Nghiên cứu chức năng tâm trương thất trái và thất phải ở người bình thường và người bệnh tăng huyết áp bằng phương pháp siêu âm Doppler tim – Luận án Tiến sỹ Y học

Nghiên c u ch c n ng tâm tr ng th t trái và th t ph i ng i bình th ng và ng i b nh t ng huy t áp b ng ph
pháp siêu âm Doppler tim – Lu n án Ti n s Y h c – Tác gi : TS. T M nh C ng –

Ch

ng

ng 4

BÀN LU N

1. THÔNG S

TÂM TR

NG C A NG

I L N BÌNH TH

NG

1.1. Nh ng nh n xét chung
Trong m t báo cáo tr c, chúng tôi đã ti n hành nghiên c u ch c n ng
tâm tr ng c a ng i bình th ng theo 3 nhóm tu i, d a vào phân lo i c a
T ch c Y T Th Gi i v phân chia đ tu i mà theo đó, nhóm I bao g m
nh ng ng i trong đ tu i thanh niên (d i 45 tu i), nhóm II g m nh ng
ng i trong đ tu i trung niên (t 45 đ n 59 tu i) và nhóm III g m nh ng
đ i t ng ng i cao tu i (t 60 tu i tr lên) [1]. Tuy nhiên theo m t s báo
cáo g n đây và đ c bi t là báo cáo t ng h p c a nhóm nghiên c u Châu Âu
v suy tim tâm tr ng (European Study Group on Diastolic Heart Failure)
[48] đã nh n m nh đ n các s li u v ch c n ng tâm tr ng c a nh ng

ng i bình th ng d i 30 tu i, t 30 đ n d i 50 tu i và t 50 tu i tr
lên, đ ng th i coi 50 tu i là m t trong nh ng m c quan tr ng c a tiêu
chu n ch n đoán suy tim tâm tr ng. Qua nghiên c u, chúng tôi th ng nh t
ý ki n c a m t s tác gi cho r ng m c 50 tu i này cho dù gianh gi i ch là
r t t ng đ i nh ng nó cho phép có th tránh đ c m t ph n đáng k
nh ng giá tr ch ng chéo nhau (overlaping) c a các thông s tâm tr ng
nh ng ng i t 30 tu i tr lên và khá thu n l i cho các thày thu c trong
th c hành lâm sàng. 100% ng i bình th ng d i 50 tu i có t l E/A > 1
và t l E/A< 1 ch g p nh ng ng i bình th ng t 50 tu i tr lên trong
nghiên c u c a chúng tôi là m t minh ch ng cho l p lu n này.
K t qu nghiên c u trên đ i t ng ng i bình th ng cho chúng tơi
th y đ i v i ng i bình th ng t 50 tu i tr lên (nhóm II) v n t c t i đa
dòng đ đ y nhanh c a th t trái c ng nh th t ph i (E) th p, v n t c t i đa
92


Nghiên c u ch c n ng tâm tr ng th t trái và th t ph i ng i bình th ng và ng i b nh t ng huy t áp b ng ph
pháp siêu âm Doppler tim – Lu n án Ti n s Y h c – Tác gi : TS. T M nh C ng –

ng

dòng nh thu (A) cao và t l E/A gi m so v i các thông s t ng ng c a
ng i bình th ng d i 50 tu i (nhóm I). Ngồi ra chúng tơi cịn ghi nh n
nhóm II các thơng s Ei gi m, Ai t ng, t l Ei/Ai th p, th i gian giãn
đ ng th tích th t trái TRIV, th i gian gi m v n t c t i đa dòng đ đ y
nhanh TDE kéo dài và ph n tr m tâm nh t ng máu trong th i kì tâm
tr ng PCA t ng cao.
Thơng th ng đ tu i 30, ng i bình th ng có v n t c t i đa dòng
đ đ y nhanh l n nh t và v n t c t i đa dòng nh thu th p nh t và do đó t
l E/A đ t tr s cao nh t (1,58). Th i gian giãn đ ng th tích th t trái

ng n nh t vào l a tu i này. tu i trung niên (vào kho ng 50 tu i) th i
gian giãn đ ng th tích kéo dài h n. V i ng i t 60 tu i tr lên, v n t c
sóng E l i th p nh t và v n t c sóng A l n nh t và nh v y, t l E/A có
tr s th p h n c . 50% ng
bình th ng t 60 tu i tr lên có t l E/A <
1 - m t t l mà chúng tôi không g p nh ng ng i d i 50 tu i đã tr
thành m t hi n t ng khá ph bi n l a tu i trên 60. Có th nói, th i
gian giãn đ ng th tích và th i gian gi m v n t c t i đa dòng đ đ y
nhanh TDE c ng dài nh t nh ng ng i này. i u này cho phép g i ý
ng i bình th ng, dịng ch y qua van hai lá có hình nh đ c tr ng cho
t ng l a tu i và ng i cao tu i hình nh dịng đ đ y th t trái thơng
th ng có bi n đ i theo ki u r i lo n ho t đ ng giãn (relaxation) c a
bu ng th t trái [23; 78]. Hình nh này có v gi ng hình nh dịng ch y
qua van hai lá trong m t s tr ng h p b nh lý nh t ng huy t áp, h p
van đ ng m ch ch , b nh c tim giãn hay phì đ i... [26; 37; 42; 47; 53;
77; 115; 118;. 144; 145...]. Ng i ta cho r ng v n t c dòng nh thu t ng
và v n t c dòng đ đ y nhanh gi m khi tu i cao có th liên quan đ n hi n
t ng t ng kích th c nh trái nh m bù l i m t ph n cung l ng tim b
suy gi m do th t trái b già hoá vào l a tu i này [92].
1.2. So sánh k t qu nghiên c u v i m t s tác gi trong và ngoài n

c

K t nh ng báo cáo ban đ u c a chúng tôi v ch s tâm tr ng c a
ng i l n bình th ng [1; 6], cho đ n nay, m t s báo cáo và cơng trình
93


Nghiên c u ch c n ng tâm tr ng th t trái và th t ph i ng i bình th ng và ng i b nh t ng huy t áp b ng ph
pháp siêu âm Doppler tim – Lu n án Ti n s Y h c – Tác gi : TS. T M nh C ng –

ng

trong n c liên quan đ n v n đ này đã th c hi n và công b k t qu , trong
s đó đáng chú ý là hai nghiên c u c a các tác gi Nguy n Lân Vi t và
c ng s [11]. Lê Th Thiên H ng và c ng s [7] đã đ c đ ng trong m t
s t p chí Tim m ch trong th i gian g n đây. So sánh v i các tác gi trong
n c và m t s tác gi n c ngồi có ph ng pháp nghiên c u g n gi ng
v i chúng tơi [23; 78] thì các k t qu c a các thông s tâm tr ng mà
chúng tôi thu nh n đ c trên đ i t ng nghiên c u c a mình khơng khác
bi t nhi u so v i các nghiên c u này. Tuy nhiên chúng tôi c ng nh n th y
k t qu v t l E/Att c a nhóm t 30 - 39 tu i trong nghiên c u c a chúng
tôi th p h n so v i nghiên c u c a Klein và c ng s [78] . S d nh v y có
th là do trong nhóm tu i 30 - 39 c a các tác gi này bao g m khá nhi u
tr ng h p d i 30 tu i, tr nh t trong s đó có tr ng h p ch m i 21
tu i. Th c ra tác gi coi t t c nh ng tr ng h p này thu c vào đ tu i 30
(third decate of life) nh ng đ ti n cho vi c so sánh, chúng tôi đã coi đây
thu c nhóm tu i t 30-39. Cịn trong nghiên c u c a chúng tơi, nhóm này
ch có m t tr ng h p duy nh t là 28 tu i, còn các tr ng h p khác đ u t
30 tu i tr lên. Theo chúng tôi, đây là lý do c n b n gi i thích cho t l E/A
c a nhóm tu i 30-39 trong nghiên c u c a chúng tôi th p h n so v i
nghiên c u c a Klein. Ng c l i, nhóm tu i t 60 tr lên c a chúng tôi
bao g m t t c các tr ng h p t 60 tu i tr lên, có tr ng h p 70 tu i, già
nh t là 80 tu i, trong khi đó, nhóm tu i này trong nghiên c u c a tác gi
Klein ch bao g m các đ i t ng trong đ tu i t 60-69 đã gi i thích cho s
khác bi t v t l E/A trong nhóm này c a chúng tơi so v i tác gi Klein.
Cịn các nhóm tu i khác chúng tôi không n m đ c c u trúc tu i đ i c a
các đ i t ng trong nghiên c u c a Klein nên khó có th đ a ra nh ng bàn
lu n tho đáng, tuy nhiên chúng tôi c ng nh n th y r ng, k t qu nghiên
c u c a chúng tôi n m trong gi i h n bình th ng theo cơng b c a các tác

gi trong n c c ng nh ngoài n c mà chúng tôi tham kh o đ c (b ng
32). B ng 33, 34 ti p t c trình bày s so sánh v k t qu TDEtt, TRIV th t
trái c a chúng tôi v i các tác gi N.L Vi t, L.T.T. H ng, Benjamin, Klein
và c ng s .

94


Nghiên c u ch c n ng tâm tr ng th t trái và th t ph i ng i bình th ng và ng i b nh t ng huy t áp b ng ph
pháp siêu âm Doppler tim – Lu n án Ti n s Y h c – Tác gi : TS. T M nh C ng –

ng

B ng 32 - K t qu t l E/A th t trái trong nghiên c u
c a chúng tơi và m t s tác gi
Nhóm tu i
Tác gi
30 - 39

40 - 49

50 - 59

≥ 60

Chúng tôi

1,58 ± 0,26
(n = 31)

1,41 ± 0,25
(n = 33)

1,25 ± 0,23
(n = 18)

0,98 ± 0,32
(n = 26)

N.L.Vi t và CS.
[11]

1,49 ± 0,34
(n = 40)

125 ± 0,29
(n = 40)

1,13 ± 0,24
(n = 40)

0,89 ± 0,2
(n = 40)

L.T.T. H ng
và CS [7]

1,45 ± 0,24
(n = 50)

1,31 ± 0,12
(n = 42)

1,21 ± 0,17
(n = 27)

1,05 ± 0,21
(n = 19)

Benjamin và
CS. [23]

1,75 ± 0,40
(n = 20)

1,44 ± 0,26
(n = 22)

1,29 ± 0,28
(n = 0,28)

1,03 ± 0,26
(n = 22)

Klein và CS.
[78]

2,2 ± 0,7
(n = 23)

1,7 ± 0,4
(n = 20)

1,6 ± 0,4
(n = 18)

1,3 ± 0,2
(n = 20)

B ng 33. K t qu TDE th t trái trong nghiên c u
c a chúng tôi và m t s tác gi
Nhóm tu i
Tác gi
Chúng tơi
N.L.Vi t và
CS. [11]

30 - 39

40 - 49

50 - 59

≥ 60

178 ± 24
(n = 31)

171 ± 17
(n = 33)

179 ± 28
(n = 18)

207 ± 38
(n = 26)

180,3 ± 38,7 185,9 ± 31,8 197,2 ± 33,6
(n = 40)
(n = 40)
(n = 40)

208 ± 60,4
(n = 40)

L.T.T. H ng
và CS [7]

170 ± 13
(n = 50)

180 ± 14
(n = 42)

183 ± 12
(n = 27)

199 ± 23
(n = 19 )

Klein và CS.
[78]

182 ± 19
(n = 23)

176 ± 19
(n = 20)

177 ± 23
(n = 18)

201 ± 22
(n = 20)
95


Nghiên c u ch c n ng tâm tr ng th t trái và th t ph i ng i bình th ng và ng i b nh t ng huy t áp b ng ph
pháp siêu âm Doppler tim – Lu n án Ti n s Y h c – Tác gi : TS. T M nh C ng –

ng

B ng 34 - K t qu TRIV th t trái trong nghiên c u
c a chúng tôi và m t s tác gi
Nhóm tu i

Tác gi
Chúng tơi
N.L.Vi t và
CS. [11]

30 - 39

40 - 49

50 - 59

≥ 60

75 ± 9
(n = 31)

77 ± 9
(n = 33)

85 ± 9
(n = 18)

95 ± 17
(n = 26)

74,87 ± 12,9 80,05 ± 12,5 85,13 ± 12,2 90,28 ± 16,7
(n = 40)
(n = 40)
(n = 40)
(n = 40)

L.T.T.H ng
và CS [7]

68 ± 7
(n = 50)

74 ± 7
(n = 42)

77 ± 7
(n = 27)

83 ± 7
(n = 19)

Klein và CS.
[78]

71 ± 11
(n = 23)

79 ± 8
(n = 20)

79 ± 13
(n = 18)

88 ± 18
(n = 20)

B ng 35 - K t qu E/A th t ph i trong nghiên c u
c a chúng tôi và tác gi Nguy n Lân Vi t [11]
Tác gi

Nhóm tu i
30 - 39

40 - 49

50 - 59

≥ 60

Chúng tôi

1,41 ± 0,27
(n = 31)

1,31 ± 0,25
(n = 33)

1,15 ± 0,19
(n = 18)

1,11 ± 0,20
(n = 26)

N.L.Vi t
và CS

1,55 ± 0,38
(n = 40)

1,32 ± 0,37
(n = 40)

1,20 ± 0,35
(n = 40)

1,03 ± 0,30
(n = 40)

B ng 36 - K t qu m t s thông s tâm tr ng th t trái ng i bình
th ng d i 50 tu i trong nghiên c u c a chúng tôi và tác gi Klein [78]
Tác gi

Thông s tâm tr
E (cm/s)

A (cm/s)

ng th t trái

E/A

TDE (ms) TRIV (ms)

Chúng tôi
74,3 ± 10,9 51,0 ± 10,0 1,49 ± 0,27
(n = 62)

174 ± 21

76 ± 9

Klein
(n = 61)

179 ± 20

76 ± 11

72 ± 14

40 ± 10

1,9 ± 0,6

E- v n t c t i đa dòng đ u tâm tr ng(sóng E); A = v n t c t i đa dịng cu i tâm
tr ng (sóng A); TDE = th i gian gi m v n t c t i đa dòng đ đ y nhanh (th i gian
gi m v n t c sóng E); TRIV = th i gian giãn đ ng th tích th t trái.

96


Nghiên c u ch c n ng tâm tr ng th t trái và th t ph i ng i bình th ng và ng i b nh t ng huy t áp b ng ph
pháp siêu âm Doppler tim – Lu n án Ti n s Y h c – Tác gi : TS. T M nh C ng –

ng

B ng 37 - K t qu m t s thông s tâm tr ng th t trái ng i bình
th ng t 50 tu i tr lên trong nghiên c u c a chúng tôi và Klein [78]
Thông s tâm tr

Tác gi

Chúng tôi
(n = 45)
Klein
(n = 61)

E
(cm/s)

A
(cm/s)

ng th t trái

E/A

64,1 ± 14,9 60,9 ± 10,9 1,09 ± 0,32

62 ± 14

59 ± 14

Ký hi u v các thông s tâm tr

1,1 ± 0,3

TDE
(ms)

TRIV
(ms)

196 ± 36

91 ± 15

210 ± 36

90 ± 17

ng xin xem chi ti t t i b ng 36.

V các thông s tâm tr ng th t ph i, so v i tác gi N.L.Vi t và c ng
s chúng tôi nh n th y, t l E/A th t ph i trong nghiên c u c a chúng tôi
c ng không khác bi t nhi u (b ng 35). Các thơng s khác nói chung c ng
n m trong các gi i h n bình th ng mà mà tác gi đã trình bày [11]. So
sánh v k t qu m t s thông s tâm tr ng th t trái c a nhóm ng i bình
th ng d i 50 tu i và t 50 tu i tr lên c a chúng tôi v i tác gi Klein
[78], chúng tôi nh n th y k t qu c a chúng tôi không khác bi t đáng k
(b ng 36 và 37).
S phù h p gi a k t qu nghiên c u c a chúng tơi và các tác gi c ng
ch ng t tính chính xác và đ tin c y c a k thu t th m dò b ng Doppler
tim mà chúng tôi th c hi n. Tuy nhiên do s li u ch a nhi u nên chúng tơi
khơng có ý đ nh coi đây là h ng s . i v i chúng tơi, ph n nghiên c u này
góp m t ti ng nói thêm vào vi c nghiên c u các thơng s tâm tr ng
ng i bình th ng, xác đ nh ch s tâm tr ng c a ng i trong đ tu i 30 50 và t 50 tu i tr lên đ làm c s so sánh và lý lu n cho m t đ i t ng
th hai trong nghiên c u, đó là các b nh nhân t ng huy t áp.

97

Nghiên c u ch c n ng tâm tr ng th t trái và th t ph i ng i bình th ng và ng i b nh t ng huy t áp b ng ph
pháp siêu âm Doppler tim – Lu n án Ti n s Y h c – Tác gi : TS. T M nh C ng –

2. CH C N NG TÂM TR
T NG HUY T ÁP

ng

NG TH T TRÁI C A B NH NHÂN

2.1. Hình nh Doppler dịng đ đ y th t trái c a b nh nhân t ng huy t
áp: r i lo n giai đo n giãn bu ng th t trái là đ c đi m n i b t trong
th i k tâm tr ng.
S phát tri n c a k thu t siêu âm tim Doppler vào nh ng n m g n đây
đã t o đi u ki n d dàng cho s nghiên c u ch c n ng tâm tr ng trong các
b nh lý tim m ch [30; 79; 108; 112...]. Do v n t c dòng ch y qua van hai lá
liên quan đ n nh ng thay đ i v chênh l ch áp l c gi a nh trái và th t trái
nên v n t c này ph n ánh nh ng bi n đ i c a dòng đ đ y th t trái trong
su t th i kì tâm tr ng [45; 75; 102; 150]. i u này c ng nói lên r ng v n
t c dòng ch y qua van hai lá s b nh h ng c a m t s y u t tác đ ng
lên m c đ chênh áp gi a tâm nh và tâm th t [85]. H n n a, m t s nghiên
c u g n đây đã ch ng minh gi a các ch s tâm tr ng th t trái đo b ng
ph ng pháp Doppler và ph ng pháp ch p bu ng tim v i ch t đ ng v
phóng x có m t m i liên quan tuy n tính ch t ch [15; 20; 90; 97; 100;
103; 131; 132...].
K t qu nghiên c u c a chúng tơi góp ph n kh ng đ nh các b t th ng
v dòng đ đ y th t trái có th phát hi n đ c b ng ph ng pháp siêu âm
tim Doppler xung [74; 79; 108; 112...]. So sánh v i nhóm ng i bình

th ng, kh e m nh khơng có s khác bi t v tu i đ i và di n tích b m t
c th , khơng có s khác bi t v ch c n ng tâm thu th t trái đ c đánh giá
thông qua phân s t ng máu EF, chúng tôi nh n th y hình nh b t th ng
n i b t c a dòng ch y qua van hai lá 83,3% các b nh nhân t ng huy t áp
khơng phì đ i th t trái, 98,3% các b nh nhân t ng huy t áp phì đ i th t trái
là v n t c t i đa dòng đ đ y nhanh E gi m, v n t c t i đa c a dòng nh thu
A t ng cao, đ ng ngh a v i hai s bi n đ i trái ng c này là t l E/A h
th p. Các thông s v th i gian, đ c bi t là th i gian giãn đ ng th tích th t
trái TRIV, th i gian gi m v n t c t i đa dòng đ đ y nhanh TDE kéo dài.
Các thông s Ei và Ai có tính ch t bi n đ i gi ng nh E và A khi n t l
98


Nghiên c u ch c n ng tâm tr ng th t trái và th t ph i ng i bình th ng và ng i b nh t ng huy t áp b ng ph
pháp siêu âm Doppler tim – Lu n án Ti n s Y h c – Tác gi : TS. T M nh C ng –

ng

Ei/Ai gi m xu ng. Vai trò c a giai đo n nh thu trong th i kì tâm tr ng
th c s đ c t ng c ng các b nh nhân t ng huy t áp thông qua s gia
t ng có ý ngh a c a ch s PCA. Hình nh b t th ng này đ c h u h t các
nghiên c u v ch c n ng tâm tr ng b nh nhân t ng huy t áp t tr c
đ n nay mô t [74; 90; 108; 111; 112; 115... ] và nó th ng g p đ n m c
mà các c m t "gi m v n t c t i đa dòng đ đ y nhanh, t ng v n t c t i đa
dòng nh thu, t ng vai trò nh thu trong giai đo n đ đ y..." đã tr thành
nh ng thu t ng ch y u (termes principaux) dùng đ ch đ c đi m v ch c
n ng tâm tr ng c a b nh nhân t ng huy t áp [104]. Các d u hi u b t
th ng này, theo các tác gi , có nguyên nhân sâu xa là do r i lo n giai đo n
giãn th t trái và đây là nh ng bi u hi n s m nh t c a các r i lo n ch c
n ng tim [16; 60; 102; 132...]. Ng i ta nh n th y h ng s giãn, thông s

tau th ng kéo dài các b nh nhân t ng huy t áp m c dù h ng s c ng k
c a bu ng th t và kh n ng nh n máu c a th t trái có th v n bình th ng
[108; 139]. Tuy nhiên, vi c phân tích nguyên nhân nh ng thay đ i này c a
dòng đ đ y th t trái trên ng i b nh nhi u khi không ph i d dàng [74].
Vi c phân chia nh ng b nh nhân t ng huy t áp thành hai phân nhóm
THAKP TT và THAP TT cho phép chúng tôi hi u đ c ph n nào c ch
c a nh ng bi n đ i nói trên.
2.2. T ng tr ng l ng kh i c th t trái và thay đ i v m t hình th th t
trái gi vai trò quan tr ng trong s bi n đ i ch c n ng tâm tr ng
b nh nhân t ng huy t áp
Th i gian giãn đ ng th tích kéo dài, v n t c t i đa dòng đ đ y nhanh
(E) th t trái gi m, th i gian gi m v n t c dịng đ đ y nhanh tính t đ nh
sóng E (TDE) kéo dài là nh ng hi n t ng b t th ng n i b t trong giai
đo n giãn đ ng th tích và đ đ y nhanh các b nh nhân t ng huy t áp
trong nghiên c u c a chúng tôi. Theo nh ng nguyên t c v m t huy t đ ng,
nh ng b t th ng này ph n ánh m c đ chênh áp t i đa gi a nh trái và th t
trái th p và h n n a m c đ chênh áp này gi m xu ng m t cách khá ch m
ch p trong th i kì tâm tr ng [45; 85; 102] .
99


Nghiên c u ch c n ng tâm tr ng th t trái và th t ph i ng i bình th ng và ng i b nh t ng huy t áp b ng ph
pháp siêu âm Doppler tim – Lu n án Ti n s Y h c – Tác gi : TS. T M nh C ng –

ng

M t s tác gi cho r ng s m t cân b ng v h u gánh (désadaptation de
la charge hay afterload mismatch) không gây nh ng h u qu quá m c
nghiêm tr ng đ i v i các b nh nhân t ng huy t áp có t s h/r cao vì l c tác
đ ng vào thành th t cu i thì tâm thu và phân s co c th t trái v n bình

th ng khi so sánh v i nh ng ng i đ i ch ng. i u này có ngh a phì đ i
th t trái là nguyên nhân quan tr ng gây t ng áp l c trong các bu ng tim.
Theo đó, l c tác đ ng vào thành th t cu i thì tâm thu khơng ph i là tác
nhân làm r i lo n giai đo n đ đ y nhanh trong th i kì tâm tr ng các
b nh nhân này [90].
M t s nghiên c u b ng phóng x
cho th y nh ng r i lo n v ch c n ng
ngh a v i s t ng kh i l ng c th t
Theo các tác gi , nh h ng c a phì đ
có th theo nh ng c ch sau:

h t nhân và b ng siêu âm Doppler
tâm tr ng liên quan m t cách có ý
trái [14; 37; 44; 53; 74; 128; 144].
i th t trái đ n ho t đ ng tâm tr ng

- Tho t đ u, b dày thành tim t ng làm gi m ng l c tâm tr ng
(contrainte diastolique), gi m áp l c đ đ y quy đ nh (pression de
remplisage constant). ng l c tâm tr ng là m t y u t quan tr ng c a giai
đo n giãn th t trái [12; 45; 63].
- M t khác, phì đ i th t trái d n đ n nh ng bi n đ i v m t c u trúc.
Th t v y trong t bào c tim b phì đ i ng i ta th y không nh ng s l ng
các s i fibrillcs c tim t ng lên mà cịn có s gia t ng các thành ph n collagène. Các s i collagène này có đ c tính co giãn khác v i các s i fibrilles c
tim vì th ng i ta cho r ng kh n ng nh n máu c a th t trái gi m có liên
quan m t ph n đ n đ c ng c a c tim t ng khi b phì đ i [37; 44; 55; 63].
- Và cu i cùng, thi u máu c tim là m t y u t gây tác đ ng x u đ i v i
giai đo n giãn th t trái. Phì đ i th t trái nh h ng khơng t t đ n cung
l ng m ch vành nhi u m c đ khác nhau, nó làm t ng nhu c u s d ng
oxy c a c tim đ ng th i làm gi m cung c p oxy cho c tim do d tr vành
gi m. M t khác do kh n ng n giãn c a đ ng m ch gi m nên áp l c tâm

100


Nghiên c u ch c n ng tâm tr ng th t trái và th t ph i ng i bình th ng và ng i b nh t ng huy t áp b ng ph
pháp siêu âm Doppler tim – Lu n án Ti n s Y h c – Tác gi : TS. T M nh C ng –

tr ng trong đ ng m ch ch gi m xu ng và h u qu là gi m t
m ch vành [14; 19; 37; 61; 66] .

ng

i máu

- Ngồi ra ng i ta cịn nh n th y trong các tr ng h p phì đ i th t trái
dung tích trao đ i c a m ng mao m ch h th p và m t đ mao m ch b
gi m đi [12; 128].
Nh v y, b nh nhân t ng huy t áp, có nhi u hi n t ng cùng tham
gia tác đ ng đ n ch c n ng tâm tr ng c a ng i b nh. Phì đ i th t trái là
hi n t ng trung tâm gây tác đ ng đ ng th i lên giai đo n giãn đ ng th
tích và giai đo n đ đ y nhanh. Tác đ ng này h u nh 1uôn luôn x y cho
dù c ch b nh sinh là gì và phì đ i th t trái theo ki u nào [44; 631. Phì đ i
th t trái là m t đáp ng thích nghi c a c tim tr c tình tr ng t ng áp l c
tác đ ng vào thành th t cu i kì tâm thu và tình tr ng gi m đ giãn đ ng
m ch, tuy nhiên chính vì v y mà phì đ i th t trái s t o đi u ki n d dàng
cho thi u máu c tim xu t hi n và phát tri n. H n n a, nh ng bi n đ i v
c u trúc c tim do phì đ i làm cho c tim m t đi nh ng vùng có ch t l ng
giãn c ng t t và gi m đ giãn khi tâm tr ng [12; 37] .
Phì đ i th t trái là m t y u t nguy c quan tr ng đ i v i ng i b nh,
nó liên quan đ n t l đ t t , t l suy tim và t l xu t hi n các bi n ch ng
tim m ch cho dù con s huy t áp m c đ nào [15; 66; 123]. c bi t, phì

đ i th t trái còn là nguyên nhân gây nh p nhanh và lo n nh p các b nh
nhân t ng huy t áp mà các r i lo n nh p này c ng là m t y u t quan tr ng
gây c n tr ho t đ ng tâm tr ng c a tim [14; 37; 61; 139...].
Cho đ n nay ng i ta đã ch ng minh đ c r ng gi m phì đ i th t trái s
làm gi m đi t l các bi n c tim m ch [60], vì v y s là logic khi ngh r ng
n u phát hi n s m phì đ i th t trái và đi u tr t ng huy t áp b ng nh ng
thu c có kh n ng làm thối tri n phì đ i th t trái thì chúng ta hy v ng có
th tác đ ng đ c đ n t l t vong c a b nh nhân t ng huy t áp [12; 14;
15]. M t s nghiên c u trong th i gian g n đây cho bi t ch c n ng tâm
tr ng c a b nh nhân t ng huy t áp đ c c i thi n song hành v i m c đ
101


Nghiên c u ch c n ng tâm tr ng th t trái và th t ph i ng i bình th ng và ng i b nh t ng huy t áp b ng ph
pháp siêu âm Doppler tim – Lu n án Ti n s Y h c – Tác gi : TS. T M nh C ng –

ng

thối tri n c a phì đ i th t trái d i tác d ng c a tr li u ch ng t ng huy t
áp và nó đ c l p v i nh ng di n bi n c a huy t áp khi đi u tr . Trên c s
đó, các tác gi cho r ng nh ng nghiên c u v ch c n ng tâm tr ng có th
là m t cơng c nh y bén và quan tr ng giúp phân bi t nh ng đáp ng tích
c c c a c quan đích c ng nh phát hi n đ c nh ng thay đ i (th ng là
kín đáo) c a ch c n ng tim d i tác d ng c a đi u tr [128] .
100% b nh nhân t ng huy t áp trong nghiên c u c a chúng tơi khi đã phì
đ i th t trái đ u có bi u hi n r i lo n ch c n ng tâm tr ng, h n n a r i lo n
này th ng là nhi u h n so v i nh ng b nh nhân ch a phì đ i th t trái, ví d
v n t c sóng E gi m nhi u h n, v n t c sóng A t ng cao h n, t l E/A h
th p h n, th i gian gi m v n t c dòng đ đ y nhanh TDE, th i gian giãn
đ ng th tích th t trái TRIV kéo dài h n. Nh ng ki u r i lo n n ng c a ch c

n ng tâm tr ng c ng g p nhi u h n nhóm b nh nhân t ng huy t áp khi đã
phì đ i th t trái: 3/4 các tr ng h p r i lo n ch c n ng tâm tr ng giai đo n
II ki u "gi bình th ng", 1 tr ng h p r i lo n ch c n ng tâm tr ng giai
đo n III ki u h n ch (theo phân lo i c a Appleton và c ng s [16]) đ u x y
ra nhóm b nh nhân t ng huy t áp phì đ i th t trái. T t c nh ng hi n t ng
này đã minh ch ng m t ph n cho nh ng nh n xét trên đây c a các tác gi v
t m quan tr ng c a phì đ i th t trái trong c ch hình thành nh ng r i lo n
v ch c n ng tâm tr ng b nh nhân t ng huy t áp.
M c dù v y v n không ít các tr ng h p r i lo n ch c n ng tâm tr ng
có th có ngay c khi th t trái khơng phì đ i [90; 108; 111; 112...]. 83,3%
các b nh nhân t ng huy t áp khi ch a phì đ i th t trái trong nghiên c u c a
chúng tôi v n có bi u hi n r i lo n ch c n ng tâm tr ng ki u r i lo n giai
đo n giãn c a bu ng th t trái (giai đo n I theo phân lo i c a Appleton và
c ng s ) - m t t l phù h p v i ý ki n c a các tác gi Canada [139] khi
th o lu n v v n đ r i lo n ch c n ng tâm tr ng b nh nhân t ng huy t
áp - là m t ví d minh h a.
Theo các tác gi , có th có hai gi thuy t gi i thích cho đi u này. Gi
thuy t th nh t cho r ng nh ng thay đ i ch c n ng tâm tr ng th t trái [80;
102


Nghiên c u ch c n ng tâm tr ng th t trái và th t ph i ng i bình th ng và ng i b nh t ng huy t áp b ng ph
pháp siêu âm Doppler tim – Lu n án Ti n s Y h c – Tác gi : TS. T M nh C ng –

ng

144] có th đã có t tr c khi c tim phì đ i [74; 139]. Gi thuy t th hai
có th là do kh i l ng c th t trái trên th c t đã t ng nh ng khơng đ t
tiêu chu n ch n đốn phì đ i th t trái nh ng c ng đ có th gây ra nh ng
r i lo n đ i v i dòng đ đ y [74] .

Tuy nhiên, m t s cơng trình nghiên c u nh n th y nh ng thay đ i c a
các v n t c dòng đ đ y liên quan v i nh ng nh ng thay đ i v m t hình
th th t trái (t l h/r) ch t ch h n là v i ch s kh i l ng c th t trái [88;
90; 123 ]. Meloni và c ng s [90] th m chí khơng tìm th y s liên quan
gi a các thơng s dòng đ đ y th t trái v i ch s kh i l ng c th t trái,
ng c l i, các thông s c a v n t c dịng ch y l i liên quan có ý ngh a v i
ch s h/r. Maraboti và c ng s [88] thông báo nh ng b nh nhân t ng
huy t áp có t ng t s h/r thì dịng đ đ y th t trái đ u có nh ng thay đ i
m c dù ch s kh i l ng c th t trái bình th ng. Pasierski [108] và c ng
s nh n xét tr ng l ng kh i c th t trái không gây nh h ng nhi u đ n
các thông s tâm tr ng th t trái . Qirko và c ng s [116] ch tìm th y s
liên qua gi a t l E/A c a dòng đ đ y th t ph i v i ch s kh i l ng c
th t trái (r = - 0,33; p < 0,01) ng i t ng huy t áp, trong khi đó, các th ng
s c a dịng đ đ y c hai th t c ng i bình th ng và ng i b nh t ng
huy t áp đ u liên quan có ý ngh a v i các ch s h và h/r. Tác gi kh ng
đ nh vai trò quan tr ng c a b dày thành th t và hình th th t trái đ i v i
nh ng bi n đ i c a hình nh dòng đ đ y th t trái trên hai đ i t ng này.
Nghiên c u c a Meloni và c ng s [90] c ng ghi nh n nh ng tr ng
h p r i lo n giai đo n giãn bu ng th t trái v i đ c đi m th i gian giãn đ ng
th tích th t trái kéo dài nh ng các thơng s c a giai đo n đ đ y nhanh
v n n m trong gi i h n bình th ng và t s h/r c ng bình th ng. Theo
tác gi nguyên nhân có th là do cung l ng tim t ng. Trên th c t , t ng th
tích dịng đ đ y nhanh có th che l p nh ng nh h ng không t t c a r i
lo n ho t đ ng giãn th t trái đ i v i dòng đ đ y nhanh, ví d trong m t s
b nh lý tim m ch khác mà trong các b nh lý này, áp l c nh trái t ng m t
cách đáng k vào th i đi m m van hai lá đã làm bình th ng hố giai
đo n đ đ y nhanh [85; 102].
103

Nghiên c u ch c n ng tâm tr ng th t trái và th t ph i ng i bình th ng và ng i b nh t ng huy t áp b ng ph
pháp siêu âm Doppler tim – Lu n án Ti n s Y h c – Tác gi : TS. T M nh C ng –

ng

Nghiên c u c a chúng tôi ghi nh n s liên quan có ý ngh a theo chi u
âm gi a các thông s h, h/r, ch s kh i l ng c th t trái v i v n t c t i đa
dòng đ đ y nhanh E th t trái, liên quan có ý ngh a theo chi u d ng v i
v n t c dòng nh thu A (th t trái), liên quan theo chi u d ng gi a 3 thông
s này v i th i gian giãn đ ng th tích th t trái, v i th i gian gi m v n t c
t i đa dòng đ đ y nhanh TDE và s liên quan c a ch s kh i l ng c
th t trái, ch s h, t s h/r v i các thông s tâm tr ng th t trái ng i
b nh t ng huy t áp rõ ràng là ch t ch h n so v i ng i bình th ng đã góp
ph n c ng c thêm cho quan đi m c a các tác gi v vai trò c a t ng tr ng
l ng kh i c th t trái c ng nh vai trò b dày thành th t, hình th th t trái
trong c ch b nh sinh c a r i lo n dòng đ đ y nh ng b nh nhân t ng
huy t áp. Phép h i quy tuy n tính b i m t l n n a kh ng đ nh ch s kh i
l ng c th t trái, b dày t ng đ i c a thành th t (h), hình th th t trái (t
s h/r) và t ng tác gi a h và h/r (h-h/r) là nh ng thông s có kh n ng gây
nh h ng m t cách đ c l p đ n các thông s huy t đ ng và th i gian c a
dòng đ đ y th t trái. T nh ng k t qu này, chúng tơi hồn tồn nh t trí
v i nh n xét c a Qirko [116] c ng nh quan đi m c a m t s tác gi cho
r ng các bi n đ i c a các v n t c dòng đ đ y th t trái các b nh nhân
t ng huy t áp có th khơng ch gi i thích đ n thu n b ng s thay đ i c a b
d y thành th t, hình th th t trái hay tr ng l ng kh i c th t trái mà c n
tính s ph i h p đ ng th i c a ba y u t này trên ng i b nh [108].
2.3. Dòng đ đ y cu i tâm tr

ng: vai trò c a giai đo n nh thu

Tâm nh co bóp có m t vai trị đáng k trong ho t đ ng tâm tr ng c a
tim [40; 68; 73...]. Có th coi các thơng s đ i di n cho ho t đ ng này là
v n t c nh thu t i đa A, t l E/A (m t s tác gi đ ngh nên s d ng t l
A/E đ nêu b t vai trò c a tâm nh trong t l này [90; 117; 149] và chúng
tôi trong m t báo cáo g n đây c ng đã s d ng t l A/E thay vì E/A [3])
và ph n tr m nh thu trong giai đo n đ đ y (PCA) [79; 120; 122; 132...].
V n t c sóng A, PCA các b nh nhân t ng huy t áp (có hay khơng có phì
đ i th t trái) đ u gia t ng m t cách có ý ngh a so v i ng i bình th ng,
104


Nghiên c u ch c n ng tâm tr ng th t trái và th t ph i ng i bình th ng và ng i b nh t ng huy t áp b ng ph
pháp siêu âm Doppler tim – Lu n án Ti n s Y h c – Tác gi : TS. T M nh C ng –

ng

ng c l i, t l E/A gi m đi m t cách có ý ngh a đã ch ng t qua nghiên
c u c a chúng tôi.
ng th i, khi phì đ i th t trái thì nh ng bi n đ i này
càng tr nên n ng n h n và sâu s c h n. S khác nhau v tu i đ i có th
gi i thích cho nh ng bi n đ i này [ 1; 3; 7; 11; 23; 58; 92; 112...], tuy nhiên
trong nghiên c u chúng tôi đã lo i b s khác bi t v tu i b ng cách s
d ng thông s tâm tr ng c a 76 ng i bình th ng l y m t cách ng u
nhiên trong s 108 ng i bình th ng đ a vào nghiên c u và tu i đ i c a
h khơng khác bi t có ý ngh a so v i tu i đ i c a nh ng b nh nhân t ng
huy t áp. H n n a chúng tôi đã ti n hành so sánh các thông s tâm tr ng
c a các b nh nhân t ng huy t áp trên 50 tu i v i các thông s tâm tr ng
c a ng i bình th ng d i 50 tu i thì nh ng bi n đ i nói trên c a dòng
nh thu v n t n t i m t cách có ý ngh a.
T ng v n t c t i đa dòng nh thu và hi n t ng nh trái giãn kèm theo

nh ng b nh nhân t ng huy t áp [28; 117] ch ng t tâm nh đã th c hi n
m t nhát bóp m nh h n (more forceful atrial kick) đ cân b ng l i nh ng
khi m khuy t c a dòng đ đ y trong giai đo n đ u c a th i kì tâm tr ng,
đ m b o th t trái có th nh n đ c m t kh i l ng máu t i đa khi th i kì
tâm tr ng k t thúc [23; 78; 102; 111; 122]. Kích th c bu ng th t trái
cu i tâm tr ng và cung l ng tim c a b nh nhân v n đ c duy trì bình
th ng là nh ng g i ý có s c thuy t ph c c a gi thuy t này [90; 112] .
Ng i ta cho r ng trong giai đo n đ đ y nhanh, kh i l ng máu ch y vào
th t trái khơng tr n v n, th tích máu đ ng l i trong tâm nh còn khá nhi u
khi n cho th tích tâm nh tr c khi co bóp là quá l n so v i bình th ng.
Ti n gánh nh (precharge atriale) t ng đã làm cho tâm nh ph i co bóp
m nh h n (theo lu t Frank- Starling tâm nh ) đ có th đ a h t kh i l ng
máu nói trên xu ng bu ng th t vào cu i th i kì tâm tr ng [89; 92; 102...].
Ng c l i, m c dù cung l ng tim cao có th có vai trị quan tr ng
trong s gia t ng th tích dịng đ đ y do tâm nh co bóp vào cu i th i kì
tâm tr ng nh ng v n t c t i đa c a dịng nh thu t ng có v nh khơng t
l v i m c đ t ng c a cung l ng tim b i vì ng i ta nh n th y t 1 A/E
t ng (hay t l E/A gi m) x y ra vào cùng m t th i đi m, do đó đây ph i
105


Nghiên c u ch c n ng tâm tr ng th t trái và th t ph i ng i bình th ng và ng i b nh t ng huy t áp b ng ph
pháp siêu âm Doppler tim – Lu n án Ti n s Y h c – Tác gi : TS. T M nh C ng –

ng

có m t s phân b l i c a dòng đ đ y th t trái vào cu i c a th i kì tâm
tr ng. S gia t ng nhi u h n vai trò c a tâm nh trong giai đo n đ đ y
nh v y đã c ng c thêm cho các ý ki n c a m t s tác gi mà theo đó,
dịng đ đ y nhanh có kh n ng ln luôn b r i lo n cho dù t s h/r ho c

kh i l ng c th t trái bình th ng [90]. Thêm n a, v n t c dòng nh thu
t ng m t cách riêng r , không đi kèm v i s gia t ng v n t c dòng đ đ y
nhanh c ng đã t ng đ c Snider thông báo khi nghiên c u trên nh ng tr
em b t ng huy t áp mà nguyên nhân có th do t ng cung l ng tim [d n
theo 90]

3. M T S Y U T
NH H
NG
N CH C N NG TÂM
TR
NG TH T TRÁI C A NG I BÌNH TH NG VÀ NG
I
B NH T NG HUY T ÁP
Ph n vi t trên chúng tơi đã trình bày v t m quan tr ng c a nh ng bi n
đ i v tr ng l ng kh i c th t trái và hình th th t trái hay nói cách khác
là nh h ng c a nh ng thơng s phì đ i th t trái đ n các thông s tâm
tr ng. Qua nghiên c u chúng tôi c ng nh n th y r ng các v n t c dịng đ
đ y th t trái có th b chi ph i b i m t s y u t khác nh tu i đ i, huy t
áp, t n s tim, di n tích b m t c th ... không nh ng trên đ i t ng b nh
nhân t ng huy t áp [6] mà còn c trên đ i t ng ng i bình th ng [3].
Nh v y, khi đánh giá ch c n ng tâm tr ng, các y u t trên c ng nên
đ c xem xét m t cách chi ti t.
3.1. Huy t áp và tu i đ i
Chúng ta đ u bi t giai đo n giãn th t trái ph thu c vào t i gánh đ i v i
tâm th t (ventricular load) khi b t đ u th i kì tâm tr ng do nh ng tác
nhân b t ho t co c và s không đ ng b v không gian và th i gian c a
tâm th t t o ra [80; 85; 108]. M t đi u có th kh ng đ nh r ng t i gánh này
ph thu c vào áp l c th t trái cu i tâm thu và đ u tâm tr ng [53; 90; 112].
K t qu nghiên c u c a chúng tôi cho th y các b nh nhân t ng huy t áp,

106


Nghiên c u ch c n ng tâm tr ng th t trái và th t ph i ng i bình th ng và ng i b nh t ng huy t áp b ng ph
pháp siêu âm Doppler tim – Lu n án Ti n s Y h c – Tác gi : TS. T M nh C ng –

ng

huy t áp tâm thu và huy t áp tâm tr ng t ng đ u đi kèm v i hi n t ng
gi m v n t c t i đa dòng đ u tâm tr ng, t ng v n t c t i đa dòng cu i tâm
tr ng và t 1 E/A th p xu ng.
ng th i v i nh ng bi n đ i trên, Ei
c ng th p xu ng, Ai t ng lên và Ei/Ai gi m. Ngoài nh ng bi n đ i mang
tính ch t tuy n tính theo chi u d ng c a các thông s TCA, PCA khi
huy t áp t ng, còn m t bi n đ i n a h t s c quan tr ng đó là th i gian giãn
đ ng th tích th t trái các b nh nhân t ng huy t áp kéo dài ra khi huy t áp
tâm thu và/ho c huy t áp tâm tr ng t ng.
i v i ng i bình th ng thì
ph n huy t áp "t ng thêm" không gây nh ng nh h ng quan tr ng đ i v i
dòng đ đ y nhanh th t trái nh ng làm t ng v n t c dịng nh thu. Ngồi ra
huy t áp tâm thu t ng s kéo theo m t s bi n đ i nh th i gian giãn đ ng
th tích kéo dài, Ai t ng, Ei/Ai gi m và PCA t ng ng i bình th ng.
Khi chúng tôi đ a m t t p các thơng s có kh n ng gây nh h ng đ n
dòng tâm tr ng th t trái nh tu i, t n s tim, huy t áp tâm thu, huy t áp
tâm tr ng, di n tích da, ch s kh i l ng c th t trái, ch c n ng tâm thu
th t trái... vào cùng phân tích trong phép h i quy tuy n tính b i thì b nh
nhân t ng huy t áp, huy t áp tâm thu đ c ch ng t là m t y u t có kh
n ng gây tác đ ng đ c l p theo chi u d ng đ n v n t c dòng nh thu và
th i gian giãn đ ng th tích th t trái (là m t ng v n t c dòng nh thu và kéo
dài th i gian giãn đ ng th tích th t trái khi huy t áp tâm thu t ng). Ngoài

ra huy t áp tâm thu còn tác đ ng đ c l p theo chi u d ng đ n các thông
s Ai và TCA. Còn huy t áp tâm tr ng đ c ch ng t là m t y u t tác
đ ng đ c l p theo chi u âm đ n t l E/Att, Ei/Aitt và theo chi u d ng đ n
Aitt b nh nhân t ng huy t áp ng i bình th ng, huy t áp tâm thu tác
đ ng đ c l p theo chi u d ng đ i v i v n t c t i đa dòng nh thu A, huy t
áp tâm tr ng tác đ ng đ c l p theo chi u d ng đ i v i v n t c t i đa
dòng đ đ y nhanh th t trái E. Nh ng m i liên quan khác c a huy t áp
đ c xác đ nh trong phép phân tích h i quy tuy n tính đ n ng i bình
th ng m t đi nh ng ch cho các quan h tuy n tính c a tu i đ i.
Theo nghiên c u c a Pasierski và c ng s [108] thì huy t áp tâm thu
t ng và kèm theo nó là v n t c sóng E gi m và v n t c sóng A t ng ch x y
107


Nghiên c u ch c n ng tâm tr ng th t trái và th t ph i ng i bình th ng và ng i b nh t ng huy t áp b ng ph
pháp siêu âm Doppler tim – Lu n án Ti n s Y h c – Tác gi : TS. T M nh C ng –

ng

ra nhóm ng i bình th ng ch khơng x y ra nhóm b nh nhân t ng
huy t áp. Trong m t nghiên c u v i s l ng khá l n các đ i t ng bình
th ng, Van Dam và c ng s [d n theo 108] nh n th y nh h ng c a
huy t áp lên t l E/A hoàn toàn b lo i tr khi y u t tu i đ i tham gia vào
phép phân tích h i quy tuy n tính b i. Gardin và c ng s [58] cho bi t
ng i bình th ng huy t áp tâm thu liên quan tr c ti p v i t l A/E
(r = 0,67; p < 0,01) và Ai (r = 0,73; p < 0,001). Gi ng nh nghiên c u c a
Pasierski, Dianzumba và c ng s [d n theo 108] ch tìm th y m i liên quan
tuy n tính gi a huy t áp tâm thu và t l E/A nhóm ng i bình th ng.
Theo các tác gi , nh h ng c a huy t áp lên các thơng s c a dịng ch y
qua van hai lá có th qua gián ti p qua trung gian là tu i vì huy t áp có th

t ng lên cùng v i tu i và h n n a, tu i và các thông s tâm tr ng có quan
h tuy n tính nhi u h n và ch t ch h n. b nh nhân t ng huy t áp, m i
quan h tuy n tính gi a huy t áp tâm thu và các thơng s tâm tr ng có th
b thay đ i do nh h ng c a phì đ i th t trái [108].
Chúng tôi cho r ng, d u sao thì huy t áp v n có nh ng nh h ng nh t
đ nh đ n dòng đ đ y th t trái ng i bình th ng, nh t là trên đ i t ng
b nh nhân t ng huy t áp. B ng ch ng là trong m t t p h p các bi n s có
kh n ng nh h ng đ n dịng đ đ y th t trái nh chúng tơi trình bày trên
đây n m trong phép phân tích h i quy tuy n tính b i thì huy t áp tâm thu
v n có quan h tuy n tính v i A ( c nhóm NBT và nhóm THA), v i Ai,
TDE, TCA và TRIV ( nhóm b nh nhân THA), huy t áp tâm tr ng v n có
liên quan tuy n tính v i E ( nhóm NBT), E/A, Ai, Ei/Ai, PCA ( nhóm
b nh nhân THA). V m t b nh h c đi u này cho phép g i ý, t ng h u gánh
s kéo dài s giãn c a c tim, gi m m c đ chênh áp gi a nh trái và th t
trái trong giai đo n đ đ y nhanh, t ng v n t c đ đ y vào giai đo n nh thu
và kéo dài th i gian tâm tr ng [149]. Tuy nhiên c ng không th ph nh n
r ng, phép h i quy tuy n tính b i đã làm m t đi khá nhi u các m i liên
quan tuy n tính gi a huy t áp và các thông s tâm tr ng đ c thi t l p
b ng phép h i quy tuy n tính đ n c nhóm ng i bình th ng và nhóm
b nh nhân t ng huy t áp đ ng th i c ng làm l ng l o đi khá nhi u nh ng
108


Nghiên c u ch c n ng tâm tr ng th t trái và th t ph i ng i bình th ng và ng i b nh t ng huy t áp b ng ph
pháp siêu âm Doppler tim – Lu n án Ti n s Y h c – Tác gi : TS. T M nh C ng –

ng

quan h tuy n tính cịn gi l i. D n đ n k t qu này ph i nói r ng đó là do
vai trị nh h ng c a tu i đ i và m t s y u t khác đ n ch c n ng tâm

tr ng c a th t trái mà chúng tôi xin đ c bàn lu n ti p theo đây.
nh h ng c a tu i đ i v i dịng đ đ y th t trái ng i bình th ng
đã đ c h u h t các tác gi ghi nh n trong các nghiên c u t tr c đ n nay
[7; 11; 23; 58; 78; 79; 92... ]. Hình nh bi n đ i c a v n t c dòng ch y
trong các tr ng h p này là th p d n giai đo n đ đ y nhanh và t ng d n
giai đo n nh thu, k t qu là t l E/A v m t v n t c c ng nh v m t
tích phân v n t c - th i gian (Ei/Ai) gi m xu ng, th i gian giãn đ ng th
tích th ng dài ra khi tu i đ i t ng lên...Trong nghiên c u c a chúng tôi,
b ng phép h i quy tuy n tính đ n chúng tơi nh n th y gi a tu i đ i và các
thông s tâm tr ng c a ng i bình th ng có liên quan tuy n tính gi ng
nh ng k t qu nghiên c u trên đây [7; 11; 23; 58; 78...]. các b nh nhân
t ng huy t áp, chúng tơi c ng có nh ng nh n xét t ng t : tu i đ i có nh
h ng khá nhi u đ n các thông s tâm tr ng, tuy nhiên kém ch t ch h n
so v i ng i bình th ng. Khi phân tích trong phép h i quy tuy n tính b i,
chúng tơi th y r ng m i liên quan gi a tu i đ i và m t s thông s tâm
tr ng quan tr ng k c
nhóm NBT hay nhóm b nh nhân THA b thay
đ i kh ng nhi u. ây là m t đi u h t s c quan tr ng, kh ng đ nh tu i đ i là
m t y u t gây tác đ ng đ c l p đ n các thông s c a dòng đ đ y th t trái
và tác đ ng này t n t i không nh ng đ i t ng ng i bình th ng, kh e
m nh mà c
nh ng b nh nhân t ng huy t áp. Các tác gi khác c ng đ a
ra nh ng nh n xét t ng t .
Nghiên c u c a Pasierski và c ng s [108] ghi nh n b ng phép h i quy
tuy n tính đ n phân tích trên ng i bình th ng, tu i liên quan v i E/A
(r = −0,46; p < 0,01) , Ei (r = −0,41; p < 0,05) , Ai (r = 0,49; p < 0,01) còn
h s t ng quan riêng ph n t ng ng khi th c hi n phép h i quy tuy n
tính b i (bi n đ c l p bao g m tu i, t n s tim, b dày t ng đ i c a thành
tim, huy t áp tâm thu, huy t áp tâm tr ng) t ng ng là −0,51; −0,55 và
0,55.

i v i nh ng b nh nhân t ng huy t áp, tu i liên quan v i E/A
(r = −0,41; p < 0,01), Ei (r = −0,55; p < 0,001), Ai (r = 0,45; p < 0,01) khi
109


Nghiên c u ch c n ng tâm tr ng th t trái và th t ph i ng i bình th ng và ng i b nh t ng huy t áp b ng ph
pháp siêu âm Doppler tim – Lu n án Ti n s Y h c – Tác gi : TS. T M nh C ng –

ng

phân tích b ng phép h i quy tuy n tính đ n. Khi phân tích h i quy tuy n
tính b i, các h s t ng quan riêng ph n t ng ng v i các m i t ng
quan nói trên là −0,35; −0,55 và 0,43.
Satori và c ng s [122] ti n hành đánh giá nh h ng c a tu i đ i đ i v i
các thông s tâm tr ng c a dòng đ đ y th t trái trên 25 ng i bình th ng
và 29 b nh nhân m c b nh c tim giãn. K t qu nghiên c u cho th y, n u nh
ng i bình th ng, t l E/A liên quan r t ch t ch v i tu i (r = −0,92;
p < 0,001) thì ng c l i, b nh nhân m c b nh c tim giãn, khơng có s liên
quan gi a tu i và t l E/A. Tác gi nh n xét, nh h ng c a tu i đ n dòng đ
đ y nh ng b nh nhân này có l b che l p b i nh ng bi n đ i c a t s bán
kính/b dày thành th t (radius/thickness ratio).
Spirito và c ng s [130] c ng đã nêu b t nh h ng c a tu i đ n các
thông s tâm tr ng th t trái khi ti n hành nghiên c u trên 74 ng i bình
th ng tu i đ i t 24 - 76. Theo tác gi , tu i đ i là m t y u t gây tác đ ng
đ c l p đ i v i A (h s h i quy chu n hoá bê ta β = 0,005; p < 0,0001), t
l E/A (β = −0,03; p < 0,0001), th i gian giãn đ ng th tích th t trái
(β = 0,34; p < 0,01), TDE (β = −0,04; p < 0,001). Các bi n s đ c l p đ a
vào ph ng trình h i quy bao g m tu i, vách liên th t và thành sau th t trái
cu i tâm tr ng, đ ng kính th t trái, %D và t n s tim. K t qu nghiên
c u c a Benjamin và c ng s [23] thông báo ng i bình th ng, tu i tác

đ ng đ c l p, t ng quan tuy n tính v i E (rrp = −0,47), A (rrp = 0,64),
E/A (rrp = −0,83), Ei/Ai (rrp = −0,73) và PCA (rrp = 0,74). Klein [77] c ng
đ a ra nh ng k t qu nghiên c u b ng phép h i quy tuy n tính b i, c ng c
thêm cho nh n xét c a Benjamin và c ng s v tác đ ng c a tu i đ i đ n
các thơng s tâm tr ng. Ngồi ra b ng m t cách tính tốn khá đ c bi t,
Benjamin và c ng s [23] còn cho bi t, tu i đ i làm bi n đ i 19% v n t c
sóng E và 52% t l E/A.
M c dù đã đ t đ c nh ng ti n b đáng k trong cơng tác nghiên c u
tìm hi u nguyên nhân nh ng bi n lo n trên đây c a ch c n ng tâm tr ng
theo tu i nh ng cho đ n nay câu tr l i đích th c v n cịn đang đ c đ
110


Nghiên c u ch c n ng tâm tr ng th t trái và th t ph i ng i bình th ng và ng i b nh t ng huy t áp b ng ph
pháp siêu âm Doppler tim – Lu n án Ti n s Y h c – Tác gi : TS. T M nh C ng –

ng

ng [23; 149] và h u nh nó khơng đ c đ c p đ n trong m t s nghiên
c u lâm sàng [58; 79; 92] có l vì nó đ c coi là m t ph n di n bi n t
nhiên c a quá trình già hoá [78]. Dù sao ng i ta c ng th y r ng, nh ng
thay đ i c a ch c n ng tâm tr ng liên quan v i tu i gi ng nh nh ng bi n
đ i c a ch c n ng tâm tr ng trong m t s b nh lý mà t l m c b nh t ng
lên ng i có tu i nh b nh c tim thi u máu, t ng huy t áp hay đái tháo
đ ng [130]. Thêm vào đó, c u trúc gi i ph u c a tim c ng b thay đ i khi
tu i cao: b dày thành th t và đ ng kính tâm th t t ng ng i có tu i [23;
120]. Tuy nhiên các nghiên c u đã ch ng minh r ng, tu i là m t y u t đ c
l p gây nh h ng đ n ch c n ng tâm tr ng, không ph thu c tr ng l ng
kh i c th t trái c ng nh nh ng thay đ i c a t n s tim và ch c n ng tâm
thu th t trái... Các nghiên c u ti n hành trên đ ng v t g i ý bi n lo n c a

ch c n ng tâm tr ng theo tu i có th là h u qu c a tình tr ng t ng s n t
bào ph i h p v i các hi n t ng nh t bào ch t đi và x hoá, gi m ho t
đ ng c a kênh canxi trong t bào và t ng tính c ng th đ ng c a c tim...
[d n theo 18].
3.2. T n s tim
V m t lý thuy t, t n s tim có liên quan khá nhi u đ n v n t c đ đ y
nh t là trong giai đo n giãn th t trái m c dù các k t qu nghiên c u v n
ch a th c s th ng nh t. Appeleton và c ng s [16] khơng tìm th y m i
liên quan gi a v n t c t i đa dòng đ đ y nhanh E, v n t c t i đa dòng nh
thu A và t l E/A v i t n s tim. L.T.T. H ng và c ng s [7] ch xác đ nh
đ c nh ng m i liên quan tuy n tính y u gi a t n s tim và A (r = 0,16;
p < 0,003), gi a t n s tim và t l E/A (r = −0,16; p < 0,003) khi nghiên
c u trên đ i t ng ng i bình th ng. Van Dam và c ng s [d n theo 108]
c ng trên đ i t ng ng i bình th ng đã xác đ nh gi a t n s tim và t l
E/A có liên quan tuy n tính nh ng không đ c ch t ch . Tác gi g i ý hình
nh liên quan gi a t n s tim và các thơng s tâm tr ng ch có th xác
đ nh đ c khi t n s tim th p. Pasierski và c ng s [108] b ng phép phân
tích h i quy tuy n tính đ n cho bi t trên đ i t ng ng i bình th ng, t n
111


Nghiên c u ch c n ng tâm tr ng th t trái và th t ph i ng i bình th ng và ng i b nh t ng huy t áp b ng ph
pháp siêu âm Doppler tim – Lu n án Ti n s Y h c – Tác gi : TS. T M nh C ng –

ng

s tim liên quan tuy n tính v i t l E/A (r = −0,37; p < 0,05) và Ai
(r = 0,40; p < 0,05). Trên đ i t ng b nh nhân t ng huy t áp phân tích b ng
phép h i quy tuy n tính đ n, t n s tim liên quan theo chi u d ng v i v n
t c A (r = 0,46; p <0,001) và Ai (r = 0,50; p < 0,001), theo chi u âm v i t

l E/A (r = −0,42; p < 0,01) nh ng khi phân tích b ng phép h i quy tuy n
tính b i thì nh h ng c a t n s tim lên các thông s tâm tr ng (đ i v i
E/A và Ai) ch x y ra nhóm b nh nhân t ng huy t áp mà thôi.
Ti c r ng các nghiên c u trên đ u không cho bi t v k t qu h i quy
tuy n tính gi a nh p tim và m t s thông s tâm tr ng ph n ánh th i gian
dòng đ đ y th t trái. Trong m t nghiên c u g m 66 ng i bình th ng,
tu i đ i t 21 - 78 v i t n s tim t 50 - 88 l n/phút, Gardin và c ng s
[58] xác nh n t n s tim và th i gian tâm tr ng toàn b có m t m i liên
quan tuy n tính ng

c r t ch t ch (r = −0,85; p < 0,001). Ngồi ra t n s

tim cịn liên quan v i Ei (r = −0,32; p < 0,02). Theo Gardin, t n s tim
nh t đ nh ph i có nhi u m i quan h tuy n tính h n v i các thông s tâm
tr ng và các m i quan h tuy n tính đó ph i m c đ ch t ch h n, tuy
nhiên có l ph i nghiên v i kho ng dao đ ng l n h n c a t n s tim ch
không d ng l i trong kho ng t 50 - 88 l n/phút nh trong nghiên c u c a
tác gi . Benjamin và c ng s [23] b ng phép h i quy tuy n tính b i trên
127 ng i bình th ng đã xác đ nh các h s t ng quan riêng ph n c a
các m i liên quan gi a t n s tim v i E, A, E/A, Ei/Ai, PCA t ng ng là
−0,20 (p < 0,05); 0,27 (p < 0,01); −0,33 (p < 0,001); −0,33 (p < 0,001);
0,39 (p < 0,0001). Thêm vào đó, tác gi cịn cho bi t, t n s tim gây nh
h ng t 3% đ i v i nh ng thay đ i c a E và A đ n 6% đ i v i nh ng
thay đ i c a PCA.
Trong nghiên c u c a chúng tôi, t n s tim c a đ i t ng ng i bình
th ng trong nghiên c u dao đ ng t 52 - 91 l n/phút. Thơng s này liên
quan tuy n tính ng c v i th i gian tâm tr ng toàn b , th i gian giãn
đ ng th tích th t trái, Ei, Ei/Ai, TVi, liên quan tuy n tính thu n v i ph n
tr m nh trái co bóp trong th i kì tâm tr ng khi phân tích b ng phép h i
112

Nghiên c u ch c n ng tâm tr ng th t trái và th t ph i ng i bình th ng và ng i b nh t ng huy t áp b ng ph
pháp siêu âm Doppler tim – Lu n án Ti n s Y h c – Tác gi : TS. T M nh C ng –

ng

quy tuy n tính đ n. Phép phân tích h i quy tuy n tính b i khơng làm m t đi
đáng k các m i quan h tuy n tính đ c xác l p b ng phép h i quy tuy n
tính đ n, làm xu t hi n thêm m i liên quan gi a t n s tim và t l E/A
(rrp = −0,35; p < 0,01), duy trì các m i liên quan gi a t n s tim và th i
gian tâm tr ng toàn b TRT, Ei, Ei/Ai, TVi và PCA cho dù h s t ng
quan có bi n đ i ít nhi u, nó kh ng đ nh t n t i vai trò nh h ng đ c l p
c a t n s tim lên các thông s tâm tr ng trên ng i bình th ng.
Cịn đ i v i các b nh nhân t ng huy t áp, t n s tim có xu h ng gia
t ng nh h ng nhi u h n so v i ng i bình th ng. Nghiên c u c a
chúng tôi đã xác đ nh đ c khá nhi u m i liên quan gi a t n s tim và các
thông s tâm tr ng th t trái b ng phép h i quy tuy n tính đ n. Khi phân
tích b ng phép h i quy tuy n tính b i thì t n s tim v n duy trì nh h ng
đ n h u h t các thông s tâm tr ng th t trái (ngo i tr T E và Ai). K t
qu này m t l n n a kh ng đ nh s nh h ng đ c l p c a t n s tim đ i
v i các thông s tâm tr ng không nh ng trên ng i bình th ng nh
chúng tơi đã trình bày mà c trong tr ng h p b nh lý, c th là trên đ i
t ng b nh nhân t ng huy t áp c a chúng tôi.
V m t sinh b nh h c, các nhà nghiên c u g i ý t n s tim t ng có th
gây r i lo n đ n ch c n ng tâm tr ng thông qua m t s c ch mà trong
đó rút ng n th i gian đ đ y khi tim nhanh là tác nhân quan tr ng [23;149].
Nh p tim nhanh làm t ng c ng vai trị c a tâm nh trong th i kì tâm
tr ng (thông qua c ch Starling tâm nh ) [23; 68; 114]. Do đó ng i
bình th ng, t n s tim liên quan m t cách có ý ngh a (theo chi u d ng)

v i A c ng nh phân s nh thu, liên quan tuy n tính ng c v i E, t l
E/A và Ei/Ai. Còn các b nh nhân t ng huy t áp các tác gi đ u th ng
nh t r ng khi t n s tim nhanh giai đo n tim tr ng s b ng n l i m t cách
đáng k , giai đo n cu i tâm tr ng s đ c t ng c ng [108; 111] và s
bình th ng hóa hình nh đ đ y th t trái khi đi u tr b ng các thu c c ch
bê ta giao c m hay các thu c ch n dịng can xi lo i Vérapamine ít nh t có
m t ph n liên quan đ n c ch gi m t n s tim [139].
113


Nghiên c u ch c n ng tâm tr ng th t trái và th t ph i ng i bình th ng và ng i b nh t ng huy t áp b ng ph
pháp siêu âm Doppler tim – Lu n án Ti n s Y h c – Tác gi : TS. T M nh C ng –

ng

3.3. Ch c n ng tâm thu th t trái: phân s t ng máu th t trái (EF)
Trong báo cáo tr c [3] chúng tơi đã trình bày v s liên quan tuy n
tínhgi a EF và E ng i bình th ng khi phân tích đ ng th i s có m t
c a các thơng s nh tu i, t n s tim, huy t áp tâm thu, huy t áp tâm
tr ng, phân s t ng máu EF trong phép h i quy tuy n tính b i. Tuy nhiên
trong lu n án này, khi chúng tơi phân tích t ng h p m t lo t các y u t nh
tu i đ i, t n s tim, huy t áp tâm thu, huy t áp tâm tr ng, di n tích da,
MIVG, h, h/r, EF trên 108 ng i bình th ng nh m tìm ra nh ng thơng s
có kh n ng tác đ ng đ c l p đ n ch c n ng tâm tr ng th t trái thì EF ch
gây nh h ng nh đ n Ei (rrp = 0,20; p < 0,05) mà thôi.
Cho đ n nay chúng tôi m i ch tham kh o đ c m t s nghiên c u đ
c p vai trò c a phân s t ng máu ho c phân s co ng n c (%D) đ i v i
ch c n ng tâm tr ong th t trái. L.T.T. H ng và c ng s [7] trong cơng
trình nghiên c u c a mình có nêu lên hai m i t ng quan y u gi a %D và
E (r = 0,15; p < 0,04), gi a %D và TRIV (r = −0,17; p < 0,02) trong phép

phân tích h i quy tuy n tính b i. Benjamin và c ng s [23] c ng nh n th y
có s liên quan tuy n tính gi a %D v i E và t l E/A ng i bình th ng
tuy r ng nh ng m i liên ) quan này khá l ng l o (các rrp t ng ng là 0,24;
p < 0,01 và 0,21; p < 0,05). Tác gi còn cho bi t thêm nh h ng c a %D
đ n s bi n đ i c a nh ng thơng s nói trên khá nh , chi m t l d i 4%.
Rõ ràng là nh h ng c a ch c n ng tâm thu lên các thông s tâm tr ng
th t trái ng i bình th ng th c s khơng nhi u. Tuy nhiên ng i ta v n
cho r ng nh ng ng i có ch c n ng tâm thu t t h n có th có th tích nhát
bóp đ t hi u qu cao h n, t o ra m t bu ng th t "r ng" h n đ chu n b
nh n máu. i u này t o nên s chênh l ch cao h n v áp l c gi a nh và
th t, làm t ng v n t c dòng ch y qua van hai lá. Vì v y khơng th lo i tr
hoàn toàn nh h ng c a ch c n ng tâm thu th t trái đ i v i nh ng r i lo n
c a dòng đ đ y th t trái [149] .
i v i 53 b nh nhân t ng huy t áp, nghiên c u c a Pasierski và c ng
s [108] không xác đ nh đ c b t kì m i quan h tuy n tính nào gi a %D
114


Nghiên c u ch c n ng tâm tr ng th t trái và th t ph i ng i bình th ng và ng i b nh t ng huy t áp b ng ph
pháp siêu âm Doppler tim – Lu n án Ti n s Y h c – Tác gi : TS. T M nh C ng –

ng

và ch c n ng tâm tr ng b ng c phép h i quy tuy n tính đ n và phép h i
quy tuy n tính b i. Tác gi không đ c p t i phân s t ng máu EF nh ng
trong nghiên c u c a chúng tôi b ng phép h i quy tuy n tính đ n trên 168
b nh nhân t ng huy t áp, chúng tôi đã thi t l p đ c nh ng m i liên quan
tuy n tính thu n gi a EF v i các thông s E, E/A, Ei, Ei/Ai, PCA, liên
quan tuy n tính ng c gi a EF và TRIV cho dù nh ng m i liên quan này
có th nói là t ng đ i l ng 1 o. Chúng tôi c ng xin nói thêm r ng v i %D

các k t qu c ng t ng t n u nh chúng tơi thay EF b ng %D trong
ph ng trình h i quy b i (k t qu chúng tôi xin khơng trình bày trong lu n
án này). Tuy nhiên khi phân tích h i quy b i EF ch cịn liên quan theo
chi u d ng v i E, Ei, t l E/Avà Ei/Ai.
Có th t s là ch c n ng tâm thu th t trái không liên quan v i các thông
s tâm tr ng hay không ho c n u có c ng ch
m c đ l ng l o nh
chúng tơi đã trình bày hay khơng. Theo m t s tác gi thì c ng khơng hồn
tồn chính xác nh v y: có th tìm đ c s liên quan ch t ch h n gi a EF
và các thông s tâm tr ng b nh nhân t ng huy t áp khi b nh nhân trong
tr ng thái g ng s c [37].
3.4. Di n tích da hay di n tích b m t c th
Xie và c ng s [149] nh n th y, ng i kh e m nh t 23 - 35 tu i,
tr ng l ng c th có liên quan m t cách đ c l p v i A tuy ch là m i liên
quan y u. i u này ph n ánh m t cách gián ti p s t ng tr ng l ng và
t ng ch s tim, t ng kích th c nh trái trong nh ng tr ng h p béo phì
[62]. S liên quan không ch t ch gi a chi u cao và các v n t c dòng đ
đ y trong nghiên c u c a Xie [149] g i ý nh ng thay đ i c a v n t c dịng
ch y qua van hai lá có th liên quan đ n t m vóc c a c th mà h u h t
c ng là do t ng tr ng l ng quá m c. L.T.T. H ng và c ng s [7] c ng
ghi nh n m t m i liên quan tuy n tính gi a di n tích b m t c th và t l
E/A b ng phép h i quy tuy n tính b i (r = −0,21; p < 0,006) trên ng
bình th ng.

i

115


Nghiên c u ch c n ng tâm tr ng th t trái và th t ph i ng i bình th ng và ng i b nh t ng huy t áp b ng ph

pháp siêu âm Doppler tim – Lu n án Ti n s Y h c – Tác gi : TS. T M nh C ng –

ng

Tuy nhiên, Benjamin và c ng s [23] cho r ng, ng i bình th ng
béo phì khơng ph i là nguyên nhân quan tr ng gây nh h ng đ n ch c
n ng tâm tr ng. Gardin và c ng s l58], Myatake và c ng s [92], N.L.
Vi t và c ng s [11] không ghi nh n b t c m i liên quan nào gi a di n
tích b m t c th và các thông s tâm tr ng th t trái.
Trong nghiên c u c a chúng tôi, b ng phép h i quy tuy n tính đ n trên
ng i bình th ng chúng tơi xác đ nh có nh ng m i liên quan tuy n tính
y u gi a di n tích b m t c th và Aitt (r = −0,23; p < 0,05), gi a di n tích
b m t c th và TDEtt (r = −0,22; p < 0,05). B ng phép h i quy tuy n tính
b i chúng t i xác đ nh di n tích b m t c th liên quan tuy n tính ngh ch
v i E và Ei th t trái. i v i các b nh nhân t ng huy t áp, di n tích b m t
c th ch liên quan tuy n tính y u v i v n t c A c a dòng đ đ y th t trái
(r = −0,15; p < 0,05) nh ng m i liên quan này c ng m t đi trong phép phân
tích h i quy đa bi n. i u này ch ng t , di n tích b m t c th có th gây
bi n đ i chút ít đ n dịng đ đ y th t trái ng i bình th ng, tuy nhiên
nh ng b nh nhân t ng huy t áp, đây không ph i là tác nhân quan tr ng gây
bi n đ i dòng đ đ y: vai trò c a nó d dàng b che l p b i nh ng y u t
khác có tác đ ng m nh h n nh chúng tơi đã trình bày.
3.5. Gi i tính
Cho đ n nay, nh h ng c a gi i tính đ n các thơng s tâm tr ng th t
trái v n còn nhi u ý ki n trái ng c nhau, tuy nhiên m t s tác gi cho r ng
n u gi i tính có gây tác đ ng đ n các thông s tâm tr ng thì tác đ ng này
ch m c đ t i thi u [23; 120] .
M t s cơng trình nghiên c u c a các tác gi trong n c và ngồi n c
mà chúng tơi tham kh o đ c khơng ghi nh n vai trị nh h ng c a gi i
tính lên các thơng s tâm tr ng ng i bình th ng. Trên 200 ng i bình

th ng v i m t t l phân b khá đ ng đ u gi a nam và n , N.L. Vi t và
c ng s [11] không ghi nh n s khác bi t v các thông s tâm tr ng th t
trái c ng nh th t ph i gi a nam và n . Gardin và c ng s [58] nghiên c u
116