Thanh tra, kiểm tra việc chấp hành các quy định
của pháp luật về đất đai và xử lý VPPL về đất đai; Giải quyết khiếu nại tố cáo
các vi phạm trong việc quản lý và sử dụng đất đai; Quản lý các hoạt động dịch vụ
công về đất đai (Quốc hội nước CHXHCNVN, 2003).
Ngoài 13 nội dung đã quy định trong Luật Đất đai năm 2003 thì tại Điều 22
Luật Đất đai năm 2013 (có hiệu lực kể từ ngày 01/7/2014) quy định bổ sung 02 nội
dung quản lý nhà nước về đất đai đó là: Xây dựng hệ thống thơng tin đất đai và
phổ biến, giáo dục pháp luật về đất đai (Quốc hội nước CHXHCNVN, 2013).
2.1.3.2. Người sử dụng đất
Theo quy định của pháp luật đất đai, người sử dụng đất bao gồm: Các cơ
quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức chính trị xã
hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp, tổ chức kinh tế,
tổ chức kinh tế - xã hội, tổ chức sự nghiệp công, đơn vị vũ trang nhân dân và các
tổ chức khác theo quy định của Chính phủ được Nhà nước giao đất, cho thuê đất
hoặc công nhận quyền sử dụng đất; tổ chức kinh tế nhận chuyển quyền sử dụng
đất; Hộ gia đình, cá nhân trong nước được Nhà nước giao đất, cho thuê đất hoặc
công nhận quyền sử dụng đất, nhận chuyển quyền sử dụng đất; Cộng đồng dân
cư gồm cộng đồng người Việt Nam sinh sống trên cùng địa bàn thơn, làng, ấp,
bản, bn, phum, sóc và các điểm dân cư tương tự có cùng phong tục, tập quán
8
download by :
hoặc có chung dịng họ được Nhà nước giao đất hoặc công nhận quyền sử dụng
đất; Cơ sở tôn giáo gồm chùa, nhà thờ, thánh thất, thánh đường, tu viện, trường
đào tạo riêng của tôn giáo, trụ sở của tổ chức tôn giáo và các cơ sở khác của tôn
giáo được Nhà nước công nhận quyền sử dụng đất hoặc giao đất; Tổ chức nước
ngồi có chức năng ngoại giao gồm cơ quan đại diện ngoại giao, cơ quan lãnh sự,
cơ quan đại diện khác của nước ngồi có chức năng ngoại giao được Chính phủ
Việt Nam thừa nhận; cơ quan đại diện của tổ chức thuộc Liên hợp quốc, cơ quan
hoặc tổ chức liên chính phủ, cơ quan đại diện của tổ chức liên chính phủ được
Nhà nước Việt Nam cho thuê đất; Người Việt Nam định cư ở nước ngồi về đầu
tư, hoạt động văn hố, hoạt động khoa học thường xuyên hoặc về sống ổn định
tại Việt Nam được Nhà nước Việt Nam giao đất, cho thuê đất, được mua nhà ở
gắn liền với quyền sử dụng đất ở; Tổ chức, cá nhân nước ngoài đầu tư vào Việt
Nam theo pháp luật về đầu tư được Nhà nước Việt Nam cho thuê đất (Điều 9,
Luật Đất đai 2003 nay là Điều 5, Luật Đất đai 2013).
Quyền lợi của người sử dụng đất bị xâm phạm như bị lấn chiếm, bị chuyển
nhượng, sử dụng, hoặc cấp giấy chứng nhận QSDĐ mà khơng có sự đồng ý của
người sử dụng đất là nguyên nhân công dân khiếu nại, tố cáo.
2.1.3.3. Về thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, bố trí tái định cư, giải phóng
mặt bằng
- Thu hồi đất là việc Nhà nước ra QĐHC để thu lại QSDĐ hoặc thu lại đất
đã được giao cho tổ chức, UBND xã, phường, thị trấn quản lý theo quy định của
pháp luật (Khoản 5, Điều 4, Luật Đất đai 2003). Khoản 11, Điều 3 Luật đất đai
2013 quy định thu hồi đất là việc Nhà nước quyết định thu lại quyền sử dụng đất
của người được Nhà nước quyết định trao quyền sử dụng đất hoặc thu lại đất của
người sử dụng đất vi phạm pháp luật về đất đai.
- Giải phóng mặt bằng: Khi Nhà nước cần thu hồi đất để sử dụng vào
mục đích quốc phịng, an ninh, lợi ích Quốc gia, lợi ích công cộng và phát triển
kinh tế thì sẽ tiến hành các bước theo đúng qui định của pháp luật nhằm mục
đích lấy được mặt bằng khu đất cần sử dụng cho các mục đích trên gọi là giải
phóng mặt bằng.
- Bồi thường: "Bồi thường" hay "Đền bù" (hiểu theo quy định của pháp
luật cũ) có nghĩa là trả lại tương xứng giá trị hoặc công lao cho một chủ thể nào
đó bị thiệt hại vì mọi hành vi của chủ thể khác. Việc bồi thường thiệt hại này có
thể vơ hình (xin lỗi) hoặc hữu hình (bồi thường bằng tiền hoặc bằng vật chất
khác) theo đúng qui định của pháp luật hoặc do thoả thuận của các chủ thể.
9
download by :
Bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất là việc Nhà nước trả lại giá trị
QSDĐ đối với diện tích đất bị thu hồi cho người bị thu hồi đất (Khoản 6, Điều 4,
Luật Đất đai 2003). Khoản 12 Điều 3 Luật Đất đai 2013 quy định "Bồi thường về
đất là việc Nhà nước trả lại giá trị quyền sử dụng đất đối với diện tích thu hồi cho
người sử dụng đất".
- Hỗ trợ: Hỗ trợ là giúp đỡ nhau, giúp thêm vào. Hỗ trợ khi Nhà nước thu
hồi đất là việc Nhà nước giúp đỡ người bị thu hồi đất thơng qua việc đào tạo
nghề mới, bố trí việc làm mới, cấp kinh phí để di dời đến địa điểm mới, ổn định
đời sống, ổn định sản xuất (Khoản 7, Điều 4, Luật Đất đai 2003 nay là Khoản 14
Điều 3 Luật Đất đai 2013).
- Bố trí tái định cư: Người bị thu hồi đất nào thì được bồi thường bằng
việc giao đất mới có cùng mục đích sử dụng, nếu khơng có đất để bồi thường thì
được bồi thường bằng giá trị QSDĐ tại thời điểm có quyết định thu hồi. Đối với
các dự án tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất ở và tiến hành phân lơ theo quy
hoạch đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt để bố trí lại cho các hộ giải phóng
mặt bằng sau khi đã thi cơng hạ tầng cơ sở thì được gọi là tái định cư tại chỗ.
Việc bố trí lại đất tái định cư tại nơi ở mới phải có điều kiện sinh hoạt tốt hơn
hoặc bằng nơi cũ (Chính phủ, 2004).
Giải phóng mặt bằng, bồi thường, hỗ trợ và bố trí tái định cư khi Nhà nước
thu hồi đất để sử dụng vào các mục đích quốc phịng, an ninh, lợi ích quốc gia,
lợi ích cơng cộng và phát triển kinh tế là những hành vi được qui định tại mục 4
chương II Luật Đất đai năm 2003 nay là Mục 2 Chương VI Luật đất đai 2013 và
các văn bản hướng dẫn thi hành.
Khi công dân bị thu hồi đất, được đền bù, hỗ trợ không thỏa đáng dẫn tới
việc đơn thư khiếu nại, tố cáo.
2.1.3.4. Giá đất
Tại Điều 12 Luật Đất đai năm 1993, lần đầu tiên khái niệm giá đất chính
thức được quy định ở Việt Nam: “Nhà nước xác định giá các loại đất để tính
thuế chuyển QSDĐ, thu tiền khi giao đất hoặc cho thuê đất, tính giá trị tài sản
khi giao đất, bồi thường thiệt hại về đất khi thu hồi đất. Chính phủ quy định
khung giá các loại đất đối với từng vùng và theo từng thời gian” (Quốc hội
nước CHXHCNVN, 1993).
10
download by :
Theo quy định tại Khoản 24 Điều 4 Luật Đất đai năm 2003 thì giá QSDĐ
(sau đây gọi là giá đất) là số tiền tính trên một đơn vị diện tích đất do Nhà nước
quy định hoặc được hình thành trong giao dịch về QSDĐ. Khoản 19 Điều 3 Luật
Đất đai năm 2013 quy định giá đất là giá trị của QSDĐ tính trên một đơn vị diện
tích đất.
Theo quy định tại Khoản 25 Điều 4 Luật Đất đai năm 2003 Giá trị QSDĐ
là giá trị bằng tiền của QSDĐ đối với một diện tích đất xác định trong thời hạn sử
dụng đất xác định (Quốc hội nước CHXHCNVN, 2003) (nay là Khoản 20 Điều 3
Luật Đất đai năm 2013).
Một số nước trên thế giới có hai loại giá đất: giá đất do Nhà nước quy
định và giá đất hình thành trên thị trường. Giá đất do Nhà nước quy định trên cơ
sở giá đất thị trường nhằm phục vụ mục đích của Nhà nước. Giá đất thị trường
được hình thành trên cơ sở thoả thuận giữa bên sở hữu đất và các bên có liên
quan. Cả hai loại giá đất có mối quan hệ mật thiết và chi phối lẫn nhau, trong đó
giá đất do Nhà nước quy định là cố định trong một khoảng thời gian xác định,
còn giá đất thị trường ln biến đổi.
Giá đất được hình thành bởi sự tác động qua lại và ảnh hưởng lẫn nhau
của ba mặt là hiệu quả, tính khan hiếm tương đối và yêu cầu hữu hiệu, mà những
nhân tố này lại luôn luôn ở thế biến động. Các nguyên tắc cơ bản trong định giá
đất là những nguyên tắc kinh tế, chúng có liên quan mật thiết tới học thuyết kinh
tế và có ảnh hưởng trực tiếp đến quan niệm giá thị trường. Những nguyên tắc này
rất ít khi được xem xét một cách riêng rẽ mà người ta thường sử dụng các nguyên
tắc này trong mối liên quan chặt chẽ với nhau, bởi vì chúng ln đi với nhau và
bổ sung cho nhau.
Giá đất theo quy định của Thành phố luôn thấp hơn so với giá thị trường,
khi đền bù giải phóng mặt bằng cơng dân khơng nhất trí là ngun nhân có đơn
thư khiếu nại, tố cáo.
2.1.3.5. Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất
Khoản 20 Điều 4 Luật đất đai 2003 quy định : Giấy chứng nhận quyền sử
dụng đất là giấy chứng nhận do cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp cho người
sử dụng đất để bảo hộ quyền và lợi ích hợp pháp của người sử dụng đất (Quốc
hội nước CHXHCNVN, 2003). Khoản 16 Điều 3 Luật đất đai 2013 quy định :
Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất là
11
download by :
chứng thư pháp lý để Nhà nước xác nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở,
tài sản khác gắn liền với đất hợp pháp của người có quyền sử dụng đất, quyền sở
hữu nhà ở và quyền sở hữu tài sản khác gắn liền với đất (Quốc hội nước
CHXHCNVN, 2013)
Tại Nghị định số 88/2009/NĐ-CP ngày 19/10/2009 của Chính phủ (nay
được thay thế bởi Nghị định số 43/2014/NĐ-CP ngày 15/5/2014) đã quy định bổ
sung về chứng nhận quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất và được
gọi chung là: Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản
khác gắn liền với đất (Chính phủ, 2009).
Theo quy định của pháp luật, Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền
sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất do Bộ Tài nguyên và Môi trường
phát hành thống nhất một mẫu chung trong cả nước.
2.2. CƠ SỞ THỰC TIỄN VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI, TỐ CÁO Ở MỘT
SỐ NƯỚC TRÊN THẾ GIỚI
Theo một số tài liệu thì ở nhiều nước trên thế giới, mặc dù việc giải quyết
các KNTC hành chính đã có từ lâu và hiện nay đã đi vào nề nếp, song ngoài việc
xác định thẩm quyền giải quyết của Tịa án thì nhiều nước vẫn duy trì và coi
trọng việc giải quyết KNTC của cơ quan hành chính. Một số nước cịn coi việc
giải quyết khiếu nại qua cấp hành chính là thủ tục bắt buộc trước khi người khiếu
nại khởi kiện vụ án hành chính tại Tịa án hành chính hoặc tịa án tư pháp. Đa số
các nước vẫn cho phép cơng dân có quyền lựa chọn khiếu nại đến cơ quan hành
chính (cơ quan đã ban hành QĐHC hoặc thực hiện HVHC) để thực hiện việc
khiếu nại. Điểm đáng lưu ý là hầu hết các nước đều xác định khiếu nại hành
chính dù đã được giải quyết bởi cơ quan hành chính hoặc cơ quan chun trách
giải quyết khiếu nại hành chính thì đương sự vẫn có quyền khởi kiện vụ án hành
chính tại Tòa án. Xem xét cách tổ chức thực hiện hoạt động giải quyết khiếu nại
hành chính một số nước trên thế giới để có thể hiểu rõ hơn về vấn đề này.
2.2.1. Mỹ
Mỹ là nhà nước liên bang, việc tổ chức thực hiện hoạt động giải quyết
khiếu nại hành chính cũng có những nét đặc thù so với các quốc gia khác. Việc tổ
chức các cơ quan giải quyết khiếu kiện hành chính ở Mỹ chia làm ba loại:
Loại thứ nhất là cơ quan giải quyết khiếu nại hành chính độc lập (hay cịn
gọi là cơ quan Tài phán hành chính) hiện nay có 26 trên tổng số 53 bang của Mỹ.
12
download by :
Loại thứ hai là cơ quan giải quyết khiếu nại hành chính được tổ chức trong
chính cơ quan hành chính nhưng chuyên trách hóa, tức là những người trong cơ
quan này chỉ có trách nhiệm tiếp nhận và giải quyết khiếu nại đối với các QĐHC
trong lĩnh vực quản lý của cơ quan mình. Trong trường hợp bị từ chối thì đương
sự có thể gửi đơn đến Tịa án tư pháp để giải quyết khiếu kiện.
Loại thứ ba là trong một số lĩnh vực quản lý khơng có cơ quan chun
trách giải quyết khiếu nại hành chính mà chỉ có một bộ phận chịu trách nhiệm
tiếp nhận và giải quyết các khiếu nại trong ngành và lĩnh vực đó (điển hình là Hải
quan). Trên thực tế 90% vụ việc đương sự chọn con đường khiếu nại hành chính
vì vụ việc sẽ được giải quyết nhanh hơn, đồng thời đỡ tốn kém hơn nếu khiếu
kiện ra Tịa án. Ngồi ra, ở Mỹ cịn có cơ quan độc lập chun giải quyết khiếu
nại quyết định kỷ luật công chức.
Pháp luật Mỹ quy định trường hợp hành chính đã được cơ quan hành
chính hoặc cơ quan tài phán hành chính giải quyết mà đương sự vẫn tiếp tục
khiếu kiện tới Tịa án thì Tịa án khơng xem xét lại nội dung sự việc mà chỉ xem
xét việc áp dụng pháp luật của cơ quan hành chính hoặc cơ quan chuyên trách
giải quyết khiếu nại hành chính trong q trình giải quyết trước đó (Đinh Văn
Minh, 2010).
2.2.2. Trung Quốc
Trung Quốc là nước thành lập hệ thống Tịa hành chính từ những năm
1990. Luật tố tụng hành chính Trung Quốc có những điều khoản liên quan đến
khiếu nại hành chính. Khiếu nại hành chính khơng phải là một trình tự bắt buộc.
Người khiếu nại khơng buộc phải khiếu nại tới cơ quan hành chính trước khi
khởi kiện ra toà án. Tuy nhiên, nếu luật hoặc văn bản pháp quy có quy định thì
nó trở thành điều kiện bắt buộc. Cơ quan hành chính phải giải quyết khiếu nại
trong thời gian hai tháng kề từ ngày nhận được khiếu nại. Trường hợp khơng có
sự thống nhất q trình khiếu nại hành chính, người khiếu nại có thể kiện ra
Tồ án hành chính trong thời hạn 15 ngày kể từ ngày nhận được thông báo trả
lời của cơ quan hành chính (Đinh Văn Minh, 2009).
2.2.3. Pháp và Đức
Việc giải quyết khiếu nại hành chính ở Pháp và Đức được giao cho một cơ
quan xét xử đặc biệt là các tồ án hành chính độc lập hồn tồn với các tồ án tư
pháp. Pháp là nước có lịch sử hơn 200 năm về tổ chức, thực hiện hoạt động tài
phán hành chính; Đức có Tịa án hành chính từ nửa sau thế kỷ 19. Đến nay, cả
13
download by :
